Patrick Verhaest

het interview
Tekst en foto's Koen Mortelmans
Patrick Verhaest (Expertisecentrum Dementie):
Aangepast
bouwen voor
Alzheimerpatiënten
Patrick Verhaest:
"We mogen niet onderschatten welk
effect de omgeving kan hebben op
het functioneren van de persoon
met dementie, zijn omgeving en de
hulpverleners die hem bijstaan."
Hoe moet een woonzorgcentrum er uitzien om mensen met dementie er zich thuis te laten voelen? Aan welke vereisten moet het gebouw beantwoorden om ze er hun weg te doen vinden en te laten aarden? Hoe kan je door vormgeving en inrichting van de woonomgeving ervoor zorgen dat mensen met dementie goed wonen? Erik Stroobants en Patrick Verhaest van Expertisecentrum Dementie
Vlaanderen bogen zich over deze vraag. Ze bezochten daarvoor twintig woonzorgcentra in heel Vlaanderen en worstelen zich door de
internationale wetenschappelijke literatuur. Het resultaat was een stevig boekwerk.
Patrick Verhaest is wetenschappelijk medewerker
heid. Pioniers hierin zijn wzc Huis Perrekes in Geel
van het Expertisecentrum Dementie Vlaande- en wzc De Bijster in Essen. Almaar meer Vlaamse
ren en redacteur van Denkbeeld, een tijdschrift zorgorganisaties volgen dit voorbeeld of overweover psychogeriatrie. Eerder werkte hij in een gen het te doen." Ook in Nederland is het kleinwoonzorgcentrum, waar hij zich al focuste op de schalig wonen in volle opmars, stel Verhaest vast.
psychosociale aspecten van het woon- en leefkli- "Zo was in 2005 slechts 10% van de verpleeghuismaat. Het Expertisecentrum voert beleidsvoorbe- zorg er kleinschalig georganiseerd, maar in 2010
reidend werk uit voor ondermeer de Vlaamse en
beliep dit aandeel al 25%. De Nederlandse pionier
de Belgische federale overheid en vertaalt weten- is het Anton Pieckhofje in Haarlem. Het werd geschappelijk onderzoek in praktische toepassingen. concipieerd als 'oerhuis,' het huis waarvan mensen
"Meer nog dan gezonde mensen zijn personen
van kinds af aan een voorstelling hebben."
met dementie afhankelijk van de kwaliteit van
hun omgeving. Die kwaliteit beïnvloedt hen ten Aangepast bouwen voor personen met dementie
goede of ten kwade," steekt hij van wal. Een bepa- is niet nieuw. "Maar vroeger gingen de ontwerlend aspect voor die kwaliteit is huiselijkheid. "Een
pers nogal gemakkelijk uit van rondgangen, om
huiselijk ingerichte leefomgeving nodigt uit om dwaalgedrag op te vangen. Recent onderzoek
'er even bij te komen zitten'.Maar het is niet vanzelf- wijst echter uit dat mensen met dementieproblesprekend om in een woonzorgcentrum huiselijk- men zich hierin net moeilijker kunnen oriënteren.
heid te verzoenen met de normen inzake hygiëne
Het komt er op aan hoeken en kruispunten zoveel
of de eisen van de lokale brandweer.
mogelijk te beperken maar ervoor te zorgen dat
de belangrijke plaatsen altijd zichtbaar blijven.
Vlaanderen en Nederland
Zo vermijd je onrust." Overzichtelijkheid alleen is
"In verschillende Europese landen en in Noord- onvoldoende, zet hij een volgende stap. "VergeAmerika ontstonden de voorbije twintig jaar
lijk het met de terminal van een goed georganigespecialiseerde collectieve woonvormen voor seerde luchthaven. Alles is er duidelijk, maar de
personen met dementie. De meeste ervan werken omgeving nodigt absoluut niet uit om er te blijkleinschalig, al sluit dit niet uit dat ze deel kunnen
ven zitten. Een dementievriendelijke omgeving
uitmaken van een groter geheel. In Vlaanderen moet interesse opwekken en uitnodigen om er te
kennen we vooral het kleinschalig genormali- blijven. Een hoekje met een piano bijvoorbeeld.
seerd wonen. Zo normaal mogelijk wonen is het
Een piano is ideaal, want goed herkenbaar en de
uitgangspunt hiervan. De klemtoon ligt op de
mensen kunnen er zelf op tokkelen. Ze brengt ook
kwaliteit van leven en relaties, zorg op maat en
zuivere klanken voort. In het algemeen komt het
een evenwicht tussen autonomie en geborgen- erop aan de geluiden goed te doseren."
8
Bouwen aan de zorg
Erik Stroobants en Patrick Verhaest, Architectonica,
'Een thuis voor mensen met dementie'
Het ovale kookeiland is het middelpunt van een leefgroep in
wzc Sint-Anna in Veurne. Essentieel zijn de sfeer en de geuren.
De hoofdmaaltijd wordt er niet gemaakt, alleen "geregenereerd." Wie kan, dekt mee de tafels, haalt borden, bestek en glazen uit de kast. De koelkast is een meubel voor iedereen. Wie
als tussendoortje een potje yoghurt of een flesje bier wil, kan
het nemen, zoals thuis.
Epo en Expertisecentrum Dementie Vlaanderen, Antwerpen,
2012, 301 blz., ISBN 978 94 91297 12 0, 37,50 euro.
Expertisecentrum Dementie Vlaanderen,
telefoon + fax +32 (0)70-224.777, www.dementie.be
Bouwen aan de zorg
9
het interview
Woonzorgcentrum Morgenster in Sijsele brak de monotonie
van een lange gang door halverwege een ronde hoek met zitruimte en muurhoog breed raam aan te brengen.
De kracht
van Lopital
Een zithoek met piano in Huis Perrekes in Geel. De piano is niet
louter een sierstuk, ze wordt regelmatig bespeeld.
Woonzorgcentrum De Maretak in Sint-Andries-Brugge vermijdt rusthuismeubilair, behalve voor de tafels en de stoelen. Sommige
'huiselijke' meubelstukken kon het tweedehands op de kop tikken. In de kamers is alleen het bed eigendom van het woonzorgcentrum, voor de veiligheid van de bewoners en de werkvriendelijkheid voor de medewerkers. Verder mogen de bewoners eigen
meubelen meebrengen. Huiselijk en herkenbaar voor hen, goedkoper voor het wzc.
Herkenbaarheid
Meubilair op de gang in woonzorgcentrum ZNA Joostens in
Zoersel.
Als expert in de bouw streeft u naar de optimale mix van functionaliteit,
veiligheid en uitstraling. Wij van Lopital begrijpen dit. Dankzij onze ruime
expertise op het gebied van bouwkunde, elektra en brandveiligheid zijn
wij in staat om altijd met u mee te denken over de meest praktische,
betrouwbare en niet te vergeten mooiste implementatie van onze hulpmiddelen. Dat is onze kracht!
Door constant met u mee te denken, kunnen
onze producten perfect worden geïntegreerd
in uw werkwijze en uw zorgvoorziening.
Deurherkenning in woonzorgcentrum Corsala in Beringen.
Bent u op zoek naar een betrokken leverancier die meer doet dan alleen
het verkopen van producten? Neem dan contact met ons op of bezoek onze
website: www.lopital.nl.
Onopvallende deur en deurklink in woonzorgcentrum
Sint-Elisabeth in Hasselt.
De herkenbaarheid van de omgeving moet zintuiglijk worden opgebouwd. "Er zijn aanwijzingen
voor het belang van warme zonnige kleuren, zoals
geel, zalm of perzikkleuren. Deze kleuren zouden
een positief effect hebben op de eetlust en zijn
dus zeker in de eetruimten aan te bevelen. Warme
kleuren zetten over het algemeen aan tot activiteit en zijn dus geschikt voor de publieke ruimten.
De slaapruimten zouden dan een eerder blauwe
of groene tint kunnen krijgen, wegens rustgevend.
Helderwit is niet aan te bevelen, zeker in combinatie met de sterke belichting. Dit zou verblindend
kunnen werken."
Uitzicht en belichting moeten de aandacht vestigen op wat voor de personen met dementie van
belang is en verdoezelen waarmee contact voor
hen ongewenst is. "Het komt erop aan dat de deur
niet meer als deur herkenbaar is. Dienstdeuren en
uitgangen naar een onbeveiligde zone laat je best
bijna onzichtbaar in de wanden opgaan, door het
onderscheid tussen deur en wand zo klein mogelijk te houden. Dikwijls neemt het een ondoorzichtige folie op het glas al heel wat onrust rondom
een doorzichtige deur weg. Dat de te vermijden
deuren langsheen en niet pal op de looprichting
staan doet ook al veel."
De weg naar en de toegang tot de eigen slaapkamer accentueer je best wel. "Het werken met
voldoende contrast en het vereenvoudigen van
de leefomgeving helpt de bewoners om sneller
te zien wat voor hen relevant is. Let wel op met
figuratieve of al te opvallende patronen in oppervlaktes zoals vloeren, wanden en tafellakens
en met blinkende vloeren. Vermijd bij Alzheimerpatiënten grote helderheids- of kleurcontrasten
in vloerovergangen. Contrast tussen de vloer
en de muur is dan weer van belang om goed de
structuur van een ruimte te begrijpen." Bijzondere
aandacht vergt het vinden van het gemeenschappelijk toilet en van de eigen kamer. "Zichtbaarheid
en duidelijke herkenbaarheid van de toiletdeur
verhogen het zelfstandig gebruik van het toilet."
Herkenbaarheid heeft ook veel te maken met traditionele vormgeving. "Al te creatief design is te
vermijden, maar dat betekent niet dat meubelen
en inrichting oud moeten zijn. Ook de verdeling
van functies is best traditioneel: keuken, eetkamer en salon sluiten op elkaar aan, maar zijn goed
onderscheiden. Daarmee moet je al in de bouwplannen rekening houden. Benut de ruimte bij de
ramen goed, met bijvoorbeeld een vensterbank
bijvoorbeeld of enkele zitmeubelen. Heel herkenbaar en het nodigt uit om bij het raam van de
n
omgeving te komen genieten."
Lopital Nederland B.V. Laarakkerweg 9, 5061 JR Oisterwijk, Postbus 56, 5060 AB Oisterwijk
Tel 013 5239300, Fax 013 5239301, E-mail [email protected], www.lopital.nl
Lopital België Bvba, Antwerpsesteenweg 124, 2630 Aartselaar
Tel (0032) 03/870.51.60, Fax (0032) 03/877.79.44, E-mail [email protected], www.lopital.be
Bouwen aan de zorg
11

Download Report