congres NLCoach: Creëren van een optimaal prestatieklimaat Het sportklimaat: doet dat ertoe? Gouda, ID college, vrijdag 14 maart 2014 Dr. Jacques H.A. van Rossum Bewegingswetenschappen, VU Amsterdam (1974-2012) Stichting Human Quality & Performance, Amsterdam Stichting Positief Coachen, Nieuwegein WK atletiek 2013 (Moskou) WK-atletiek 2013 Moskou: finale 100 m sprint mannen 100 meter sprint: finish-foto Overzicht • • • • • Topsport en sportklimaat Twee principes In de alledaagse sportpraktijk Amerikaans onderzoek Sportklimaat: ‘quick scan’ 1 Talent-ontwikkeling Talent-ontwikkeling What is talent? Why are some people so successful and others fail so miserably? What is the code that triggers record achievements? (p. 7) Zes goudmijnen • • • • Korea (golf-vrw) Brazilië (voetbal-man) Jamaica (sprint-man&vrw) Kenia (midden- en lange afstandman&vrw) • Rusland (tennis-vrw) • Ethiopië (midden- en lange afstand, man) Talent-ontwikkeling Talent-ontwikkeling Part 2 The Five Gold Mine Concepts Part 2 (pp. 137-220) (eerste alinea) The Five Gold Mine Concepts We often cling to the idea that success is a simple function of individual merit and that the world in which we grow up doesn’t matter at all. The Gold Mines teach us the opposite lesson: that if we are to explain how elite performers are formed it is no good only looking inwards for individual character traits, special psychological profiles and motivation. We also have to examine the environments in which top performers have their origins. Talent-ontwikkeling • Special environments • Supportive environments • Exceptional environments Een voorbeeld: (pp. 137-220) (tweede alinea) (2011) As the American psychologist (1985) Benjamin Bloom concluded in his studies of a wide range of top-performing people: “Virtually all of them benefited from supportive environments during their development. We looked for exceptional children, but what we found were exceptional environments.” Charlesworth: een Australische trainer-coach • 8 jaar: 1993 t/m 2000 • Goud WK: • Olympisch Goud: • Winnen Champions Trophy: 1994, 1998 1996, 2000 1993, 1995, 1997, 1999 Lewin’s formule: B=f(P,E) een speciale omgeving in Australië... PS: 2010 Goud WK Australische Mannen 2 Cijfermatig overzicht van de ‘Hockeyroos’, 1993-2000: Chapter 10: Always look behind the result (The Coach, p. 117) played won (%) World Cups/ Olympic Games 30 Champions Trophies All other matches 30 193 lost (%) drawn (%) goals for - against (mean/game) 26 1 3 102 - 24 (86,7) (3,3) (10,0) (3,4 / 0,8) 23 3 4 85 - 25 (76,6) (10,0) (13,3) (2,8 / 0,8) 149 26 18 627 - 190 (77,2) (13,5) (9,3) (3,2 / 1,0) Sport-psychologie Onderscheid tussen twee aspecten van sport-prestatie-motivatie: – gericht zijn op eigen verbetering (taak-gericht; task-orientation; progressie-oriëntatie) – gericht zijn op beter zijn dan een ander (ego-gericht; ego-orientation; superioriteitsoriëntatie) Field hockey: international comparisons 1994 Onderzoek onder 6 nationale hockey-selecties – Nederland (mannen, vrouwen) – Zuid-Afrika (mannen, vrouwen) – Australië (mannen, vrouwen) 1994: 6 national squads • • • • • • NET males NET females AUS males AUS females RSA males RSA females • High - High: – hoge score op ‘task-orientation’ (progressie) – hoge score op ‘ego-orientation’ (superioriteit) Boekbespreking (RSG, 2002, 56 (3), 12-14) Ric Charlesworth interview in NRC Handelsblad, 7 maart 2002 ‘Verdedig nooit een voorsprong’ is een van uw uitgangspunten. Waarom? In een steekproef van ruim 900 Nederlandse sporters (top-, wedstrijd-, en recreatie-sporters) bleek nog geen 5% een hoge score te halen op elk van de twee genoemde aspecten. In de Australische selectie van 1994 bleek dat 12 van de 16 speelsters, dus 75%, op beide aspecten een hoge score hadden, terwijl gemiddeld over alle 92 tophockeyers, dus inclusief de Australische vrouwen, het percentage 43% bedroeg. De 1994-selectie van Charlesworth was dus in dit opzicht zeker een opvallende groep. “It will kill you in the end. Het betekent ook dat je als speler of als coach in feite al bezig bent met de uitslag, terwijl de wedstrijd nog aan de gang is. Dat is vragen om problemen.” 3 Charlesworth: “innovative coaching philosophies” Overzicht “Athletes learn most by doing, and with good coaching their experience becomes one of continuous learning and growth. This, too, is the essence of an evergrowing organisation that remains at the cutting edge of innovation and improvement. Such organisations know that learning and training never end. They find that the outcomes look after themselves if they focus on the practices and processes of being the best they can be.” • • • • • Topsport en sportklimaat Twee principes In de alledaagse sportpraktijk Amerikaans onderzoek Sportklimaat: ‘quick scan’ Ric Charlesworth (2002), Staying at the top (p. 5) Kernprincipes Kernprincipes • Van resultaatgericht naar taakgericht • Van resultaatgericht naar taakgericht • Van negatief naar positief • Van negatief naar positief Zelfvertrouwen en plezier! Sportklimaat... • Doet er toe in de topsport • Ook in de niet-topsport ? Overzicht • • • • • Topsport en sportklimaat Twee principes In de alledaagse sportpraktijk Amerikaans onderzoek Sportklimaat: ‘quick scan’ 4 Een sport-klimaat... Tenniskids (KNLTB) • Engeland: schoolsportdag • Finale 40 meter. Achterom kijkend loopt een meisje de finale. • Vader: ‘waarom keek je steeds over je schouder?’ • ‘Ik hoef toch alleen maar wat harder te lopen dan nummer twee…’ • komt tot stand (soms zonder dat iemand het bewust zo bedoelt) • blijft bestaan (dat vereist ook energie & aandacht, ‘onderhoud’) • het is net zoals ‘conditie’: je mag het niet veronachtzamen een handvol voorbeelden / illustraties >> met dank aan Mike Barrell (Engelse tennisbond, LTA) augustus Voetbal: KNVB 3e klasse zondag-amateurs (2007-2008) 3e klasse C De resultaten in het eerste deel van de competitie, tot de winterstop Het linkerrijtje per 14-4-08 13-4: Concordia-RKDES 0-2 Voorland CTO’70 RKDES Abcoude Legmeerv. Weesp De competitie start in augustus 20-44 20-38 19-37 20-34 19-32 20-29 Van een BVO (betaald voetbal organisatie) 17 gespeeld 14 gewonnen 2 gelijk 1 verloren doelcijfers: 43 voor, 12 tegen 30-3: Voorland-Concordia 1-2 Een voorbeeld uit een tekstboek.. 1e druk 1995 (529 pp) 2e druk 1999 (538 pp) 3e druk 2003 (608 pp) 4e druk 2007 (607 pp) 5e druk 2011 (625 pp) Dave, downhill skiër De casus van skiër Dave september oktober november december 3-0 0-0 2-0 2-1 1-0 3-0 2-2 1-3 3-1 5-1 4-0 2-1 4-1 3-1 4-1 2-0 2-0 (Weinberg & Gould, 1999, p. 62, vertaling JvR) “ Na jaren van hard werken werd Dave opgenomen in het nationale ski-team van de Verenigde Staten van Amerika. Hij had zich altijd resultaat-doelen (‘outcome goals’) gesteld: de snelste skiër van de club worden, regionale wedstrijden winnen, tegenstanders (‘arch rivals’) verslaan, zich kwalificeren voor de nationale kampioenschappen. Helaas had hij het moeilijk (‘he got off to a rocky start’) bij de Wereld Beker wedstrijden. Hij wilde de snelste Amerikaanse ‘downhiller’ zijn en een top-3 plaats behalen bij elke Wereld Beker wedstrijd. Maar met zo veel goede skiërs als tegenstander werd het onmogelijk ze altijd maar weer te verslaan. >>>> 5 De casus van skiër Dave (Weinberg & Gould, 1999, p. 62) Om het allemaal nog vervelender te maken startte Dave Hoe worden sporters voorbereid op de topsport-loopbaan? vanwege zijn lage ‘world ranking’ in de tweede groep (nadat het parcours omgeploegd was door de eerdere afdalers). Daardoor was het feitelijk onmogelijk zich bij de beste drie Fysiek te plaatsen. Terwijl Dave steeds meer gefrustreerd raakte Motorisch-technisch Mentaal (psychologisch) Tactisch ... van zijn mislukte pogingen, nam ook zijn motivatie af. Hij had eigenlijk geen zin meer in wedstrijden. En zijn afdalingen gingen of doldriest (‘out of control’), om op die manier een kans te maken als eerste te eindigen, of erg op ‘safe’, zodat - Is skiër Dave een nuttig voorbeeld? hij dan ergens achterin eindigde. Dave vond dat zijn slechte resultaten kwamen door de verkeerde ‘ski wax’ en door het - Kun je mentaal ‘onhandig’ worden voorbereid op ‘later’? materiaal. >>>> De casus van skiër Dave (Weinberg & Gould, 1999, p. 62) Michael Phelps (V.S., zwemmen) Hij is er zich niet van bewust dat zijn op resultaat gerichte doelstelling (‘outcome goal orientation’), die voor hem prima werkte op het lagere competitieniveau (waar hij vaak gemakkelijk kon winnen), nu de oorzaak is van het lagere zelfvertrouwen, van de twijfel aan eigen kunnen en van de lagere motivatie. ” Kern-woorden: - ‘outcome goal orientation’ = gericht zijn op het wedstrijd-resultaat - externe verklaringen zoeken = ‘blaming others’ Conclusie: een sporter kan dus inderdaad mentaal • 30 juni 1985 (Baltimore) • Olympische Spelen: – 2000 – 2004 (6 - 0 - 2) – 2008 (8 - 0 - 0) – 2012 (4 - 2 - 0) • • • Dus: 18 maal goud 22 maal Olympische medaille sinds 13 aug 2008 (toen hij zijn 10e gouden medaille haalde) de succesvolste Olympiër ooit ‘onhandig’ worden voorbereid op ‘later’ Michael Phelps As a 15year-old he set a new American record at an out-oftown meet. On his return to Baltimore, his dedicated mother, Debbie, prepares a grand party for him, with balloons, streamers, and yard signs commemorating his remarkable feat. Michael’s new record is to be celebrated in style. But the party never really takes off. A few hours before Michael gets home his coach, Bob Bowman, comes by and when he sees what’s cooking, he takes down all the streamers, pops the balloons and pulls down the placards. And he throws it all into the trash, while Debbie gapes in amazement: ‘Why are you doing that? Don’t you realise that he must be celebrated when he wins?’ she exclaims. A while later, after she has calmed down, Bob Bowman explains to her why he played party killer: ‘This is a journey of a thousand steps. If we celebrate now, like this, that leaves us nowhere to go’. Bowman once called this episode a defining moment in Michael’s career. Chris Harwood (2005) Goals: More than just the score. In: The Sport Psych Handbook “Goal orientations are believed to be relatively stable and enduring characteristics that are largely formed by mid- to late adolescence”. Je kunt in een sport-opleiding iemand dus ‘handig’ dan wel ‘risicovol’ voorbereiden op ‘later’ (denk aan Dave!) (The Gold Mine Effect, 2011, pp. 193-194) 6 Een wereld-topper was ‘t even kwijt … Sanya Richards bekende in het bijzondere gezelschap dat Bolt een voorbeeld voor haar was. Zijn plezier in de sport en de ongedwongen manier van omgaan met de sport zette de Amerikaanse met Jamaicaans bloed uiteindelijk op het juiste spoor naar haar eerste wereldtitel. “Ik was helemaal gefocust op winnen en medailles vergaren. Zo erg dat ik vergat plezier te hebben. Bolt liet me zien dat dat nodig was om tot grote hoogte te stijgen, dat ik ervoor moest zorgen het plezier terug te halen.” Het Parool, 23-11-2009 Kortom: winnen, daar moet je eigenlijk niet mee bezig zijn (zegt de wetenschap) Dat geldt voor: Trainer-coaches Managers Sport-bestuurders Sponsors Ouders Sporters Sportklimaat... Sporten om te winnen ??? “Table 2 can be taken to represent the value system typical of adolescent athletes in England” (p. 318) When I do sport it is important to me that… 1. I enjoy myself and have fun (ENJOYMENT) 2. I improve my performance (PERSONAL ACHIEVEMENT) 3. I show good sportsmanship (SPORTSMANSHIP) … 18. I can show that I am better than others (WINNING) Overzicht • • • • • Topsport en sportklimaat Twee principes In de alledaagse sportpraktijk Amerikaans onderzoek Sportklimaat: ‘quick scan’ De coach bepaalt het leer-/prestatie-klimaat • Het ‘performance climate’ – resultaat-gericht • Het ‘mastery climate’ – taak-gericht Joan L. Duda (1993) Carole Ames (1992) Superioriteit resultaat-gericht Progressie taak-gericht • gericht op winnen • op het (eind-) resultaat, op het product • verslaan tegenstander • 1e plaats, kampioenschap • fouten worden bestraft • erkenning voor de besten • onderlinge rivaliteit • gericht op vooruitgang • op het er-mee-bezig- zijn, op het proces • jezelf verslaan • steeds beter worden • fouten om van te leren • iedereen deel van groep • samenwerking 7 Sport-klimaat en succes... Taak-gericht klimaat: FAQ’s VRAAG ANTWOORD • Hoe wordt succes omschreven? • • • • Wat wordt er beoordeeld? Hoe wordt de sporter beoordeeld? Hoe kijkt men aan tegen fouten? • • • • Waarom ergens aan beginnen, ermee doorgaan, bezig zijn? • • Wanneer voelt de sporter zich tevreden? Waar zijn sporters op gericht? Waar is de trainer-coach op gericht? • • • • • Individuele vooruitgang, persoonlijke verbetering Inspanning (‘effort’) Vooruitgang, inspanning Onderdeel van het leerproces Ontwikkelen van nieuwe vaardigheden (‘skills’): ‘beter proberen te worden’ Met succes bekroonde inspanning, uitdaging, persoonlijk record (PR) Leren & verbeteren Ontwikkeling, leren, beter maken, leerklimaat Resultaat-gericht of taak-gericht denken Superioriteit resultaat-gericht Progressie taak-gericht succes = succes = - beter zijn dan anderen - je uiterste best doen - prestaties met zo weinig mogelijk inspanning - persoonlijke verbetering Coaches zijn hierin te trainen Het denkraam van de trainer-coach die nooit verliest Uitgangspunt de trainer-coach regisseert het leer- of prestatieklimaat - Winnen is niet zaligmakend - Verliezen is niet hetzelfde als falen - Succes is niet hetzelfde als winnen - Succes kan behaald worden in het streven naar de overwinning Succes is gekoppeld aan INZET en INSPANNING Het gaat eigenlijk om ‘doelen stellen’ In de brochure: Doen en Niet doen Nederlandse brochure (20 pagina’s) INHOUDSOPGAVE • • De relatie tussen coach en jeugdspelers De werkelijke betekenis van winnen • Effectief omgaan met jeugdsporters - reageren op goed spel - reageren op fouten - reageren op wangedrag - • • • • • goed leerklimaat creëren De coach als rolmodel Het belang van bewustzijn Het verkrijgen van respect van je sporters Effectief communiceren Omgang met ouders Uit de brochure (Effectief omgaan met jeugdsporters): 1. Reageren op het gedrag van sporters in spelsituaties A. goed spel B. fouten C. wangedrag, gebrek aan aandacht 2. Positieve ontwikkelingen stimuleren en een goed leer-klimaat creëren • DOEN: geef aanwijzingen. Maak je rol als coach waar. Probeer deelname zo te structureren dat het een leerzame ervaring wordt waarin jij de sporters helpt zo goed mogelijk te worden. Geef altijd aanwijzingen op een positieve manier. Vervul de wens van de sporters om hun vaardigheden te verbeteren. Geef aanwijzingen op een duidelijke, beknopte manier en laat zo mogelijk de vaardigheden op de correcte manier zien. 8 VERVOLG…. Overzicht 2. Positieve ontwikkelingen stimuleren en een goed leer-klimaat creëren • • • • • • DOEN: geef ondersteuning. Moedig inzet aan, vraag niet om resultaten. Gebruik aanmoedigingen selectief zodat ze betekenis houden. Geef steun zonder je als een ’cheerleader’ te gedragen. • DOEN: concentreer je op de wedstrijd. Zorg dat je met de sporters ‘in de wedstrijd’ bent. Geef zelf het goede voorbeeld voor de eenheid van het team. Topsport en sportklimaat Twee principes In de alledaagse sportpraktijk Amerikaans onderzoek Sportklimaat: ‘quick scan’ • NIET DOEN: instructies of aanmoediging geven op een sarcastische of denigrerende manier. Maak je punt en laat het daarbij. Laat zogenaamde aanmoediging niet irritant worden voor de sporters. Het sportklimaat: sporters over hun coach Sportklimaat vaststellen: Een ‘quick scan’ • • • • • Twee rijtjes van ‘elementen’ - wat vind je van de trainingen? (19 elementen) - wat vind je van de trainer-coach? (23 elementen) 4 jeugd-teams A-1, B-1 jongens, meisjes teamsport 23 elementen Sporters vullen de lijstjes in (zonder overleg) De trainer-coach ook... positief afstandelijk gericht op later gepassioneerd motiverend beschermend inspirerend voorbeeld (ideaalbeeld) ondersteunend onduidelijk erg kritisch hard,compromisloos ontspannen ‘t is nooit goed, nooit autoritair goed genoeg gericht op sportplezier saai complimenteus op discipline gericht streng gericht op ‘t winnen aandacht voor mij als sporter van wedstr’n aandacht voor mij als persoon ….. (vul zelf in) Het sportklimaat: sporters over hun coach percentage Het sportklimaat: sporters over hun coach • • • • • 4 jeugd-teams A-1, B-1 jongens, meisjes teamsport 23 elementen % (n=51) • • • • • • • • • positief motiverend ondersteunend ontspannen gericht op sportplezier complimenteus streng aandacht voor mij als sporter gericht op winnen van wedstrijd 56,9 54,9 49,0 47,1 47,1 45,1 43,1 41,2 41,2 • • • • • • • • • positief motiverend ondersteunend ontspannen gericht op sportplezier complimenteus streng aandacht voor mij als sporter gericht op winnen van wedstrijd team1 (n=14) team2 (n=14) team3 (n=11) team4 (n=12) 7,1 0,0 0,0 14,3 0,0 7,1 85,7 0,0 28,6 85,7 78,6 78,6 71,4 57,1 64,3 42,9 57,1 50,0 100,0 90,9 81,8 63,6 81,8 81,8 0,0 81,8 18,2 41,7 58,3 41,7 41,7 58,3 33,3 33,3 33,3 66,7 ==== Wat voor iemand is dan toch die coach van team1? 9 Het sportklimaat: sporters over hun coach percentage • • • • • • • • • team1 (n=14) team2 (n=14) team3 (n=11) team4 (n=12) positief motiverend ondersteunend ontspannen gericht op sportplezier complimenteus streng aandacht voor mij als sporter gericht op winnen van wedstrijd 7,1 0,0 0,0 14,3 0,0 7,1 85,7 0,0 28,6 85,7 78,6 78,6 71,4 57,1 64,3 42,9 57,1 50,0 100,0 90,9 81,8 63,6 81,8 81,8 0,0 81,8 18,2 41,7 58,3 41,7 41,7 58,3 33,3 33,3 33,3 66,7 saai ‘t is nooit goed, nooit goed genoeg erg kritisch onduidelijk afstandelijk gepassioneerd aandacht voor mij als persoon 57,1 57,1 50,0 42,9 42,9 0,0 0,0 0,0 7,1 35,7 14,3 0,0 42,9 42,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 54,5 81,8 0,0 8,3 25,0 0,0 8,3 41,7 25,0 Sportklimaat... Bij welk team zou u uw kind het liefst zien ? ==== • • • • • • • Samenvattend • Topsport en sportklimaat: taak-gericht • Twee principes: proces & positief • In de alledaagse sportpraktijk: topsport & ‘gewone’ sport • Amerikaans onderzoek: Coaches Die Nooit Verliezen • Sportklimaat: ‘quick scan’: handig! Bij welk team zou u het liefst begeleider zijn ? Conclusies • • • • • • Het sportklimaat doet er toe: taak-gericht Ben attent: laat ‘t je niet overvallen Zorg dat je aan het klimaat ‘werkt’ Af en toe een ‘quick scan’ Verder lezen: brochure CDNV Verder lezen: www.coachesdienooitverliezen.nl 10
© Copyright 2024 ExpyDoc
