Creatieve ideeën met maatschappelijke impact Werken aan oplossingen voor anderen De Nederlandse topsector Creatieve Industrie is internationaal een top 10-speler. De sector levert vooral een grote bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, innovaties en daarmee economische groei, bijvoorbeeld op het gebied van de gezondheidszorg. 4 maart 2014 Investeren in kennisontwikkeling Om economisch gezien tot de top van de wereld te blijven horen, richt de Nederlandse overheid zich op 9 topsectoren, waar de creatieve industrie er een van is. Door intensivering van samenwerking met bedrijfsleven en kennisinstellingen investeert de overheid in kennisontwikkeling en innovatie. Alle topsectoren zijn kennisintensief, export georiënteerd en hebben specifieke wet- en regelgeving. Ze leveren bovenal een belangrijke bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, zo ook de creatieve industrie en het specifieke vakgebied industrieel ontwerpen. Verduurzaming van de economie en verbeteren van de gezondheidszorg “Binnen de topsector Creatieve Industrie leveren ontwerpers en ontwerpende onderzoekers een grote bijdrage aan de verduurzaming van onze economie en het verbeteren van de gezondheidszorg”, vertelt Christien Dohmen, adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Daarvoor is continu nieuwe kennis nodig: “Binnen ons Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma (IOP) IPCR werkt de TU Delft bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van producten die zo lang mogelijk meegaan. En de Universiteit Twente levert een bijdrage aan duurzame verpakkingsketens. De TU Eindhoven ontwierp binnen hetzelfde programma de Smart Jacket, een bodywarmer voor couveusekinderen”. Dohmen: “Hierin zijn alle snoeren weggewerkt van de apparaten die het kind in de couveuse bewaken. Zo hoeven de ouders niet bang te zijn dat ze een snoertje lostrekken waardoor een alarm af kan gaan. Bovendien kunnen zij hun kind gewoon vasthouden zonder dat er allerlei kabels in de weg zitten.” Problemen voor anderen oplossen Ontwerpers zijn continu bezig met het werken aan oplossingen voor anderen. Zo ontwierp Philips de Kittenscanner, een voorbeeldscanner voor kinderen die een MRI- of CT-scan moeten ondergaan. Paul Gardien, hoofd Design Strategy en Design Innovation bij Philips Design: “Kinderen vinden een MRI-scanner 1 van 4 vaak eng en liggen daarom niet goed stil als er een scan wordt gemaakt. Hierdoor is deze minder betrouwbaar. Onze designers ontwierpen een kleine voorbeeldscanner voor kinderen. De artsen kunnen hen nu met hulp van een pop uitleggen waar de scanner voor dient. Kinderen vinden het apparaat dan minder eng en blijven rustiger als zij erin liggen. Hierdoor hoeft een ziekenhuis scans minder vaak over te doen.” De ontwerpers van Philips werken daarnaast uiteraard aan het verbeteren van het ontwerp van de MRI- en CT-scanners zelf, zodat deze gebruiksvriendelijker worden en voldoen aan de toenemende eisen. Gardien: “Designers zijn erin getraind hun producten visueel te presenteren, bijvoorbeeld door middel van een storyboard. Mensen kunnen hierdoor concreet zien hoe een product werkt en begrijpen het sneller. Dit is heel handig in een sector als de gezondheidszorg waarin onder meer verzekeringsmaatschappijen, de overheid, bedrijven en zorgverleners samen grote beslissingen moeten nemen.” Kittenscanner © Philips De gebruiker centraal Ena Voûte, decaan Faculteit Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft: “We laten studenten bij het ontwerpen van oplossingen voor de gezondheidszorg een zogenaamde patient journey opstellen en analyseren. Ze bekijken dan in stappen welke problemen iemand tegenkomt in het gehele proces van diagnose, behandeling en herstel. Zo ontstaat er een interactief proces waarin je integraal aan oplossingen werkt en daarvoor passende producten ontwerpt. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking met het bedrijf 2 van 4 BIOMET, gespecialiseerd in kunstheupen. Onze studenten brachten hiervoor het hele proces van het zetten van een kunstheup in beeld, van het ontdekken van het probleem tot de operatie en revalidatie.” Uitgangspunt is dat de gebruiker centraal staat. Zo is speciaal voor mensen met dementie de zogenaamde speltafel voor mensen met dementie ontwikkeld. Voûte: “Mensen met dementie bewegen niet zo veel meer, waardoor ze ook geestelijk sneller achteruit gaan. Een Phd student ontwierp daarom een speltafel met digitale herfstblaadjes. De patiënten kunnen spellen doen met deze blaadjes door ze met hun armen te verplaatsen. Het geeft ze veel plezier, meer afwisseling en ze krijgen zo meer beweging.” Productdienstcombinaties als integrale oplossing Naast producten ontwikkelt de creatieve sector ook steeds meer productdienstcombinaties. Hierbij is er niet alleen aandacht voor het ontwikkelen van het product zelf, maar ook voor de hele context ervan. Zo ontwikkelde Philips de service Lifeline AutoAlert1, een systeem waarmee ouderen langer thuis kunnen blijven wonen. Gardien: “De gebruiker van Lifeline AutoAlert krijgt een hanger die automatisch een alarmservice informeert als de gebruiker valt. Ook zit er een alarmknop op het apparaat. De gebruiker kan deze indrukken als er iets aan de hand is.” Daarnaast moet Philips in de gaten houden of de batterij leeg raakt, want zonder stroom is er geen alarm. “Daarom stuurt het apparaat een bericht naar de alarmcentrale als de batterij bijna vervangen moet worden”, legt Gardien uit. “Philips stuurt dan een nieuwe hanger en zorgt ervoor dat oude hanger teruggaat naar de fabriek. Daar wordt de batterij vervangen, zodat de hanger weer opnieuw gebruikt kan worden.” Samenwerken binnen de gouden driehoek “Om tot een goed product te komen zorgt een goede samenwerking binnen de gouden driehoek van overheid, onderzoekers en ondernemers voor meerwaarde”, stelt Dohmen. “Wetenschappelijke kennis helpt een bedrijf bij het ontwerpen van goede producten. En steun van de overheid kan de weg van het product naar de markt verkorten.” Ook voor de TU Delft is samenwerking met andere universiteiten, bedrijven en overheid essentieel voor innovatie. Voûte: “De technische universiteiten in Eindhoven, Twente en Delft bundelen hun krachten in het programma Design United. We overleggen hierin op landelijk niveau wat de universiteit en de industrie op nationaal en internationaal niveau voor elkaar kunnen betekenen op het gebied van onderzoek. Ook bespreken we wat voor soort ontwerpers bedrijven nodig hebben. Ons onderwijs stemmen we hier continu op af. Internationaal samenwerken en excelleren Ook op internationaal niveau timmeren creatieve bedrijven goed aan de weg. Dohmen: “Ontwerpbureaus vragen de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland op dit moment om ondersteuning voor het stimuleren van onder meer internationale samenwerking met landen als Turkije en India. Ook maken zij gebruik van de actuele kennis van Nederlandse onderzoekers door samen met lokale universiteiten excellente producten of productdienstcombinaties te ontwikkelen voor deze nieuwe doelmarkten.” Verder verwacht 1 Beschikbaar in de Verenigde Staten en Canada. 3 van 4 Dohmen de komende tijd veel van de samenwerking met Duitsland: “De sector presenteert zich in april 2014 op de Hannover Messe, grootste technologiebeurs ter wereld waarvan Nederland dit jaar de organisatiepartner is. Dat zal de sector internationaal geen windeieren leggen. Informatie voor ondernemers Sinds 2013 heeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een subsidieregeling speciaal voor innovatieprojecten uit de Creatieve Industrie, de MKB-innovatiestimulering Topsectoren (MIT). “Ondernemers uit de sector maken verrassend veel gebruik van de regeling, maar er zijn er ook nog veel die de voordelen ervan nog niet kennen”, vertelt Dohmen. “Het is daarom van belang dat ondernemers zich goed laten informeren over subsidiemogelijkheden, bijvoorbeeld via nieuwsbrieven en de website van de Rijksdienst van Ondernemend Nederland, de Kamer van Koophandel en het mkb-loket voor de Creatieve Industrie. Daarnaast is het goed als ondernemers in de gaten houden waar kennisinstellingen als universiteiten en hogescholen mee bezig zijn. Hier liggen tal van laagdrempelige samenwerkingsmogelijkheden voor onder meer het mkb.” Meer informatie Meer informatie over het topsectorenbeleid, de topsector Creatieve Industrie en het aanvragen van subsidies vindt u op: - www.topsectoren.nl - www.rvo.nl - www.clicknl.nl/mkb-loket-creatieve-industrie 4 van 4