Activiteiten verslag 2013
2013, het eerste jaar van een nieuw Cultuurplan
2013 is voor Korzo een succesvol jaar geweest. Korzo heeft zich ondanks de bezuinigingen staande weten te
houden en een groot aantal succesvolle activiteiten gerealiseerd met een totaal publieksbereik van 64.374,
waarvan 30.300 bezoekers van het Korzo theater en 34.074 bezoekers van Korzo producties elders in de
wereld.
In de periode dat dit jaarverslag wordt geschreven, begin 2014, viert Korzo haar 30-jarig bestaan onder de
noemer ‘Proud to be 30’.
Korzo is trots dat het publieksaantallen nog altijd stijgen, dat programmeurs uit binnen- en buitenland nog
altijd veelvuldig Korzo producties afnemen om aan hun publiek te tonen.
2013 was ook een spannend jaar voor Korzo, en in veel opzichten het begin van een nieuwe periode.
De bezuinigingen als gevolg van de crisis werden zichtbaar en voelbaar. Voor het eerste sinds decennia ontving
Korzo geen rijksfinanciering meer en maakte geen onderdeel meer uit van de landelijke Culturele
Basisinfrastructuur (BIS). Toch is Korzo er in 2013 in geslaagd alle gewenste activiteiten te realiseren, en meer.
De doelstellingen op gebied van zowel de programmering van het theater als de activiteiten van het
productiehuis zijn ruimschoots behaald. Dat is gelukt dankzij de steun en het vertrouwen van het publiek, de
gemeente Den Haag, het Fonds Podiumkunsten, Fonds1818 en een groot aantal andere financiers. En dankzij
de intensieve samenwerking met de Haagse danspartner het Nederlands Dans Theater.
De bezoekcijfers tonen in 2013 een stijging ten opzichte van voorgaande jaren. De reacties van het publiek
waren steeds enthousiast. Er is nieuw publiek naar Korzo gekomen, en het bestaande publiek heeft zich loyaal
getoond. Kortom, Korzo kijkt terug op een goed jaar.
In 2013 is de basis gelegd voor samenwerkingen voor de toekomst, zoals de driejarige samenwerking met het
BNG Cultuurfonds die vanaf 2014 vorm krijgt in een jaarlijkse BNG Bank Excellent Dans Talent Tour. De reeds
genoemde samenwerking met het Nederlands Danstheater is geformaliseerd en was in het eerste jaar
succesvol. Ook is er een groot aantal internationale samenwerkingen tot stand gekomen, zoals de uitwisseling
met het Koreaanse SiDance festival.
De successen van 2013 bieden geen garanties voor de toekomst. De financiële basis van Korzo blijft smaller dan
voorheen, en om op het gewenste niveau te kunnen blijven opereren, blijft projectfinanciering van veel
activiteiten noodzakelijk, hetgeen niet zonder risico’s is.
De successen van 2013 zijn wel een stimulans om de komende jaren als theater en productiehuis voor de dans
te blijven werken aan talentontwikkeling en publieksontwikkeling in de podiumkunsten.
1. Korzo
Stedelijk theater en productiehuis met internationale reikwijdte
Korzo wil als artistiek producent en cultureel ondernemer ruimte bieden aan
nieuwe ontwikkelingen in de podiumkunsten en daarvoor draagvlak creëren
bij publiek, financiers en collega-instellingen.
Korzo produceert dansvoorstellingen van talentvolle choreografen en biedt
een podium aan dans, nieuwe- en wereldmuziek en theaterproducties.
Korzo ambieert het meest avontuurlijke kwaliteitspodium van de stad te zijn,
met de nieuwste ontwikkelingen op gebied van fysiek theater, dans en muziek
en wil daarmee een breed en divers publiek bereiken en een brug slaan tussen
amateurkunsten en professionals.
Korzo brengt dans, theater en muziek uit de hele wereld naar Den Haag en de
producties die in Korzo zijn ontwikkeld en geproduceerd, worden vertoond in
theaters over de hele wereld.
In 2013 heeft Korzo een rol vervult als plek voor intieme voorstellingen in het
hart van de stad Den Haag, met tegelijkertijd een groot internationaal bereik.
1
Talentontwikkeling
Talentontwikkeling in de dans vindt plaats op verschillende niveaus. Korzo biedt de makers een traject op maat
in een belangrijke fase van ontwikkeling van de kunstenaars.
Talentontwikkeling betekent voor Korzo het uitzetten van een strategie voor de toekomst; het nadenken over
toekomstige scenario’s; het nu ruimhartig ondersteunen van zaken die alleen in de toekomst werkelijk
zichtbaar zullen worden en vruchten zullen afwerpen. Talent is geen gegeven, niet iets wat al bestaat, maar
juist iets wat als het ware onthuld moet worden. Talent is een mogelijkheid die een omgeving behoeft, een
context die betekenis geeft aan wat nog niet zichtbaar is. Het herkennen van potentieel talent is geen
waardevrije onderneming maar heeft te maken met het geven van waardering en erkenning, uitgaande van
een visie op wat relevant is in de kunst. Het excellente en buitengewone openbaart zich niet vanzelf, maar
moet gestimuleerd en begeleid worden. Dat is ook de reden waarom echte talenten pas na een opleiding, vaak
soms jaren daarna, werkelijk ontbolsteren in de beroepspraktijk.
Bij talentontwikkeling gaat het steeds om een brede basis die uiteindelijk leidt tot de erkenning van toptalent.
Voor Korzo omvat talent daarom een grote spanbreedte: van de jonge maker die net van de opleiding komt,
tot de ervaren maker die een succesvolle loopbaan als choreograaf doorloopt en steeds nieuwe uitdagingen
aangaat. Korzo ziet talentontwikkeling in de dans als een basisfunctie, waarvan de omgeving wordt gevormd
door het nationale en internationale dansveld. Korzo investeert in de loopbaan van choreografen en
ondersteunt hen bij het bepalen van de strategische keuzes die daarbij een rol spelen.
Korzo is belangrijke schakel in de keten van de Nederlandse dans. Coaching, loopbaanbegeleiding en scouting
zijn daarbij cruciale elementen, en continuïteit speelt hierin een belangrijke rol. De selectie aan de poort moet
scherp zijn: er moet sprake zijn van oprechte ambitie en een krachtig kunstenaarschap dat werkelijk een
toekomst heeft. Vanuit de expertise van Korzo worden de richtingsaanduidingen geformuleerd en dat veel
danskunstenaars samen met Korzo met succes deze route en loopbaan volgen, kan met veel voorbeelden
worden aangetoond.
In het kader van haar educatietrajecten heeft Korzo het project Kunstinstelling als klaslokaal ontwikkeld
waarmee leerlingen van de Johan de Witt scholengemeenschap in Korzo een intensief kunsteducatietraject
met doorlopende leerlijn krijgen aangeboden. Veel leerlingen komen voor het eerst in een culturele instelling
en voor het eerst in aanraking met theaterdans.
Op gebied van buitenschoolse educatie biedt Korzo met Crosstown Den Haag danslessen voor amateurs in de
leeftijd van 14 tot 20 jaar. In een inspirerende omgeving waar ook professionals werken. Cursisten van het
hoogste niveau werken met twee van de professionele choreografen die in Korzo werkzaam zijn aan een
productie die aan het eind van het seizoen in het Korzo theater gespeeld wordt.
Professioneel ontluikend choreografisch talent vindt in Korzo een podium in Voorjaarsontwaken. Een festival
zonder pretenties dat werk van prille makers een podium biedt en het publiek betrekt door de drempel laag te
houden. De avonden bestaan uit meerdere korte stukken, het festival kan steeds rekenen op veel
belangstelling van pers en publiek.
Met het project Here we live and now richt Korzo zich op Haags choreografie talent. Ook hier krijgt het publiek
meerdere korte voorstellingen in een programma te zien. Met maar liefst 7 voorstellingen in Den Haag wordt
er voor de makers een optimale publieke belangstelling gerealiseerd.
Met DansClick brengt Korzo een multiple bill van makers op tournee in Nederland. De makers in DansClick zijn
een stap verder dan de makers in Voorjaarsontwaken. Met de DansClicktournee worden nieuwe makers voor
het landelijke publiek geïntroduceerd. Na afloop van de voorstelling gaan makers en publiek met elkaar in
gesprek waardoor er letterlijk sprake is van wederzijdse kennismaking.
De professionele omgeving van Korzo als productiehuis en theater biedt ook begeleiding bij alle niet-artistieke
aspecten van het kunstenaarschap. Makers worden deels betrokken bij de zakelijke, productionele en
communicatieve kanten van een productie. Het ontwikkelen van een eigen publiek in theaters in alle delen van
het land is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van een kunstenaar. Ook biedt Korzo begeleiding bij
zaken als hoe om te gaan met aandacht van media of plotselinge interesse van agenten of programmeurs uit
het buitenland? Welke valkuilen zijn er als het gaat om het aangaan van een commitment met derden?
Deze werkwijze heeft ook steeds tot goede resultaten geleid. De eigentijdse dans in Nederland zou zonder de
rol die Korzo de afgelopen jaren heeft gespeeld een ander aanzien hebben en zeker niet die rijke diversiteit en
professionaliteit kennen waarom de Nederlandse dans in het buitenland zo vaak wordt geprezen.
2
Haagse Partners
Als cultureel ondernemer verhoudt Korzo zich tot haar omgeving. Korzo werkt altijd nauw samen met Haagse,
landelijke en internationale collega (dans)instellingen en partners. Korzo maakt onderdeel uit van diverse
samenwerkingsverbanden op stedelijk, landelijk en internationaal niveau en is zich bewust van de unieke
positie als bewoner en gebruiker van de Haagse binnenstad.
Korzo en het Nederlands Dans Theater
Het afgelopen jaar hebben NDT en danshuis Korzo hun krachten gebundeld om aanstormende dansers en
dansmakers te begeleiden in hun ontwikkeling als kunstenaar en hen daarvoor een geschikt podium te bieden.
In een raamovereenkomst hebben de instellingen de gedeelde ambitie vastgelegd om de komende jaren
samen te werken aan een sterke dansinfrastructuur in dansstad Den Haag. Het eerste jaar van de
samenwerking bracht vijf projecten waarbij talentontwikkeling op verschillende manieren centraal stond.
Het eerste gezamenlijke project dat in januari 2013 tijdens het Cadance festival in première ging was
Up&Coming Choreographers. Drie aanstormende choreografen en voormalig dansers van NDT maakten een
nieuwe creatie met de jonge danstalenten van NDT 2. In hetzelfde festival ging ook de avondvullende productie
van de ex- NDT danser Ivan Perez in première, Hide and Seek. In mei bundelden NDT en Korzo met
Voorjaarsontwaken de werken van jonge getalenteerde dansmakers afkomstig uit Nederland en daar buiten,
tot een avond vol dans van ontluikend choreografietalent. Met het dansevent Here We Live and Now vierden
NDT en Korzo in november het danstalent dat Den Haag rijk is. Vier Haagse dansmakers creëerden nieuw werk,
dat samen gepresenteerd werd in een afwisselend programma.
In dezelfde maand vond ook de presentatie van de Young Talent
Performance plaats. Een inspirerend traject waarin leerlingen van
het Koninklijk Conservatorium onder leiding van repetitoren en
dansers werken aan repertoire en nieuw werk met een relatie tot
NDT. Als afsluiting van het traject presenteerden de jonge dansers
van de havo en het hbo in het Korzo theater repertoirestukken van
NDT, maar ook solo’s die ze binnen het project onder leiding van
choreografen gemaakt hadden.
De samenwerking tussen de twee Haagse dansinstellingen met
complementaire functies en kwaliteiten creëert meer kansen voor
toptalent onder danskunstenaars. Het danspubliek maakte op een
nieuwe manier kennis met de dansers van het NDT, die tot de
wereldtop behoren en buiten de gezelschapsstructuur een eigen
artistieke signatuur als maker willen ontwikkelen. Korzo biedt als
huis voor de dans een professionele omgeving die qua
schaalgrootte past bij het werk van jonge makers.
De verbinding tussen beide instellingen werd in 2013 verder
bekrachtigd door a good ID in het leven te roepen. Een kortingspas
waarmee medewerkers van Korzo en NDT voorstellingen en
activiteiten van elkaar kunnen bezoeken.
3
Danskern Den Haag
Samen met het NDT en met het Holland Dance Festival vormt Korzo de Danskern Den Haag. Binnen de
Danskern komen de instellingen tot overleg en afstemming van activiteiten op basis van complementariteit en
met als doel het Haagse dansprofiel versterken.
Met het Holland Dance Festival is verder in 2013 de samenwerking op gebied van educatie voortgezet. Deze
alliantie is erop gericht om de krachten op het gebied van educatie te bundelen. Door een gekwalificeerd
educatieteam zijn in 2013 de activiteiten van beide organisaties aangestuurd en is een krachtig beleid op dit
terrein vormgegeven dat een grote groep jongeren, dansamateurs en scholieren in Den Haag heeft weten te
bereiken.
Het partnerschap met het Holland Dance Festival vertaalt zich ook op praktisch en organisatorisch vlak. Het
Holland Dance Festival huist als huurder van Korzo in een van de kantoren in het gebouw. Waar nodig en
mogelijk is personeel voor gezamenlijke activiteiten ingezet. Zo is er optimaal gebruik gemaakt van de
aanwezige expertise en mankracht.
Den Haag Danst!
Den Haag Danst! is het communicatieplatform waarin de Haagse dansinstellingen samen optrekken. Het
informeert de dansliefhebbers en bouwt actief aan de verdere versterking van het imago van Den Haag als
dansstad. De basis van alle communicatie is de website denhaagdanst.nl. In 2013 is ingezet op het gebruik van
social media om de interactie met het publiek te vergroten en leuke acties uit te zetten.
Huis voor de Nieuwe Muziek
Nieuw in 2013 is de samenwerking op het gebied van nieuwe muziek en muziektheater/opera in het Haagse
Huis voor de Nieuwe Muziek. Samen met de Johan Wagenaar Stichting, Dag in de Branding en het Koninklijk
Conservatorium is een plan opgesteld om publiek te verbreden en om al hetgeen dat Den Haag te bieden heeft
op gebied van nieuwe muziek steviger in de markt te zetten. Daarnaast is er een landelijk onderzoek gedaan
onder de Club Opera bezoekers en heeft het eerste collectieve promotie-overleg plaatsgevonden over
muziektheater en opera.
Dag in de Branding
Dag in de Branding is een samenwerkingsverband tussen Korzo, de Johan Wagenaar Stichting (JWS), het
Koninklijk Conservatorium, Dr. Anton Philipszaal/Lucent, Theater aan het Spui, Paard van Troje,
Residentieorkest en Het Nutshuis, op het gebied van de nieuwe muziek. Met als doel een duidelijk profiel en
een krachtigere uitstraling te creëren voor de nieuwe muziek in Den Haag, zodat het publiek beter zicht krijgt
op de pluriformiteit en diversiteit van de activiteiten die op dit gebied in Den Haag worden georganiseerd.
Andere partners
Theater aan het Spui was in 2013, naast het Korzo Theater, een van de locaties van het CaDance Festival. Korzo
en Theater aan het Spui hebben als vlakke vloertheaters afstemming gehad over de programmering om
gezamenlijk in een zo breed en compleet mogelijk aanbod te voorzien binnen het segment. Ook hebben er in
2013 diverse activiteiten plaatsgevonden op gebied van marketing en communicatie om publiek over een weer
te interesseren voor elkaars aanbod.
De samenwerking met Lucent Danstheater vond in 2013 met name plaats in het licht van het India Dans
Festival. In het najaar van 2013 programmeerde het Lucent Danstheater een aantal Indiase concerten, die
samen met het India Dans Festival en het Indian Film Festival The Hague de basis van een stadsbrede
Indiaprogrammering vormden. In 2014 zullen deze samenwerkingsverbanden verder worden vormgegeven.
Naar aanleiding van de projecten rond het India Dans Festival is er een samenwerking opgestart met het Tong
Tong Festival. Korzo en Tong Tong zullen hun krachten en kennis bundelen waar het gaat om het
programmeren en produceren van Indiase en Indonesische podiumkunsten in Den Haag.
Verder was Korzo in 2013 aangesloten bij het Directieoverleg Podiumkunsten Den Haag en vertegenwoordigd
in de Marketingkamer, waarin de markteers van Haagse kunst- en cultuurinstellingen kennis delen en
activiteiten afstemmen.
4
Cultureel ondernemerschap en innovatie
Ondernemerschap begint bij samenwerking en het creëren van draagvlak in de omgeving. Door programmering
te bundelen in festivalconcepten, zoals de programma’s rond één maker krijgt het publiek de gelegenheid in
korte tijd kennis te maken met deze maker. Het bezoek aan één of meerdere voorstellingen en
nevenprogramma’s wordt meer een verdiepende totaalbeleving voor de bezoeker. Het is onze ervaring
geweest het afgelopen jaar dat deze wijze van programmeren aanslaat bij het publiek. Voor de nieuwe
bezoeker worden drempels weggenomen en de frequente bezoeker vindt verdieping.
Korzo heeft in 2013 stevig ingezet op niet alleen vergroting maar ook verbreding en diversifiëring van het
publiek. Het publiek van Korzo bestaat uit stedelijke jongeren met een cultureel diverse achtergrond,
cultuurliefhebbers variërend in leeftijd en nationaliteit. Met dans als belangrijk product is Korzo een ideale plek
voor expats en ander internationaal publiek. Met het India Dans Festival heeft Korzo veel publiek uit de Haagse
Indiase en Hindoestaanse gemeenschap bereikt. En met de wereldmuziekprogrammering, met name Matinee
du Monde, heeft Korzo een cultureel divers publiek uit de randstad naar het theater getrokken.
In 2013 heeft Korzo inzet gepleegd om
contextprogramma’s te realiseren bij de
voorstellingen,
zoals
vooren
nagesprekken, open repetities en diners
met makers en publiek.
Korzo is trouw gebleven aan zijn missie en
doelstellingen om nieuw toptalent in de
dans te scouten, te begeleiden, te
produceren en te presenteren, en daarbij
risico’s te nemen. Korzo heeft volop gebruik
gemaakt van de nieuwe kansen die 2013
met zich meebracht. De ontmoetingen
tussen kunst en publiek en tussen
kunstenaars onderling zijn geïntensiveerd in
2013. Ook heeft Korzo contacten gelegd
met verschillende ondernemers en
bewoners van de stad die als bezoeker en ambassadeur van Korzo bijdragen aan de vergroting van het
draagvlak voor de podiumkunsten.
Het Korzo Theater is in 2013 een goede basis gebleken voor het genereren van extra inkomsten. Er is ingezet
op meer commerciële verhuur van de eigen ruimtes, die zeer geschikt zijn voor congressen, vergaderingen en
trainingen.
De verhuur is extra aantrekkelijk door het aanbieden van een culturele component. Commerciële huurders is
steeds de mogelijkheid geboden om als onderdeel van bijvoorbeeld een congresprogramma een deel van een
voorstelling of repetitie bij te wonen. Huurders hebben deze bijzondere ervaring zeer gewaardeerd. Zo is er
nieuw publiek in Korzo gekomen, dat een bijzondere ervaring kreeg en een introductie in ons
podiumkunstenaanbod.
2. Programmering in het Korzo Theater
In het prachtige pand in de Prinsestraat is in 2013 in de drie verschillende zalen een groot aantal voorstellingen
(dans, bewegingstheater, muziektheater) en concerten (eigentijdse muziek en actuele wereldmuziek)
geprogrammeerd. De in huis ontwikkelde dansvoorstellingen zijn geplaatst tegenover het werk van
vernieuwende choreografen die reeds stevig in de markt staan. De theaterprogrammering sloot aan bij de dans
doordat vooral fysiek theater wordt gevolgd. In de muziekprogrammering lag het accent op het presenteren
van talentvolle, interessante componisten en ensembles, hedendaags muziektheater en cross-overs in de
wereldmuziek.
In 2013 is Korzo aandacht blijven geven aan zowel de kwaliteit van voorstellingen, de intenties van de artiesten,
de presentatie en rol van het publiek, waardoor alle betrokkenen Korzo Theater steeds als een inspirerende
ontmoetingsplek hebben ervaren. De vaste bezoekers kwamen vaker naar voorstellingen dan in voorgaande
5
jaren en nieuwe bezoekers waren blij verrast als ze de drempel over stapten. In de programmering en
marketing is hier in 2013 continu op ingespeeld.
Om de drempel voor nieuw publiek laag te houden zijn de Pay What You Want avonden ontwikkeld, maar ook
diners met makers in de knusse keuken van Korzo, lessen van artiesten die in de studio’s van Korzo werken,
arrangementen voor avondjes uit, dansdates met ambassadeurs van Den Haag Danst!, passe-partouts voor
festivals, speciale makersweken waarin een kunstenaar centraal staat en exclusieve kijkjes in de studio’s van
Korzo voor de schakelvrienden.
In 2013 heeft Korzo stevig ingezet op de presentatie platforms als festivals en gebundelde programma’s. Voor
de dans waren er het genoemde Here we live and now, het laagdrempelige Voorjaarsontwaken en in 2013
natuurlijk een editie van het tweejaarlijkse CaDance Festival, dat de nieuwe ontwikkelingen in de hedendaagse,
met name Nederlandse dans toonde.
Het India Dans Festival was programmatisch en in termen van publieksbereik een verrijking van het aanbod.
Voor de nieuwe muziek was er onder meer Dag in de Branding, en de wereldmuziek werd in een aantal series
als Matinee du Monde en World Sessions aangeboden. Bij de theaterprogrammering werd het contact tussen
makers en publiek verstrekt door nevenactiviteiten als gezamenlijke maaltijden en de makersweek rondom
theatermaakster Boukje Schweigman.
De maker centraal
Door werk van een specifieke maker in een gebundeld programma te presenteren aan het publiek, voorzien
van randprogrammering, ontmoetingen met het publiek, diners waar kunstenaars en publiek samen aan tafel
schuiven en de mogelijkheid voor het publiek om in een korte tijd verschillende werken van één maker te
ervaren bleek een succesvolle formule.
Het seizoen 13-14 ging in september van start met Absolutely Ann, een programma rond Ann Van den Broek.
Tijdens Absolutely Ann was er een concert van Dez Mona, en werd er stoofvlees met friet geserveerd tijdens
een goed gesprek in de Keuken van Ann.
Tijdens het Universum van Schweigman& werden verschillende voorstellingen uit de afgelopen tien jaar van
Boukje Schweigman getoond, ook weer in combinatie met nevenprogrammering, gesprekken en maaltijden.
Begin 2014 wordt deze werkwijze voortgezet met de focus op Duda Paiva, die het 10-jarig jubileum van zijn in
Korzo geproduceerde voorstelling Angel viert. En in mei 2014 vindt er een festival rond nieuw werk van Jiří
Kylián plaats, volgens ditzelfde principe.
Zowel het publiek als de kunstenaars die deelnamen aan deze programma’s reageerden erg enthousiast. Korzo
zal dergelijke programmaformats de komende jaren verder ontwikkelen en onderzoeken hoe het publiek
optimaal bediend kan worden en hoe de kunstenaars zich optimaal kunnen presenteren.
6
2.1 Programmering Dans
• 71 activiteiten voor 5.566 bezoekers
Korzo streeft ernaar een brede staalkaart van de dans in Nederland aan het publiek te tonen. Daarbij gaat het
om de belichaming van oorspronkelijke ideeën. Dus geen intellectuele exercities of academische
conceptualiteit, maar ook geen lege virtuositeit.
Korzo programmeerde in 2013 het werk van hedendaagse choreografen die in Korzo een
talentontwikkelingstraject volgen, naast producties van makers van buiten, zowel bewezen successen als
prikkelende avonturen. Zo stonden er bekende makers die op erkenning van een breed publiek konden
rekenen, maar ook de vernieuwers die de grenzen van de dans verkennen.
Het jaar ging van start met het CaDance Festival, waar naast de eigen producties verschillende voorstellingen
van gevestigde en beginnende makers de vitaliteit van dans als kunstvorm toonden. Het CaDance Festival 2013,
was de best bezochte editie in de geschiedenis van het festival en wordt in hoofdstuk 4.1 uitgebreid
beschreven.
Het programma van Voorjaarsontwaken, het lentefestival rond werk van kersvers makerstalent, dat in 2013
voor het eerst in samenwerking met het Nederlands Dans Theater gerealiseerd werd, had een succesvolle
editie in 2013. Het festival wordt verder beschreven in hoofdstuk 4.2.
De dansprogrammering van Korzo schenkt aandacht aan werk van jonge en van gevestigde kunstenaars. Een
aantal makers die inmiddels een plek van betekenis hebben verworven binnen het (inter)nationale danscircuit
zijn ooit bij Korzo begonnen als jong talent. Zo stond de voorstelling Voice Over van voormalig Korzo
choreografe Nanine Linning in een uitverkocht Korzo. Met Voice Over ging Linning op zoek naar de
ongemanipuleerde innerlijke stem van de mens. Linning heeft een succesvolle carrière op gebouwd en is
momenteel choreograaf en artistiek directeur van Dance Company Nanine Linning / Theater Heidelberg.
Een andere maker die inmiddels zijn naam stevig heeft gevestigd is Emio Creco die samen met Pieter C
Scholten / ICK Amsterdam heeft opgericht. Van Greco / Scholten stonden de voorstellingen Passione in Due en
Double Points/Verdi, in Korzo . Passione in Due was een zinderend dansconcert tussen twee mannen. Langs de
noten van Bachs ‘Matthäus Passion’ musiceren en dansen ze in zeven verschillende tempi. Lijden, sensualiteit,
opoffering en zelfinzicht worden onthuld in het lichaam van de danser, vergezeld door de stevige klanken van
de piano en de melancholische timbres van de accordeon.
Voor Double Points/Verdi grepen Emio Greco en Pieter C. Scholten de tweehonderdste geboortedag van
Giuseppe Verdi aan om drie heldinnen uit zijn opera’s ten tonele te voeren.
7
In de serie All there is werd in een eenvoudige setting op de zondagmiddag jonge dans uit Nederland en het
buitenland gepresenteerd. Waarbij niet zozeer de choreografie of het concept, maar de performer in het
middelpunt stond. De serie toonde de danser als een caleidoscoop: ogenschijnlijk een eenvoudig instrument,
maar in staat om met elke draai de blik te doen kantelen, als een poëtische ode aan de veranderlijkheid en
verwondering in het leven. Iedere middag was anders en er werden vaak voorstellingen uit het buitenland
gepresenteerd die nergens anders in Nederland te zien waren.
Urban Dance, breakdance, hiphop, popping, en locking, heeft zich de afgelopen tien jaar steeds meer in de
theaters genesteld. Eigenzinnige choreografen ontwikkelden dansstijlen die hun wortels in de urban dance
hebben en tegelijkertijd vrijelijk gebruik maken van aspecten uit de moderne dans. Binnen de festivals was
steeds aandacht voor makers die urban dance en tradities uit diverse culturen samenbrengen, zoals Urban
Stories in het CaDance Festival en de Dakshi Dances tijdens het India Dans Festival.
Aan het eind van seizoen 2012 -2013 was er veel aandacht voor educatie en talentontwikkeling in de breedste
zin van het woord. De eindpresentaties van de Nederlandse dansvakopleidingen vonden plaats in Korzo.
Codarts, de Amsterdamse Theaterschool en ArtEZ toonden de dansers van morgen aan het publiek.
Het nieuwe seizoen ging in september officieel van start met het eerder genoemde programma Absolutely Ann,
rond het werk van Korzo-choreograaf Ann Van den Broek met de voorstellingen Ohm en The Red Piece
Ohm maakte ze oorspronkelijk voor het Cover festival, geïnspireerd op ‘Mijn solo voor Marie (Vernietigd)’ van
de Belgische maker Marc Vanrunxt. Voor het krachtige The Red Piece werkte Ann samen met de Belgische
zanger Gregory Frateur en zijn band Dez Mona.
Voor de start van het seizoen vond in Korzo de pre-première plaats van East Shadow. Deze in Korzo
geproduceerde kleine-zaalvoorstelling van Jiří Kylián ging vervolgens in Japan in wereldpremière en zal in mei
2014 opnieuw in Korzo te zien zijn tijdens het Jiří Kylián Festival. Niet alleen jonge onbekende makers maar ook
een gevestigde meester in de kunsten als Jiří Kylián vindt in Korzo een geborgen, professionele omgeving voor
het creatieproces.
Het najaar stond in het teken van het India Dans Festival en Here we live and now, deze festivals rond
respectievelijk Haagse makers en Indiase klassieke en hedendaagse podiumkunsten, waarover meer in
hoofdstuk 4, beleefden succesvolle edities in 2013 en leverden een positieve bijdrage aan de positionering van
Korzo als Haagse uitgaansplek én aan de internationale uitstraling.
Nog meer internationale kunstenaars werden getoond tijdens het Dancing on the Edge Festival in november.
Dit landelijke festival bracht eigentijdse podiumkunsten uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Verschillende
podiumkunstenaars reflecteerden op de politieke situatie in het Midden-Oosten en de rol, mogelijkheden en
beperkingen van en voor kunstenaars daarin.
Khalid BenGhrib, inmiddels een bekende op het Dancing on the Edge Festival, toonde zijn nieuwste creatie SolOs. En de voorstelling Badke, waarvoor makers van het Les Ballets C de la B en de Koninklijke Vlaamse
Schouwburg naar Beit Jallah in Palestina trokken en een nieuwe samenwerking vonden met tien Palestijnse
dansers vanuit heel diverse achtergronden, waren een groot succes. Het programma van Dancing on the Edge
bestond naast voorstellingen uit verschillende workshops, inleidingen en nagesprekken.
Met de voorstellingen Naked Lunch van Club Guy
& Roni en 4: STILL LIFE van Nicole Beutler op het
programma, bracht Korzo actuele hedendaagse
dans naar het Haagse publiek. Naked Lunch, het
baanbrekende meesterwerk van de Amerikaanse
schrijver William Burroughs, was voor de
choreografen Guy Weizman en Roni Haver
aanleiding om een voorstelling te maken over
vrijheid van denken.
Beutler liet zich inspireren door de principes van
de Bauhaus, gebruikte elementen van het
dansduet uit diverse tijdperken en creëerde
hiermee een ‘mechanisch ballet’.
8
2.2 Programmering hedendaagse muziek en muziektheater 2013
• 44 concerten en activiteiten voor 2.648 bezoekers
• 4 edities van Dag in de Branding met 652 bezoekers
Hedendaagse muziek en muziektheater hebben een rijke bodem in de stad Den Haag met een grote diversiteit
aan componisten, ensembles, musici en regisseurs die nieuwe muzikale en interdisciplinaire ontwikkelingen
mogelijk maken. Korzo presenteert en begeleidt graag jong talent op het gebied van hedendaagse muziek en
muziektheater en vormt daarmee een belangrijke schakel in de Haagse en landelijke keten voor hedendaagse
muziek. Naast de samenwerking met het Koninklijk Conservatorium, is het theater nauw betrokken bij de
programmering van Dag in de Branding en het nieuwe initiatief Huis voor de Nieuwe Muziek. In het afgelopen
jaar maakte het publiek in Korzo kennis met nieuwe debuterende jonge ensembles en componisten,
muziektheater en concerten in alternatieve settings, anderzijds trok Korzo volle zalen met een aantal
succesvolle Dag in de Branding edities.
In april vond het debuut plaats van het Haagse Brendan Feagre ensemble die met een originele combinatie van
compositie en improvisatie stem geeft aan de jonge generatie componisten. Tijdens het muziekweekend
Amsterdamse Geluiden in oktober 2013 was het Korzo debuut te horen van het ensemble Looptail. Het jonge
slagwerk duo SonoLab werkte samen met beeld en geluidskunstenaars afkomstig van de afdeling Arts and
Science van het Koninklijk Conservatorium.
2013 kende een aantal succesvolle de edities van Dag in de Branding. Op 28 september werd het theatrale
werk Im wunderschonen Mai in Korzo uitgevoerd, een cyclus van laatromantische liederen van Schubert en
Schumann in bewerkingen van Reinbert de Leeuw. De uitverkochte voorstelling in de grote zaal van Korzo was
in de Club Korzo via live streaming te volgen voor publiek dat geen kaart meer had kunnen bemachtigen.
In mei vond een Russische editie van Dag in de Branding plaats in het kader van het Ruslandjaar 2013. Korzo
presenteerde de hedendaagse opera Black Perfume van de jonge Russische componiste Anna Mikhailova en de
Nederlandse regisseur Annechien Koerselman.
Tijdens Dag in de Branding vond in het Nutshuis de pilot plaats van de nieuwe Branding Talkshow, een initiatief
van het Huis voor de Nieuwe Muziek en opgezet door een redactie waar Korzo ook deel van uit maakt.
Tijdens de decembereditie van Dag in de Branding vond in Korzo de uitreiking plaats van de Matthijs
Vermeulenprijs door de directeur van het Fonds Podiumkunsten, Henriette Post, aan componist Jan van de
Putte voor diens werk Kagami-Jishi, voorafgaand aan de première van het nieuwe werk Bamboleamus no
mundo van Jan van de Putte uitgevoerd door het Asko|Schönberg ensemble onder leiding van Reinbert de
Leeuw.
Ensemble Klang, New European Ensemble en Modelo62 presenteren jaarlijks nieuwe programma’s in Korzo.
Zo bracht Ensemble Klang tijdens het muziekweekend Haagse Hopjes in februari 2013 het programma
Electrified rondom de elektrische gitaar met drie premières van de componisten Yannis Kyriakides, David
Fenessy en Pete Harden en tijdens Dag in de Branding een portretconcert van componist Peter Adriaansz. Het
New European Ensemble speelde in 2013 twee concerten. Voor de liefhebbers van de Canto Ostinato van
Simeon ten Holt, vond in maart een prachtig optreden van pianist Ivo Janssen plaats met een soloversie van het
werk en animaties van beeldend kunstenaar Rogier Willems.
9
Muziektheater
In januari 2013 presenteerde Korzo in de Korzo Studio en de Korzo Zaal een double-bill van twee verschillende
vormen van muziektheater van vier jonge makers die voor het eerst samenwerkten. De Kamer Hiernaast
gemaakt door componist Diego Soifer en regisseur Tatiana Pratley. Gerelateerd aan het thema van De Kamer
Hiernaast vond er een lezing plaats in de Club Korzo door documentairemaker Frans Bromet over het thema
buren. In het najaar vond de muziektheatervoorstelling Urwald plaats van componist en filmmaker Arnoud
Noordegraaf, uitgevoerd door Nieuw Amsterdams Peil en acteur Porgy Franssen.
Hedendaagse muziek en dans
In samenwerking met het Koninklijk Conservatorium vond het programma 6x7 van het Asko-Schönberg
ensemble plaats, met nieuwe composities van compositiestudenten in april en de experimentele KC Lab
avonden. In 2013 vonden er drie edities van Konstrukt plaats in de Korzo. Ook presenteerde Korzo in
samenwerking met de compositie afdeling van het Koninklijk Conservatorium drie voorstellingen in het kader
van het Springfestival met onder meer de multimediale voorstelling Familiy Plot van componist Thomas
Bensdorp. In 2013 vond er tevens een samenwerking plaats met de muziektheateropleiding van Codarts met
de eindexamenvoorstelling Constant Transit in april van componiste Anna Mikhailova en in juni de
eindejaarsvoorstelling Don’t look back baby van het aanstormende, nieuwe muziektheatercollectief Club
Gewalt.
De serie Kunst van het Luisteren sluit aan bij het op een nieuwe manier presenteren van muziek, één van de
uitgangspunten in de programmering van Korzo. Korzo werkt hierin samen met Madgic Touch Foundation van
pianist Geoffrey Madge, jarenlang hoofddocent piano aan het Koninklijk Conservatorium. In de zesdelige serie
van onconventionele workshops gekoppeld aan kamermuziekconcerten klassieke muziek staat daarbij het
publiek centraal. In de serie staan verschillende invalshoeken centraal met vragen zoals: hoe luister je nu
eigenlijk naar een muziekstuk? Hoe zijn de werken opgebouwd? In 2013 vond een reeks edities van Kunst van
het Luisteren plaats. Op 29 september stonden twee pianotrio’s van Beethoven en Mendelssohn centraal. Een
danser van de breakdance group Solid Ground, onder leiding van choreografe Alida Dors, zette dit kracht bij
vanuit een eigen idioom. De derde editie in 2013 stond in het teken van vorm. Uitgaande van Bruckners
Symfonie nr. 3 werd de ‘oceaan van harmonie en klank’ van dit stuk onder de loep genomen door slagwerker
en kenner van de symfonische muziekpraktijk Jim Gordon.
2.3 Programmering Wereldmuziek
• 32 concerten en activiteiten voor 2.128 bezoekers
Bij de samenstelling van het wereldmuziekprogramma in Korzo werden in 2013 verschillende lijnen uitgezet.
Het programma moest zowel een podium geven aan lokale talenten als aan nationale en internationale
topartiesten. Ook werd er geprobeerd een zo gevarieerd mogelijk programma samen te stellen met muziek van
verschillende culturen en stijlen uit de gehele wereld. Naast moderne cross-over en lichtere popmuziek stijlen,
wil Korzo namelijk ook de nieuwste niet-westerse avant-garde & traditionele kunstmuziek aan bod laten
komen. Ook werd er gezocht naar concepten om goed aan te sluiten bij de behoeftes van zowel de huidige
internationale muziek scene in Den Haag als het beoogde publiek uit deze stad. Zo vierde de Haagse
dansschool Tango Centro in 2013 hun 10 jarig jubileum in Korzo en het Lucent Danstheater. In Korzo werd een
grote milonga georganiseerd met live muziek van de Argentijnse muziekgroep Sexteto Milonguero.
10
Daarnaast werd er een aantal Haagse muziektalenten in het programma opgenomen. Zo zijn er een paar
projecten van de uit Portugal afkomstige Marco Santos ondersteund, waaronder een clip opname en een cd
presentatie. Daarnaast bood Korzo een aantal andere Haagse initiatieven de gelegenheid een concert te geven
zoals het Peruviaanse Moza Mala en de Braziliaans-Portugese zangeres Melissa Oliveira.
De grotere internationale acts werden in samenwerking met World Sessions Korzo binnengehaald. Uit Bosnië
speelde Mostar Sevdah Reunion voor een volle zaal en ook de reprise van fadozangeres Carminho trok veel
bezoekers. Maar ook in Nederland relatief nieuwe ensembles zoals het Zweeds- Sengalese duo Sousou &
Maher Cissoko presenteerden zich in Korzo aan het overwegend Haagse publiek.
In 2013 werden er in het Korzo wereldmuziekprogramma 2 geheel nieuwe series geïntroduceerd. Op initiatief
van de Nederlandse contrabassist Tony Overwater werden tijdens Salon Joussour in zes afleveringen een grote
variatie aan Arabische klassieke muziekstijlen voorgesteld. Met behulp van workshops, lezingen en concerten
met buitenlandse gastartiesten werd geprobeerd de essentie van de Arabische muziek voor het Korzo publiek
te ontsluiten. Tevens werd er een brug met de Europese muziek geslagen, door gerenommeerde Nederlandse
musici te koppelen aan de steeds wisselende gast uit de Arabische wereld. Gasten waren onder andere Rima
Khcheich, Kutsi Erguner en Youssef Hbeisch.
Matinee du Monde, een serie die al een jaar eerder geïnitieerd werd,
kreeg in 2013 een vervolg. Deze zondagmiddagprogramma’s
bestonden uit concerten met lichte, Afrikaans getinte muziek,
uitgevoerd door een vaste band onder leiding van Omar Ka en Mark
Tuinstra. Ook hier werd telkens met een andere gastmuzikant
gewerkt. Uitgenodigd waren onder andere Leoni Jansen, Shirma
Rouse, Izaline Callister en Eric Vloeimans. In deze programma’s, die
verspreid over het jaar plaatsvonden, werd gezocht naar een formule
om de concerten meer context te geven door middel van een
feestelijk randprogramma bestaande uit workshops, Afrikaanse
hapjes en een marktje waar Afrikaanse spulletjes verkocht werden.
Ook in deze serie werd dus een educatief onderdeel in het
programma opgenomen.
De doelgroepen van beide series zijn vrij uiteenlopend. De bezoekers
van Salon Joussour bestaan uit een heel specifiek geïnteresseerd en
hoog opgeleid publiek dat zijn kennis in Arabische kunstmuziek wil
vergroten. De workshops zijn voor gevorderde muzikanten en
worden i.s.m. het Koninklijk Conservatorium en Codarts
georganiseerd.
Bij de Matinee du Monde programma’s die in samenwerking met Podium Grounds in Rotterdam tot stand zijn
gebracht, wordt er juist gewerkt aan het bereiken van een breed publiek van allerlei leeftijden. De djembé
workshops waren specifiek ingericht om kinderen kennis te laten maken met dit Afrikaanse instrument.
2.4 Programmering theater
• 27 voorstellingen voor 1.346 bezoekers
Met het aanbod van theaterprogramma’s richt Korzo zich op aan dans gerelateerd fysiek theater.
Korzo blijft steeds op zoek naar nieuwe makers in dit genre om een kwalitatief aanbod te blijven bieden dat
past bij het profiel van Korzo en steeds verrassend en vernieuwend is.
In 2013 stonden in het Korzo Theater diverse theatervoorstellingen waaronder De Baard van God van Hotel
Modern, over de onvoorspelbaarheid van het leven. Of die van de dood. Hotel Modern is al jaren vaste
bespeler van Korzo en zodoende werd dit makersduo gevraagd om een kijkje achter de schermen te geven en
het publiek mee te nemen in De keuken van Hotel Modern. Het succesvolle publieksconcept van Korzo, waarbij
de makers aan de hand van het gekozen menu, wat aan het publiek wordt geserveerd, vertellen over de
voorstelling en het reizende kunstenaarsbestaan. In 2014 hernemen zij hun succesvoorstelling De Grote Oorlog
(i.k.v. 100 jaar na WOI) en deze zal in september wederom in Korzo te zien zijn.
11
In maart stond helaas de laatste voorstelling van Bambie in Korzo. Na bijna twee decennia en 17 succesvolle
mimevoorstellingen stopte de subsidie voor dit gezelschap dat vaste bespeler was van het Korzo Theater.
Naast deze grote spelers waren ook theatergezelschappen als De Gemeenschap met Collombina, Nieuw
West/Marien Jongewaard met There is a discussion, over de woede van een kunstenaar op de kunst- en
cultuurbezuinigingen en het muziektheatergezelschap Transparant met de voorstelling De Waterafsluiter te
zien bij Korzo.
De theaterprogrammering in 2013 eindigde met een makersweek. Boukje Schweigman is de tweede maker die
Korzo centraal heeft gezet in dit nieuwe concept. Met haar oeuvre-programma Het Universum van
Schweigman& werd Korzo in december drie dagen totaal overgenomen door de crew van Schweigman&. Elke
avond werden er twee voorstellingen gespeeld, werd de documentaire over Boukje vertoond en werd het
publiek getrakteerd op een bijzondere randprogrammering in de foyer, bestaande uit diverse black-boxes met
elk een eigen thema en ervaring. Op de vrijdagavond kon het publiek kennismaken met Boukje in een intieme
sfeer door aanwezig te zijn bij De Keuken van Boukje. Tijdens deze meet&greet vertelde Boukje over het
ontstaan van haar voorstellingen, de unieke samenwerking met vormgever Theun Mosk en haar fascinaties
voor het fysieke theater.
3
Activiteiten productiehuis
2013 was voor Korzo een bijzonder productief jaar, ondanks de bezuinigingen die Korzo zelf, maar ook veel
samenwerkingspartners in de podiumkunstensector hebben moeten doorvoeren.
Korzo produceerde diverse nieuwe dansvoorstellingen, waarvan een aantal in co-productie met het Nederlands
Danstheater en andere partners in binnen- en buitenland. Korzo Producties bracht ook diverse voorstellingen
die in 2012 al een première hadden beleefd op tournee in 2013.
3.1 Nieuwe dansproducties in 2013
Het productiehuis Korzo heeft een groot aantal voorstellingen geproduceerd in 2013, mede omdat het
CaDance Festival in dit jaar plaatsvond. Er werden negen nieuwe avondvullende dans voorstellingen
geproduceerd (waarvan één in coproductie met het NDT: Iván Pérez’s Hide and Seek); verder 23 korte
voorstellingen (waarvan negen in coproductie met het NDT); twee producties in het kader van Crosstown Den
Haag, en tien coproducties met andere partners dan het NDT. Bij deze laatste waren opmerkelijke namen als
het Movies that Matter Festival (voor de productie van Ehsan Emat) en Kylián Productions en de Aichi
Triennale in Nagoya (voor Jiří Kylián’s East Shadow).
12
Up & Coming Choreographers - Joeri Dubbe, Natalia Horecna en Jiří Pokorny
•
•
Première: 25 januari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
9 voorstellingen voor 1.572 bezoekers
Up & Coming Choreographers is het
In samenwerking met het NDT produceerde Korzo vijf projecten
choreografisch
platform
voor
potentiele
talenten
van
het
Project
voorstellingen bezoekers
Nederlands Dans Theater. Per traditie
vinden de premières en voorstellingen
Up & Coming Choreographer
7
1.572
van deze triple-bills buiten de
vertrouwde omgeving van het Lucent
Hide and Seek
3 (+3 tournee) 540 (+193)
Danstheater
plaats.
In
de
samenwerking met Korzo is zowel een
Voorjaarsontwaken
4
369
deel van het creatieproces als de
voorstellingen zelf naar het Korzo
Here we live and now
7
758
Theater verplaatst. Het avondvullende
programma met premières van de
Young Talent Performance
2
387
choreografen Joeri Dubbe, Natalia
Horecna en Jíři Pokorny, uitgevoerd
Totaal
23
3.626
door dansers van NDT 2, luidde als
eerste coproductie van Korzo en het
NDT, het CaDance Festival in.
Dubbe, Horečná en Pokorný hebben alle drie een verleden bij het NDT: Joeri Dubbe danste bij NDT 2, Natalia
Horečná bij NDT 1, en Jiří Pokorný bij zowel NDT 2 als NDT 1. Dubbe en Horečná hebben inmiddels een
respectabel aantal choreografieën op hun naam staan, terwijl het voor Jiří Pokorný nagenoeg zijn
choreografische debuut is (afgezien van een ultrakorte choreografie voor NDT’s choreografische workshop
Switch.)
Een vast onderdeel van Up & Coming Choreographers is
dat de drie creatieprocessen worden gevolgd door drie
fotografiestudenten van de Koninklijke Academie voor
de Beeldende Kunsten. Ook dit onderdeel kan begrepen
worden als talentontwikkeling.
Joeri Dubbe - Trigger-Happy
Joeri Dubbe is gefascineerd door de ontwikkelingen van
de wereld en het effect dat dit heeft op de mensheid en
ons leven. Voor Trigger-Happy liet hij zich inspireren
door de film 2001: A Space Odyssey. Joeri speelt in deze
voorstelling met de ontwikkeling van menselijke
emoties: verdriet, liefde, vertedering en gruwelijke
jaloezie. Soms worden we overmand door onze
emoties, maar vaker overheerst ons verstand. Hoe zal
dit zijn in de toekomst, hebben menselijke emoties dan
nog wel een plek? Of worden we geleid door onze
ratio?
Jiří Pokorný - Doze
Wazige verhalen uit onze dromen en verlangens in ons dagelijks leven. Balancerend tussen deze twee staten
van zijn, scheppen we een wereld. Jiří Pokorný toont in Doze een wereld die balanceert op de rand van de
slaap. We zijn nog niet volledig in het diepst van onze slaap en tegelijkertijd bevinden we ons op een
luchtledige plek vol verrassingen. We dwalen slaperig rond, maar staan op het punt om wakker te worden.
13
Natália Horečná - Das Affentheater
Das Affentheater (De oorlog van de rozen) van de Slowaakse Natália Horečná geeft een ironische kijk op onze
eigen realiteit, met onze eigen waarheden en perspectieven. Horečná houdt ervan om verhalen te vertellen en
met dit nieuwe verhaal nodigt zij het publiek uit om met haar mee op reis te gaan met elf karakters, die elf
mogelijke kleuren van de roos symboliseren.
Young Talent Performance
• 2 voorstellingen voor 387 bezoekers
Het Nederlands Dans Theater en Korzo bundelen hun krachten om aanstormende danstalenten en jonge
dansmakers optimaal te begeleiden en een geschikt podium te bieden. De Young Talent Performance is één
van de projecten die de partners gezamenlijk ondernemen waarbij talentontwikkeling centraal staat. Een
inspirerend traject waarin leerlingen van het laatste jaar havo en de hbo dansvakopleiding van het Koninklijk
Conservatorium de kans krijgen in contact te komen met de werkwijze van het NDT. Onder leiding van
repetitoren en dansers van het NDT werken de leerlingen aan voor hen relevant repertoire, met werk van Jiří
Kylián, Lightfoot & Leon, Johan Inger, Jorma Elo en Gaetano Soto. Tevens bevatte deze eerste editie een heuse
première van de eerder dit jaar tijdens Up & Coming Choreographers doorgebroken Jiří Pokorný. De avonden
waren druk bezocht en werden uiterst goed ontvangen. In vervolgedities zal daarom worden gestreefd naar
een uitbreiding van het aantal voorstellingsavonden.
Iván Pérez - Hide and Seek
• Première: 7 februari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
• 6 voorstellingen voor 733 bezoekers
Na het succesvolle duet Kick the bucket maakte Iván Pérez met Hide and Seek zijn eerste avondvullende
choreografie bij Korzo. Deze coproductie met het Nederlands Dans Theater ging op 7 februari tijdens het
CaDance Festival 2013 in première. Iván Pérez maakte een emotionele choreografie over het leven, de manier
waarop we erin staan bepaalt wat we eruit halen.
“Vijf mensen, één ruimte, geen concept van tijd. Het leven is een spel, maar niet ieder van ons is bereid het te
spelen. Angst, spijt, te veel nadenken en een veelvoud aan mentale belemmeringen weerhouden ons ervan het
beste van het moment te maken. Maar beperkingen zijn ingebeeld en verbeelding is in staat beperkingen te
overstijgen. Zijn we klaar om te spelen?“ Iván Pérez
Hide and Seek zal in 2015 weer op tournee gaan door Nederland.
“Poëtische dans van Pérez graaft diep (…) Hide And Seek [is] een dansvoorstelling die uitnodigt tot
reflectie en dat is iets moois om mee te nemen naar buiten.” (theaterkrant.nl, Jacq. Algra)
“Gelukkig zitten er wel fascinerende duetten in het bewegingsmateriaal van Pérez. Vooral de kleine,
scherp dansende Inés Belda Nácher glijdt ingenieus langs, over en onder het lange lichaam van danser
Christopher Tandy.” (Annette Embrechts , de Volkskrant ****)
14
Marina Mascarell - The Unreality of Time
•
30 januari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
•
voorstellingen voor 1.375 bezoekers
Première:
6
The Unreality of Time is het tweede choreografie die Marina Mascarell maakte onder de vleugels van Korzo
producties en haar eerste avondvullende stuk. Deze coproductie met het Taiwanese gezelschap Dance Forum
Taipei ging tijdens het CaDance Festival 2013 in première. Marina Mascarell neemt onze relatie met tijd onder
de loep. De tijd wordt door de dansers gemanipuleerd, versneld, stil gezet of uitgerekt in een betoverend
toneelbeeld, constant in verandering. Naast een fantastische cast van vijf dansers speelde cellist Chris
Lancaster een belangrijke rol. Zijn meeslepende compositie was naadloze geïntegreerd in de choreografie.
The Unreality of Time zal in het najaar 2014 toeren door Nederland en Zuid-Amerika. Marina Mascarell werd in
het jaaroverzicht van de Theatermaker onlangs geroemd als een van de belangrijkste talenten van het
afgelopen seizoen.
“De drie vrouwen en twee mannen – fantastisch hoe ze op zo'n rollende ondergrond zo veel kracht en
nuance kunnen uitdrukken! – scheren soepeltjes langs uiteenlopende sferen, zonder anekdotisch te
worden. Nu eens is hun dans loom en poëtisch, dan weer speels en luchtig of onbestemd en surreëel.”
(Mirjam van der Linden, de Volkskrant ****)
“Als striemende regen dalen de linzen op de vrouw neer, zij blijft langzaam verder lopen, vertraagd tegen
de stroom in die de overige vier dansers over haar uitwerpen. Het is een betoverend beeld (…)” (Marcelle
Schots, theaterkrant.nl ****)
Gaël Domenger – Husbands
• Première: 26 januari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
• 2 voorstellingen voor 163 bezoekers
Als een eerste proeve van de samenwerking tussen Korzo en het Malandain Ballet Biarritz verbinden beide
organisaties hun krachten voor een voorstelling van de Franse choreograaf Gaël Domenger, die bij het
Malandain Ballet Biarritz verantwoordelijk is voor de talentontwikkeling.
Samen met Yvan Dubreuil en Ederson Rodrigues Xavier en de Franse danser Jean Gérald Dorseuil maakte hij
voor het CaDance Festival een dansante bewerking van John Cassavetes’ filmklassieker Husbands. Film en
voorstelling zijn een ode aan de vriendschap en het ouder worden, waarbij het onderwerp en de performers,
vier dansers die de 40 gepasseerd zijn, samenvallen. Vlak voor de première werd de productie nog uitgebreid
met drie musici (Beñat Achiary, Ramon Lopez en Philippe Ezcurra) die de voorstelling in een verrassende
richting duwden, waar vrolijkheid en melancholie altijd dicht bij elkaar bleken te liggen.
Marta Reig Torres - The Body Minds
• Première: 2 februari 2013 in Theater aan het Spui tijdens het CaDance Festival, in een double-bill met
Guilherme Miotto’s Unpunished
• 2 voorstellingen voor 146 bezoekers
Met The Body Minds opende choreografe Marta Reig Torres een periode waarin haar werk zich van een
voornamelijk innerlijke zoektocht draait naar een artistieke reactie op onder ander maatschappelijke thema’s
die zich door hun urgentie aan haar opdringen.
The Body Minds is een voorstelling over onzichtbare macht die geen oog meer heeft voor de mens, en de
discrepantie met het menselijk lichaam, waar deze onzichtbare macht een fysieke realiteit wordt.
Het resultaat was een intens duet tussen dansers Angelina Deck en Manel Salas, met muziek van Ivo Bol, en
een lichtontwerp van Ellen Knops.
15
Lesley Telford en Yoko Seyama – Brittle Failure
•
•
Première: 28 januari 2013 in Theater aan het Spui tijdens het CaDance Festival
15 voorstellingen voor 1035 bezoekers
De multidisciplinaire voorstelling Brittle Failure die de Canadese ex-NDT-danseres Lesley Telford maakte met de
Japanse kunstenares Yoko Seyama begon al in 2012 met een dansinstallatie die Lesley met haar zuster Heather
Telford maakte in het Oostenrijkse Salzburg. In het centrum van de installatie en de dans stond het idee van
een papieren huis, dat zowel beschutting in het leven symboliseerde, als de fragiliteit ervan. Op grond van deze
voorstudie wist Lesley Korzo te overtuigen om de uitwerking van het stuk te produceren, waarbij Yoko Seyama
de scenografie op zich zou nemen. Een tweede fase van het project vond plaats aan het eind van 2012,
afgesloten met een avant-première in het Teatro Corral de Comédias in Alcala, Spanje en een lovende recensie
in El Pais. De volgende fase vond plaats in Den Haag en resulteerde in de première in het Theater aan het Spui
tijdens het CaDance Festival, met een nieuwe set van 2000 huizen. Meteen na de Haagse premièrespeelbeurt
werd Brittle Failure (de titel is ontleend aan een gedicht van Anne Carson) doorgespeeld in het Chutzpa!
festival in Vancouver, met een derde set huizen.
Later in het jaar werd de voorstelling geselecteerd voor het belangrijkste alternatieve tournetwerk van Spanje.
Met steun van de Nederlandse ambassade werd een extreme low-budget tournee opgezet, waarbij Madrid,
Barcelona, Santander, Bilbao en Valencia werden aangedaan.
Ederson Rodrigues Xavier & Shuann Chai - Where Are We Going? And What Are We Doing?
• Première: 8 februari 2013 in Theater aan het Spui tijdens het CaDance Festival
• 6 voorstellingen voor 635 bezoekers
In 2012 was het 100 jaar geleden dat de grote muziekvernieuwer John Cage werd geboren. Dit vormde de
aanleiding voor een hausse aan concerten en andere activiteiten. Waaronder de samenwerking van
choreograaf Ederson Rodrigues Xavier en pianist Shuann Chai. Samen met een selecte groep muzikanten en
studenten van de drie belangrijkste dansacademies in Nederland (Codarts in Rotterdam, de Amsterdamse
Theaterschool en het Arnhemse ArtEZ) vertalen zij de muziek en het rijke gedachtegoed van Cage naar een
avondvullende voorstelling.
Ann Van den Broek – The Red Piece
• Avant-premiere: 4 mei 2013 in ccBerchem (B., Première: 13 mei 2014 in Rabozaal (SSBA) Amsterdam
• 21 voorstellingen voor 2.835 toeschouwers, waarvan één voorstelling in het New Alexandrinsky/Sint
Petersburg, en twee voorstellingen in het Meyerhold theater/Moskou
Emoties (lust, wanhoop, eenzaamheid, verdriet, euforie, pijn) zijn de rode draad in Ann Van den Broek’s
oeuvre. Het uitgangspunt van deze emoties koppelde zij aan een specifieke ritmiek. In The Red Piece laat Ann
Van den Broek vanuit de gedeconstrueerde ritmiek van de Flamenco die emoties oproepen. The Red Piece is
een dynamische en vurige groeps-choreografie, waarbij het vertrekpunt de passie is die in elke emotie huist.
Als spar partner voor de dans werkte de muziekcompositie van de Belgische band DezMona, met de uiterst
expressieve stem van zanger Gregory Frateur.
Mor Shani – Love-ism Chapter 1
• Première: 1 februari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
• 3 voorstellingen voor 285 bezoekers
Mor Shani ontwikkelde het concept Love-ism waarmee hij in verschillende hoofdstukken vijf vormen van liefde
verkent: broederliefde, ouderliefde, erotische liefde, eigenliefde en liefde voor een god. In chapter 1 stond de
ouderliefde centraal. Met kinderen en dansers ging hij op zoek naar de onbevangenheid en
vanzelfsprekendheid van die liefde. Speels en oorspronkelijk roepen ze, tegen al het pessimisme in, op tot
optimisme en verbondenheid. Het proces, waar overleg met de ouders steeds onderdeel van uit maakte, heeft
uiteindelijk tot een boeiend resultaat geleid, met elke dag een nieuwe versie van het stuk.
16
Samir Calixto – 4 Seasons
•
•
Première: 2 februari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival
12 voorstellingen voor 2.509 bezoekers
In 4 Seasons gebruikte Calixto, net als voor Winterreise,
een hoogtepunt uit de klassieke muziek, ditmaal om
het thema vergankelijkheid te onderzoeken. Twee
topdansers houden zich staande op het muzikale
geweld van Vivaldi´s De Vier Jaargetijden. Lente, zomer,
herfst en winter passeren de revue. Ze staan symbool
voor de turbulentie in de geschiedenis van onze
mensheid; het ontstaan, de evolutie, het hoogtepunt
en de neergang. Het is een krachtige voorstelling
geworden, waarin de barokke weelde van de
compositie contrasteert met een collectief gevoel van
eenzaamheid.
In juni kreeg 4 Seasons en daarmee Samir Calixto de eer om genomineerd te worden voor de Zwaan 2013,
meest indrukwekkende dansproductie. Dat heeft de choreograaf geen windeieren gelegd. Na het optreden
tijdens de Nederlandse Dansdagen en de uitzending van de NTR, is zijn naam in Nederland en daarbuiten
gelanceerd.
De rest van het seizoen was een opmaat naar de Nederlandse tournee die start in april 2014. 4 Seasons was
onder andere te zien tijdens het Le Temps D’aimer la Danse festival in Biarritz, het TsEKh festival in Moskou en
het Dans Nederlands in St. Petersburg.
“Huiveringwekkend mooi” (Ruben Brugman, danspubliek.nl)
“Een bedwelmend kleurenpalet aan bewegingen. Alles duelleert met de muziek, alles ademt muziek”
(Annette Embrechts, Scènes)
Melissa Ellberger – Turntable Tales
• Première: 7 februari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival in een double-bill met
David Middendorp’s Three Rooms
• 4 voorstellingen voor 365 bezoekers
De Zwitserse choreografe Melissa Ellberger ging met het acrobatische sprookje Turntable Tales op zoek naar de
subtiele grens tussen kind en volwassene. Want elk kind draagt een volwassene in zich en in elke volwassene
resoneert een kind. Ze onderzocht of we onze onbevangenheid kunnen bewaren. Met een ongewone mix van
breakdance, moderne dans en acrobatiek toonde Ellberger een plek waar de leeftijdsgrenzen vervagen.
David Middendorp – Three Rooms
• Première: 7 februari 2013 in het Korzo Theater tijdens het CaDance Festival in een double-bill met
Melissa Ellberger’s Turntable Tales
• 15 voorstellingen voor 1.006 bezoekers
Het werk van David Middendorp valt altijd op door de ingenieuze mix van dans en techniek. Voor Three Rooms
keerde hij echter weer terug naar de dans. Hij ontwikkelde een choreografische methode (d.m.v. een app op
een iPad) waarmee hij door middel van digitale lijntekeningen input geeft aan de dansers. Three Rooms gaat
over twee mensen in verschillende stadia van hun leven. Conflicten domineren, de wereld trekt en duwt, zij
verzetten zich, maar laten zich soms meevoeren.
17
Alida Dors – Coffee & Cigarettes #2
•
•
Première 1 februari 2013
3 voorstellingen voor 667 bezoekers
Coffee and Cigarettes is een drieluik van Alida Dors
waarvan zij het eerste deel maakte voor studenten
van de dansopleiding van Codarts. Het tweede
deel ging in première tijdens CaDance Festival
2013 in het programma Urban Stories.
Alida Dors – Coffee & Cigarettes #3
• Première 5 oktober 2013 in de SAM
Decorfabriek, Maastricht
• 4 voorstellingen voor 320 bezoekers
In 2012 won Alida Dors de Prijs van de Nederlandse Dansdagen Maastricht, vervolgens maakte ze de afsluiting
van het drieluik Coffee and Cigarettes #3 dat op de Nederlandse Dansdagen 2013 in première ging op de
prachtige locatie, de SAM Decorfabriek.
Met Coffee & Cigarettes gaf Alida haar visie op gevoelens en handelingen uit het alledaagse leven: verveling,
maatschappelijke druk, de drang naar avontuur, de wens te ontsnappen aan verplichtingen.
Drie vrouwen leggen in de eigengereide hiphoptaal de complexiteit van de vrouw anno 2013 bloot. Begeleid
door een celliste verzetten ze zich explosief, en reflecteren ze bedachtzaam.
Coffee & Cigarettes werd gemaakt in coproductie met Stichting Backbone en het MC theater.
Random Collision – Trilogy project 2013
• Première: 11 mei 2013 in het Korzo Theater
• 6 voorstellingen voor 292 bezoekers
Het Groningse dansinitiatief is al enige jaren een graag geziene gast in Korzo. Opgericht door Club Guy & Roni’s
danser Edan Gorlicki en de wetenschapster Kirsten Krans springt deze organisatie eruit door de brede opvatting
van dans, waarin ook plaats is voor de integratie van niet-dansers. Zo staan ze in Groningen bekend om hun
projecten waarbij de kloof met de wetenschap wordt overbrugd, of de Movement Classes, die druk worden
bezocht door dansamateurs en studenten van alle faculteiten.
In het Trilogy Project, zijn drie choreografen, Leo Lerus, Hansel Nezza en Antoinette Helbing, geselecteerd om
met één groep dansers werken. Het project resulteert in een triple-bill die al twee jaar eerder in Korzo te zien is
geweest. Voor deze derde editie verzocht Random Collision Korzo om de première te hosten en het project te
coproduceren, omdat hun vaste partner het Grand theatre in Groningen te zeer door de bezuinigingsperikelen
was aangeslagen.
David Middendorp – Flyland
• Première: 15 juni 2013 tijdens het Oerol Festival
• 9 voorstellingen voor 3.392 bezoekers
Al sinds 2010 , toen David Middendorp op Oerol stond met 15 Minutes Universe, is de choreograaf in gesprek
met het festival voor een nieuwe productie. In 2013 is er besloten om deel te nemen aan de expeditie route
met een installatie, zonder dans. De installatie was een opmaat voor de dansvoorstelling die in 2014 op Oerol
zal plaatsvinden. In Flyland wilde Middendorp het publiek verrassen met een nieuwe blik op het eiland. Kennen
we het landschap om ons heen echt? De bomen, fietspaden, duinen en het strand. Het publiek werd
meegenomen in een vrije val langs een Terschelling dat niemand ooit eerder op die manier zag. Doormiddel
van een camera, vastgebonden aan een Drône, heeft David Middendorp het eiland vanuit de lucht gefilmd.
18
Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud – 3 W(o)men
•
•
Première: 19 december 2013 in het Arts Printing House, Vilnius
2 voorstellingen voor 404 bezoekers
Tijdens het grote Crossing Lithuania project in 2012 maakten Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud het excessieve
trio 3 W(o)men, waarin het verschil in persoonlijkheid en dansachtergrond (moderne dans, klassiek ballet en
hiphop) tussen drie Litouwse danseressen ten volle werd uitgebuit voor een hilarische vertelling over
mannelijkheid, vrouwelijkheid, macht en kippen. Op verzoek van de Litouwse coproducent, het Arts Printing
House in Vilnius, werd de korte choreografie in 2013 uitgebreid tot een avondvullende versie, met een
grotendeels nieuwe cast en een danser meer. In de nieuwe versie wordt het absurdistische narratief compleet
opgeblazen en getransformeerd in een postmoderne caleidoscoop, inclusief het hallucinerende bezoek (op
film) aan een casting show, een bar en de repetitiestudio. Het resultaat is een complexe, raadselachtige
voorstelling waarin blijmoedig tussen kijkcodes heen en weer wordt gesprongen. Voor de dansers, de
choreografen én het publiek een echte uitdaging – die ook nadrukkelijk als zodanig bedoeld is.
Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud – Le jeune home et la mort
• Première: 18 oktober 2013 in het Parkstad Limburg theater in Heerlen tijdens Dansclick 15
• 19 voorstellingen voor 1.434 bezoekers
Na een aantal explosieve en multimediale voorstellingen, keerde het choreografenduo Meyer-Chaffaud met de
theatrale solo Le jeune homme et la mort terug naar de intimiteit van de kleine zaal. Geïnspireerd door het
gelijknamige ballet van Roland Petit uit 1946, werd dit de eerste bewerking van een bestaand ballet voor dit
duo met een prachtige rol gedanst door Rémi Benard. Meyer-Chaffaud creeerde met ‘Le jeune homme et la
mort’ een dansante monoloog en een zwarte komedie.
3.2 DansClick
• 25 voorstellingen in Nederland voor 1.688 bezoekers.
Korzo producties bracht in 2013 DansClick 14 en DansClick 15 op tournee. DansClick is een van de activiteiten
waarmee Korzo actief publiek en kunstenaars bij elkaar brengt.
Met DansClick brengt Korzo een multiple-bill van werk van aanstormend makerstalent op tournee langs
verschillende steden in Nederland.
Bij DansClick zijn de choreografen aanwezig en stellen zich in een videoportret aan het publiek voor. Tijdens de
Après dans wordt het publiek uitgenodigd om op het podium onder het genot van een drankje persoonlijk met
de makers en dansers na te praten over de voorstelling.
In het voorjaar van 2013 bracht Korzo een publicatie uit over DansClick, waarin in woord en vooral veel beeld
wordt teruggekeken op een periode van acht jaar waarin 14 tournees met werk van meerdere jonge makers.
Korzo produceert de reprises, het nieuwe werk en de tournees en is zakelijk en organisatorisch
eindverantwoordelijk voor dit project.
19
DansClick 14
Iván Pérez - Kick the Bucket
Amos Ben-Tal - The New Work (phase 2.5)
Marina Mascarell - Today Your Black Shoes are Grey
Kick the Bucket is een duet vol emoties. Iván Pérez heeft zich bij deze voorstelling afgevraagd of de mens zich
bewust is van het feit dat we leven. Zijn we sterk en gevoelig genoeg om uit het leven te halen wat erin zit? Kick
the bucket (=sterven) gaat niet over het doodgaan an sich, maar dat je misschien pas kan gaan leven als je eerst
– figuurlijk – sterft. The New Work is een doorlopend project van choreograaf en muzikant Amos Ben-Tal. Amos
creëert een dynamische microkosmos met zijn eigen fysieke regels en taal. Ingestudeerde bewegingen worden
gecombineerd met een grote mate van vrijheid voor de performers. Deze vorm van “live choreografie” zorgt
ervoor dat geen enkele voorstelling hetzelfde is en leidt vaak tot een spannende en onverwachtse uitkomst.
Today Your Black Shoes Are Grey groeide al een lange tijd in Marina Mascarells hoofd. “Wanneer moderne
informatie gebaseerd wordt op het idee dat zien begrijpen is, brengt het ons intellect eeuwen terug in de tijd”,
is een van de quotes waarop deze voorstelling is gebaseerd. Deze voorstelling is een korte samenvatting van de
ravage die de menselijke hebzucht kan veroorzaken, in een wereld die hetzelfde blijft als daarvoor.
DansClick 14 was een mooi programma dat zeer werd gewaardeerd door het publiek. Dat was af te leiden uit
het altijd stevige applaus, de gesprekken tijdens de Après-dans en de enorme hoeveelheid ansichtkaarten die
het publiek inleverde met uiteenlopende vragen voor de choreografen. Vooral The New Work van Amos BenTal leidde tot zeer interessante vragen en gesprekken.
DansClick 15
Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud - Le Jeune Homme et La Mort
David Middendorp - Three Rooms
Voor DansClick 15 werd voor het eerst gekozen om een nieuw werk in het programma op te nemen; het eerder
genoemde Le Jeune Homme et La Mort van Jérôme Meyer en Isabelle Chaffaud. Deze voorstelling stond in een
double-bill met Three Rooms, van David Middendorp Een voorstelling zonder technische snufjes of projectie. Er
ontstond een interessant duet waarin we twee mensen volgen die zich in verschillende ruimtes bevinden.
Conflicten domineren, de wereld trekt en duwt. Gaan ze de strijd aan met de krachten om hen heen?
Het resultaat was een mooi divers programma.
De Après-dans is nog niet eerder zo goed bezocht als tijdens
deze DansClick. De meerwaarde van het inbrengen van
nieuw werk schatten we hoog in. Voor de komende tournee
zal wederom een nieuw werk in programma worden
opgenomen.
‘DansClick is ontstaan in een tijd waarin de Nederlandse dans kampte met knelpunten op het gebied van
doorstroming van talent, frictie tussen vraag en aanbod, een ontoegankelijk imago en, daarmee
samenhangend, een geringe bekendheid van dans bij het grote publiek.
DansClick was zijn tijd dan ook ver vooruit. Het project was exemplarisch voor de ontwikkeling die de
afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Een ontwikkeling waarbij naast de scheppingsdrang ook veel meer
gekeken wordt naar de wensen en de behoefte van het publiek’.
George Lawson, directeur Fonds Podiumkunsten van 2007 tot 2013
20
Voorstellingen en tournees in 2013 van in voorgaande jaren geproduceerd werk
Ann Van den Broek – I Solo Ment
• 1 tourneevoorstellingen voor 84 toeschouwers, in Theater ins Blau
Ann Van den Broek – Co(te)lette
• 6 tourneevoorstellingen voor 770 toeschouwers, waarvan drie voorstellingen bij Usine C /
Montreal
Kenneth Flak & Külli Roosna – The Wolf Project
• 7 voorstellingen voor 1.004 toeschouwers, in Litouwen, Hongarije, Noorwegen en India
Kenneth Flak & Külli Roosna – Chinese Room
• 1 voorstelling voor 400 toeschouwers, tijdens de Odisha Biennale in Bhubaneshwar, India
David Middendorp – Blue Journey, Black Journey en multiple-bill programma’s
• 12 voorstellingen in Nederland, Cyprus, Frankrijk en Duitsland met in totaal 5.019 bezoekers.
Met het werk van David Middendorp werden dit jaar verschillende optredens in het buitenland gerealiseerd,
zoals tijdens het 16th European Contemporary Dance Festival 2013 in Cyprus, het Festival of modern
choreography Context. Diana Vishneva in Rusland en voor het 40-jarig bestaan van CRYOSTAR in Frankrijk.
Daarnaast is David’s groep nog twee keer afgereisd naar Duitsland met mutiple-bill programma’s. Er waren ook
optredens voor o.a. het Octrooibureau in Den Haag, het DNA-gala in Amsterdam en tijdens het Zomerparkfeest
in Venlo. Net als het voorgaande jaar, konden we niet op alle aanvragen ingaan.
21
4. Festivals
4.1 CaDance Festival
• 80 activiteiten in het Korzo Theater, Theater aan het Spui en op locatie voor 7.694 bezoekers
Met het tonen van 26 nieuwe dansproducties van gevestigd en beginnend
choreografietalent gaf CaDance ook ditmaal een impuls aan de dans in
Nederland en toonde het de vitaliteit van dans als kunstvorm. Het CaDance
Festival 2013 heeft een totaal publieksbereik gehad van 7.694
geregistreerde bezoekers en een zaalbezetting van 80%. Daarmee is het de
best bezochte editie in de geschiedenis van het festival. Het volledig
uitverkochte openingsprogramma Up & Coming Choreographers, toonde de
eerste resultaten van de officiële samenwerking tussen Korzo en het
Nederlands Dans Theater. De choreografen Joeri Dubbe, Jiří Pokorný en
Natalia Horečná bevestigden hun choreografietalent met hun eerste
choreografieën voor het NDT. Het resulteerde in drie eigen en kwalitatief
hoogstaande werken. Eveneens artistiek zeer geslaagde voorstellingen
werden gemaakt door de choreografen Marina Mascarell, Samir Calixto en
Jasper van Luijk. Hun voorstellingen sprongen in het oog en werden door
het publiek bejubeld en door de pers zeer gewaardeerd.
Het festivalthema Proximity, of nabijheid werd
uitgedragen onder het motto “Kijk de dans in de
ogen”. Waar wij steeds meer geconfronteerd worden
met bezoekcijfers als belangrijkste kwaliteitscriterium
wilde Korzo met deze thematische benadering juist de
waarde van de beleving van de ontmoeting tussen
kunstenaar en publiek benadrukken.
Het locatieproject 5x5 was hier volledig op gebaseerd.
Het publiek werd in groepen langs bijzondere locaties
als een verborgen kerk of oude bakkersfabriek geleid.
Dicht op de huid van de dansers zag het publiek vijf
uiteenlopende choreografieën aan zich voorbij
trekken. De verwondering van verschillende en
verrassende plekken waar de sterke voorstellingen
werden uitgevoerd, maakten 5x5 tot een van de
favoriete programma’s van het CaDance Festival.
CaDance besteedde aandacht aan de ontwikkeling van urban dans, een zich steeds verder ontwikkelende stijl
die meer en meer vervlochten raakt met de hedendaagse academische dans. Met Urban Stories, plaatste
CaDance daarom een programma geheel gewijd aan de urban dans op een prominente plaats in het festival. En
toonde duidelijk aan dat: Urban Dance is here to stay. Rondom Urban Stories is er veel aandacht besteed aan
educatie. Het was een van de programmaonderdelen in het festival waarbij een goede aansluiting was te
vinden met jongeren, aangezien de urban cultuur een sterke verbinding heeft met de jongerencultuur.
Naar aanleiding van de evaluatie van CaDance 2011 is er een groter educatie-programma opgezet. Op
verschillende manieren werd er aandacht besteed aan scholing, talentontwikkeling en publieksparticipatie om
aan te sluiten bij het thema Proximity. Tijdens CaDance hebben in totaal 309 leerlingen voorstellingen bezocht.
Er hebben 6 middelbare scholen (Haags Montessori Lyceum, Gymnasium Haganum, Segbroek College, Johan de
Witt scholengroep, Aloysius College, Maris College) en 1 dansschool (ExNunc) meegedaan. Voor dansamateurs
werden workshops en lessen uitgezet, gegeven door choreografen uit het festival. Hiermee konden de dansers
kennismaken met de dansstijl en choreografische aspecten uit de voorstelling.
In het Korzo Theater was een speciale festivalsfeer te proeven. Het theater ademde dans door de vele
premières en nevenprogramma’s gewijd aan dans, muziek en video-installatie. Cinedans toonde in de foyer van
Korzo een selectie korte films en Amos Ben-Tal initieerde het project The Off-project. Samen met collegadansers ontwikkelde hij een video-installatie en nodigde hij opkomende bandjes uit om ’s avonds na de
voorstellingen op te treden. Het geheel aan hoofd- en nevenactiviteiten droeg bij aan de sterke band tussen
dans en publiek. Een verbintenis die CaDance immer opzoekt en door het publiek zeer wordt gewaardeerd.
22
4.2 Voorjaarsontwaken
• 4 avondvullende programma’s in het Korzo Theater voor 369 bezoekers
Ook Voorjaarsontwaken, Korzo’s
jaarlijkse scoutingsfestival, kreeg
in 2013 een Russisch tintje, in
aansluiting
op
de
diverse
uitwisselingen rond het bilaterale
Nederland-Rusland jaar. Marina
Mascarell maakte al in 2012 het
stuk Kids out of the cage bij het
jeugdgezelschap van Kannon
Dance in Sint Petersburg, dat daar
insloeg als een bom. En ook in
Den
Haag
maakte
de
ongemakkelijke combinatie van
vijf jonge Russische meisjes wier
onschuld stukloopt op gitzwarte
teksten van Dostojewski en
Boejakow over macht, agressie en
geweld.
Voorjaarsontwaken kende dit jaar twee choreografie-opdrachten. De Surinaamse danser Ryan Djojokarso
maakte samen met de in grote stijl doorbrekende Maayke van Kruchten het duet Balts, geïnspireerd op het
paringsgedrag van vogels. Vooruitlopend op Voorjaarsontwaken namen ze met het duet deel aan het
choreografieconcours in Kopenhagen, waar Maayke meteen de prijs voor de beste danseres won.
De tweede opdracht ging naar de Franse danser Antonin Comestaz die onlangs in Den Haag is komen wonen.
Hij creëerde een kort stuk voor een event in het Rotterdamse kunstencentrum Witte de With, dat voor
Voorjaarsontwaken tot een meer afgewogen choreografie werd uitgewerkt. Het werd bijzonder goed
ontvangen en later in het jaar ook geselecteerd door het Europese netwerk Aerowaves als een van de Priority
Performances of the Season.
Een nog jonger talent is de uit Oostenrijk afkomstige Mirjam Soegner, choreografiestudente in het laatste jaar
van haar studie aan ArtEZ Arnhem. Zij bewees haar talent in een stuk voor drie medestudenten, met een
centrale rol voor de opmerkelijke danseres Fariza Achoendova.
Tenslotte waren er traditiegetrouw twee stukken die uit NDT’s choreografische workshop Switch werden
geselecteerd. De solo We Already Knew The Names van de Noorse danser Jan Ole Olsted vermengde op een
charmante en onbevangen manier een grappige tekstuele interactie met het publiek, trashy filmopnames en
virtuoze dans.
Het duet Hello Go van Spenser Theberge en de fenomenale danser Germaine Spivey nam op een uiterst
originele manier de collectieve herinnering aan James Cameron’s melodrama Titanic als basis voor een even
humoristische als ontroerende dansstudie van het fenomeen afscheid nemen. Het leverde Theberge, die aan
het einde van het seizoen het gezelschap zou verlaten, per ommegaande een uitnodiging op voor het
choreografieplatform Here we live and now, later in het jaar.
Voorjaarsontwaken en Here we live and now vonden dit jaar voor het eerst plaats onder de vlag van de
samenwerking met het Nederlands Dans Theater. Samen met NDT’s eigen Switch is er sprake van een
samenhangend talentontwikkelingtraject, waarvoor de begeleiding van een choreograaf/danser als Spenser
Theberge exemplarisch is.
23
4.3 India Dans Festival
• 31 activiteiten voor 2.097 voor bezoekers
Van 18 oktober t/m 2 november 2013 vond in
Korzo het India Dans Festival plaats.
Gedurende twee weken werd dit bruisende
festival in Korzo bezocht door een diversiteit
aan kunstenaars, publiek en deelnemers,
afkomstig uit verschillende delen van de stad,
van het land en van de wereld. Uit Den Haag,
India, Maleisië, Engeland en Amerika. De
dansen
muziekvoorstellingen
van
professionals en amateurs werden goed
bezocht. Ook werd er volop gebruik gemaakt
van de ruimte voor discussie, de maaltijden,
de voor- en nagesprekken en dat alles tegen
de achtergrond van het Indiase decor dat
gedurende het festival de foyer en de zalen
van Korzo sierde.
Er was veel belangstelling van publiek uit de Haagse Indiase- en Hindoestaanse gemeenschap, waarmee één
van de belangrijke doelstellingen op gebied van publiekbereik is behaald.
Het programma bestond uit voorstellingen uit Den Haag, India en Maleisië in verschillende stijlen van Indiase
traditionele dans én hedendaagse dans. Daarnaast waren er een aantal speciaal voor het festival
geproduceerde dansvoorstellingen en een concert van een door Korzo opgericht Haags Hindoestaans koor.
Extracts - Aditi Mangaldas Dance Company
• Vrijdag 18 oktober
Aditi Mangaldas behoort tot de voorhoede van de Indiase kathak, een dansstijl die wel wordt genoemd als één
van de wortels van de flamenco. Traditionele kathak kent een zeer gestructureerde ritmische opbouw: van
langzaam naar up-tempo naar razendsnel. Aditi Mangaldas doorbrak deze spanningsboog door juist te openen
als een wervelwind of door te vertragen op die momenten dat iedereen een versnelling verwachtte. Niet voor
niets wordt zij door Indiase critici geprezen om haar verfrissende choreografieën en haar uitzonderlijke en
verfijnde danstechniek
“Met het openingsprogramma van Aditi Mangaldas en haar groep toont het India Dans Festival een
sterke combinatie van klassiek en eigentijds werk en geeft het festival een interessant beeld van
recente ontwikkelingen in India.” viersterren theaterkrant.nl
24
Kanniks Kannikeswaran - Sharad
•
•
2 voorstellingen voor 261 bezoekers
Première: 19 oktober in het Korzo Theater
Korzo presenteerde in het openingsweekend van het India
Dans Festival een groot opgezette muziektheaterproductie van
de visionaire componist, muzikant en muziekpedagoog Kanniks
Kannikeswaran. Tientallen amateur- en professionele zangers
en dansers uit Nederland namen deel aan een bewerkte versie
van zijn magnus opus Shanti - A Journey of Peace. In productie
met de titel Sharad speelde harmonieuze koorzang gebaseerd op klassieke Veda’s en Indiase Raga’s een
centrale rol. De meerstemmigheid van de zang van het koor vormde een spirituele basis voor de dans en de
beelden. Middels de aloude Raga-tradities van India werd gewerkt aan het creëren van koormuziek, waarbij de
basisthema’s als vrede, vreugde en onderlinge verbondenheid werden verbeeld.
Kalpana Raghuraman, Revanta Sarabhai, Shailesh Bahoran en Sooraj Subramaniam vertegenwoordigen allen de
nieuwe generatie dansers en makers die hedendaagse danstechnieken, traditionele Indiase dans en dansstijlen
uit de jongerencultuur met elkaar combineren tot een nieuwe eigen frisse danstaal. Deze makers creëerden
voor Korzo een nieuwe choreografie voor het festival. Deze eigen producties vinden inmiddels hun weg naar
verschillende delen van de wereld. In aanloop naar, tijdens en na het festival is er sprake van veel artistieke
uitwisseling tussen westerse en de voor Den Haag zo belangrijke Indiase en Hindoestaanse cultuur. Ook de
uitwisseling tussen amateurkunstbeoefenaars en professionals in de podiumkunsten is succesvol tot stand
gekomen.
Monalisa Ghosh - Odissi Dances en Promila
• 2 voorstellingen voor 144 bezoekers
Monalisa Ghosh is een toonaangevende danseres en docent op het gebied van klassieke Odissi dansstijl. Zelf
opgeleid door beroemde guru's als Guru Kelucharan Mahapatra, Smt. Sanjukta Panigrahi en Guru Ramani
Ranjan Jena is zij inmiddels een internationaal bekende danser en choreograaf. Enkele studenten van de Nritya
Vikash school in Den Haag worden sinds enkele jaren door Monalisa getraind ten einde het niveau van de
Odissi dans in Nederland een impuls te geven.
De eerste avond gaf Monalisa met een aantal dansers een Odissi recital. De tweede avond presenteerde ze het
dansdrama Promila met de leerlingen uit Den Haag over de heldin Pramila. Een resolute, dappere, maar ook
zachtaardige vrouw die voorkomt in het epische dichtwerk Meghnaadbadh Kabya van de Bengaalse dichter
Michael Madhusudan Dutta. Een inspirerend voorbeeld voor de hedendaagse vrouw.
Kalpana Raghuraman - Samarpan
• Première: 23 oktober 2013 in het Korzo Theater tijdens het India Dans Festival
• 2 voorstellingen met 175 toeschouwers
Huischoreograaf van Korzo, Kalpana Raghuraman, werkte met drie jonge danseressen aan een bharatanatyam
trio. Samarpan betekent in het Sanskriet offering en is een aaneenschakeling van solo’s, duetten en trio’s.
Vanuit haar diepgaande kennis van bharatanatyam en haar choreografische visie creëerde Kalpana een
diversiteit aan choreografieën die het publiek meezuigen naar een spirituele wereld. De drie danseressen
komen uit het amateurcircuit, maar werken al sinds lange tijd met Kalpana samen in diverse projecten. Zij
hebben zich sterk ontwikkeld in hun danstechniek en uitstraling, waardoor Samarpan een voorstelling is
geworden van een hoogwaardig niveau, die gedurende de volle 40 minuten de spanning weet vast te houden.
“Samarpan has elevated the Dutch dance community. The three Dutch Bharata Natyam dancers,
Annuradha Pancham, Indu Panday and Usha Kanagasabha, ‘have it all’ so to speak. They are well trained in
nritta as well as in natya. (…) Only through the in-depth experience in Bharata Natyam of the dancers and
choreographer Kalpana Raghuraman could a program like this be made. The choreography shows beautiful
patterns and use of floor space in which solos, duets and group choreographies are alternating. With her
skills in contemporary choreography Kalpana has reset the standards of Bharata Natyam in The
Netherlands.” Pulse Magazine
25
Overige programmering India Dans Festival
•
•
•
Yagyaseni van Gayatri Sriram gaf een gedetailleerde kijk in het leven van Draupadi, de vrouw van de
vijf dappere Pandavas, Yagyaseni probeert om Draupadi te ontdoen van de mysteries die haar
omhullen.
Met Colours of India toonden 13 Haagse Indiase dansscholen en –groepen gezamenlijk in een
avondvullend programma hun talenten.
Een van de meest bijzondere danseressen uit Zuid-India kwam naar Nederland voor het India Dans
Festival. Kapila Venu voerde een zeer zeldzame vorm van Indiaas danstheater uit: Kutiyattam.
Shailesh Bahoran, Revanta Sarabhai en Sooraj Subramaniam - Dakshi Dances
• drie
Première:
31 oktober
2013
in eigen,
het Korzo
Theater
hetmanier
India Dans
“Alle
de dansers
hebben
een
unieke
en tijdens
originele
van Festival
dansen, waarin in hun solo de
• 2 voorstellingen
voor
185 bezoekers
invloeden
van de Indiase
klassieke
dans herkenbaar is. Zij hebben op een bijzondere en originele wijze hun
verhaal gedanst waar ik zelf erg van heb genoten! Het is heel bijzonder en zeker een mooie ervaring om
dansers met moderne dansstijlen te zien dansen, waarin zij connecten met de klassieke Indiase dans!”
- blog bezoekster Shalinie - shimmerandsmile.nl -
Shailesh Bahoran - Heritage
In zijn solo Heritage ging Shailesh Bahoran op zoek naar zijn Hindoestaanse roots en de betekenis daarvan voor
zijn identiteit als persoon en danser. Op bijzondere wijze onderzocht Bahoran vanuit zijn eigen disciplines
popping en b-boying (breakdance) de Indiase mythologie en danstraditie. Bahoran vond veel overeenkomsten
tussen de klassieke Indiase dans en hip hop. “Vooral als ik het richt op popping, dat gaat om isolaties. Klassieke
Indiase dans: puur isolaties. Gevoel voor detail komt ook in beide stijlen terug. Het gaat heel erg om mimiek, en
wat dat betreft ben ik ook altijd aanwezig. Gestures en houdingen zijn ook belangrijk, soms is het bijna mime.
Dus dat waren echt overeenkomsten waardoor ik mijn eigen stijl ook beter begreep.”
In Heritage liet Bahoran een unieke en originele synthese van hip hop en Indiase dans zien. De drijfveer voor
Heritage is een persoonlijke zoektocht naar zijn Hindoestaanse roots. “Ik laat me volop inspireren door de
klassieke Indiase dans: ik kijk er heel graag naar en ik haal er veel informatie uit. Ik ben me steeds meer in die
traditie gaan verdiepen. En dat heeft ook steeds meer in de dans een rol gekregen.”
“This style of dance is probably the last thing one would expect at the India Dance Festival, but for solo
dancer and choreographer Shailesh Bahoran it fits like a glove. (…)It is possibly the most haunting and
tenderest form of breakdance ever presented. It comes hardly as a surprise that he chose the music of the
touching movie ‘Bombay’ for his choreography. With staccato poppin movements he catches the sensitive
and heartbreaking violin play gently from head till toe. Drops, floor rocks and headflips echo the waves of
the music towards the fragile end.” - Pulse Magazine -
26
Revanta Sarabhai – Home Stories
Voor het India Dans Festival 2012 creëerde Revanta Sarabhai de autobiografisch geïnspireerde voorstelling
Long Distance Relationship, waarbij hij op een humoristische manier verwees naar de emotionele beperkingen
van moderne communicatiemedia als Skype en Facebook. Long Distance Relationship werd in Den Haag en in
het buitenland goed ontvangen en toerde door Nederland onder de papaplu van de DansClick. Voor het India
Dans Festival 2013 wilde Revanta Sarabhai een solo maken met een andere balans tussen dansante en
theatrale middelen. Veel meer dan bij Long Distance Relationship werkte hij aan een bewegingsvocabulaire dat
specifiek voor deze voorstelling is en met dit streven voegde hij zich in de voor Korzo typerende modernisering
vanuit de traditie van de Indiase dans. Uiteindelijk blijft het zwaartepunt van Home Stories bij het narratief
liggen, en dit is misschien niet toevallig. Wanneer de kern van (Indiase) dans voor Sarabhai het vertellen van
verhalen is, zou dit ook het aspect kunnen zijn waar zijn persoonlijke modernisering experimenten zich met
name op richten.
Kalpana Raghuraman – Tightrope Walker
De vernieuwing van de Indiase dans staat ook bij Kalpana Raghuraman hoog in het vaandel geschreven. Na
experimenten met moderne dansers als Sabina Perry (in Kiss of Life), en Christian Guerematchi en Eilit Marom
(in Lost in Grey) en het op klassieke Bharata Natyam geschoeide Samarpan, kon zij voor Tightrope Walker
werken met een uitzonderlijke danser die diverse dansachtergronden in zich verenigt. Sooraj Subramaniam
begon zijn opleiding bij Ramli Ibrahim van Sutra Dance Theatre in Maleisië. Hij werd getraind in Bharatanatyam,
Odissi, klassiek ballet en moderne dansvormen, en in Kathak door Urja Desai Thakore. Maar bij Kalpana
Raghuraman staat vernieuwing in de Indiase dans nooit los van vernieuwing in de Indiase denkpatronen. De
koorddanser is een sterk beeld wanneer het gaat over een man die opgroeit binnen de geboden en verboden
van een schaamtecultuur. Altijd is er de oordelende blik van de ander, dreigt gezichtsverlies, is de eer in het
geding - zelfs dan, wanneer deze blik in werkelijkheid alleen binnen jezelf bestaat. Tightrope Walker is een
persoonlijke solo over het losbreken uit de kluisters van het bekeken worden, op het lijf geschreven van een
van de beste vertolkers van de Indiase dans in Europa.
4.4 Here we live and now
• Première: 21 november 2013 in het Korzo Theater
• 7 voorstellingen voor 758 bezoekers
Het jaarlijkse choreografieplatform voor Haagse choreografen Here we live and now werd dit jaar voor het
eerst georganiseerd als een samenwerkingsproject met het Nederlands Dans Theater. Op de samenstelling van
het programma had dit verder geen effect: dat drie van de vier choreografen een verleden bij het gezelschap
hebben, was ook al in eerdere edities voorgekomen. Gezien de positie van het gezelschap in de stad is het een
typisch Haags gegeven.
Meyer- Chaffaud – Le Jeune Homme et La Mort
Het ervaren choreografenkoppel Jérôme Meyer en Isabelle Chaffaud verliet in 2002 het NDT om zich volledig te
kunnen richten op hun loopbaan als choreografen. De eerder genoemde korte voorstelling Le Jeune Homme et
La Mort maakte deel uit van de DansClick, en van Here We Live & Now.
Karyn Benquet - Sorrow
De Frans-Gabonese danseres was lid van meerdere balletgezelschappen, waaronder het Grand Theatre de
Genève en het Ballet de Monte Carlo, voordat zij in 2008 deel werd van NDT1. Een jaar later werd zij
genomineerd voor de Zwaan “meest indrukwekkende dansprestatie” voor haar rol in Hans van Manen’s Vision
Fugitives. Tijdens haar tijd bij het NDT (tot zomer 2013) maakte ze haar eerste choreografische sketches,
voordat ze nu haar eerste stap als freelance choreografe zet met een opdracht voor Here we live and now.
Zoals vele klassiek getrainde dansers met een geschiedenis in grote gezelschappen, is ook Karyn op zoek naar
een vernieuwing van haar danstaal, buiten de conventies van stijl en techniek die ze vele jaren op topniveau
uitvoerde. Deze zoektocht is niet altijd even makkelijk, de richting die ingeslagen moet worden nog niet
duidelijk, de verwoording van haar visie tegenover de dansers niet altijd even gelukkig, de werkwijze nog
wankel, en zo was haar creatieproces met twee oud-collega’s van het NDT en een net afgestudeerde danser
van de Amsterdamse Theaterschool, een rit door grote hoogtes en dieptes. De uitkomst is een kort en simpel
gehouden vraagstuk over identiteit en authenticiteit, dat door niet weinig toeschouwers als het pareltje van de
avond werd beschouwd.
27
Spenser Theberge - I saw she saw
Na zijn vertrek van NDT 1 werd Spenser Theberge uitgenodigd door Korzo om een stuk te maken voor Here we
live and now. Spenser Theberge was eerder in Korzo te zien tijdens het festival Voorjaarsontwaken waar de
korte choreografie Hello Go dat hij maakte voor Switch ’13 gepresenteerd werd in het voorjaar. Waar Hello Go
een stuk was om afscheid te nemen van zijn tijd bij NDT, moest I saw she saw een stuk worden om hello te
zeggen om wat te komen ging. Wat gebeurt er als je arriveert op een nieuwe plek omringt door nieuwe
dingen? Hoe deel je met het gevoel van onmacht dat je krijgt bij nieuwe dingen, nieuwe stap in je leven. Vragen
die hij samen met de danseres Arika Yamada ging onderzoeken met het grappig, absurde, melancholisch I saw
she saw als gevolg.
Jasper van Luijk - Of Unsound mind
Hoe waarheidsgetrouw zijn onze herinneringen aan eerdere momenten? Zijn we geneigd ze in te kleuren om ze
mooier te maken dan dat ze waren? Wensen we soms niet dat situaties anders waren verlopen of geëindigd?
In Of Unsound mind creëerde Jasper van Luijk momentopnames van een relatie die wellicht heeft bestaan of
misschien zelfs slechts een droombeeld is. In flarden van scènes - die net zo plots kunnen eindigden als dat ze
begonnen waren, zoals ons geheugen soms van gedachten verspringt - namen twee dansers ons mee door een
constant veranderend landschap van herinneringen of gemiste kansen.
Korzo ontvangt een bijdrage van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de nieuwe makers regeling voor
een ontwikkeltraject van Jasper van Luijk.
In samenwerking met Generale Oost en LeineRoebana is een traject uitgestippeld tot de zomer van 2015 met
een diversiteit aan activiteiten in binnen- en buitenland die bijdrage aan de ontwikkeling van Jasper. Binnen
de verschillende activiteiten is aandacht voor artistieke ontplooiing, publiekontwikkeling en cultureel
ondernemerschap.
De voorstelling Of unsound mind maakt onderdeel uit van dit traject.
5
Educatie
Educatie en cultuurparticipatie
In de afgelopen jaren hebben cultuurparticipatie en educatie een steeds grotere rol gespeeld binnen Korzo en
een breed scala aan activiteiten op deze gebieden maken onderdeel uit van het beleid. De kennis en ervaring
van Korzo op gebied van educatie is steeds in ontwikkeling, de rol van kunsteducatie in de culturele sector
wordt steeds belangrijker. Korzo heeft in 2013 ingezet op blijven spelen van een voortrekkersrol op gebeid van
educatie. In nauw contact met verschillende samenwerkingspartners, kunstenaars, docenten en leerlingen zijn
er diverse educatietrajecten ontwikkeld.
Samenwerking met Holland Dance
Met het Holland Dance Festival is reeds in aanloop naar 2013 een alliantie gesmeed om de krachten op het
gebied van educatie te bundelen. Door een gekwalificeerd educatieteam worden de activiteiten van beide
organisaties aangestuurd en zo wordt een krachtig beleid op dit terrein vormgegeven dat een grote groep
jongeren, dansamateurs en scholieren in Den Haag weet te bereiken.
Monday Movement Classes
In 2013 zijn de wekelijkse Monday Movement Classes voortgezet. Choreografen die op dat moment in Korzo
werkzaam zijn, geven een speciale dansles aan deelnemers op alle denkbare niveaus. Het speciale is dat de
choreografen gevraagd worden om uit te gaan van het creatieproces of onderzoek waar ze op dat moment
mee bezig zijn. De deelnemers krijgen de gelegenheid om het werk van binnenuit te ervaren, terwijl de
choreograaf kan zien hoe zijn bewegingsmateriaal aankomt bij mensen met een zeer uiteenlopende
achtergrond. Inmiddels zijn de Monday Movement Classes niet meer weg te denken uit de educatieve praktijk
van het productiehuis.
28
Kunstinstelling als Klaslokaal
Een van de parels op het gebied van educatie is het project de Kunstinstelling als Klaslokaal: de samenwerking
tussen Korzo en de Johan de Witt Scholengroep. Dit is een project dat model staat voor danseducatie van
jongeren nieuwe stijl en is een samenwerking tussen verschillende Haagse instellingen. Het traject, dat al in de
vorige cultuurplanperiode van start ging, is in 2013 voortgezet en uitgebreid. Samen met de choreografen
Samir Calixto en Alida Dors hebben de Korzo dansdocenten een training samen gesteld voor de leerlingen van
de derde leerjaar. De leerlingen werden uitdaagt om dieper in te gaan op de bewegingstaal van de twee
choreografen, die te ontleden en daarmee zelf aan de slag te gaan en eigen choreografieën te creëren. De
eerste cursus is in het najaar van 2013, aan het begin van het schooljaar, gestart en heeft een mooie
eindpresentatie opgeleverd.
Onderdeel van de verdere ontwikkeling van dit project is het bieden van trainingen aan de dansdocenten om
hun vaardigheden, om ook de lastigste groep onder de leerlingen te bereiken, aan te scherpen.
Crosstown
Met Crosstown biedt Korzo Haagse jongeren vanaf 14 jaar de kans hun creatieve dansambities onder
professionele begeleiding te ontdekken en te ontwikkelen door het maken van cross-overs tussen verschillende
dansstijlen. Bij Crosstown kregen jongeren in 2013 een basistraining in hiphop en moderne dans. De trainingen
zijn in 2013 gegeven op drie verschillende niveaus. Hoe hoger het niveau, hoe intensiever de trainingen en hoe
meer verschillende technieken geleerd worden.
•
•
•
Crosstown I: het basisniveau voor talent met of zonder dans ervaring
Crosstown II: half gevorderd / intermediate voor jongeren met meer ervaring
Crosstown Productie: voor gevorderde en ambitieuze jonge dansers. Op dit niveau werken de meest
getalenteerde dansers samen met professionele choreografen van Korzo.
Iedere groep kreeg les in zowel hiphop als in moderne dans en werkte daarbij toe naar een presentatie. Voor
de jongeren van de productie groep monde de presentatie uit tot een professionele productie onder leiding
van choreografen Samir Calixto en Guilherme Miotto. De dansers op niveau I en II werkte aan een presentatie
onder leiding van hun docenten.
In 2013 zijn er 238 trainingen gegeven voor 1.629 deelname waar gemiddeld 46 jongeren aan mee deden. Na
een overgangsperiode van januari t/m juni waar het aantal deelnemers gedaald was na de verhoging van de
contributie (38 jongeren in training), is het aantal deelnemers sinds september weer terug op het niveau van
voor de bezuiniging (54 jongeren in training). Om dat te bereiken heeft Korzo erop ingezet om optimale
wisselwerking te creëren tussen alle educatie projecten die binnen Korzo plaatsvinden.
Zo zijn sinds het schooljaar 2013 - 2014 de
samenwerkingen met de Johan de Witt
scholengroep en het project Crosstown sterker
met elkaar verbonden. Voor die leerlingen die
bijzondere interesse en talent tonen wordt de
overstap naar Crosstown gemakkelijker
gemaakt. De lessen op het Johan de Witt
College worden gegeven door docenten die ook
werkzaam zijn bij Crosstown. Deze kunnen heel
makkelijk
de
geïnteresseerde
en/of
getalenteerde jongeren aanspreken en vertellen
over de Crosstown lessen.
Ellen: Guilherme heeft ons met heel zachte hand heel ver
het diepe in gegooid.
Saskia: Ik heb nog nooit zo hard gelachen. Geluk in zijn
puurste vorm.
Ingrid: Heb vertrouwen in iets dat groter is dan jij en laat
los. Één van de mooie wijze lessen van Guilherme.
Feri: Het zoeken naar iets wat binnen in je zit is echt
geen makkie…
Charissa: Geen pasjes en “telletjes” voor Guilherme.
Sasha: Exiting! Finally I can shout on stage! Спасибо!
Kenji: Niet alleen spierpijn maar ook kaakpijn!
29
Voorstellingen Crosstown Producties
De leerlingen van het hoogste niveau van Crosstown werken aan een productie in Korzo. In 2013 werden de
Crosstown producties, de voorstellingen Masken van Guilherme Miotto en Troublemakers van Samir Calixto,
ook meegenomen in het verkoopaanbod van Korzo producties. Beide stukken speelden ook in het Vondelpark
in Amsterdam als onderdeel van Julidans
De creatieprocessen vormden leerzame ervaringen. Deelnemers werden door Guilherme Miotto uitgedaagd
om zelf te creëren door middel van improvisatie en opdrachten. Met Samir Calixto werden uitgedaagde
grenzen verlegd door een technische choreografie op klassieke muziek te dansen wat ze normaal niet gewend
zijn.
Guilherme Miotto - Masken
• 4 voorstellingen voor 1.306 bezoekers
Met de gezichtsuitdrukking van de performers als uitgangspunt stelt Masken de vraag: Wat kwam eerst, het
masker of de emoties die ermee verbonden zijn? Guilherme Miotto onderzoekt met de dansers de oorsprong
van onze expressies, hoe we deze uitdrukken en wat deze tegen onze omgeving zeggen.
Samir Calixto - Troublemakers
• 6 voorstellingen voor 2.306 bezoekers
Troublemakers van Samir Calixto is een eerbetoon aan alle regelbrekers. Hij gebruikt voor dit stuk twee delen
uit Mozarts 25e Symfonie in "Sturm und Drang" stijl. Hij combineert de jeugdige, frisse, anarchistisch en nonconformistische rauwe energie van de jonge Crosstown dansers met de krachtige aandrijving van deze
compositie.
Charissa: Nooit gedacht dat ik op Mozart zou dansen, de hele symfonie uit mijn hoofd zou kennen en het
nog leuk zou vinden ook!
Saskia: Alsof je meespeelt in een Hollywood actiefilm!
Kenji: Wekenlang Mozart in mijn hoofd gehad!
Ingrid: Enjoy being a troublemaker. Me als individu leren te uiten en te genieten als “troublemaker”, dat is
Samir voor mij.
Ellen: Samir straalt een zachtheid en rust uit die zelfs ons, de troublemakers, tot bedaren kan brengen.
Feri: Het gaat niet om achtergrond of stijl. Het gaat om de mate waarin jij je inzet.
Zahira: Samir weet wat hard werken is. En hard werken wordt beloond, in welke vorm dan ook.
30
6. Internationale activiteiten
Internationale uitwisseling
Het internationaliseringbeleid van Korzo heeft zich in de laatste tien jaar ontwikkeld tot een uitgebalanceerde
mix van activiteiten. Aan de top van de piramide staat het toewerken naar langdurige
samenwerkingsverbanden met buitenlandse dansinstellingen waarvan de artistieke uitgangspunten op een
interessante wijze aansluiten op die van Korzo. Deze samenwerkingsverbanden omvatten doorgaans een mix
van coproducties, residenties en gastoptredens. Voorbeelden van deze partnerschappen zijn het Duo Solo
dance festival in Saint Louis in Senegal, het Malandain Ballet Biarritz in Frankrijk, en de Sutra Dance Company
in Maleisië. En in 2013 werd veel tijd en werk geïnvesteerd in de contacten met Rusland, onder de paraplu van
het zgn. Rusland jaar.
Internationale optredens
Naast deze ook een gestage stroom van zowel losse optredens in het buitenland, als uitnodigingen aan
buitenlandse choreografen om hun werk in Korzo te presenteren. Goede voorbeelden van dit laatste zijn het
India Dans Festival, met onder meer optredens uit Maleisië, India en Singapore, en de maandelijkse serie All
there is, met dit jaar optredens uit Tsjechië, België, Duitsland, Litouwen, Zweden en Spanje. Residenties waren
er van makers uit Oostenrijk, India en Rusland. In 2013 waren Korzo (co)producties te zien in Argentinië,
Frankrijk, Duitsland, Japan, Slowakije, Mexico, Rusland, Litouwen, Zwitserland, België, Canada, Spanje, Zweden,
Noorwegen, Hongarije, India en Engeland.
Internationale coproducties
Na de bezuinigingen op cultuur in Nederland worden internationale coproducties ook voor Korzo steeds
belangrijker. In 2013 waren er coproducties met het Dance Forum Taipei (voor Marina Mascarell), Madrid en
Danza (voor Lesley Telford), Arts Printing House Vilnius en het Malandain Ballet Biarritz (voor Jérôme Meyer
en Isabelle Chaffaud), Ballet Moscow (voor Iván Pérez), Dialogue Dance Kostroma (voor Jasper van Luijk),
Sutra Dance Company (voor Kalpana Raghuraman) en de Aichi Triennale in Nagoya (voor Jíři Kylián).
6.1 Korzo in het Rusland-jaar
Midden december kreeg het Nederland-Rusland jaar een
dansant slotakkoord met de presentatie van vijf
toonaangevende choreografen in Sint Petersburg (op het
festival Dans Nederlands) en Moskou (als onderdeel van
het jaarlijkse TsEKh festival). Met Ann Van den Broek, Club
Guy & Roni, Nicole Beutler en de aan het Korzo
productiehuis verbonden choreografen Joeri Dubbe en
Samir Calixto kozen de Russische organisatoren bewust
voor een jonge garde die de artistieke diversiteit van de
Nederlandse dans weerspiegelt. Voor het publiek is de
bonus van een dergelijke gebundelde presentatie dat de
voorstellingen elkaars context vormen en zo de
choreografische cultuur zichtbaar maken waarin zij zijn
ontstaan. Als geheel leverden de vijf voorstellingen
daarnaast een inspirerend pleidooi voor een kunstbeleid
waarin de kwaliteit en diversiteit van de danskunst via een
gemêleerde infrastructuur wordt gewaarborgd. Dit is een
denkwijze die in het balletland Rusland ontbreekt,
waardoor de basis voor de hedendaagse dans nog altijd extreem smal en wankel is.
Voor de beide Russische partners staat vast dat de Nederlandse dans in deze constellatie een belangrijke
impuls kan geven. Artistieke integriteit en excellente vakkennis die gepaard gaan met een genereuze houding
naar zowel het dansveld als het publiek, maken de Nederlandse choreografen en dansers tot ambassadeurs van
een open en modern cultuurbegrip. Het is een kennismakingsproces dat veel meer omvat dan de twee festivals
en dat al ver voor het eigenlijke Nederland-Rusland jaar (2013) werd ingezet met een lange reeks aan
workshops, uitwisselingsprojecten en gastchoreografieën. En het lijdt geen twijfel: deze reeks zal ook na afloop
van het Nederland-Rusland jaar worden voortgezet.
31
Uiteindelijk heeft 2013 voor Korzo bol gestaan van uitwisselingsactiviteiten met de Russische partners, waarbij
naast de twee eerder genoemden ook de organisatie Dialogue Dance in Kostroma vermeld moet worden.
In chronologische volgorde zag Korzo’s Rusland jaar er als volgt uit:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Presentatie van de voorstelling Kamepa die Ann Van den Broek maakte met het Ballet Moscow in het
CaDance Festival (2 voorstellingen in het Theater aan het Spui, Den Haag)
Presentatie van de voorstelling Girls in a Cage die Marina Mascarell maakte met het juniorgezelschap
van de Kannon Dance Company uit Sint Petersburg in het Voorjaarsontwaken festival (4 voorstellingen
in het Korzo Theater, Den Haag)
Ivan Evgeneev en Evgeny Kulagin, samen de artistieke kern van Dialogue Dance, zijn voor een korte
residentie Korzo, waar zij werken aan een eerste versie van hun nieuwe voorstelling.
Workshops van Ederson Rodrigues Xavier in het Open Look Festival in Sint Petersburg
Jasper van Luijk begint de repetities voor de productie die hij maakt bij Dialogue Dance in Kostroma, in
coproductie met Korzo. De première is in januari 2014.
Iván Pérez’s voorstelling Attention: the doors are closing gaat in première in Moskou. Het is een
coproductie van het Ballet Moscow en Korzo en het lichtontwerp wordt gemaakt door Korzo’s hoofd
techniek Peter Lemmens. (3 voorstellingen in het Meyerhold theater, 2 voorstellingen in het ZIL
theater, beide in Moskou)
De Korzo producties 4 Seasons van Samir Calixto en Chrono van Joeri Dubbe en de in coproductie met
Korzo gemaakte voorstelling The Red Piece van Ann Van den Broek vertegenwoordigen Nederland op
de afsluitende festivals in Sint Petersburg en Moskou. (3 voorstellingen in het New Alexandrinsky
Theater in Sint Petersburg en 3 in het Meyerhold theater in Moskou).
Samir Calixto, Jíři Pokorny en Karyn Benquet geven een kleine week lang workshops bij Kannon Dance
in Sint Petersburg.
David Middendorp is op advies van Samuel Wuersten uitgenodigd voor een nieuw dansfestival in
Moskou, vernoemd naar de prima ballerina van het Mariinsky Ballet en het Bolshoi Ballet Diana
Vishneva. (3 voorstellingen van Blue Journey in het Platforma theater, Moskou).
Gedurende de eerste twee weken van december verblijven drie jonge Russische choreografen voor een
residentie in Korzo. Anastasia Torkai (uit Sint Petersburg), Alexandra Portyannikova (uit Moskou) en
Olga Labovkina (uit Minsk) behoren tot de eerste studenten die in Rusland een opleiding in
hedendaagse choreografie hebben kunnen volgen , het zgn. Agrippina Lab aan de Vaganova academie
in Sint Petersburg. De residentie wordt afgesloten met een korte presentatie voor publiek.
7. Marketing en Communicatie
In 2013 heeft Korzo met de marketing stevig ingezet op de loyaliteit van de bezoekers die Korzo hebben
ontdekt. Daarnaast is een belangrijke doelstelling om de liefhebbers ook kennis te laten maken met het werk
van jonge makers en een vast publiek te creëren voor het werk van deze kunstenaars.
Kwaliteit, talentontwikkeling en een intieme ervaringen
In 2013 is het merkplan geïmplementeerd, gebaseerd op de belangrijkste kwaliteiten van Korzo. De unique
selling points van Korzo zijn:
1. intieme beleving van concerten en voorstellingen, dicht op de huid van de artiesten
2. Korzo als kwaliteitskeurmerk voor talent en vakmanschap
3. de continue ondersteuning van jonge talenten heeft een aanzuigende werking op een jong publiek dat graag
nieuwe dingen ontdekt en iets bijzonders mee wil maken.
Korzo is gepositioneerd als een avontuurlijk podium waar veel jonge dans- en muziektalenten te ontdekken
zijn. Door de intieme setting van het schitterende gebouw kan dit in al zijn magische facetten beleefd worden.
Get Close to Talent werd de pakkende slogan van Korzo. In een uitgekiende communicatiestrategie werd de
intieme beleving een continue boodschap die is uitgezonden, te beginnen bij CaDance 2013 waar het thema
proximity verbeeld werd in ‘Kijk de dans in de ogen’.
Maar een bedrijf kan nog zo vaak een boodschap uitzenden, het effect wordt pas zichtbaar als bezoekers
ineens diezelfde kernwoorden gaan gebruiken in ges
prekken en via blogs en social media.
32
“Wat een beleving om zo dicht op de dansers te mogen zitten.”
“Ook al weet ik niet altijd wat ik ga zien, ik word zo vaak verrast
en zie vaak hele goede voorstellingen bij Korzo.”
“Ontzettend leuk om die avonden hier mee te maken waar je al die verschillende choreografen kunt
ontdekken.”
“De muziek klonk zo mooi in die intieme zaal van Korzo.”
7.1 Kwalitatieve marketingdoelstellingen en resultaten
Korzo heeft in 2013 ingezet op een heldere positionering als spannende en intieme uitgaansplek voor een
breed publiek waar getalenteerde kunstenaars en artiesten ontdekt kunnen worden. Korzo wil een ontmoeting
creëren tussen bezoeker en artiest en context scheppen rondom programma’s middels informatieve
randactiviteiten en communicatiemiddelen. Activiteiten om de ontmoeting en betrokkenheid van het publiek
te stimuleren waren in 2013 onder meer De Keuken van Korzo, Monday Movement Classes, arrangementen
met meet&greets, openbare repetities en dansdates met ambassadeurs van Den Haag Danst!, Backstage blogs
op de website, achter de schermen filmpjes.
Een tweede belangrijke marketingdoelstelling was het vergroten van de zichtbaarheid van makers en
programma’s.
Hiertoe zijn makers en festivals in 2013 met grote regelmaat in de pers verschenen. Van grote artikelen en
recensies over CaDance, Voorjaarsontwaken en het India Dans Festival tot tv-optredens i.v.m. de Zwaan
nominatie van Samir Calixto, het Pay What You Want concept en het CaDance Festival.
Een volgende doelstelling was het vergroten van de kennis over het publiek, en het delen van deze kennis met
collega-instellingen. In 2012 is samen met de Haagse dansinstellingen een Mosaïc-onderzoek opgezet en heeft
Korzo een klanttevredenheidsonderzoek gehouden onder zijn eigen bezoekers. In 2013 zijn de voorbereidingen
begonnen voor het opzetten van een benchmark onderzoek via Hendrik Beerda voor een groot aantal Haagse
podiumkunstinstellingen.
7.1 Kwantitatieve marketingdoelstellingen
•
•
•
•
•
•
•
Verhoging bezoekersaantallen in eigen theater
Resultaat 2012 24.442/ resultaat 2013 30.300
Investeren in klantloyaliteit en het kernpubliek uitbreiden.
Korzo heeft 2 loyaliteitspassen; een voor de donateurs en vrienden (Korzopas) en een voor
professionals (profpas). De pashouders hebben 30% meer kaarten gekocht en zijn verantwoordelijk
voor 5% van de totale kaartverkoop van Korzo.
Aanzetten tot herhaalbezoek bij reguliere bezoekers.
Uit de kaartverkoopgegevens blijkt dat het aantal mensen dat de brochure thuis ontvangt veel meer
kaartjes hebben gekocht. Een verdubbeling van 1 t/m 5 kaartjes en de bezoekers die meer dan 5
kaartjes kochten is zelfs vervijfvoudigd.
Verstevigen van de online communicatiemiddelen in de marketingmix van Korzo.
Stijging van 10% van het aantal bezoekers (112.033) op de website en een stijging van 32,9% van het
aantal unieke bezoekers (79.608). Stijging Facebook naar 5.358 likes (18,8%) en twitter naar 2.367
volgers (28,6%).
Potentiële bezoekers en nieuwe publieksgroepen bereiken
Jong uitgaanspubliek / studenten en starters in Den Haag
Korzo onderscheidt zich al jaren t.o.v. de andere podia door het jonge publiek, de helft blijkt uit
onderzoeken is onder de 30 jaar. Uit de statistieken van Facebook en ook in het theater zien we dat de
groep Starters van 25-34 jaar het meest vertegenwoordigd is (35%).
Kansrijke doelgroep van mediore en seniore cultuurliefhebbers
Deze kapitaalkrachtige groep is belangrijk voor de toekomst van Korzo, maar zo blijkt uit het
onderzoek van Den Haag Danst! vooral vertegenwoordigd bij het Lucent Danstheater, NDT en Holland
Dance. Door samenwerking, zichtbaarheid en loyaliteitsprogramma’s wordt deze groep overgehaald
om nieuwe makers te ontdekken en te investeren in hun carrière. Nu zijn er nog geen exacte cijfers
33
•
bekend. Maar 25% van de dansbezoekers van het Spui komt ook naar Korzo (dit was 4%). En een
aantal NDT vrienden en abonneehouders hebben gezamenlijke programma’s met Korzo.
Nieuwe bezoekers uit de Indiase en Hindoestaanse gemeenschap
Het India Dans Festival was succesvol om vele bezoekers uit zowel de Indiase als de Hindoestaanse
gemeenschap naar het theater te krijgen. De mix van publiek – jong en oud, van Nederlandse en
Hindoestaanse afkomst – was opvallend. Stijging aantal bezoekers van het India Dans festival naar
2.160 (3x zoveel als in 2011). Daarnaast hebben tientallen dansers en zangers met veel enthousiasme
deelgenomen aan projecten en workshops.
7.2 Publiek
Onder de bezoekers van Korzo bevinden
zich veel Hagenaars en bezoekers en
bewoners van de binnenstad, maar ook
altijd veel internationale programmeurs,
vertegenwoordigers van ambassades en
consulaten en andere spelers uit het veld
van internationale culturele uitwisseling.
Met dans als belangrijke discipline is Korzo
een prettige uitgaansplek voor expats en
andere niet-Nederlandse publieksgroepen,
taal vormt immers geen drempel.
Naast de algemene strategie, gericht op de
Korzo bezoeker en het programma in de
volle breedte, richt Korzo zich met festivals
en gebundelde programma’s op diverse
publieksgroepen aanvullend aan het
reguliere Korzo publiek.
Uit het EMC Cultuuronderzoek onder dansbezoekers in Den Haag (2012) bleek dat het reguliere Korzo publiek
relatief jong is (de helft is onder de 30 jaar) en avontuurlijk ingesteld t.o.v. het publiek van andere culturele
instellingen. Het publiek komt voor het programma, maar ook voor de sfeer. Bijna tweederde van de
kaartkopers bestaat uit jonge alleenstaanden en stellen (20-40 jr), die of nog studeren of onlangs zijn
afgestudeerd. De ‘Starters en Studentikozen’ hebben een hoog opleidingsniveau, maar hebben (nog) lage
inkomens. Zij bezoeken veel verschillend aanbod en hebben ook interesse in het meer eigentijdse aanbod.
Deze groep komt niet alleen het meeste voor onder het huidige publiek, maar is kansrijk voor het werven van
nieuw publiek. Korzo blijft zich specifiek op deze jonge grootstedelijke mensen uit Den Haag en jonge
professionals uit de diverse grote steden uit de Randstad richten.
Daarnaast zien we een kleinere groep medioren en senioren (40+) vertegenwoordigd. Zij behoren tot het
typische cultuurpubliek in Nederland. Ze bezoeken een zeer divers aanbod, variërend van toneelvoorstellingen,
cabaret, klassieke concerten, opera, musicals, dansvoorstellingen en films. Omdat deze groep zeer kansrijk is,
kapitaalkrachtig en geïnteresseerd in het culturele leven heeft Korzo zich ingezet samen met een aantal andere
podia als Theater aan het Spui en het Lucent Danstheater om hen (soms in groepsbezoeken zoals de
danskijkers van het Spui) kennis te laten maken met de jonge talenten van Korzo. Uit het EMC Cultuurbezoek is
gebleken dat in de afgelopen twee jaar een steeds groter deel van deze bezoekers ook inmiddels Korzo weet te
vinden.
Een groep die interessant blijft vanwege de ‘language no problem’ programmering en de vele internationale
artiesten die aan het huis verbonden zijn, is de internationale gemeenschap van Den Haag. Sleutelfiguren bij
expatorganisaties worden regelmatig uitgenodigd en er wordt een intensief contact onderhouden om via hun
media te communiceren en de achterban te mobiliseren voor een avondje theater.
Met speciale programma’s richt Korzo zich naast dit publiek op specifiekere groepen. Zo is de campagne van
het India Dans Festival ook gericht op de Haagse Hindoestaanse gemeenschap. En is er in 2013 een
dansprogrammering samengesteld die zich richt op de jongeren (16-22 jaar).
34
Klantloyaliteit
Een van de speerpunten van de marketingstrategie is er op gericht geweest om de loyaliteit van de bezoekers
aan te spreken. Het kan rendabeler zijn om klanten ‘loyaal te maken’ dan steeds nieuw publiek te werven.
Hierbij moet aangetekend worden dat dit geen eenvoudige missie is voor Korzo, aangezien Korzo veel
onbekende namen presenteert en bezoekers vaak niet weten wat ze kunnen verwachten. Korzo heeft daarbij
een jong publiek dat meestal niet loyaal is aan één merk. Om die redenen is gekozen om ons te richten op
Korzo als ontmoetingsplek waarbij ontdekt kan worden (spreekt aan bij jongere doelgroep) en ons te richten op
de gastvrijheid en (persoonlijke) service en klantvriendelijkheid (spreekt aan bij een oudere doelgroep). In het
klanttevredenheidsonderzoek dat Korzo heeft gehouden werd een 8,1 gemiddeld gegeven aan de organisatie.
Voor de herkenbaarheid profileert Korzo zich in twee hoofdgenres: dans en muziek. Communicatiemiddelen
die hiernaast ingezet worden om te informeren en inspireren zijn de Korzo brochure, een aansprekende
website en social media. Vooral social media blijkt een goed middel te zijn om de jongere bezoekers mee te
laten praten en inspirerende jonge artiesten te volgen. Uit de kassagegevens blijkt dat in 2013 het aantal
postontvangers dat kaarten heeft gekocht niet alleen verdubbeld is, maar dat ze ook nog eens veel meer
kaarten per persoon hebben gekocht.
In 2013 zijn daarnaast meerdere activiteiten georganiseerd om de ‘schakelvrienden’ betrokken te houden en
enthousiast te maken, zoals een zomerborrel, een exclusieve preview van de nieuwe voorstelling van Kylián en
openbare repetities.
7.3 Communicatiemiddelen
In 2013 heeft de marketingafdeling zich laten inspireren door de 3”12”
Eternity Rule van Rene Boender (o.a. adviseur Steve Jobs). De theorie is:
in 3 seconde bepaalt iemand of iets interessant is of niet. Voel je binnen
die 3 seconde dat het wel interessant is, dan gebruik je ongeveer 12
seconde om je eerste JA verder te bevestigen. Is die bevestigd dan heb
je de aandacht van die persoon. De focus in de communicatiemiddelen
is verschoven naar ijzersterke visuele beelden en korte heldere teksten
en slogans. De programma’s en evenementen worden ingezet als
highlights van de campagnes. Uiteindelijk doel is het aanzetten tot
kaartverkoop en in Korzo de voorstelling live meemaken.
De communicatiestroom van Korzo is een continue mix van de
zogenaamde ‘oude’ en ‘nieuwe middelen’ met als doel projecten
zichtbaar te maken, te informeren, prikkelen en de ervaring te vangen.
De poster wordt ook een webbanner. Het Korzo magazine is zowel thuis
te ontvangen als te lezen op een tablet en met je smartphone komt het
boekje digitaal tot leven via animaties en trailers. Centraal zijn altijd de
verhalen van de artiesten en het in beeld brengen ervan. De responsive website is de basis en verschaft
informatie en vertelt achtergrondverhalen over projecten en artiesten. Het internet, free publicity, de
nieuwsbrieven (voor diverse publieksgroepen) en social media worden ingezet om al die verhalen te
verspreiden en naamsbekendheid te creëren. Free publicity is een van de belangrijkste speerpunten hiervoor.
In samenwerking met Holland Dance is een breed netwerk opgezet van schrijvende pers, mediakanalen en
adverteerders. In 2013 zijn voor beide organisaties mediadeals gesloten met landelijke pers en radio/televisie.
7.4 Online cijfers
In 2013 is een deel van het advertentiebudget ingezet voor Google en Facebook ads om zowel reclame te
maken voor Korzo als de projecten. Ook is ingezet op online banneren via websites van derden zoals FunX,
Omroep West, Haags UITburo, Dans Magazine, theaterkrant.nl etc.
Dit heeft geresulteerd in een verdere stijging van 10% van het aantal bezoekers (112.033) en een stijging van
32,9% van het aantal unieke bezoekers (79.608). Ook het aantal nieuwe bezoekers op de website is gestegen
van 56% naar 61%. In de Google ranking komt de homepage van de Korzo website uit op een 5, wat een hele
goede ranking is.
35
Sinds het najaar zien we een stijging van bezoekers die via social media op onze website terecht komen, met
als uitschieter november met maar liefst 16%. Ook het aantal likes is gestegen: Facebook van 4.510 naar 5.358
(18,8%) en twitter met 28,6% gestegen (2.367). Belangrijke verwijzende sites zijn naast Google en Facebook het
ndt.nl, denhaag.nl en haagsuitburo.nl.
E-mailmarketing
Een stijging in de verzending betekent niet automatisch een stijging in traffic en omzet. Korzo heeft de focus
van de e-mailmarketing daarom verlegd naar personalisatie en relevantie van de content. Hiervoor zijn in 2013
alle mailingbestanden samengevoegd en zijn de lezers gekenmerkt in diverse categorieën, gebaseerd op
bezoekhistorie en interesse. Deze segmentatie willen we in 2014 verder uitbouwen naar meer persoonlijke
profielen van de lezers. Door de ontdubbeling in lijsten is het aantal lezers iets gedaald (3.700) maar de
opening rate is gestegen naar 33,8% en de clickrate naar 4,6% (open-rate van 28-30% is heel goed). Groot
succesverhaal is de eerste nieuwsbrief voor het India Dans Festival met een opening rate tegen de 60%.
7.5 Samenwerking en collectieve promotie
In 2013 werden de eerste contouren duidelijk van de samenwerking met het Nederlands Dans Theater en
Holland Dance. De communicatie-afdelingen van NDT en Korzo werkten intensief samen om de jonge
makersprojecten Up & Coming Choreographers, Voorjaarsontwaken en Here we live and now gezamenlijk te
promoten. Voor het eerst zagen we de NDT-abonnementhouders in het Korzo Theater en de eerste NDT
Vrienden zijn naar een aantal jonge makers programma’s gekomen. Opvallend is de groeiende danscommunity
in Korzo die is ontstaan rondom (oud)dansers, choreografen en personeel van het NDT en Korzo. Deze groeit in
rap tempo in ons huis en wordt aangevuld met kunstenaars uit alle disciplines, van nieuwe muziek tot
beeldende kunst.
Pay What You Want
In 2011 is Korzo begonnen met de Pay What You Want avonden. Doel was om bezoekers op ludieke wijze te
stimuleren na te denken over de waarde van kunst. Daarnaast gaf het de mogelijkheid om kennis te maken met
nieuwe artiesten zonder financieel risico te lopen.
De resultaten zijn boven verwachting positief geweest. Niet alleen was de gemiddelde omzet vaak gelijk aan de
reguliere omzet of soms zelfs hoger, ook kwam er veel nieuw publiek binnen. Bij dansprogramma’s was
gemiddeld 25% nieuw publiek tot gemiddeld 65% bij de wereldmuziek. Ook gaf dit Korzo de mogelijkheid om
de waardering van de programma’s te monitoren, die gemiddeld uitkwam tussen de 7,5 en de 8. De opbrengst
bleek alleen niet afhankelijk te zijn van de waardering, maar van de leeftijd van de bezoekers. Hoe ouder het
publiek hoe hoger de omzet. Gemiddeld schommelt de opbrengst tussen de 6 euro (nieuwe muziek) tot 11
euro (theater) per persoon. Het concept lijkt weinig invloed te hebben op het aantal bezoekers, ze worden
relatief goed bezocht maar niet substantieel meer dan de reguliere programmering. Vooral de try-outs van
evenementen als Here we live and now en de populaire theatervoorstellingen en concerten werden goed
bezocht en zorgde ook voor mond-tot-mond reclame. Maar het heeft niet voor extra bezoekers gezorgd voor
de meer experimentele programmering. In 2014 wordt het concept geëvalueerd.
36
8. Tot slot
Korzo heeft in 2013 een succesvol jaar beleefd waarin de doelstellingen op gebied van talentontwikkeling,
programmering en publieksbereik zijn behaald en ondanks de bezuinigingen de bezoekersaantallen zijn
gestegen. Een van de succesfactoren is zonder twijfel het pand, dat geschikt is voor de enorme diversiteit aan
activiteiten die Korzo ontwikkeld.
In 2014 wil Korzo verder op de ingeslagen weg. Korzo blijft zich committeren aan een stevige relatie met het
Haagse publiek en de stedelijke partners. Ook ziet Korzo veel kansen in het verder uitbouwen van een aantal
internationale samenwerkingsverbanden waarvoor in 2013 de basis is gelegd.
Met de verschillende beschreven activiteiten heeft Korzo een belangrijke bijdrage geleverd aan de
talentontwikkeling in de dans. Coaching, loopbaanbegeleiding en scouting zijn daarbij cruciale elementen, en
continuïteit speelt hierin een belangrijke rol. De grootste uitdaging voor de komende jaren is het behouden van
een stabiele financieringsbasis voor deze activiteiten op gebied van talentontwikkeling.
De resultaten van 2013 tonen dat er onverminderd behoefte is aan de activiteiten die Korzo ontwikkelt en dat
er draagvlak is bij partners en publiek.
37
Korzo producties produceerde in 2013:
• 9 nieuwe avondvullende eigen dans producties (waarvan 1 in coproductie met het NDT)
• 23 korte voorstellingen van nieuwe makers (waarvan 9 in coproductie met het NDT)
• 2 producties in het kader van Crosstown Den Haag
• 10 coproducties met andere partners dan het NDT
• 61 producties voor 34.074 bezoekers in binnen- en buitenland
Korzo Theater presenteerde in 2013:
• 736 voorstellingen, concerten en andere activiteiten in Korzo voor 30.300 bezoekers
• 5 festivals
• 5 locatievoorstellingen
• 25 activiteiten op basis van commerciële verhuur voor 2.641 bezoekers
• 268 trainingen en workshops in het kader van Crosstown Den Haag voor 1.932 jongeren
• 38 trainingen in het kader van Monday Movement Classes voor 442 deelnemers
Voor het werk van een achttal makers ontvangt Korzo een bijdrage van het Fonds Podiumkunsten in het
kader van de meerjarige activiteiten regeling. Het betreft de volgende makers:
Samir Calixto – Alida Dors – David Middendorp – Joeri Dubbe – Kalpana Raghuraman – Marina Mascarell Iván Pérez – en het choreografenduo Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud.
De bijdrage is toegekend op basis van het gezamenlijk aantal speelbeurten verdeeld in zaalcapaciteit
prestatieverplichting
2013
2014
totaal 13/14
gerealiseerd 2013
verschil
kleine zaal (< 200 )
29
24
53
49 (3.697 bezoekers)
+20
midden zaal (200-400)
30
26
56
57 (9.735 bezoekers)
+27
grote zaal ( > 400)
0
22
22
18 (7.693 bezoekers)
+18
Totaal
59
72
131
117
+58
38
Aan de activiteiten van Korzo in 2013 werkten mee:
Aaron Martin, Aida Guirro Salianas, Albert Tulling, Aleksandra Anisimowicz, Alida Dors, Alioune Diagne, Amos Ben-Tal, Andrea Lo-A-Njoe,
Andrea Miltnernova, Angelina Deck, Anna Fransen, Anne-lyke van den Elshout, Annemarie de Bruijn, Antonin Comestaz, Antonino Milazzo,
Anuradha Pancham, Ariane Aris, Arika Yamada, Art Srisayam, Ashwin van Grevenhof, Astrid Haring, Audrey Apers, Aukje Bolle, Aura
Rascon, Aurélie Cayla, Baiba Jurkevica, Baris Akardere, Bas Vissers, Beren D'Amico, Bernie van Velzen, Boudewijn van Diggelen, Brahim
Bouchelaghem, Bregje van Balen, Britt van Eijk, Bryan Atmopawiro, Cagdas Gulum, Camiel Corneille, Carel van Leeuwen, Carlijn
Petermeijer, Carlos Ema, Carolina Mancuso, Cathy Meulemans, Charissa Banwari, Chiel Brandsema, Chris Lancaster, Christian Guerematchi,
Christopher Tandy, Clyde Archer, Cora Bos-Kroese, Daniela Cruz, Danka van Dodewaard, Daphne van Iperen, David Middendorp, Davide
Pietro Cocchiara, Dianne Steenbrink, Dilara Kanber, Djana Eminovic, Doef Beernink, Donna Chittick, Eddy Vidal, Ederson Rodrigues Xavier,
Ederson Rodriguez Xavier, Eduard van Regteren Altena, Egbert Mellema, Ekaterina Shushakova, Ellen Dorrestein, Ellen Knops, Eneko Borao,
Erik van Houten, Ester Garijo Cortés, Eva Tebbe, Fabia Witkamp, Fariza Achoendova, Feri Dissiz, Fernando Carrion, Floor Zegers, Frank van
Schie, Fred Prosman, Gabey Tjon a Tham, Genevieve Murphy, Genevieve Osborne-Horvath, Georgi Milev, Glòria Ros Abellana, Guilherme
Miotto, Harmen Straatman, Heather Myers, Heiko Dijker, Hilde Poulisse, Iain Hoeffnagel, Inbal Abir, Indu Panday, Inés Belda Nácher, Inge
van Huijkelom, Ingrid Hartgers, Iratxe Ansa, Irena Misirlic, Iris Avelino, Isabelle Chaffaud, Iván Pérez Aviles, Ivan Ugrin, Ivo Bol, Jaap van
Keulen, Jade Stenhuijs, James O'Hara, Jan Knijnenburg, Janneke van Stroe, Jasper van Luijk, Jeanine Roersma, Jefta Tanate, Jermaine
Spivey, Jérôme Meyer, Jiří Pokorný, Joaquin Collado Parreño, Joëlle Raus, Joeri Dubbe, Johanna Korgel, Johanna Nielandt, Jon Ole Olstad,
Jookje Zweedijk, Joris-Jan Bos, Jorrit Boerman, Jort Reinders, Josanne Buiting, Josse Vessies, Judith van Hemert, Junadry Leocaria, Juri
Kuefner, Justin Wiggan, Juul Spoor, Kalpana Raghuraman, Kanniks Kannikeswaran, Karin Lems, Karyn Benquet, Kelly Heemskerk, Kenji van
Nieuwenhuizen, Kenneth Flak, Kenzo Kusuda, Kevin Quinauo, Kim van Roijen, Kiyan Khoshoie, Külli Roosna, Laia Duran Figoles, Leda Mazzei
Fernandes, Lee-Yuan Tu, Lennart Siebers, Leo Spreksel, Leonie Gerrits, Leonor Aguiar, Lesley Telford, Liat Gabay, Lieke Knijnenburg, Lior
Zafri, Liselot Peterse, Liset Pennings, Lloyd Marengo, Ludmila Rodrigues, Maaike Cotterink, Majon van der Schot, Mallory Rosenthal, Manon
de Vlieger, Marco van der Velde, Marcus Graf, Marga Jongbloed, Marieke Franssen, Marieke van Oosten, Marijne Tesser, Marina Mascarell,
Marion de Laat, Marta Reig Torres, Marthe Krijger, Marvin van Boven, Max Maltha, Mayke van Kruchten, Melissa Ellberger, Menno van der
Meer, Merel Eijkelhof, Michael Carter, Michał Adam Góral, Miguel Fiol Duran, Miguel Oliveira, Milena Twiehaus, Mirjam Diedrich, Mirjam
Sögner, Mirjam Zwanenburg, Monalisa Ghosh, Mor Shani, Nadia Souirti, Naomi Nieuwkerk, Natalia Horecna, Natascha Helmer, Nathalie
Décory, Nathalie van den Hombergh, Nelse van Heurck, Nick van der Hout, Nico Bakker, Nils Gustav, Nina Botkay, Nina Duijnstee, Oene van
Geel, Oesha van Houwelingen, Pablo Rodríguez Seoane, Patty Broese van Groenou, Pawel Konior, Pedro Goucha Gomes, Peter Cripps Clark,
Peter Lemmens, Peter van de Zon, Piet Mensonides, Poernima Gobardhan, Poliana Lima, Quentin Roger, Raban Josemans, Rainer
Muentinga, Ralitza Malehounova, Ralph Smit, Raphaël Eder Kastling, Raymond den Uijl, Rémi Benard, Revanta Sarabhai, Rianne Slenema,
Rita Vilhena, Robert Benschop, Robert Klein, Rogier Thomson, Romain Touron, Roosmarijn Knijnenburg, Roy F. Guzmán Rodriguez, Rutger
Zuydervelt, Ruth Roukema, Ryan Djojokarso, Samantha Middag, Samir Calixto, Sander van Dijk, Sandra Marin, Sandra Navarro Casino,
Sandra Vukkink-Bos, Sanja Maier-Hasagic, Sanne de Vos, Sarah Murphy, Sasha Maruskeva, Saskia Crefcoeur, Sayonara Prika, Sebastiaan
Schuyffel, Selwyn Slob, Shiran Shveka, Shuann Chai, Simone Giacomini, Sjoerd Vreugdenhil, Sjors van Steijn, Sooraj Subramaniam, Spenser
Theberge, Stacz Wilhelm, Stephanie den Blanken, Stijn van Strien, Svetlin Velchev, Sylvia Stoetzer, Tanja Busking, Thijs Kaldenbach, Thomas
Falk, Thomas Proksch, Tiffany Sordam, Tom Visser, Ugne Dievaityte, Uri Eugenio, Violien Vocks, Vytautė Brazdylytė, Wen Hsin Chen,
Winston Arnon, Yanaika Holle, Yoko Seyama, Yordana Rodriguez, Youri Jongenelen, Yvan Dubreuil en Zahira Sulima
Raad van Toezicht: Niek van Vugt (vz), Jos Darmanata (penningmeester), Emilie Gregoire – Van Kempen ( secretaris), Meindert Stolk,
Mariette van Wieringen – Wagenaar,
De foto’s in dit activiteitenverslag:
Cover campagnebeeld Voorjaarsontwaken 2013 – foto Gaby
van Ingen
p. 1 Where are we going? And what are we doing? –
Ederson Rodrigues Xavier & Shuann Chai –
foto Robert Benschop
p. 3 Here we live and now – foto Gerrit Schreurs
p. 5 De Keuken van Hotel Modern
p. 6 Compilatie CaDance 2013
p. 7 Love-ism – Mor Shani – foto Joris-Jan Bos
p. 8 Naked Lunch – Club Guy&Roni
p. 9 Ensemble Modelo62
p. 9 David Kweksilber Big Band – foto Pieter Boersma
p. 10 Concertposter met Carminho
p. 11 Ntjam Rosie – foto Oosterwijk
p. 12 Het Universum van Schweigman&
p. 13 Trigger-Happy – Joeri Dubbe – foto Joris-Jan Bos
p. 14 (links)The Unreality of Time – Marina Mascarell –
foto Robert Benschop
p. 14 (rechts) Hide And Seek – Iván Pérez – foto Robert
Benschop
p. 17 Samir Calixto bij de uitreiking van de Zwaan,
uitgezonden door de NTR
p. 18 Coffee & Cigarettes #3 – Alida Dors – foto Robert
Benschop
p. 19 Publicatie DansClick 2006-2013
p. 20 Après-dans tijdens DansClick
p. 21 Blue Journey – David Middendorp – foto Robert
Benschop
p. 22 (boven) Poster CaDance Festival 2013
p. 22 (onder) Kijk de dans in de ogen tijdens 5x5 met
Kenzo Kusuda
p. 23 Kids out of the cage – Marina Mascarell
p. 24 (boven) Achter de schermen bij het India Dans
Festival 2013
p. 24 (onder) She Ra – Kalpana Raghuraman / Sutra Dance
Company – foto A. Prathap
p. 25 Sharad – foto Robert Benschop
p. 26 Shailesh Bahoran
p. 30 Troublemakers – Crosstown DH - foto Natascha
Helmer
p. 31 Poster Korzo in Rusland
p. 34 Publiek bij Voorjaarsontwaken
p. 35 Uitmarkten
p. 37 Sooraj Subramaniam – foto James Rowboth
39
40

Persbericht 30 november 2014

SkyLow Entertainment Nederland Bruningweg 23 6827 BM

Bekijk hier de volledige vacaturetekst

Untitled - Il Circo

Dossier: Jeugddans moet uit de kast

Jouw profielschets Als je de bacheloropleiding Docent

Vooraankondiging - Festival De Beschaving

PROstaat van het Theaterrrr

Imagoschade Dynamo Open Air

Sleeping Beauty - Rotterdamse Schouwburg