Bedrijfsjurist in beweging - Faculteit Rechtsgeleerdheid

Salary Survey editie 2014
Bedrijfsjurist
in beweging
cover
Profiel, lonen en trends
02
SALARY SURVEY 2014
SALARY SURVEY 2014
Inhoudstafel
04
Intro
01
06
03
12
Executive summary
13
Bedrijf
•Plaats tewerkstelling
•Bedrijfsomvang
•Beslissingscentrum
•Sectoren
02
10
Profiel van de
bedrijfsjurist
en zijn bedrijf
Ronde tafel
17
Bedrijfsjurist
•Leeftijd & geslacht
•Belangrijkste specialisaties
•Talen
•Functies
•Competenties
98
Slot & dankwoord
04
27
28
32
38
Rol en impact van de
bedrijfsjurist binnen
de onderneming
Rapportering
05
41
Carrière en flexibiliteit
42
Universitaire voorbereiding
60
Tevredenheid van de
bedrijfsjurist
61
Voorgeschiedenis van de
bedrijfsjurist
Inleiding
62
Motivatoren
52
Jobrotatie
66
Vertrekredenen
54
Werkuren
72
Interne mobiliteit
55
Deeltijds werken
& Thuis werken
46
Impact
Centralisatie en evolutie
van het juridisch
departement
06
07
75
Salaris
76
Voornaamste bevindingen
77
Algemeen
84
Invloedrijke factoren
•Sector
•Geslacht
•Regio
•Omvang team
•Beursnotering
92
Extralegale voordelen
•Meest courante extralegale
voordelen
•Meest gewaardeerde
extralegale voordelen
•Bedrijfswagen
•Variabele verloning
03
4
SALARY SURVEY 2014
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
Intro
Voor het eerst slaan het Instituut voor bedrijfsjuristen (IBJ) en
USG Legal Professionals (USG Legal) de handen in elkaar om de
jurist in de onderneming te bevragen over salaris- en jobtevredenheid.
Portret Dieter en Anne?
De salarisenquêtes van 2005 en 2008 werden enorm
gewaardeerd door de leden van het IBJ en de vraag was dan
ook groot om de resultaten te actualiseren. De constructieve
samenwerking en complementariteit tussen het IBJ en USG
Legal lieten ons bovendien toe deze keer een heel eind verder
te gaan dan bij de vorige edities.
Nieuw bij deze bevraging is dan ook dat we heel bewust
stilstaan bij de vraag of de jurist in de onderneming tevreden
en gelukkig is. Welke elementen kunnen hem of haar nog extra
motiveren? Is de impact van de jurist binnen de onderneming
toegenomen? Biedt de universiteit de juiste voorbereiding voor
een jurist die naar het bedrijfsleven wil?
De bevraging werd uitgevoerd tussen 18 juni en 12 juli 2013.
Uiteindelijk vulden niet minder dan 696 juristen de survey
volledig in. Dit is een stijging van 75% ten opzichte van de
laatste editie van 2008.
Het salaris- en tevredenheidsonderzoek van 2013 mag dan ook
beschouwd worden als een nulmeting en dé referentie.
Nooit eerder werden het profiel, het salaris en de verwachtingen
van de bedrijfsjurist zo grootschalig en grondig in kaart
gebracht.
Er gaat dan ook een oprechte dank uit naar iedereen die met
een opiniestuk, een bijdrage in de ronde tafels of medewerking
aan de vragenlijst zijn/haar steentje heeft bijgedragen. Deze
enquête is enkel tot stand kunnen komen door het werk van
velen.
Wij kijken terug op een meer dan geslaagde samenwerking en
wensen u veel plezier bij het lezen van de resultaten.
Anne De Wolf
Directeur-generaal
Instituut voor bedrijfsjuristen
Dieter Honoré
Algemeen directeur
USG Legal Professionals
05
06
SALARY SURVEY 2014
SALARY SURVEY 2014
01
Executive summary
Met 696 deelnemers is deze editie 2014 van de salary survey bij
de bedrijfsjurist een succes. We noteerden een stijging van het
aantal deelnemers van 75% t.o.v. 2008.
meerderheid. In leidinggevende functies zijn de mannen toch
nog steeds in de numerieke meerderheid. Verwacht mag worden dat ook in die posities het aantal vrouwen zal groeien.
Daarenboven was het een zeer vernieuwende bevraging. Voor het
eerst werkten USG Legal Professionals en het Instituut van Bedrijfsjuristen (IBJ) intensief samen. Er werd niet enkel gepeild
naar het salaris maar ook naar de tevredenheid over de werkomgeving van de bedrijfsjurist en andere bepalende tendensen in
zijn leefwereld.
Dat vooral de niet-technische competenties veel aan belang
zullen winnen is duidelijk. 80% van alle respondenten is van
oordeel dat de persoonsgebonden competenties en vaardigheden, de zo genaamde soft-skills, in de toekomst aan belang
zullen winnen. Vooral “probleemoplossend denken” scoort
daarbij hoog. Ook van de universiteiten wordt verwacht dat
zij de juiste initiatieven nemen om problem solvers te laten
uitstromen.
Een meerderheid van de bedrijfsjuristen is nog steeds professioneel actief in Brussel en werkt in een voornamelijk Belgisch
georiënteerd bedrijf.
Opvallende vaststelling is de vervrouwelijking van het beroep. De meerderheid van de jongere bedrijfsjuristen is vrouw.
Enkel boven de leeftijd van 45 jaar zijn de mannen nog in de
De bedrijfsjurist raakt steeds steviger verankerd in het bedrijf
waar hij werkt. De juridische manager of solo legal counsel
rapporteert bijna in de helft van de gevallen rechtstreeks aan
de CEO. Een aanzienlijk deel van de leidinggevenden (36%) zetelt bovendien in het directiecomité.
Dit alles zorgt er mee voor dat de impact van de bedrijfsjurist de afgelopen jaren aanzienlijk is gestegen. Liefst 73%
van alle juridisch managers heeft het gevoel dat hun impact
op de besluitvorming binnen het bedrijf de voorbije 5 jaren
toenam. Dit gevoel is iets minder aanwezig bij de leden van
hun team. Daar heeft slechts 54% het gevoel dat hun invloed
groeide. De team managers staan voor de uitdaging om de
gestegen impact (nog) meer voelbaar en zichtbaar te maken
bij hun team.
De arbeidsmarkt blijft voor de bedrijfsjurist een vrij volatiele markt. 43% van alle bedrijfsjuristen veranderde in de loop
van de afgelopen 4 jaar van job. Bij jongeren ligt dit percentage bovendien nog merkelijk hoger. De interne doorstroming
binnen het bedrijf naar andere departementen blijft echter
de spreekwoordelijke uitzondering op de regel.
Als de werkgever zijn bedrijfsjurist(en) meer wil motiveren
kan hij best inzetten op een beter financieel pakket, doorgroeimogelijkheden creëren en stress en workload verlagen.
Ook het salarispakket van de bedrijfsjurist werd in deze bevraging gedetailleerd onder de loep genomen.
De loonkloof tussen mannen en vrouwen bestaat enkel nog
bij de leidinggevenden. Bij juridisch adviseurs (zonder leidinggevende verantwoordelijkheden) is het salarispakket
van de man en de vrouw nagenoeg identiek.
Het startloon van een bedrijfsjurist bedraagt jaarlijks gemiddeld 37.500 EUR bruto. Op het eind van de carrière verdient
een juridisch adviseur gemiddeld 77.000 EUR per jaar. Een juridisch manager van 40 jaar mag rekenen op een jaarloon van
100.000 EUR bruto.
Lid zijn van het directiecomité wordt extra gehonoreerd.
Bedrijfsjuristen die zetelen in het directiecomité verdienen
gemiddeld 25 % meer dan hun leidinggevende collega’s die
er geen lid van zijn. Ook het aantal direct reports heeft een
grote impact op de verloning. Hoe groter het aangestuurde
team, hoe meer je verdient. Ook de solo legal counsels verdienen opvallend goed ten opzichte van het gemiddelde.
De regionale loonverschillen lijken af te nemen. De sectorale verschillen blijven echter vrij opvallend. Vooral energie en
farma blijven de topbetalers.
2 op de 3 bedrijfsjuristen heeft een bedrijfswagen. Dit blijft
ook met stip het meest gewaardeerde extralegale voordeel.
Eveneens 2 op de 3 juristen geniet van een bonusplan.
Uit deze editie 2014 blijkt hoe sterk het beroep van bedrijfsjurist in volle beweging is, inhoudelijk, qua verloning en op
het vlak van impact op het bedrijf. Deze trend wijst duidelijk
op het groeiend belang van professioneel juridisch management en de waardering ervan in het bedrijfsleven.
07
08
SALARY SURVEY 2014
SALARY SURVEY 2014
Methodologie
Salaris
Bruto jaarsalaris (exclusief extra voordelen) van een werknemer.
Bedrijfsjurist
De jurist die voldoet aan de door de wet
vastgestelde voorwaarden en die lid is
van het Instituut voor bedrijfsjuristen.*
Anonimiteit
Het onderzoek werd uitgevoerd door
een onafhankelijk onderzoeksbureau
(CheckMarket) en anonimiteit werd gegarandeerd.
Mediaan
Bij het salarisonderzoek is telkens de
mediaan (i.e. percentiel 50) als referentie genomen.
De deelnemers
werden opgesplitst in de
volgende categorieën:
Sectoren
Sectoren waarvan zowel resultaten als
activiteiten dicht bij elkaar aanleunen
werden in de resultaten samengevoegd
tot 1 sector.
Scores
Bij sommige vragen werd de mogelijkheid geboden te antwoorden met een
top 3. Bij de resultaten wordt telkens
uitdrukkelijk aangegeven of de resultaten de gewogen scores weergeven
(waarbij het eerste antwoord 3 punten krijgt en het laatste 1), dan wel de
topscores (enkel het eerste antwoord
wordt meegeteld).
Analyse
De analyse en verwerking van de anonieme gegevens gebeurde door USG Legal in samenwerking met de business
intelligence-afdeling van USG ICT.
steekproefrelevantie
696 deelnemers vulden de survey volledig in. De opsplitsing in deelgroepen
leidde in sommige gevallen tot een klein
aantal respondenten per deelgroep. Indien een deelgroep te weinig respondenten telde om relevant te zijn werd
gekozen om de resultaten niet weergegeven.
* In de mate dat er geen significante afwijkingen werden vastgesteld tussen de antwoorden gegeven door
de bedrijfsjuristen en de andere juristen in de onderneming, mag, waar enkel het woord bedrijfsjurist wordt
vermeld, het resultaat ongewijzigd getransponeerd
worden naar de andere bevraagden en omgekeerd.
Paralegal
Bachelors rechtspraktijk of zij die door
ervaring soortgelijk
werk uitvoeren.
Juridisch
adviseur
Juridisch
manager
Solo legal
counsel
Manager
ander
Juridische experten
zonder leidinggevende verantwoordelijkheid.
Juridische experten
die een juridische afdeling of het volledige
legal team aansturen.
Jurididische
experten die als
enige deze functie
uitoefenen binnen
het bedrijf.
Juridische experten
die een andere afdeling dan de juridische
aansturen (vb. compliance, strategy,…).
09
10
SALARY SURVEY 2014
SALARY SURVEY 2014
02
De vragenlijst voor de survey werd opgesteld op
basis van interviews afgenomen door Dieter Honoré
(general manager USG Legal) met de volgende 10 juristen:
Ronde tafel
Op basis van een 10-tal stellingen werden de voornaamste bevindingen besproken tijdens een Ronde Tafel op 15
oktober 2013.
Het debat werd gemodereerd door Barend Blondé en bijgewoond door Jettie
Van Caenegem, Kristof Macours, Patrick Baeten, Fernand Nédée, Dieter
Honoré, Sofie Storms, Lieve Vandoorne
en Els Vanloo.
Deze stellingen werden ook voorgelegd tijdens de IBJ - Legal Management
Workshop van 17 oktober 2013.
Een aantal reacties en bemerkingen die
werden geformuleerd tijdens de ronde
tafel en legal management workshop
zijn verwerkt in deze publicatie.
Pierre Schaubroeck,
Bekaert
Hugues Delescaille,
Cliniques de l’Europe
Barend Blondé,
FrahanBlondé
Kristof Macours,
BNP Paribas Fortis
Philip da Costa,
AXA Belgium
Philippe Dechamps,
Delhaize Group
Patrick Baeten,
GDF SUEZ
Fernand Nédée,
Johnson & Johnson
Jettie Van Caenegem,
Tessenderlo Chemie
Dirk Tirez,
bpost
11
12
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
03
Profiel van de bedrijfsjurist
en zijn bedrijf
Plaats van tewerkstelling
14%
4,5%
Brussel
52,1%
Vlaams-Brabant
15,6%
Antwerpen
5,8%
West-Vlaanderen
4,5%
Waals-Brabant
2,6%
Luik
2,2%
Limburg
1,7%
Henegouwen
0,8%
Namen
0,6%
Luxemburg
0,1%
1,7%
52,1%
15,6%
2,6%
14%
Oost-Vlaanderen
5,8%
2,2%
0,8%
0,6%
Bedrijf
Regionale
spreiding
0,1%
Meer dan de helft (52%) van de juristen is
professioneel actief in Brussel. Daarna is
Vlaanderen het sterkst vertegenwoordigd
met 42%. Wallonië vertegenwoordigt 6%
van de respondenten. Deze cijfers werden
vergeleken met statistische gegevens van
de leden van het IBJ en weerspiegelen een
getrouw beeld van de regionale spreiding
van de bedrijfsjuristen.
13
14
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
Bedrijfsomvang
Beslissingscentrum van het bedrijf...
Bedrijfsomvang
wereldwijd
Aantal
Werknemers
<50
50-250
Aantal
respondenten
10%
9%
Bedrijfsomvang
België
Aantal
Werknemers
Aantal
respondenten
<50
14%
50-250
17%
251-1.000
13%
251-1.000
25%
1.001-10.000
27%
1.001-10.000
32%
>10.000
40%
>10.000
11%
Weet ik niet
1%
Weet ik niet
47%
1%
22%
21%
10%
... ligt in België en het
bedrijf is voornamelijk in
België actief
... ligt in België maar het
bedrijf is voor meer dan
50% internationaal actief
... ligt buiten de VS
of België
... ligt in de VS
15
16
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
SALARY SURVEY 2014 Profiel van het bedrijf
03
Sectoriële spreiding
Net zoals in 2005 en 2008 is de financiële sector
opnieuw het sterkst vertegenwoordigd.
Bank en Verzekeringen - Financiële holdings
Energie - Grondstoffen
24%
Dienstverlening - Media - Federaties
6%
Profiel van de bedrijfsjurist
en zijn bedrijf
Biotechnologie en Farma
13%
ICT - Technologie - Telecommunicatie
6%
Retail - Handel - Distributie
12%
Industrie - Voedingsmiddelen
6%
Transport - Luchtvaart
11%
Overheid - Zorgsector
6%
Overige
8%
Bouw - Vastgoed
7%
1%
* voor de toelichting sectorverdeling verwijzen we
naar het hoofdstuk ‘methodologie’ (zie pg. 08)
Bedrijfsjurist
17
18
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Leeftijd
Talen
Meest gebruikte talen: Nederlands 34%, Engels 32% en Frans 31%.
(gewogen score)
Leeftijd
De jongeren vertegenwoordigen minder dan 10%. Een
verklaring hiervoor is dat het bedrijfsleven eerder juristen aantrekt die al balie- of andere ervaring op zak hebben (zie hoofdstuk 5). Meer dan 4 op de 10 deelnemers
is tussen 35 en 44 jaar. Ook deze gegevens stemmen in
grote lijnen overeen met de algemene statistische gegevens van het ledenbestand van het IBJ.
Meest gebruikte
taal door
Nederlandstaligen
Meest gebruikte
taal door
Franstaligen
291
192
58%
123
58%
FRANS
52
38
30%
ENGELS
12%
NEDERLANDS
<28 jaar
28-34 jaar
61%
FRANS
35- 44 jaar
totaal: 696 deelnemers
45-54 jaar
>55 jaar
NEDERLANDS
61%
NEDERLANDS
32%
ENGELS
7%
FRANS
19
20
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Geslacht per functie
“Het ziet er naar uit dat mannelijke advocaten binnenkort
Leeftijd & geslacht
aan de onderhandelingstafel zitten met vrouwelijke bedrijfsjuristen.” - Barend Blondé, FrahanBlondé
Vergelijking geslacht
per functie
Leeftijd
& Geslacht
“
Het machtsdenken is uiteindelijk steeds een dooddoener
voor wie wil doorgroeien. Vrouwen beantwoorden ook om
die reden steeds vaker aan het leiderschapstype voor de
toekomst.” - Patrick Baeten, GDF SUEZ
Man
Vrouw
De vervrouwelijking van het beroep van bedrijfsjurist
is in volle opmars. Enkel boven de 45 zijn mannen nog
sterker vertegenwoordigd dan vrouwen.
In de leidinggevende posities vertegenwoordigen
mannen nog steeds de meerderheid. (zie pg. 20)
Man
Vrouw
81%
47%
53%
48%
52%
57%
Solo Legal Counsel
Juridisch adviseur
56%
53%
40%
34%
42%
44%
47%
60%
66%
<28 jaar
28-34 jaar
45-54 jaar
>55 jaar
55%
43%
45%
19%
Paralegal
58%
Juridisch manager
Manager ander
35- 44 jaar
21
22
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Opinie
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Waar blijven de mannen?
Sofie Storms, FrahanBlondé
Vrouwelijke juristen hebben zich de laatste decennia volop als
“mannen” gedragen. Dit was ook nodig om carrière te kunnen
maken in juridische omgevingen, die veelal door mannen gedomineerd werden. Het waren vaak zogenaamde ‘mannelijke
kwaliteiten’, zoals assertiviteit, zelfvertrouwen of persoonlijke
impact, die de sleutel tot succes bleken.
Deze staan vaak haaks op de eigenschappen die als
typisch vrouwelijk worden omschreven zoals empathie,
luisterbereidheid en planning. Eigenschappen die in een
strijdvaardige omgeving vaak niet hetzelfde gewicht krijgen.
Om succes te hebben moesten vrouwen zich dus ‘mannelijk’
gedragen.
De volgende stap is echter dat naast de “mannelijke”
eigenschappen, nu ook die typische “vrouwelijke” kwaliteiten
ten volle worden ingezet. Dat vrouwen tot dusver nog niet
zijn doorgestoten, heeft dan ook veel, zo niet alles, te maken
met de omgeving die er niet klaar voor was. Maar dit is een
kwestie van tijd. Vrouwen hebben unieke talenten die vandaag
belangrijk zijn in de huidige maatschappelijke evoluties.
“De vrouwen staan klaar voor
de toekomstige evolutie.
De mannen ook? ”
Ze hebben de natuurlijke neiging om samen te werken ipv
te concurreren, te luisteren ipv te praten, hun opgebouwde
relatie in te zetten om invloed uit te oefenen ipv hun macht.
En het wordt hoe langer hoe meer duidelijk dat er ruimte
komt voor deze “vrouwelijke” kwaliteiten. Meer nog, ze zijn
ook broodnodig. Het succes zal zitten in de combinatie van
beiden. De vrouwen hebben gewerkt aan hun mannelijke kant,
kunnen de mannen zich ook de “vrouwelijke” kwaliteiten eigen
maken?
23
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
De belangrijkste specialisaties
Functie
Hoofdbezigheid
(meer dan 50%)
Functie
Het grote aandeel van de specialisatie
bank en financieel recht wordt veroorzaakt
door de sterke vertegenwoordiging van de
financiële sector.
De juridisch adviseurs zijn het sterkst vertegenwoordigd. Maar opvallend is dat ook juridisch managers
* voor de omschrijving van
25%
de verschillende functies:
zie pg. 09
7%
Manager ander
(leidinggevenden) met liefst 171 respondenten zeer
sterk vertegenwoordigd zijn.
4%
Paralegal
14%
2%
Faillisementsrecht
Consumentenrecht
1%
0,1%
0,1%
Milieu en stedenbouw
2%
Strafrecht
2%
Transportrecht
2%
Internationaal recht
3%
Europees recht
3%
Fiscaal recht
3%
Publiek en administratief recht
4%
Aannemingsrecht
Verzekeringsrecht
5%
Mededingingsrecht
Solo Legal Counsel
5%
IP/IT
6%
Sociaal recht
7,5%
Andere
10%
Burgerlijk recht
10%
Financieel en bankrecht
Vennootschapsrecht
10%
Handelsrecht
24
24%
Juridisch manager
51%
Juridisch adviseur
25
26
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Competenties
Competenties
die aan belang
zullen winnen
Een overgrote meerderheid van de juristen is van
oordeel dat de ontwikkeling van persoonlijke
competenties en vaardigheden cruciaal is voor de
toekomst. Er bestaat bovendien over alle functies heen een consensus over de competenties
die het meest aan belang zullen winnen. Juridisch
adviseurs en hun leidinggevenden plaatsen allebei “probleemoplossend denken” afgetekend op
plaats 1. (gewogen scores)
35%
32%
Probleemoplossend denken
13%
11%
Onderhandelingstechnieken
van de bevraagden is van
oordeel dat persoonlijke
competenties en vaardigheden in de toekomst aan
belang zullen winnen.
Project Management
11%
11%
Commerciële vaardigheden
11%
8%
9%
6%
Talenkennis
7%
7%
Analytisch denkvermogen
Presentatie vaardigheden
Contract drafting
Juridisch adviseur
Juridisch manager
Andere
Rol en impact van de jurist
binnen de onderneming
14%
17%
Communicatieve vaardigheden
# 80%
04
4%
4%
5%
3%
1%
1%
Rapportering
27
28
SALARY SURVEY 2014 Rol en impact van de jurist binnen de onderneming
SALARY SURVEY 2014 Rol en impact van de jurist binnen de onderneming
Rapportering
Aan wie
rapporteer je?
Onderdeel van het directiecomité?
Bijna de helft van alle juridisch managers en
solo legal counsels rapporteert rechtstreeks
aan de CEO.
Maak je deel uit van
het directiecomité?
Solo legal counsel
Juridisch manager
Solo legal counsel
Juridisch manager
# Zie ook “impact is een strategie”
op pg. 37
61%
46%
48%
44%
36%
22%
21%
20%
10%
7%
CFO
Secretaris
generaal
19%
9%
6%
2%
CEO
16%
16%
15%
General
counsel in het
buitenland
2%
HR
Andere
Neen,
en ik woon ook de
vergadering niet bij
Neen,
maar ik woon de
vergadering wel bij
Ja
29
30
SALARY SURVEY 2014 Rol en impact van de jurist binnen de onderneming
Opinie
De Bedrijfsjurist
Johnny Thijs, CEO bpost
Een bedrijfsjurist is een strategisch adviseur van de business.
Niet alleen moet hij of zij over een uitstekende juridische kennis beschikken. Hij of zij moet ook een bekwame business gesprekspartner zijn, die de taal spreekt van de interne cliënten.
De bedrijfsjurist zal komen met oplossingen, niet met
juridische problemen. Deze oplossingen kan hij of zij
formuleren omdat de bedrijfsjurist het bedrijf, de sector
en de concurrenten door en door kent. Uiteraard zijn
deze oplossingen conform de wettelijke en reglementaire
bepalingen. Evenwel zal de bedrijfsjurist ook de risico’s
uitleggen aan het management en de raad van bestuur,
en zorgen dat dit risico op het juiste niveau binnen de
vennootschap wordt genomen, met kennis van zaken.
Bedrijfsjuristen bieden een grote toegevoegde waarde
voor een onderneming. Niet alleen zijn bedrijfsjuristen
uitstekende technisch-juridische experten. Maar veel meer
dan dat. Zij moeten oplossingen voorstellen, het bedrijf door
en door kennen alsook de commerciële uitdagingen, en snel
en kort op de bal spelen.
SALARY SURVEY 2014 Rol en impact van de jurist binnen de onderneming
“
Een bedrijfsjurist is een vertrouwenspersoon. Hij of zij handelt steeds in het
belang van de vennootschap. In die zin
is hij of zij steeds onafhankelijk van de
interne cliënten.” - Dirk Tirez, bpost
De bedrijfsjurist is bovendien goed geplaatst om een
gatekeeper te zijn, en waakzaam toe te zien op het vlak van
naleving van de wetten en reglementering (compliance).
M.a.w. er is een belangrijke rol weggelegd voor de
bedrijfsjurist om de reputatie, de ethiek en het deugdelijk
bestuur in de vennootschap te vrijwaren.
Tot slot is een bedrijfsjurist een professionele manager. Hij of
zij is een echte efficiënte professional die ook kostenbewust
is. Maar bovenal is hij een uitstekende manager van de
juridische functie, en een leidinggevende die een fantastisch
team van experten kan motiveren en leiden.
31
32
SALARY SURVEY 2014 Impact van de jurist
04
Rol en impact van de jurist
binnen de onderneming
SALARY SURVEY 2014 Impact van de jurist
Impact
“Als je als jurist wil doorwegen op de besluitvorming
moet je informele contacten
onderhouden met de stakeholders binnen het bedrijf.”
# Elk niveau binnen het juridisch departement
voelt dat de impact op de besluitvorming is gestegen.
# De financiële crisis gaf een ‘boost’
Impact van de bedrijfsjurist
aan de legal awareness en aan de impact van de
bedrijfsjurist op de besluitvorming.
# Leidinggevenden (juridisch managers)
voelen de toegenomen impact meer dan hun team.
# De toegenomen impact zal ook groeiende aandacht vragen in de zogenaamde ‘soft-skills’.
- Fernand Nédée,
Johnson & Johnson
33
34
SALARY SURVEY 2014 Impact van de jurist
SALARY SURVEY 2014 Impact van de jurist
Evolutie van de impact
op de besluitsvorming de
afgelopen 5 jaar
“De impact is ook recht evenredig
“De crisis heeft zeker ook bijgedra-
toegenomen met de kwaliteit van
de bedrijfsjuristen zelf. De business
is zich bewust van die kwaliteit en
laat die meer doorwegen in de besluitvorming.”
gen tot een hogere risk awareness,
ook voor wat betreft juridische aangelegenheden. De impact van de jurist op de besluitvorming is recht
evenredig gestegen met de toegenomen risk awareness…”
Evolutie van de impact
op de besluitsvorming de
afgelopen 5 jaar
- Fernand Nédée, Johnson & Johnson
- Kristof Macours, BNP Paribas Fortis
De resultaten wijzen erop dat de jurist
de afgelopen 5 jaar zijn positie in de
onderneming stevig heeft verankerd.
Juridisch manager
6%
21%
73%
Solo legal counsel
3%
23%
74%
Juridisch adviseur
6%
40%
54%
Afgenomen
Gelijk gebleven
Toegenomen
Juridisch managers ervaren trouwens
vaker een toegenomen impact (bijna
75%) dan juridisch adviseurs (54%).
Het feit dat een groot deel van de leidinggevenden rechtstreeks rapporteert aan de CEO zal hier niet vreemd
aan zijn. Mogelijk ligt dus voor de juridisch manager nog wel de rol weggelegd om in zijn/haar team de toege-
nomen impact nog beter voelbaar of
zichtbaar te maken.
Opvallend is ook dat bedrijven met een
beslissingscentrum buiten België nog
sterker scoren. In internationale bedrijven wordt de gestegen impact nog
meer gevoeld.
- Dieter Honoré, USG Legal
“De bedrijfsjurist is geëvolueerd van
een low-profile (studie en reflectie)
naar een high-profile (meer actieve
en proactieve) rol.”
- Sonia Oyserman, Colruyt Group
“De bedrijfsjurist is vandaag evenveel ‘bedrijfs’ als ‘jurist’.”
- Bart Theys, KBC Global Services
35
36
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
Opinie
Impact is een strategie
Barend Blondé, FrahanBlondé
Eén van de belangrijkste uitdagingen van de bedrijfsjurist is impact verwerven op de onderneming en haar beslissingsprocessen. De bedrijfsjurist kan zijn rol als behoeder voor juridische
risico’s maar realiseren wanneer hij weegt op de organisatie.
Om impact te hebben moeten vijf voorwaarden vervuld zijn. Deze
voorwaarden zijn onderling heel sterk met elkaar verbonden:
SALARY SURVEY 2014 Impact van de jurist
riferie. De bedrijfsjurist hoeft niet per se in het directiecomité te
zetelen maar moet goed en snel op de hoogte zijn van wat er zich
afspeelt.
Rol en activiteiten van de bedrijfsjurist afstemmen op de strategische doelstellingen van de onderneming.
De bedrijfsjurist moet zijn (schaarse) tijd en middelen vervolgens
ook effectief en prioritair afstemmen op de strategische doelen
van de onderneming. Wanneer de bedrijfsjurist verzandt in het
operationele, moet hij er ook niet op rekenen dat zijn mening gevraagd wordt over het strategische.
Vertrouwen in de vaardigheden van de bedrijfsjurist.
Een ‘juridisch bewustzijn’ bij de sleutelfiguren in de onderneming. (in het Engels: ‘legal awareness’)
Wanneer de bedrijfsjurist niet geruggensteund wordt door de top,
vecht de bedrijfsjurist tegen vele windmolens.
Toegang tot de sleutelfiguren in de onderneming.
Ook tot de sleutelfiguren aan wie hij niet rechtstreeks rapporteert, moet de bedrijfsjurist rechtstreeks toegang hebben wanneer het nodig is. Visibiliteit en korte, informele lijnen met de top
zijn cruciaal.
Informatie over strategische doelstellingen en beslissingen.
De bedrijfsjurist kan zijn prioriteiten en focus niet leggen wanneer
hij niet beschikt over de juiste, strategische informatie. Zonder
die informatie is de bedrijfsjurist veroordeeld tot een rol in de pe-
Moet het nog gezegd? Al het voorgaande vervalt uiteraard wanneer
de bedrijfsjurist niet beschikt over de juridische en sociale vaardigheden die van hem een betrouwbare en solide partner voor de
onderneming maken. Steeds meer bedrijfsjuristen beseffen dat ze
hun lot in eigen handen kunnen nemen en dat volgehouden inspanningen om elk van deze voorwaarden te realiseren, ook effectief de
impact en de ‘rijkdom’ van hun functie vergroot.
Deze survey bevestigt nu ook formeel het gevoel bij velen: de impact
van de bedrijfsjurist is inderdaad groeiende. Hij heeft niet alleen
zelf dat gevoel (grafiek op pg. 34 ‘gevoel dat impact toeneemt?’)
maar ook zijn positie in de onderneming (grafiek op pg. 28 ‘aan
wie rapporteert de bedrijfsjurist’) en zijn vertegenwoordiging in
de toporganen van de onderneming (grafiek op pg. 29: zetelen in
directiecomité) onderstrepen dit.
37
38
SALARY SURVEY 2014 Centralisatie en evolutie van het juridisch departement
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
04
Rol en impact van de jurist
binnen de onderneming
Centralisatie
Centralisatie van het
juridisch departement
Het juridisch departement blijft sterk gecentraliseerd. De juridische adviesfuncties worden slechts
zelden ondergebracht in andere support-afdelingen
# 88%
Van de bedrijfsjuristen valt
onder het juridisch departement
Centralisatie en evolutie
van het juridisch departement
39
12%
Risk management
4%
Productie
12%
9%
Commerciële dienst
17%
Compliance
8%
Financiële of
fiscale dienst
39%
Overige
Onderdeel van juridisch departement
Geen onderdeel van juridisch departement
of business units. Als gekozen wordt voor decentralisatie blijkt dat vaak te gebeuren in compliance en
HR.
11%
HR-departement
40
SALARY SURVEY 2014 Centralisatie en evolutie van het juridisch departement
Evolutie
“Dit resultaat lijkt een hoopvol resultaat
Verwachte evolutie
van het juridisch departement
(volgens leidinggevenden)
Leidinggevenden verwachten niet dat
hun team zal inkrimpen. De crisis zou dus
normaal gezien geen aanleiding geven tot
afslanking. 1 op 4 bevraagden denkt zelfs
dat er ruimte is voor groei het komende
jaar. Deze resultaten liggen in lijn met de
internationale trends.
25%
72%
Groeien
Gelijk blijven
Afnemen
SALARY SURVEY 2014 Centralisatie en evolutie van het juridisch departement
maar moet in perspectief geplaatst worden.
Dat slechts 3% een krimp verwacht onderstreept nogmaals de toegenomen impact
van de bedrijfsjurist. In andere afdelingen
(HR, marketing,…) zal de crisis vaker voelbaar zijn (geweest). Maar de werkdruk van
de bedrijfsjurist stijgt recht evenredig met
de toegenomen risk awareness. En de risk
awareness is net toegenomen door de crisis. De bedrijfsjuristen krijgen dus elke
dag meer documenten, meer informatie,
meer verantwoordelijkheid en meer druk
te verwerken. Dat weinig departementen
zullen krimpen is vanzelfsprekend positief
nieuws, maar in de departementen die een
status quo verwachten (72%) zal er naar
alle waarschijnlijkheid harder gewerkt
moeten worden.”
- Dieter Honoré, USG Legal
3%
05
Carrière en flexibiliteit
van de bedrijfsjurist
De universitaire voorbereiding
De carrière van de bedrijfsjurist wordt
sterk beïnvloed en gekleurd door de universitaire opleiding. Als het beroep van
bedrijfsjurist in beweging is, dan moet
hetzelfde gelden voor het academisch
parcours. Daarom werd gevraagd of de
universitaire opleiding op bepaalde domeinen aan herziening toe is. Tevens
werd gekeken of jonge bedrijfsjuristen
(-28 jaar) en leidinggevenden hierop een
verschillende visie hebben.
41
42
SALARY SURVEY 2014 De universitaire voorbereiding
SALARY SURVEY 2014 De universitaire voorbereiding
De universitaire voorbereiding
Domeinen ter
verbetering
binnen universitaire
voorbereiding
(Top scores)
“Je kan niet overal het
levenslang leren promoten
en tegelijk verwachten dat
de universiteit alle kennis,
vaardigheden en technieken
ook aanleert op 5 jaar tijd.”
- Kristof Macours,
BNP Paribas Fortis
Probleemoplossend denken
Talenkennis
“Concrete problemen oplossen
21%
13%
Onderhandelingstechnieken
12%
Contract drafting
11%
Domeinen ter
verbetering
binnen universitaire
voorbereiding
Verschillen tussen
leidinggevenden en
jongeren (-28 jaar).
(Top scores)
10%
12%
Contract drafting
Project Management
8%
Project Management
Commerciële vaardigheden
7%
Commerciële vaardigheden
Analytisch denkvermogen
4%
11%
15%
Onderhandelingstechnieken
Communicatieve vaardigheden
Presentatie vaardigheden
14%
10%
Talenkennis
9%
7%
28%
Probleemoplossend denken
Communicatieve vaardigheden
Analytisch denkvermogen
43
8%
11%
2%
8%
7%
8%
Chemie
5%
Presentatie vaardigheden
3%
3%
Algemene juridische vorming
3%
Algemene juridische vorming
Juridische deelspecialisaties
3%
Juridische deelspecialisaties
2%
5%
Andere
2%
Andere
- Jettie Van Caenegem, Tessenderlo
9%
2%
3%
Leidinggevende
<28 jaar
21%
leer je op de werkvloer. Dat
zal nooit veranderen. Een
aantal domeinen lenen zich
echter wel om ook tijdens
de opleiding de techniek
onder de vingers te krijgen.
Een inleiding en training in
“onderhandelingstechnieken”
bijvoorbeeld zou verplichte
leerstof moeten zijn aan de
universiteit.”
2%
1%
# Jongeren hopen dat de universiteit
van de toekomst meer aandacht
besteedt aan talen.
44
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 De universitaire voorbereiding
Opinie
Universiteit wil kweekvijver
zijn van problem solvers
Prof. Dr. Bernard Tilleman & Prof. Dr. Frank Hendrickx,
Faculteit Rechtsgeleerdheid, KU leuven.
De Faculteit Rechtsgeleerdheid mikt op de vorming van juridisch
talent dat is afgestemd op de noden van de arbeidsmarkt. En de
arbeidsmarkt vraagt vandaag steeds meer pragmatische juristen
die echte problem solvers zijn. In dit kader werden een aantal actiepunten geformuleerd waarvan sommige reeds sinds het academiejaar 2013-2014 in werking zijn:
Ministages
Organisatie van ministages zodat de studenten een eerste
kortstondige maar reële kijk- en werkervaring opdoen.
Quota
Masterkeuzevakken met een beperktere groep studenten zodat
interactief onderwijs en out-of-the box denken gestimuleerd
wordt.
Talen
Verhoging van het aandeel anderstalige vakken zowel binnen de
bachelor- als masteropleiding.
“
Een bedrijfsjurist zegt niet zomaar
“neen”, “maar”, “hoewel”. Hij of zij legt
uit wat de risico’s zijn, hoe ze op een
aanvaardbare manier, en op het juiste
niveau binnen het bedrijf, kunnen worden genomen. De bedrijfsjurist zoekt
naar oplossingen. - Dirk Tirez, bpost
Praktische meesterproef
Versterking van de samenwerking met de praktijk
(ondernemingen, advocatenkantoren, maar ook openbare
instellingen) op het vlak van thesisonderwerpen en cobegeleiding.
Tenslotte loopt er een onderwijsproject om de relatie tussen
professioneel-juridische vaardigheden en wetenschappelijke
vaardigheden beter te begrijpen en te optimaliseren.
45
46
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Profiel van de bedrijfsjurist
05
Carrière en flexibiliteit
van de bedrijfsjurist
Algemeen resultaat
Voorafgaande
ervaring
Voorgeschiedenis
“
Aan alle respondenten werd gevraagd of zij een andere
ervaring hadden vooraleer ze bedrijfsjurist zijn geworden.
5%
Openbaar ambt
7%
Overige
5%
Universiteit
3%
Notariaat
38%
Bedrijfsleven
Consultancy
42%
Balie
47
Bij Johnson & Johnson wordt er
bewust voor gekozen om mensen
aan te werven met ervaring. Dat
zijn juristen die ofwel als bedrijfsjurist in een multinational, ofwel
in de advocatuur hebben gewerkt.
Daarbij mikken we op juristen met
5 tot 8 jaar ervaring. Het laat ons
toe ervaring in huis te halen op het
vlak van expertise maar ook mensen te kiezen die zich comfortabel
voelen in een complexe en veeleisende omgeving.”
- Fernand Nédée, Johnson & Johnson
48
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
Wie werft schoolverlaters aan
Terugkeer
Vergelijking per sector
wie pas afgestudeerde
juristen aanwerft
Eerdere ervaring
Geen eerdere ervaring
Aan bedrijfsjuristen die ex-advocaten zijn
werd gevraagd:
“overweeg je op termijn een terugkeer naar de balie?”
Ja
Neen
89%
78%
67%
80%
77%
66%
84%
69%
76%
59%
78%
82%
77%
60%
40%
20%
23%
34%
16%
31%
24%
41%
22%
18%
23%
Farma
Energie
Retail
Overheid
Bouw
Media
Transport
Bank en
Industrie
ICT
Grondstoffen
Handel
Zorgsector
Vastgoed
Dienst-
Luchtvaart
verzekeringen
Voedings-
Technologie
Distributie
verlening
middelen
33%
22%
11%
Biotechnologie
28-34 jaar
35- 44 jaar
45-54 jaar
55 jaar of ouder
49
50
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
Opinie
Carrières van advocaten
& bedrijfsjuristen:
van sens unique naar tweerichtingsverkeer.
Dieter Honoré, USG Legal
De impact, het imago én de kwaliteit van de bedrijfsjurist kenden de afgelopen 10 jaar een steile klim. Ook de kwaliteitsvolle
zakenadvocatuur bleef in diezelfde periode verder doorzetten.
Geen toeval. Bijna de helft van de bedrijfsjuristen startte zijn/
haar carrière als advocaat. En ere wie ere toekomt: een goed advocatenkantoor is vaak ook de kweekvijver van sterke en competente bedrijfsjuristen.
Een bewijs van maturiteit en kwaliteit van de bedrijfsjurist.
Deze trend kan er enkel op wijzen dat de kwaliteit, de maturiteit en
het imago van de bedrijfsjuristen enorm zijn toegenomen. Advocaten en bedrijfsjuristen zijn elkaars evenknie geworden in het juridisch veld. Een partnership geeft geen cadeaus: de bedrijfsjurist die
vennoot wordt, wordt omarmd als gelijke.
Alternatief voor het plafond.
Veel juridische departementen in België zijn klein en jong. Dat ambitieuze juristen die niet kunnen doorgroeien bij hun werkgever ook toekomst zien in een advocatenkantoor, kan enkel toegejuicht worden.
Opkomst van jonge nichekantoren.
Tot voor kort konden we daarbij spreken van “eenrichtingsverkeer”. Wie
advocaat was, kon bedrijfsjurist worden maar (zo werd gewaarschuwd)
… there was no way back. Dit verhoogde de drempel om de toga over de
spreekwoordelijke haag te gooien. Kiezen voor het statuut van bedrijfsjurist was definitief. Les jeux sont faits, rien ne va plus.
Recent zien we hierin een opvallende kentering. Meer dan vroeger
zie je volgend carrièrepad:
junior of
senior advocaat
Enkele bedenkingen…
bedrijfsjurist
vennoot in klein
nichekantoor
Je kan er niet om heen. Ook general counsels van (grote) internationale bedrijven kiezen steeds vaker voor jonge, gedreven, middelgrote nichekantoren. De general counsel zoekt tegen een redelijke
prijs de juiste snelheid, pragmatiek en last but not least, partner involvement. Vaak zijn het ex-bedrijfsjuristen in kleine structuren die
optimaal aan deze eisen kunnen beantwoorden.
Geen bedreiging voor het juridisch departement.
Een kans… Bedrijven hoeven niet te vrezen dat er door het tweerichtingsverkeer een leegloop zal plaatsvinden van de bedrijfsjuristen
naar de advocatuur. Eén: het blijft een minderheid. Twee: advocaten
zullen ook gemakkelijker overstappen naar het bedrijf als ze weten
dat het geen “rien ne va plus” is. Tout est possible…
51
52
SALARY SURVEY 2014 Jobrotatie
05
Carrière en flexibiliteit
van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014
Analyse aantal dienstjaren
# de crisis leidde niet tot immobilisme.
43% van de ervaren juristen is minder dan
5 jaar geleden van job veranderd.
# 1 op de 4 juristen
is al 5 tot 8 jaar actief bij dezelfde werkgever.
Jobrotatie
# Jongeren
zullen frequenter jobhoppen.
# Bij de +35 jarigen
heerst een grote loyauteit: bijna 4 op de 10
deelnemers is al meer dan 10 jaar bij dezelfde
werkgever actief.
Jobrotatie
53
54
SALARY SURVEY 2014 Jobrotatie
SALARY SURVEY 2014 Voorgeschiedenis van de bedrijfsjurist
05
Jobhoppen en werkuren
Wanneer zijn +28-jarigen
voor het laatst van werk
veranderd
Werkuren
# 1 op de 3 juristen
inclusief deeltijdsen, werkt
maximaal 40 uur per week
# Leidinggevenden
Carrière en flexibiliteit
bij de bedrijfsjurist
komen al snel aan meer dan
40 uur per week
23%
20%
24%
21%
12%
< 3 jaar geleden
3-4 jaar geleden
5-8 jaar geleden
> 8 jaar geleden
ik ben nog nooit van
werkgever veranderd
Deeltijds werken
& thuis werken
55
56
SALARY SURVEY 2014 Deeltijds werken
SALARY SURVEY 2014 Deeltijds werken
Deeltijds werken
# Mannen
Deeltijds werken per functie (m/v)
Deeltijds
Voltijds
werken niet deeltijds.
91%
89%
88%
# 20% van alle vrouwen
werkt deeltijds
aangevraagd door moeders van heel jonge kinderen
blijkt niet te kloppen: hoe ouder de bedrijfsjurist,
hoe meer er deeltijds gewerkt wordt.
# Bij leidinggevenden
is deeltijds werken minder populair.
juridisch adviseurs werken voor 12% deeltijds. Van
de leidinggevenden werkt slechts 9% deeltijds
“Het is perfect mogelijk dat verschillende
deeltijds werkende
personen goed samenwerken als men zich
organiseert. Het probleem is vaker dat de
mindset er nog niet is”.
- Sara Jespers, Ergo
# Het cliché dat deeltijds werken vooral wordt
12%
Juridisch adviseur
11%
Solo Legal Counsel
9%
Juridisch manager
57
58
SALARY SURVEY 2014 Deeltijds werken
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
Deeltijds werken bij vrouwen
Thuis werken
59
“
Bij BNP Paribas Fortis krijgt iedereen de
kans om 20% van thuis uit te werken.”
Aantal deeltijds werkenden
bij vrouwelijke juristen
Deeltijds
Voltijds
Nooit
Ik start meer dan 1 keer per week
thuis op en vertrek na de files
Af en toe een volledige dag
Een dag per week
Meerdere dagen per week
93%
74%
59%
77%
7%
< 28 jaar
28-34 jaar
26%
35-44 jaar
41%
23%
45-54 jaar
55 jaar of ouder
- Anne De Wolf, IBJ
36%
9%
3%
“
Navraag bij andere grootbanken leert
dat ook daar vergelijkbare regimes
bestaan.”
46%
43%
97%
- Kristof Macours, BNP Paribas Fortis
37%
10%
9%
3%
Man
4%
3%
Vrouw
06
Tevredenheid van de bedrijfsjurist
Inleiding
Zijn bedrijfsjuristen
tevreden?
Anne De Wolf, IBJ
Uit eerdere enquêtes weten we dat bedrijfsjuristen zeer tevreden zijn over hun Instituut. Maar zijn ze ook tevreden over hun
job? En als ze niet tevreden zijn, waar ligt dat dan aan?
Inleiding & motivatoren
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
In volle economische crisis polsen naar tevredenheid houdt
risico’s in. De trend is er eerder één van negativiteit. Toch
hebben we het risico genomen, en terecht. Wat blijkt uit de
enquête: er is reden tot tevredenheid.
Bedrijfsjuristen hebben steeds meer impact. Ze blijken ook
een grotere dan de gemiddelde werkzekerheid te hebben.
Maar zij lijden ook onder twee zaken: te weinig middelen en
te weinig tijd. Deze schaarste aan tijd en middelen maakt dat
ze hun talenten minder kunnen ontplooien dan ze het zelf
zouden willen. Een actievere deelname aan de grotendeels
gratis activiteiten van het Instituut kan hiervoor een oplossing bieden.
Een fenomeen van deze tijd is daarenboven stress. In het
voorjaar van 2014 wordt een enquête georganiseerd over
stress bij de bedrijfsjurist. Dit gebeurt in samenwerking met
professor Isabelle Hansez en mevrouw Charlotte Dechambre
van de universiteit van Luik. Daarbij wordt afzonderlijk onderzocht in hoeverre het fenomeen stress de tevredenheid
van de bedrijfsjurist beïnvloedt. De resultaten van deze bevraging zullen een nuttige aanvulling zijn op de salaris- en
tevredenheidsenquête.
Doet u opnieuw mee?
61
62
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
Motivatoren
Geef voor u persoonlijk de
3 belangrijkste zaken die
uw werkgever kan doen om
u (nog) sterker te motiveren:
(1=sterkst motiverend)
Financieel - Een verbetering
bieden van mijn financiële
voorwaarden.
Doorgroeimogelijkheid - Mij een
concreet perspectief bieden om
door te groeien (binnen of buiten
het juridisch departement).
Stress en workload - Mijn stressniveau en workload doen dalen.
Impact - De impact van mijn
werk op de besluitvorming doen
toenemen.
Waardering en aanzien
Onze afdeling binnen de eigen
organisatie meer aanzien en
waardering geven.
Thuiswerk
De mogelijkheid bieden om soms
van thuis uit te kunnen werken.
Inhoudelijk leren - Een concreet
traject aanbieden waardoor ik
sneller kan groeien en leren in mijn
specifieke juridische expertise.
Variatie - Meer verrijking en
variatie bieden in mijn jobinhoud.
Reistijd - Een (flexibele) werkplek
aanbieden dichter bij huis.
Leidinggevende - Ervoor zorgen
dat de leiderschapskwaliteiten van
mijn leidinggevende groeien.
Internationaal - De kans krijgen om
meer internationaal actief te zijn.
Werksfeer - De ambiance en
werksfeer verbeteren.
Autonomie - Mij meer autonoom
laten werken.
Wat kan jouw werkgever
extra doen om je (nog)
sterker te motiveren
(Top scores)
Financieel
25%
Doorgroeimogelijkheid
20%
Stress en workload
11%
Impact
7%
Waardering en aanzien
6%
Thuiswerk
5%
Inhoudelijk leren
4%
Variatie
4%
Reistijd
4%
Leidinggevende
3%
Internationaal
3%
Werksfeer
3%
Andere
3%
Autonomie
2%
Andere - ...
63
64
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
SALARY SURVEY 2014 Motivatoren
Opinie
5 bedenkingen bij de
“motivatieversterkers”
Dieter Honoré, USG Legal
“
Bedrijven dienen ervoor te zorgen dat
zij een duidelijk carrièretraject opstellen
voor bedrijfsjuristen.”
- Maarten Boucique, Bayer Cropscience
3 op 4 kiest niet voor de ‘centen’!
Het wekt weinig verwondering dat ‘centen’ het vaakst genoemd wordt als motivatie versterker. Echter, 3 op 4 juristen
zetten een ander element op nummer 1 (bvb. stress, impact en
doorgroei). Dat zet één en ander in perspectief. De leidinggevende heeft vaak weinig impact op het loonbeleid. Maar voor 3
op 4 juristen heeft hij wel een beslissende invloed op wat hem/
haar het meest motiveert.
Wie autonoom kan werken heeft daarom nog geen impact
Slechts 2% vindt een toename van autonomie doorslaggevend
voor zijn motivatie. De boodschap is duidelijk. De bedrijfsjurist
kan zijn job autonoom uitoefenen. Merkelijk meer juristen hebben het gevoel dat ze binnen hun autonome rol niet (voldoende)
doorwegen op de besluitvorming. Hier kan nog veel vooruitgang
geboekt worden. Impact voelbaar en zichtbaar maken is de taak
van elke leidinggevende.
De bedrijfsjurist is relatief tevreden over werksfeer
Ambiance en werksfeer worden klassiek genoemd als criteria
die een grote invloed hebben op de jobtevredenheid van de pro-
fessionals in het algemeen. De legal professionals in de onderneming zijn over dit element relatief tevreden. Slechts 3% wil
dat hier prioritair aan gesleuteld wordt.
Geen onderlinge verschillen
De algemene resultaten werden bij een detailonderzoek ook
opgesplitst in diverse leeftijds-, anciënniteits en functiecategorieën. Overal zien we echter dezelfde top 5 in dezelfde volgorde opduiken. (zie pg. 63) Slechts één uitzondering: het belang
dat wordt gehecht aan “doorgroeimogelijkheid” neemt toe met
de leeftijd. Juristen met meer dan 18 jaar ervaring vinden doorgroei zelfs belangrijker dan het salarispakket.
Wie de eindmeet niet ziet, loopt minder hard…
Doorgroeimogelijkheden scoren erg hoog in wat mensen extra
kan motiveren. Daar ligt de grootste uitdaging (en bedreiging)
als je weet dat de legal teams in België relatief klein en jong
zijn…
65
66
SALARY SURVEY 2014 Thuis werken
06
Tevredenheid van de bedrijfsjurist
Vertrekredenen
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
Vertrekredenen
Vertrekredenen volgens medewerkers
vs. vertrekredenen volgens leidinggevenden
Enerzijds werd gepolst naar effectief vertoond gedrag:
“welke redenen waren het meest doorslaggevend toen u
het laatst van werkgever veranderde?”. Deze scores werden vergeleken met “waarom denken leidinggevenden dat
mensen van job veranderen?”.
Algemeen mag uit de bevraging worden afgeleid dat leidinggevenden een sterkere impact hebben op retentie dan
ze zelf denken. Het aanbieden van voldoende vernieuwing
en variatie in de jobinhoud heeft een sterk positief effect
op retentie.
Leidinggevenden noemen vooral “doorgroeimogelijkheden” en “financieel pakket” als voornaamste vertrekredenen van mensen uit hun team of afdeling.” Medewerkers
die daadwerkelijk vertrekken doen dit echter meestal om
andere redenen. Zij stippen “jobinhoud” en “andere redenen” aan als voornaamste vertrekreden. Bij de vraag om
“andere redenen” te concretiseren wordt het vaakst verwezen naar het feit dat ze simpelweg toe waren aan iets
nieuws.
Tot slot valt op dat wat mensen extra motiveert (zie pg. 63)
er niet noodzakelijk voor zorgt dat zij ook langer zullen blijven. Het financiële komt bijvoorbeeld slechts op de vierde
plaats als vertrekreden (vs. een eerste plaats als extra motivator).
67
68
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
Effectieve vertrekredenen
medewerkers vs. vertrekredenen
volgens leidinggevenden
(Gewogen scores)
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
Jobinhoud
5%
12%
Doorgroeimogelijkheid
25%
12%
Financieel
3%
7%
Werksfeer
4%
Stress en workload
Intentie om te veranderen
niet uitgevoerd
52%
NEEN
Een opvallend groot aantal deelnemers (48%)
geeft aan de afgelopen 12 maanden de intentie
gehad te hebben om van job te veranderen. Als
deze intentie uiteindelijk niet werd uitgevoerd,
heeft dit meestal te maken met het feit dat er onvoldoende interessante opportuniteiten zijn.
Er mag dan ook verwacht worden dat de arbeidsmarkt bij de bedrijfsjuristen zeer volatiel zal worden als de crisis verder uitvlakt en er opnieuw
meer wordt aangeworven.
Uiteindelijk niet veranderd:
15%
4%
3%
Leidinggevende
51%
4%
Reistijd
6%
3%
4%
Waardering en aanzien
Impact
3%
2%
Autonomie
3%
2%
Andere
JA
5%
2%
Laatste jaar intentie gehad
om te veranderen
of veranderd
48%
4%
Internationaal
Medewerker
Leidinggevende
23%
8%
Inhoudelijk leren
Thuiswerk
Intentie om te vertrekken
16%
0%
2%
4%
18%
Omdat er zich geen
interessante opportuniteiten hebben
voorgedaan
16%
14%
Door de economische onzekerheid
Omdat de werksituatie bij mijn huidige
werkgever ten gunste veranderd is
10%
Andere
9%
Omdat ik solliciteerde, maar niet
werd weerhouden
69
70
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
Opinie
For “a fistful of dollars”
Dieter Honoré, USG Legal
Voor een handvol euro’s verlaat een ervaren jurist zelden zijn/haar
vertrouwde omgeving. Bedrijfsjuristen geven in de survey aan dat
een verbetering van het salarispakket zeer motiverend werkt. Alleen… Een blik op de vertrekredenen toont ons dat de jobinhoud
en doorgroeimogelijkheden meer doorwegen dan centen. Even
(heel) kort door de bocht: al kan de werkgever motiveren met meer
centen, finaal is dat niet waarmee je iemand aan boord houdt.
En in de praktijk? De afgelopen 10 jaar interviewde ik persoonlijk
meer dan 700 (meestal ervaren) juristen. Slechts 4 keer hoorde ik
tijdens de eerste 60 minuten: “ik nam contact met jullie op omdat ik substantieel te weinig verdien”. In alle overige gesprekken
kwam het salarispakket ter sprake in de laatste 30 minuten, als
een (belangrijke) randvoorwaarde, maar niet als oorzaak of aanleiding.
Waarom vertrekken juristen dan wel? In bijna alle gevallen waren
één of meer van de volgende uitspraken determinerend om actief op zoek te gaan naar een nieuwe uitdaging.
• Ik krijg niet echt de kans om (nog) het verschil te maken.
• Op bijna elke vraag die me wordt gesteld ken ik meteen het
antwoord. Ik verval in routine.
• Het is onduidelijk welke mijn rol is binnen het bedrijf/departement en/of wat men van mij verwacht.
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
• Ik heb geen mentor/rolmodel/manager die me uitdaagt en me
actief laat groeien in mijn competenties.
• Ik ken mijn belangrijkste talenten. Maar die worden niet gebruikt op de werkvloer.
• Mijn batterijen lopen overdag leeg.
• Ik mis het vertrouwen in mijn team, mijn baas of mijn werkgever.
• Ik kijk de afgelopen maanden meer (tevreden) terug dan (vol
adrenaline) vooruit.
• Ik kan niet concreet visualiseren dat ik volgend jaar nog exact
dezelfde job zal hebben.
Opvallend is dat veel van deze uitspraken rechtstreeks of onrechtstreeks beïnvloed worden door het team en meer nog, de
leidinggevende. Het belang van communicatie, leiderschap en
people management voor de juridisch manager kan daarom
moeilijk overschat worden.
Gepokt en gemazeld als een expert moet de juridisch manager
zichzelf vaak “heruitvinden” als (people) manager. Aandacht,
training, coaching,… voor deze zogenaamd “soft” skills als people manager zijn onontbeerlijk voor wie “harde” teamresultaten
wil neerzetten.
Maar de investering in deze skills rendeert. Juridisch managers
die inzetten op “managerial skills” smeden sterkere teams en
verhogen de retentie. En niet te vergeten. Je creëert een “legal
employer brand” waardoor je sterk staat in de “war for talent” en
ook in de toekomst moeiteloos juridisch talent aan boord haalt.
71
72
Vertrekredenen
SALARY SURVEY 2014 Thuis
werken
06
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
Tevredenheid van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Interne mobiliteit
72
Aantal doorstromers
“De bedrijfsjurist beschikt over een
schat aan talent, ervaring en competenties. De overstap naar een functie met
P&L verantwoordelijkheid is echter
groot voor iemand die getraind is om
“risk averse” te zijn…”
Aantal leidinggevenden die
aantal juristen laat doorstromen naar
andere afdelingen ( sinds 1.01.2010)
60%
- Jettie van Caenegem, Tessenderlo Chemie
Interne mobiliteit
21%
0
1
19%
>1
73
74
SALARY SURVEY 2014 Vertrekredenen
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
Waar komen ze terecht?
“De bedrijfsjurist durft de stap naar
een andere functie binnen het bedrijf
niet altijd te zetten. Een latere terugkeer naar de juridische dienst ligt vaak
moeilijker omdat men de voeling met
de nieuwe ontwikkelingen in de wetgeving, de rechtspraak, enz. tegen dan
verloren is.”
Naar welk departement
stromen juristen door
07
Het salaris van de bedrijfsjurist
- Bart Theys, KBC Global Services
29%
26%
20%
15%
10%
Compliance
Strategy
HR
Sales, marketing
& communicatie
Overige
Voornaamste bevindingen
& algemene informatie
75
76
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
Voornaamste bevindingen
# Loonkloof man/vrouw
# Het loon van een solo legal counsel
# Energie en farma
# Lonen stijgen recht evenredig
enkel nog bij leidinggevenden
blijven de topbetalers
# Nationale of internationale
Paralegal
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Juridisch manager (geen lid directiecomité)
Juridisch manager (lid directiecomité)
Evolutie bruto jaarsalaris
per leeftijdscategorie
(pct. 50) bedraagt 77.000 EUR
met het aantal direct reports
# Regionale verschillen
bedrijven betalen hetzelfde
in loon nemen af
# Startloon (bruto jaarsalaris)
# 2 op 3
voor een jurist bedraagt 37.500 EUR
Algemene informatie
heeft een bedrijfswagen
160.000€
140.000€
120.000€
100.000€
80.000€
60.000€
40.000€
# Leden directiecomité
worden substantieel beter betaald
# 67% van de juridisch adviseurs
heeft een bonusplan
20.000€
<28 jaar
28-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
>55 jaar
77
78
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
Leeftijd
Paralegal
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Juridisch manager (geen lid directiecomité)
Juridisch manager (lid directiecomité)
Bruto jaarsalaris per
leeftijdscategorie
Bruto jaarsalaris per
leeftijdscategorie
De loonevolutie toont een vrij logisch verloop.
Opvallend is dat lonen een omslagpunt kennen
boven de leeftijd van 55 jaar. We mogen veronderstellen dat met de opwaardering van het beroep
de nieuw aangeworven jongere juristen stelsel-
matig betere voorwaarden kregen bij aanwerving.
Maar dat oudere medewerkers die al in dienst
waren niet mee konden genieten van deze positieve loonevolutie.
160.000€
140.000€
120.000€
100.000€
80.000€
60.000€
Paralegal
32.000€
35.500€
52.500€
58.000€
59.000€
Juridisch adviseur
41.000€
57.000€
73.000€
82.000€
72.500€
Solo Legal Counsel
43.000€
64.000€
69.500€
99.000€
93.000€
67.000€
89.500€
109.000€
98.500€
70.000€
122.000€
139.000€
118.000€
28-34 jaar
35-44 jaar
45-55
45-54 jaar
>55 jaar
Juridisch manager
40.000€
(geen lid directiecomité)
Juridisch manager
20.000€
(lid directiecomité)
<28 jaar
<28 jaar
28-34 jaar
35-44 jaar
45-55
45-54 jaar
>55 jaar
79
80
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
Anciënniteit sinds afstuderen (alle sectoren)
Bruto jaarsalaris per aantal
jaren werkervaring
sinds afstuderen
Paralegal
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Juridisch manager (geen lid directiecomité)
Juridisch manager (lid directiecomité)
Bruto jaarsalaris per aantal
jaren werkervaring
sinds afstuderen
160.000€
140.000€
120.000€
100.000€
80.000€
32.000€
34.000€
40.000€
51.500€
68.000€
59.000€
41.000€
50.000€
63.000€
76.000€
77.000€
81.000€
41.000€
49.500€
66.000€
69.500€
93.500€
115.000€
49.000€
70.500€
91.000€
103.000€
108.000€
70.000€
98.500€
122.000€
132.000€
151.500€
28-34
4-6jaar
35-44
7-11
jaar
45-54
12-17
jaar
60.000€
40.000€
20.000€
<28
0-3
jaar
<28
0-3
jaar
28-34
4-6jaar
35-44
7-11
jaar
45-54
12-17
jaar
>55
18-25
jaar
>25
>55
18-25
jaar
>25
81
82
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Het salaris van de bedrijfsjurist
Anciënniteit sinds afstuderen
(alle sectoren exclusief financiële sector)
Bruto jaarsalaris per aantal jaren
werkervaring sinds afstuderen
(exclusief financiële sector)
Paralegal
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Juridisch manager (geen lid directiecomité)
Juridisch manager (lid directiecomité)
Bruto jaarsalaris per aantal
jaren werkervaring
sinds afstuderen (exclusief financiële sector)
De financiële sector (banken, verzekeringen
en financiële holdings) zijn erg sterk vertegenwoordigd in het deelnemersveld. Om deze
reden werd besloten om naast een algemeen
overzicht van de lonen per anciënniteit ook
een overzicht te maken exclusief de banksector.
160.000€
140.000€
120.000€
100.000€
80.000€
32.000€
35.000€
40.000€
51.500€
68.000€
59.000€
41.000€
48.000€
65.000€
81.500€
76.500€
80.000€
41.000€
50.000€
66.000€
69.500€
93.500€
115.000€
79.500€
97.000€
97.000€
89.000€
70.000€
98.500€
122.000€
121.000€
139.000€
28-34
4-6jaar
35-44
7-11
jaar
45-54
12-17
jaar
60.000€
40.000€
20.000€
<28
0-3
jaar
<28
0-3
jaar
28-34
4-6jaar
35-44
7-11
jaar
45-54
12-17
jaar
>55
18-25
jaar
>25
>55
18-25
jaar
>25
83
84
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
07
Het salaris van de bedrijfsjurist
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
Sector
Vergelijking mediaan per sector
vs. algemene mediaan voor
juridisch adviseurs 35-44 jaar
Om een indicatie te geven van deze impact werd volgende methode gehanteerd:
juridisch adviseurs tussen 35 en 44 jaar
zijn het sterkst vertegenwoordigd.
Binnen deze categorie werd nagegaan
hoe de mediaan per sector zich verhoudt
tot de mediaan over alle sectoren heen.
-4%
Retail - Handel - Distributie
4%
Overheid - Zorgsector
18%
Energie - Grondstoffen
Invloedrijke factoren
op de verloning
Dienstverlening - Media - Federaties -12%
1%
ICT - Technologie - Telecommunicatie
-1%
Transport - Luchtvaart
12%
Industrie - Voedingsmiddelen
5%
Bouw - Vastgoed
17%
Biotechnologie en Farma
-6%
Bank en Verzekeringen - Financiële Holdings
-15%
-10%
-5%
0
5%
10%
15%
20%
25%
85
86
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
Geslacht
Vergelijking mediaan
bruto jaarsalaris
tussen man en
vrouw
Juridisch adviseur - Man
Juridisch adviseur - Vrouw
Solo Legal Counsel - Man
Solo Legal Counsel - Vrouw
Juridisch manager - Man
Juridisch manager - Vrouw
160.000€
*
Vergelijking mediaan
bruto jaarsalaris
tussen man en
vrouw
te weinig respondenten
Juridisch adviseur - Man
42.000€
58.500€
70.000€
83.000€
76.000€
juridisch adviseur - Vrouw
41.000€
55.000€
76.000€
79.000€
68.500€
Solo Legal Counsel - Man
40.000€
64.000€
78.500€
109.500€
*
Solo Legal Counsel - Vrouw
49.500€
64.000€
69.000€
97.000€
*
40.000€
Juridisch manager - Man
*
70.000€
114.000€
118.000€
100.000€
20.000€
Juridisch manager - Vrouw
*
64.000€
89.000€
104.500€
83.000€
28-34 jaar
35-44 jaar
45-55
45-54 jaar
140.000€
120.000€
100.000€
80.000€
60.000€
<28 jaar
<28
<28jaar
jaar
28-34
28-34
jaar
jaar
35-4435-44
jaar jaar
45-54 jaar
45-54 jaar
>55 jaar
>55 jaar
>55 jaar
87
88
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
Regio
Vergelijking
man/vrouw
per functie
We stellen vast dat er nog steeds een loonkloof
is tussen man en vrouw. Opvallend is wel dat
deze kloof zich voornamelijk bij leidinggeven-
den manifesteert. Hoopgevend is dat bij juridische adviseurs de lonen bijna volledig gelijk
lopen met uitzondering van de categorie 45+.
68.000€
Gemiddeld spendeert de
bedrijfsjurist 78 minuten
aan woon-werkverkeer.
Loont het de moeite om in
de file te staan?
Man
Vrouw
120.000€
111.000€
100.000€
80.000€
Regio
vs. salaris
90.000€
66.000€ 66.000€
77.000€
69.000€
60.000€
40.000€
Brussel
Vlaams-Brabant
Antwerpen
Oost- & West-Vlaanderen
Waals-Brabant & Henegouwen
Luik & Namen & Luxemburg
Limburg
68.500€
66.000€
73.000€
68.000€
68.500€
64.500€
55.000€
te weinig respondenten
20.000€
# 40%
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Leidinggevende
Bedrijfsjuristen die minder dan 5 km van
hun werk wonen, komen met de wagen.
66.000€
73.000€
64.500€
55.000€
89
90
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
Omvang team
Omvang
team
Beursnotering
Aan alle leidinggevende juristen werd gevraagd hoeveel juristen zij onder hun verantwoordelijkheid hebben (rechtstreeks en onrechtstreeks). Uit de resulta-
ten blijkt een duidelijke correlatie tussen de grootte
van het aangestuurde team en de verloning.
Vergelijking salaris 35-44 jaar
tussen beursgenoteerde en
niet beursgenoteerde bedrijven.
Beursgenoteerd
Niet beursgenoteerd
150.000€
100.000€
120.000€
1-2
3-5
6-10
>10
50.000€
<28jaar
28-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
>55 jaar
103.000€
100.000€
80.000€
76.500€
90.000€
87.000€
68.000€
69.000€
60.000€
40.000€
20.000€
*
te weinig respondenten
68.000€
59.500€
*
*
89.000€
107.000€
122.000€
164.000€
98.000€
110.000€
111.000€
160.000€
97.000€
95.500€
*
*
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Leidinggevende
91
92
SALARY SURVEY 2014 Invloedrijke factoren op de verloning
07
Het salaris van de bedrijfsjurist
Extralegale
voordelen
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
Meest courant
Meest courante
extralegale voordelen
Aan iedereen werd gevraagd welke extra voordelen
vandaag deel uitmaken van hun financieel pakket.
Groepsverzekering en hospitalisatieverzekering
blijven de meest courante extralegale voordelen.
Groepsverzekering
90%
GSM
36%
Hospitalisatie
88%
Medische check
30%
Maaltijdcheques
83%
Openbaar vervoer
21%
Laptop
67%
Aandelen
19%
Bedrijfswagen
66%
Kilometervergoeding
12%
Tankkaart
65%
Andere
8%
Smartphone
51%
Faciliteiten
7%
Representatie
47%
Geen
1%
93
94
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
Meest gewaardeerd
Meest gewaardeerde
extra voordelen
in het financieel
pakket
De bedrijfswagen
Welke voordelen zijn het meest populair en worden
dus het sterkst gewaardeerd door de bedrijfsjurist?
(Top scores)
Bedrijfswagen
Geen bedrijfswagen
Bedrijfswagen
per functie
87%
74%
Bedrijfswagen
52%
Groepsverzekering
23%
Hospitalisatie
8%
Maaltijdcheques
4%
Tankkaart
3%
Andere
10%
68%
57%
15%
Paralegal
Solo Legal Counsel
Juridisch adviseur
Juridisch manager
Manager ander
95
96
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
Variabele verloning
Bedrijfswagen
Geen bedrijfswagen
Bedrijfswagen
per leeftijdscategorie
Bonusplannen
per anciënniteit
sinds afstuderen
16% heeft bonus
25% heeft bonus
Mediaan 5 -10%
Mediaan 5 -10%
43% heeft bonus
51% heeft bonus
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
71% heeft bonus
Mediaan 11-15%
*
*
*
*
*
<28
0-3
jaar
28-34
4-6jaar
35-44
7-11
jaar
*
73%
81%
73%
56%
16%
<28jaar
28-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
>55 jaar
Bovenste lijn geeft weer hoeveel % een bonusplan
heeft. De onderste lijn geeft weer wat de mediaan
is van de maximum te behalen bonus.
Paralegal
Juridisch adviseur
Solo Legal Counsel
Juridisch manager (geen lid directiecomité)
Juridisch manager (lid directiecomité)
*
*
67% heeft bonus
72% heeft bonus
49% heeft bonus
66% heeft bonus
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
15% heeft bonus
58% heeft bonus
56% heeft bonus
82% heeft bonus
10% heeft bonus
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
61% heeft bonus
62% heeft bonus
64% heeft bonus
55% heeft bonus
Mediaan 11-15%
Mediaan 16-20%
Mediaan 16-20%
Mediaan 11-15%
52% heeft bonus
47% heeft bonus
38% heeft bonus
Mediaan >20%
Mediaan 11-15%
Mediaan 11-15%
>55
18-25
jaar
>25
45-54
12-17
jaar
*
97
98
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
SALARY SURVEY 2014 Extralegale voordelen
Slot
Dankwoord
De salaris- en tevredenheidsenquête
editie 2014 heeft de ambitie de eerste
te zijn in een lange rij. Het is nodig en
nuttig om geregeld de vinger aan de
pols te houden.
Met deze survey zijn USG Legal en IBJ niet over één nacht ijs gegaan.
Bij elke stap in dit project mochten we rekenen op de steun van velen.
als ze geïnterpreteerd en becommentarieerd worden. En als ze
in de juiste context worden geplaatst,…
De vragenlijst is de onmisbare grondstof van elke survey. En
deze kon nooit tot stand komen zonder de medewerking van
Pierre Schaubroeck, Barend Blondé, Philip da Costa, Patrick
Baeten, Jettie Van Caenegem, Hugues Delescaille, Kristof
Macours, Philippe Dechamps, Fernand Nédée en Dirk Tirez. Zij
namen de lijst kritisch onder de loep. En elk van hen maakte
daarna kostbare tijd vrij voor een interview met Dieter Honoré,
waarin zij vanuit hun rijke ervaring aanvullingen en opmerkingen
formuleerden.
Op 15 oktober 2013 trotseerden Fernand Nédée, Kristof Macours,
Jettie Van Caenegem en Patrick Baeten, evenals moderator
Barend Blondé de ochtendfiles voor een vroege ontbijtsessie om
opnieuw de eerste resultaten af te toetsen aan de praktijk van de
dag. Hun quotes plaatsen de cijfers in perspectief. Enkele dagen
later gebeurde hetzelfde op de Legal Management Workshop.
Na de nulmeting en referentie van 2013
zullen wij in de toekomst nog meer de
mogelijkheid hebben om ook daadwerkelijk evoluties over de jaren heen
in kaart te brengen. Wij kijken dan ook
hoopvol uit naar de volgende editie om
de trends te meten op het vlak van impact, het salaris, retentie, …
Het beroep van bedrijfsjurist evolueert
bovendien snel. En misschien moeten
we in de toekomst ook bijkomende zaken meten of onderzoeken. Aarzel ook
niet om ons uw suggesties, bedenkingen, … mee te delen.
De survey is er enkel door u en voor u.
Een bijzonder woord van dank gaat ook uit naar Barend Blondé
en Sofie Storms (FrahanBlondé) die in elke fase van het traject
een klankbord waren en meer dan eens met een out of the box
idee een steen verlegden in het traject.
Het eerste ruwe resultaat van de suvey bestond uit een Excel
met 126.672 individuele velden… de interpretatie van de cijfers
was nooit mogelijk geweest zonder de brains, de skills en het
onmeetbaar geduld van Bart De Soete (USG ICT Professionals).
De cijfers zijn weliswaar sprekend maar ze gaan pas echt leven
Ook de mensen die de tijd maakten voor een opiniestuk willen we
graag bedanken: Sofie Storms, Barend Blondé, Johnny Thijs en
de professoren Bernard Tilleman en Frank Hendrickx.
En last but definitely not least, willen we het (marketing) team
van USG Legal Professionals en het team van IBJ bedanken voor
hun onnoemelijke inzet en doorzettingsvermogen, hun gezonde
dosis humor en de vele avond en week-end uren. Lieve Vandoorne,
Els Vanloo, Eveline De Munck en Marie-Ann De Wilde, bedankt en
proficiat. Jullie hebben de nieuwe referentie op de kaart gezet.
Wij bedanken eveneens Didier Mommaerts, bedrijfsjurist bij
Fedustria, die de Franse teksten nauwgezet heeft nagelezen, en
dit steeds binnen zeer korte termijnen.
99
Meer weten over:
USG Legal
IBJ
USG Legal Professionals
Instituut voor bedrijfsjuristen
Recruitment & Selection • Legal Outsourcing
Paralegals • Legal Interim Management
Dé referentie voor de bedrijfsjurist in België.
Adolphe Maxlaan 30/1
1000 Brussel
Stuiversstraat 8
1000 Brussel
Britselei 80
2000 Antwerpen
T 02 512 74 33
F 02 502 65 70
[email protected]
www.ibj.be
T 02 218 47 34
F 02 218 47 29
[email protected]
www.usglegal.be

Download Report