U.Z. GENT UZ GENT 19168 EOS Magazine (nl) 01.11.2014 Circulation: 45954 Page: 2427 8e710d 2013 ©Auxipress INTERVIEW Auxipress Chaussée de Wavre 1945 Waversesteenweg B1160 Bruxelles/Brussel T +32(0)2 514 64 91 F +32(0)2 514 64 92 [email protected] www.auxipress.be Page 1 / 4 U.Z. GENT UZ GENT 19168 EOS Magazine (nl) 01.11.2014 NEUROPSYCHIATER EVERT THIERY EN MOLECULAIR BIOLOOG CATHERINE DEROM Tweelingen zijn een zegen voor de wetenschap Al vijftig jaar worden de meerlingen die in Oost Vlaanderen het levenslicht zien opgenomen in een register en bestudeerd door onderzoekers over de hele wereld We waren pioniers voor het onderzoek naar nature en nurture zegt EvertThiery zelf vader van een drieling Liesbeth Gijsel ie je wel het is besmettelijk Dat was de grappen de reactie van Robert Derom stichter van het meerlingenregister toen zijn medewerker Evert Thiery aankondigde dat zijn vrouw een drieling verwachtte Be smettelijk is een meerling krijgen natuurlijk niet Maar het is wel erfelijk Dat geldt alleen voor twee eiige tweelingen die ontstaan als twee eitjes bevrucht worden door twee zaadcellen vertelt Thiery s collega Catherine Derom En niet voor eeneiigen waarbij een bevruchte eicel zich ach teraf splitst Een dubbele eisprong is dus de voorwaarde voor een twee eiige tweeling en dat is erfelijk Men zegt wel eens dat de kans op een tweeling één generatie over slaat En als het om een man gaat klopt dat ook hij heeft natuurlijk geen eisprong maar kan de neiging tot een dubbele eisprong wel doorgeven aan zijn dochters Bij Evert Thiery en zijn drieling was er overigens geen dat alle meerlingen uit de provincie erin zijn opgenomen waardoor je een heel grote representativiteit krijgt Derom Bovendien onderzoeken wij elke placenta en daarin zijn we zowat de enige ter wereld Waarom is die placenta belangrijk Derom Door die te onderzoeken kun je bepalen of een tweeling een of twee eiig is en op welk moment een een eiige tweeling is gesplitst Elk kind wordt geboren in een vruchtzak en die bestaat uit twee lagen een buitenste laag het chorion en een binnenste laag het amnion Bij sprake van erfelijkheid maar met twee ooms die een een twee eiige tweeling heeft elke baby zijn eigen vrucht tweeling vormen is hij niet de enige in de familie met een zak en zijn eigen placenta die weliswaar kan vergroeien met de placenta van het broertje of zusje Ook een eeneiige meerling Thiery en Derom beiden sinds de jaren 1980 betrokken bij het Oost Vlaamse meerlingenregister heb ben meer dan een band als onderzoeker met het register Gynaecoloog Robert Derom vader van Catherine stichtte het register in 1964 samen met zijn collega Michel Thiery een van de tweeling ooms van Evert Mijn vader deed toen onderzoek naar zuurstoftekort bij tweelingen iets waar de laatstgeborene vaak last van heeft vertelt Catherine Derom Toen is hij gestart met het register aan het UZ in Gent Dat werd al snel uitgebreid naar alle ziekenhuizen in Oost Vlaanderen Vandaag telt het register bijna tiendui zend twee of meerlingen Ook Nederland en andere landen hebben een meer ©Auxipress onier Er wordt prospectief gewerkt van bij de geboorte worden de tweelingen opgenomen in het register om dan later onderzoek te doen Dat geeft betere resultaten dan als je als onderzoeker moet beginnen met tweelingen te zoeken die willen deelnemen Zo krijg je automatisch een blanker en hoger opgeleid publiek Ook bijzonder is lingenregister Wat is er 20 bijzonder aan het Oost Vlaamse register Thiery Ons register was in bepaalde opzichten een pi In het Oost Vlaamse register zijn alle meerlingen opgenomen Zo krijg je een heel grote representativiteit tweeling kan in twee vruchtzakken worden geboren als het embryo zich heeft gesplitst voordat het chorion wordt gevormd drie a vier dagen na de bevruchting Dat is het geval bij zowat een derde van de eeneiige tweelingen Bij na alle andere eeneiige tweelingen zijn gesplitst tussen de derde en de zevende dag na de bevruchting nadat het cho rion zich vormt maar voordat het amnion is gevormd Zij Auxipress Chaussée de Wavre 1945 Waversesteenweg B1160 Bruxelles/Brussel T +32(0)2 514 64 91 F +32(0)2 514 64 92 [email protected] www.auxipress.be Page 2 / 4 U.Z. GENT UZ GENT 19168 EOS Magazine (nl) 01.11.2014 zitten in een gemeenschappelijke vruchtzak maar hebben een eigen binnenste vlies In uitzonderlijke gevallen zo n drie procent van de eeneiige tweelingen splitst het em bryo nog later en zit de tweeling ook in hetzelfde vrucht water Dat leidt vaak tot de dood van een van de baby s omdat de navelstrengen verstrengeld kunnen raken Ook is er risico op een Siamese tweeling rol in Tweelingen vormen een prachtig model voor on derzoek naar de invloed van genen en omgeving Je moet daarbij altijd twee eiige tweelingen vergelijken met een eiige die eersten zijn voor de helft genetisch identiek de laatsten zijn dat volledig De omgeving moetje heel breed opvatten er is de baarmoeder maar ook de familiale om geving de opvoeding de lucht die je inademt Zo start Wij hebben gezien dat 75 procent van die mono amni otische tweelingen meisjes zijn Waarschijnlijk komt dat doordat jongetjesembryo s zich na de bevruchting sneller ontwikkelen Omdat de meisjes wat trager zijn kunnen zij Tim Nawrot van de Universiteit Hasselt momenteel met zich nog langer opsplitsen en toch uitgroeien tot twee ge Thiery Momenteel lopen ook veel studies naar psychi een tweelingstudie naar fijn stof Hij wil bekijken in hoe verre genen de reactie op fijn stof bepalen bijvoorbeeld door een astma aanval sche stoornissen In samenwerking met de Universiteit Maastricht voerden we recent een studie uit waarbij onze Eeneiige tweelingen die apart opgroeiden lijken psychologisch sterker op elkaar dan zij die samen opgroeiden proefpersonen via een soort armband verschillende keren per dag moesten aangeven hoe ze zich voelden na be paalde gebeurtenissen erg gewone zaken zoals na het opstaan nadat je in de file hebt gestaan na een gesprek Zo konden we aantonen dat positieve ervaringen de cel het ene X chromosoom in de andere cel het andere Bij weerstand tegen depressie verhogen En dat er een ken merkend reactiepatroon is datje kan doen neigen naar de pressie of psychose De ziekte sluimert dus een hele tijd voor ze echt ten tonele verschijnt Dat kan ons toelaten om sneller in te grijpen nog voordat er echt een probleem is Waarom is het belangrijk om voor dat soort studies met tweelingen te werken Thiery Zo kun je zien of de ontwikkeling van een depres sie schizofrenie of een psychose vooral een kwestie van genen is of van omgeving In het geval van depressie mag je de erfelijke voorbestemdheid niet overschatten want we hebben gezien dat eeneiige tweelingen soms een ander re actiepatroon ontwikkelen waarbij de ene dus depressief tweelingen die vroeg splitsen blijkt de X inactivatie anders wordt en de andere niet te verlopen dan bij tweelingen die later splitsen Zo be Bij een andere studie zagen we dan weer het omgekeerde dat omgevingsfactoren niet altijd doorslaggevend zijn Fysieke activiteit verbetert het gemoed maar bij mensen met een depressie duurt die verbetering minder lang en is ze minder stevig Ga wat wandelen en je raakt wel van je depressie af is dus een mythe die genuanceerd moet worden Door tweelingstudies kun je subtieler vatten met welke aanleg je bent geboren en zelfs vroeger want de omgevingsinvloed begint al in de baarmoeder en wat zonde baby s Mogelijk zijn er dus evenveel jongetjes die zo laat splitsen maar dan zijn ze misschien niet levens vatbaar Wat is het voordeel om het moment van splitsing te kennen Thiety Als wij tweelingstudies doen kijken we altijd of dat verschillen oplevert Zo hebben we X inactivatie al on derzocht Bij meisjes die twee X chromosomen hebben wordt heel vroeg in de embryonale ontwikkeling een van de twee X chromosomen willekeurig onderdrukt In de ene Omgevings staan er tweelingen waarbij het ene meisje een atlete is en het andere meisje de ziekte van Duchenne heeft een spier ziekte doordat bij haar het goede gen onderdrukt werd beginnen ook bij invloeden tweelingen al in jn nature nurture verhaal beginnen dus al voor de geboorte omgevingsfactoren te spelen de baarmoeder Derom Inderdaad Mogelijk speelt de voeding daar een daarna verworven wordt En ten slotte hoe die verworven eigenschappen inspelen op de erfelijkheid en hoe die van een eeneiige tweeling twee aparte individuen maakt Zo komen we uit bij de epigenetica het tot uiting komen van erfelijke eigenschappen onder invloed van bepaalde omgevingsfactoren Is dat het sluitstuk van het debat nature nurture Thiery Het is een verrijking van het fundamentele na ture nurture spel het is een verklaring hoe de omgeving precies inwerkt op de genen Waarom ontwikkelt de ene persoon na een verleden van kindermishandeling een psy chose de andere een depressie en wordt nog een derde zo weerbaar dat het hem motiveert om orthopedagoog te worden Eeneiige tweelingen zijn genetisch volledig het ©Auxipress zelfde maar ervaringen zullen genen activeren of inactive ren In onze studie Twinsscan die sinds 2010 loopt zien Auxipress Chaussée de Wavre 1945 Waversesteenweg B1160 Bruxelles/Brussel T +32(0)2 514 64 91 F +32(0)2 514 64 92 [email protected] www.auxipress.be Page 3 / 4 U.Z. GENT UZ GENT 19168 EOS Magazine (nl) 01.11.2014 we bijvoorbeeld al dat wie ervaringen van beloning heeft psychisch weerbaarder wordt Derom Alle deelnemende tweelingen zijn intussen bezocht en hebben uitgebreide vragenlijsten ingevuld Voor het epigenetische luik hebben we wangslijmvlies en bloedstalen afgenomen In al die data zit voer voor wel tien proefschriften Nochtans zou je verwachten dat bij tweelingen naast de genen ook de omgeving dezelfde is Thiery Ze hebben uiteraard een gemeenschappelijke omgeving maar er is altijd ook een individuele omgeving En die is veel doorslaggevender bij tweelingen en zorgt voor verschillen die steeds verder worden uitvergroot Zo krijgen kleine verschillen voor de geboorte bijvoorbeeld meer of minder voeding tijdens de geboorte eerstgebo rene of laatstgeborene en na de geboorte grote gevolgen Sinds de Minnesota Twin Study van Thomas Bouchard weten we bovendien dat dat uitvergrotende effect sterker speelt bij tweelingen die samen zijn opgegroeid Eeneiige tweelingen die door omstandigheden apart van elkaar opgroeiden bleken psychologisch sterker op elkaar te lij ken dan eeneiige tweelingen die samen opgroeiden Die paradox laat zich verklaren doordat kinderen zich graag willen onderscheiden ze willen de sterkste zijn van de twee de slimste de sluwste en die eigenschap wordt ook vaak benadrukt door ouders of grootouders Hoe anders zijn tweelingen dan gewone broers en Dr Catherine Derom is als mole Prof dr Evert Thiery is neuro culair bioloog verbonden aan het psychiater en ere gewoon hoogle raar aan de Universiteit Gent Hij Centrum voor de Menselijke Erfe lijkheid van de KU Leuven Ze is lid van de raad van bestuur van de In is verbonden aan de vereniging ter ondersteuning van het weten zussen ternational Society for Twin Studies schappelijk onderzoek bij en voor Derom Tweelingen doen het even goed als eenlingen In en is verbonden aan Twins vzw meerlingen Twins vzw se zijn er drie grote verschillen hun geboortegewicht ligt vaak lager ze zijn vaak te vroeg geboren en ze hebben meer kans om linkshandig te zijn waarbij ze dat overigens soms niet allebei zijn Hoe dat komt weten we nog niet Thiery Tweelingen vertonen vaak een wat tragere ont wikkeling Maar die is volledig te verklaren door een lager geboortegewicht of een kortere zwangerschapsduur Daar naast moeten ze hun ouders delen die bovendien zwaar der belast zijn en dat creëert een andere omgevingsfactor Dat zie je bijvoorbeeld ook maar minder sterk bij broers en zussen die maar tien maanden in leeftijd verschillen U geeft vaak lezingen voor ouders van tweelingen Hebben zij dan toch veel vragen Thiery Er zijn zaken die moeilijker liggen hoe ga je om met prematuurtjes hoe verdeel je de taken hoe doe je het financieel koopje dezelfde kleren laatje hen samen in de klas zitten ©Auxipress Wie Wat is het antwoord op die twee laatste vragen Thiery Als ouder moet je hen als twee individuen zien dus dezelfde kleren zou ik niet aanraden Maar je kunt hen gerust samen in de klas laten zitten zolang er geen proble men zijn Maar als ze een macht binnen de klas gaan vor men of zich net gaan isoleren of met elkaar in de clinch gaan voor vriendjes dan kan je ze beter opsplitsen Hoe heeft u het zelf gedaan met uw drieling Thiery lacht Aanvankelijk was mijn vrouw volledig ingepalmd door de drie meisjes het gaat om een twee eiige drieling Maar we hebben elkaar zo goed mogelijk bijgestaan en uiteindelijk is alles zeer vlot verlopen We hebben geprobeerd om evenveel te differentiëren tussen de drie meisjes Maar onvermijdelijk blijft de band van de eeneiige tweeling hechter Niet dat ik mijn dochters heb bestudeerd maar het is een leuk model dat de literatuur bevestigt Hoe evolueert het aantal meerlingen Is er een dalen de trend te zien nu er bij ivf wordt aangeraden maar één embryo terug te plaatsen Derom Tot 1985 toen ivf nog nauwelijks werd toe gepast waren er zo n honderd spontane tweelingen per jaar Daarna is dat gestegen om dan weer lichtjes af te ne men naar zo n 240 per jaar Thiery In de beginjaren van ivf was het bijna een sport onder gynaecologen om een drieling of een vierling te ma ken Die tijden zijn gelukkig voorbij Derom Al blijft het een prachtig fenomeen als een meer ling gezond ter wereld komt Thiery Dat is zo Tweelingen blijven vaak vrienden voor het leven Ik zie dat zelf ook bij mijn dochters Hebben uw dochters zelf tweelingen Thiery Ik heb al kleinkinderen maar daar zitten voorlo pig geen tweelingen bij lacht Op 25 oktober organiseert het UZ Gent een symposium ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van het Oost Vlaams Meerlingenregister Info op www uzgent be meerlingenregister Auxipress Chaussée de Wavre 1945 Waversesteenweg B1160 Bruxelles/Brussel T +32(0)2 514 64 91 F +32(0)2 514 64 92 [email protected] www.auxipress.be Page 4 / 4
© Copyright 2024 ExpyDoc
