8 VRIJDAG 4 APRIL 2014 Trouw nederland Verlaten boerderijen Spa in een oude boerderij in Nutter. ‘Er kan zoveel op het platteland. Als je maar buiten de kaders denkt. Een advocaten- of notariskantoor? TomTom brengt je er wel heen.’ FOTO HERMAN ENGBERS Hergebruik boerenerven brengt leven op het platteland Verzorgingshuis in stal Toen Jan Aman 17 was overleed zijn vader bij een tractorongeluk. Aman zat nog op school en hij koos voor een ander vak dan boer. De stal in het buitengebied bij Manderveld bleef leeg. Zonder actie zou de oude boerderij ooit zijn ingestort. Maar langzaam rijpte een plan. “Voor mensen die zijn opgegroeid op het platteland is het een stap terug als ze daar niet kunnen blijven wonen en naar een verzorgingshuis moeten in de stad. Mijn vrouw werkte jarenlang in de zorg. We hadden geen ervaring om het zelf te doen, maar we draaien binnen twee jaar al boven verwachting.” De Amanshoeve ging twee jaar geleden open. Een kleinschalig verzorgingshuis, op de plaats en in de stijl van de oude stal. De vijftien bewoners zijn vrijwel allemaal dementerend, een enkeling is meegekomen met een zorgbehoevende partner. Marieke Aman leidt een team van 18 verpleegkundigen en verzorgenden, plus tien vrijwilligers, Jan werkt als zelfstandig ﬁnancieel controller en doet daarnaast de boekhouding en het onderhoud van de Amanshoeve. Hij houdt nog wat paarden en kippen. Leuk voor de bewoners. “We hadden de grond al, dat maakte uitvoering van ons plan relatief makkelijk. Iets nieuws beginnen op het platteland, is niet eenvoudig. Maar de eerste bewoners kwamen al snel en nu zitten we zo goed als vol.” Op terrein voormalig boerenbedrijf ontstaat buurtschap Onno Havermans TUBBERGEN De ontwikkeling van het knooperf zit even in het slop. Niet dat er geen belangstelling is voor wonen op de plaats waar ooit schuren en stallen stonden. Maar de crisis op de huizenmarkt is ook te voelen op het platteland. En bij nader inzien was het concept nog niet perfect. Met een aanpassing van de eisen doet de gemeente Tubbergen een nieuwe poging om bouwers en kopers te vinden voor een voormalige boerenerf in het buitengebied bij Langeveen. “Het is een proefproject”, zegt Nico Beun, programmamananger van InnovatieNetwerk. “Het zou vreemd zijn als het meteen goed zou gaan.” Het knooperf is een van de ideeën om nieuwe leven te brengen op het platteland, waar gemiddeld 25 boeren per week stoppen en steeds meer stallen leeg blijven. Nog maar één op de tien erven hoort bij een boerderij in bedrijf. Gestopte boeren mogen volgens de Ruimte voor ruimte-regeling (ook wel ‘rood voor rood’) op hun erf één of twee woningen bouwen als een of meerdere stallen worden gesloopt. Op het knooperf ontstaat een kleine buurtschap. Voorwaarde is dat de nieuwe bewoners iets terugdoen voor het landschap. Tubbergen doet mee omdat het een typische plattelandgemeente is, met veel kleine boerenbedrijven, en een vab-beleid, wat staat voor vrijkomende agrarische bebouwing. “Onze uitgangspunten zijn dat er geen opslag in het buitengebied wordt toegestaan, dus geen autobedrijf in een oude stal”, zegt projectleider Patrick de Wit. Nieuwe bebouwing moet passen in de bestaande contouren van stallen en schuren die ervoor worden afgebroken. Dat geldt ook voor het experiment De Veldboer, waar negen huishoudens terecht kunnen, en dat Tubbergen samen met de provincie Er stoppen 25 boeren per week en steeds meer stallen blijven leeg staan Overijssel en het InnovatieNetwerk uitvoert. Het idee is van de jonge landschapsarchitecten Karen de Groot en Ruut van Paridon, die er elf jaar geleden mee afstudeerden aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Nog voor er een schop in de grond is gestoken is de belangstelling uit binnen- en buitenland groot, zegt Beun. Toch ligt het erf dat de gemeente in 2009 aankocht nog altijd braak. De stallen en schuren zijn gesloopt, maar er ging nog geen schop de grond in voor nieuwbouw. Dat ligt gedeeltelijk aan de eisen, weet pro- jectleider De Wit. Niet alleen stelt De Veldboer strenge eisen aan de vorm van de bebouwing, de bouwmaterialen en de inpassing in het kleinschalige Twentse hoevenlandschap, ook de woonvorm en eigendomsverhoudingen waren strikt vastgelegd. “Twentenaren voelen niks voor het appartementsrecht, ze willen gewoon eigenaar zijn van de grond waarop hun huis staat.” Ook het opzetten van een vereniging van eigenaren zou op weerstand kunnen stuiten. Die is nodig omdat de nieuwe bewoners gezamenlijk het terrein rondom het erf moeten onderhouden, inclusief een weg die twee landbouwpercelen scheidt. Tubbergen heeft de regels nu versoepeld. Niet langer wordt gezocht naar individuele burgers die gezamenlijk willen gaan bouwen, het project mag nu ook door een woningbouwvereniging of een projectontwikkelaar worden opgepakt. De gemeente is bereid het bestemmingsplan aan te passen en de nieuwbouw hoeft niet langer precies de plaats en het volume van de oude stallen in te nemen. “Misschien komen de zichtlijnen dan zelfs iets beter uit”, zegt Beun. Ook de parkeerschuur, die in de aanvankelijke plannen was opgenomen omdat er nou eenmaal een grote schuur op het erf stond, hoeft niet per se. “Er hebben zich al belangstellenden gemeld”, zegt De Wit. Spa kijkt uit over koeien Harald Droste, uitbater van Dorostes Herberg, bedacht tien jaar geleden de boerenlodge. Een luxe bed met een bad ernaast in een stal. Groot genoeg voor een gezin met twee kinderen. Twintig stuks zijn er nu. Frans Steggink uit Nutter liet zich zeven jaar geleden overhalen. Het was de vraag of het nog loonde om de melkstal te vernieuwen. Bovendien stond het ouderlijk huis – familiebezit sinds 1645 – leeg. Zo ontstond een nieuw concept: de boerderijspa. Van buiten oogt het als een gewoon boerenerf. Gasten komen achterom. Op de deel is een toegangsdeur. Daarachter is het hoog, schoon en fris. Zitjes, handdoeken, een lange tafel en buiten een weids terras. Uitzicht op weiden waar vanaf mei koeien dromen. Steggink heeft het melkvee ingeruild voor zoogkoeien. Zijn vrouw en twee dochters hebben zich bekwaamd in kruidentherapie. Vijf jaar geleden wonnen ze al de Plattelandsprijs, twee jaar later de Welnessprijs. “Het is een luxe uitje”, zegt Marinka Steggink. “Maximaal twaalf gasten tegelijk, die we persoonlijk begeleiden.” Er kan zoveel op het platteland, als je maar buiten de kaders denkt, zegt Harald Droste. “Een advocaten- of notariskantoor? TomTom brengt je er wel heen en de ontvangst is vorstelijk. Maar het staat of valt met de ondernemer. De gemiddelde boer is dat niet.”