Op reis... als pelgrim Pelgrimage in Eindhoven Museum Luc Eekhout Reizen is eeuwenlang een onderdeel geweest van het religieuze leven. Ook in de geschiedenis van Eindhoven. Dichtbij de stad vinden wij het Maria-oord Onze-Lieve-Vrouwe ter Eik in Meerveldhoven, dat is ontstaan in de dertiende eeuw. De kapel van de Heilige Eik in Oirschot met een vijftiende-eeuws Madonnabeeldje dateert uit de zeventiende eeuw. Pelgrims oftewel bedevaartgangers maakten ook grote en verre reizen. Rome en Jeruzalem zijn al sinds de vroege middeleeuwen befaamde bedevaartsoorden. En Lourdes? Dat is pas sinds de negentiende eeuw een bedevaartsbestemming. Eindhovenaren gingen op pelgrimstocht om gebeden verhoord te krijgen. Genezing van ziekten, andere gunsten, maar ook voor een bezinningsperiode of om boete te doen. In de middeleeuwse rechtspraak kon je zelfs veroordeeld worden om een pelgrimstocht te maken, een verplichte vorm van boetedoening. Daarmee was de misdadiger gelijk een flinke periode weg uit de gemeenschap. De pelgrim ging meestal te voet en individueel op pad maar vond onderweg vaak aansluiting bij andere pelgrims. In onveilige onherbergzame streken was dat geen overbodige luxe. Aan het eind van de route was het van belang om een bewijs te hebben dat je je doel had bereikt. Dat kon een certificaat zijn, of een insigne die je op je jas of hoed kon spelden. Een bekend insigne is de Jacobsschelp, het symbool van het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Zo gaan Eindhovenaren al generaties lang op reis, gemotiveerd door hun religie. Bij de jongste generaties leren we een nieuw bedevaartsoord kennen: Mekka! Het bezoeken van deze plek is zelfs één van de religieuze plichten binnen de islam. Al ligt de religie ten oorsprong aan de pelgrimage, in de praktijk komt er meer bij kijken. Wie ver reist, kan veel verhalen. Voor de Eindhovenaar van vóór de twintigste eeuw speelde het dagelijks leven zich af in en rond de eigen woonomgeving. Reizen waren voorbehouden aan de allerrijksten. Een bedevaart was een unieke manier om op avontuur te gaan en de wereld te ontdekken. Wie een pelgrimsinsigne droeg, kon thuis in Eindhoven spannende verhalen vertellen. Er zijn bij opgravingen in Eindhoven diverse middeleeuwse pelgrimsinsignes teruggevonden. In Eindhoven Museum worden ze nog steeds gemaakt: de tinnen schelpen van Santiago de Compostela. Een voetreis kon meerdere jaren duren. Zo is er het verhaal van de pelgrim, die naar Santiago vertrok om te bidden dat hij en zijn vrouw kinderen zouden mogen krijgen. Na twee jaar keerde hij terug en zowaar, het wonder was geschied! Zijn vrouw had inmiddels twee kinderen gebaard. In de negentiende eeuw maakte de trein groepsbedevaarten mogelijk. Vanaf het station in Eindhoven kon je met het parochiekoor of het gilde moeiteloos op reis naar Kevelaer, Lourdes of andere Maria-oorden. Vooral de processie naar Kevelaer kende in talloze plaatsen broederschappen. Zo startte de processie van Eindhoven naar Kevelaer al in 1742 en vindt die tot de dag van vandaag nog elk jaar plaats. De aloude pelgrimsinsignes maakten plaats voor andersoortige souvenirs zoals devotieprentjes, beeldjes, kaarsen, rozenkransen, lepeltjes. Het Lourdeswater kwam in plastic Mariabeeldjes in menig Eindhovens huisgezin. Terwijl de invloed van de kerk sinds 1960 afneemt, groeide één ‘bedevaart’ in populariteit: de tocht naar Santiago de Compostela. De laatste jaren lopen en rijden duizenden Nederlanders de ‘camino’ (pad), vaak als een vorm van ‘sabbatical’, een periode van persoonlijke bezinning en spiritualiteit. Sinds 1986 bestaat het Nederlands genootschap van Sint Jacob, met ruim twaalfduizend leden! De afdeling Zuidoost Brabant telt 560 leden. Tijdens Open Monumentendag verandert de herberg van Eindhoven Museum in Albergue en is het genootschap aanwezig om de bezoekers te vertellen over de pelgrimage naar Santiago. En er is originele Tarte de Santiago bij de koffie. Programma Eindhoven Museum, zondag 14 september 11.00-17.00: Kom tinnen pelgrimsinsignes gieten, ga in gesprek met Eindhovense pelgrims en ontdek de levende geschiedenis in het middeleeuwse Endehoven. Locatie: Eindhoven Museum, Boutenslaan 161b, Eindhoven. Open: 11.00-17.00 uur. Toegang: € 8,50, Museumkaart gratis, Santiagogangers gratis.