nieuwsbrief WAD - IVN

NIEUWSBRIEF
Werkgroep
Avifauna Drenthe
VAN DE VOORZITTER
Ook op vakantie geweest? Even helemaal weg
van de bekende (vogel)omgeving? Of dat nu ver
weg was of dicht bij huis, het is een mooie
overgang van het inventarisatiewerk naar de
beginnende vogeltrek die ondertussen weer op
gang is gekomen. Tijd om de balans op te maken,
allerlei gegevens uit te verwerken en tellingen af
te ronden. Tijd ook om de broedvogeltelling voor
de Vogelatlas af te ronden met de definitieve
aantalsschatting en de voorbereidingen te doen
voor de volgende wintertelling.
Ook voor de coördinatoren van de Vogelatlas
reden om terug te kijken: wat levert 2 jaar tellen
nou op in onze provincie? Maar ook de vraag hoe
in het laatste jaar de witte vlekken nog
weggewerkt kunnen worden. In deze nieuwsbrief
een verslag met de laatste stand van zaken.
Voor verschillende WAD-projecten breekt ook
weer een nieuwe periode aan. Allereerst de
Ganzen- en zwanentelling, die door Jaap Ruiter
wordt gecoördineerd. Wilt u ook meedoen? Er zijn
een aantal gebieden vacant waar een teller voor
wordt gezocht. Meer informatie in deze
nieuwsbrief.
e
Wat de januaritelling betreft, hebben we het 10
teljaar gehad. En de vraag natuurlijk: wat levert al
dit telwerk op? Een mooi onderwerp om op de
komende WAD-avond eens aandacht aan te
geven. Remco Drewes, na vele jaren dit project
gecoördineerd te hebben, heeft aangegeven
hiermee te stoppen. Hoewel we voor de komende
telling in januari 2015 een tijdelijke oplossing heb-
ben, zoeken we iemand die het stokje over wil
nemen. Hierbij gaat het niet om grote vogelkennis,
maar om praktisch een aantal zaken te kunnen
regelen en organiseren. Het meeste (inhoudelijke)
werk gaat allemaal digitaal. Interesse of meer
willen weten? Neem contact op met een van de
bestuursleden.
Remco, hartelijk dank voor al je inzet. Niet alleen
als coördinator van de januaritelling, maar ook
voor al het werk dat je als bestuurslid hebt
gedaan. En in het bijzonder als secretaris van de
WAD.
Sjoerd Boonstra
Voorzitter WAD
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
INHOUD
Jaarverslag 2013
Ganzen en zwanen in Drenthe.. .............................. 6
Fenologie 2014 .................................................... …7
Zingende bosuilen in Eelde-Paterswolde.............. …8
Nieuwsflits Vogelatlas Drenthe …............................ 9
Uitnodiging WAD-avond ........................................ 14
Nieuwsbrief
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
WAD OP HET INTERNET
Op www.avifaunadrenthe.nl
kunt u de
website van de Werkgroep Avifauna Drenthe
vinden. Daar kunt u deze, maar ook alle
voorgaande Nieuwsbrieven lezen en eventueel
downloaden in pdf-formaat.
INSTUREN KOPIJ
Kopij voor de Nieuwsbrief kan opgestuurd
worden naar het redactieadres. Ook is het
mogelijk om via de website kopij naar het
algemene mailadres van de WAD te sturen:
[email protected].
Onze voorkeur gaat uit naar aanlevering in
digitale vorm, liefst via e-mail in Word- of
tekstbestand. Grafieken en/of tekeningen bij
voorkeur in JPEG- of GIF-formaat en liever niet
in BMP. Afbeeldingen kunnen ook in het
document worden verwerkt.
Colofon
De WAD-Nieuwsbrief is een uitgave van de
Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe en wordt
gratis toegezonden aan alle donateurs van de
WAD en aan alle medewerkers van projecten
van de WAD en SOVON in Drenthe.
JAARPLANNING 2014
Oktober
November
Voor toezending buiten de hierboven vermelde
doelgroep kan een verzoek worden gedaan aan
het bestuur van de WAD:
Postbus 431, 9400 AK te Assen.
De Nieuwsbrief dient tevens als informatiebulletin voor de district coördinator en vertegenwoordigers van de ledenraad van SOVON voor
Drenthe. De Stichting WAD fungeert als
districtsraad voor de vereniging SOVON. De
Nieuwsbrief verschijnt drie à vier keer per jaar.
REDACTIE EN VORMGEVING
Sjoerd Boonstra
Grasbeemd 19
9403 MH Assen
[email protected]
2
December
1
7
11
13
15
19
29
1
13
WAD Nieuwsbrief
WAD Bestuursvergadering
Ganzen- en zwanentelling
WAD-avond
Deadline kopij Nieuwsbrief
Ganzen- en zwanentelling
WAD Werkvergadering
Landelijke dag SOVON
WAD Nieuwsbrief
Ganzen- en zwanentelling
Deze nieuwsbrief is mede mogelijk
gemaakt door:
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
JAARVERSLAG WAD
2013
Dit jaarverslag is bedoeld om donateurs, tellers, samenwerkingspartners en financiers te
informeren over onze activiteiten. Er wordt in
dit verslag ingegaan op: de doelstelling, de
bestuursorganisatie, activiteiten, overleg &
samenwerking, onderzoek, WAD-avonden en
voorlichting en onze publicaties.
1. Doelstelling WAD
De Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe is
op 28 juni 1977 opgericht en heeft sindsdien
gewerkt volgens de volgende doelstellingen:
 Organiseren en stimuleren ornithologisch
veldonderzoek voor wetenschappelijke
doeleinden en ten dienste van vogel en
natuurbescherming en milieubeheer in de
provincie Drenthe;
 De resultaten van het onderzoekswerk
vastleggen in publicaties.
Hiermee is de WAD vooral gericht op vogelonderzoek en minder op beschermingswerk.
Dankzij het werk van de WAD kunnen
uiteraard wel adviezen worden gegeven die bij
vogel- en natuurbescherming van toepassing
zijn. Onderzoek wordt uitgevoerd in nauw
overleg
met
SOVON
Vogelonderzoek
Nederland, de overkoepelende organisatie
voor vogelonderzoek in Nederland. Naast
participatie in landelijke projecten organiseert
en stimuleert de WAD ook eigen ‘Drentse’
tellingen. De WAD stelt vogelaars in de
gelegenheid om in het periodiek Drentse
Vogels verslag te doen van hun onderzoek.
2. WAD-organisatie
Sinds de oprichting in juni 1977 drijft de WAD
op de vrijwillige inzet van bestuursleden en
medewerkers (tellers) en de giften van
donateurs. Dankzij hun inzet heeft het vogelonderzoek in de provincie Drenthe een hoge
vlucht genomen. De WAD werkt tevens als
districtsraad voor Drenthe van SOVON
Vogelonderzoek Nederland en heeft met twee
vertegenwoordigers zitting in de SOVONledenraad. Het werk van de WAD is financieel
mogelijk door donaties en subsidie van de
Provincie Drenthe.
Medewerkers en donateurs
Eind 2013 telde de WAD ca. 155 donateurs
ondersteund. Hieronder waren 9 organisaties,
Nieuwsbrief
terwijl 28 donateurs van buiten Drenthe (vaak
net over de provinciegrens) afkomstig waren.
Bestuurssamenstelling
Zie laatste pagina van deze nieuwsbrief.
Financiën
Dit verslag is niet bedoeld als een financieel
overzicht. Zoals eerder al is genoemd, is het
werk van de WAD mogelijk door subsidies en
donaties. Daarnaast ontvangt de WAD jaarlijks
subsidie van de provincie Drenthe. Verkoop
van Drentse Vogels aan niet-donateurs bracht
een gering bedrag op. De uitgaven hadden
vooral betrekking op Drentse Vogels en de
portokosten hiervoor.
Bestuursactiviteiten
In 2013 heeft het WAD-bestuur zes maal vergaderd. Dit betrof 3 reguliere bestuursvergaderingen en 3 werkvergaderingen van
bestuur met de projectcoördinatoren en indien
nodig leden van de redactie van Drentse
Vogels. Hieronder zijn puntsgewijs onderwerpen weergegeven die op de agenda hebben
gestaan.
• Vaststellen van de jaarrekening 2012 en
begroting 2013;
• Jaarverslag 2012;
• Voortgang van diverse WAD- en SOVONprojecten
• Overleg redactie Drentse Vogels m.b.t.
nieuwe editie
• Voorbereiden en mede-organiseren
Drentse Vogelaarsdag 2013 in samenwerking
met Vliegvlug Meppel
• Nieuwsbrief en website
3. WAD- en SOVON-projecten
WAD-wintertelling
In 2000 is gestart met een nieuwe cyclus van
5 jaar wintertellingen, die elk jaar plaats
vinden in januari. Het is een vervolgonderzoek
op de eerste vijf jaar (1995-99) die is
gepubliceerd in het boek Wintervogels in
Drenthe (Koninklijke Van Gorcum in Assen). In
de periode 2000-2004 is de hele provincie
Drenthe voor de tweede keer volledig
onderzocht. Daarmee wordt de informatie over
de verspreiding, aantallen en biotoopkeuze
geactualiseerd en zal met name op het gebied
van veranderingen in de verspreiding en
aantalsontwikkelingen veel nieuwe informatie
opleveren. De resultaten zijn verwerkt in een
publicatie die in 2011 als Drentse Vogels
nummer 24 (2010) is uitgebracht.
In 2005 zijn wijzigingen aangebracht in de
telmethode om meer informatie over vogels en
hun winterbiotoop te verkrijgen. Deze telling is
3
Nieuwsbrief
inmiddels over een periode van 5 jaar (20052009) verricht. Vanaf 2010 is een tweede
periode van vijf jaar begonnen. In de WADnieuwsbrief is jaarlijks verslag gedaan van de
voorlopige resultaten.
Coördinator: R. Drewes
Klapekstertellingen
In dit jaarverslag worden de klapekstertellingen in de winter van 2011/12 behandeld. In
samenwerking met waarneming.nl en SOVON
Vogelonderzoek Nederland wordt jaarlijks
extra aandacht gegeven aan de Klapekster.
Het jaarlijks terugkerende doel is een
aantalsschatting te kunnen geven van het
aantal
overwinterende
Klapeksters
in
Nederland. Door middel van twee (landelijke)
tellingen en aan de hand van het verzamelen
van zoveel mogelijk waarnemingen wordt
gepoogd het overzicht zo compleet mogelijk te
maken. De WAD organiseert en stimuleert
deelname in Drenthe. Mede dankzij de
landelijke aandacht en onze oproepen in
WAD-nieuwsbrieven, worden waarnemingen
vrij consequent doorgegeven. De twee
landelijke tellingen werden georganiseerd in
het weekend medio december 2012 en het
weekend van medio januari 2013.
Coördinator: Hans Olk / Harold Steendam
Drentse Vogel van het Jaar
Het project van de Wad Drentse Vogel van
het Jaar 2013 heeft dit jaar stilgelegen. We
verwachten dat veel Drentse tellers die in
vorige jaren meewerkten hun tijd en inspanning op de tellingen voor de landelijke atlas
zullen richten. Het ligt in de bedoeling om na
afloop van de atlas-bezigheden de Drentse
vogel van het Jaar (2016) weer ingang te
starten.
Coördinator: Hans Olk
Ganzen & Zwanen
De ganzen- en zwanentelling wordt landelijk
gecoördineerd door SOVON. De WAD zorgt
voor de regionale coördinatie. Ten opzichte
van voorgaande jaren is het tellersbestand iets
gestegen. In Drenthe zijn momenteel 30 vaste
tellers
actief,
waaronder
ook
enkele
oppervlaktevreters. De belangrijkste pleisterplaatsen worden geteld. In de periode
september tot en met maart wordt maandelijks
(steeds halverwege de maand) een telling
georganiseerd. In enkele monitoringsgebieden
(Bargerveen, Dwingelderveld, Esmeer en
Leekstermeer) worden naast ganzen en
zwanen ook andere watervogels geteld.
Resultaten komen in de WAD-nieuwsbrief.
Daarnaast krijgen de tellers elke maand een
4
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
provinciale nieuwsbrief met een update van de
getelde totalen. Landelijk zorgt SOVON voor
de jaarlijkse verslaglegging.
Coördinator: J. Ruiter
Midwintertelling
De Midwintertelling is de oudste watervogeltelling van Nederland. Gestart in 1966 vormt
hij onderdeel van een internationale telling in
grote delen van Europa en delen van Azië en
Afrika. Sinds januari 1994 is er een groot aantal Drentse watervogelgebieden toegevoegd
om de Drentse situatie beter in beeld te brengen. De Midwintertelling is een landelijke telling die wordt gecoördineerd door SOVON
Vogelonderzoek Nederland. Als één van de
twintig regio's in Nederland wordt Drenthe
gecoördineerd vanuit de WAD. De Midwintertelling viel in 2013 in het weekend van 14/15
januari. Een kort verslag van de telling is
gepubliceerd bij de nieuwsbrief over de telling
van 2013.
Coördinator: H. Steendam
Landelijk soortenonderzoek broedvogels
De coördinatie van het Landelijk Soortonderzoek Broedvogels was in 2013 geheel in
handen van SOVON. Er was geen districtscoördinator voor Drenthe.
Kolonievogels
Het jaarlijks tellen van kolonievogels is een
vast onderdeel van het landelijke LSB-onderzoek. De coördinatie was in 2013 geheel in
handen van SOVON. Er was geen districtscoördinator voor Drenthe.
4. Activiteiten
In 2013 is als bijzondere activiteit door het
bestuur samen met Vliegvlug Meppel de
Drentse Vogelaarsdag georganiseerd. Onderwerp was Klimaatverandering in Drenthe. Behalve de jubilea van beide stichtingen (WAD
bestond 35 jaar, VWG Vliegvlug 10 jaar) was
deze dag een vervolg op de succesvolle WAD
avond van februari 2012.
Het programma bestond uit de volgende
presentaties:
Christiaan Both: Bonte Vliegenvanger.
Hilbert Folkerts:
Bijeneter
Bert Dijkstra:
Vogelatlas.
Arend van Dijk:
Winnaars en verliezers.
Tijdens de lunch was een informatiemarkt. Na
de lunch vond een excursie plaats.
Met zo’n 70 deelnemers was sprake van een
geslaagd initiatief. WAD organiseert (mede)
een Drentse Vogelaarsdag opnieuw in 2015.
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
WAD-Website (www.avifaunadrenthe.nl)
De site is een goed communicatiemiddel naar
de achterban maar ook naar anderen die
minder bekend zijn met de WAD. Verder wordt
de site naast de Nieuwsbrief gebruikt om
tellers te werven voor de lopende projecten.
Met de site worden de volgende doelstellingen
nagestreefd:
1. De site is gemakkelijk toegankelijk. Zowel
een willekeurige bezoeker als de fervente
vogelaar moet daar informatie kunnen vinden
(informatief en educatief);
2. De site vormt een visitekaartje voor de
natuur in Drenthe in het algemeen en van de
daar voorkomende vogels in het bijzonder;
3. De site is interactief van karakter. Naast
informatie en nieuws moeten bezoekers ook
zelf de gelegenheid hebben om informatie aan
te
leveren
(nieuws,
vergaderkalender,
excursies) dan
wel toe te
voegen
(waarnemingen, telgegevens). Ook aan de
optie voor een forum is gedacht.
Dat de website in een behoefte voorziet als
contactorgaan en informatiepunt blijkt uit de
lange lijst met mailberichten die het afgelopen
jaar ontvangen zijn. Naast allerlei vragen over
vogels, inventarisaties en tellingen waren daar
ook een aantal bijzondere vragen en oproepen
bij.
Nieuwsbrief
Een impressie van de belangrijkste
beschreven onderwerpen:
 WAD-bestuur:
Drentse Vogelaarsdag 2013
Jaarplan 2013
 WAD-projecten:
Wintertelling januari
 SOVON-projecten, ondersteund door de
WAD:
Ganzen- en Zwanentelling
Midwinter (water)vogeltelling
 Overig:
Vogelatlas
Bijzondere waarnemingen
Fenologie 2013
Grote Zilverreiger en Draaihals
Vogels op het boerenland
Drentse Vogels
Het tijdschrift Drentse vogels verschijnt jaarlijks. De redactie bestaat uit Willem van
Manen, Arend van Dijk en Bert Dijkstra
(eindredacteur). De uitgave van Drentse
Vogels 27 (2013) verschijnt begin 2014. Voor
de inhoud wordt verwezen naar het overzicht
op de website.
Bezoekersaantallen 2013 zijn niet bekend.
Reden is dat door migratie van de website
door de provider helaas alle statistische
gegevens verloren zijn gegaan. Vanwege
deze problematiek en de behoefte om de
website een update te geven, is begonnen
met de voorbereidingen voor een nieuwe
website. Deze zal in 2014 de huidige website
gaan vervangen.
5. Publicaties
WAD-nieuwsbrief
In april, oktober en december verschenen
WAD-Nieuwsbrieven. In de nieuwsbrieven
werden resultaten van tellingen teruggekoppeld naar de achterban zoals bijvoorbeeld de
resultaten van watervogel- en wintertelling en
de resultaten van Ganzen en Zwanen in
Drenthe. Maar ook bestuursmededelingen,
informatie en overige zaken werd de Nieuwsbrief gevuld.
Naast de papieren versie van de nieuwsbrief
is deze ook digitaal beschikbaar en voor
iedereen te downloaden van de website. In
2013 is begonnen met het digitaal versturen
van de nieuwsbrief naar de donateurs en
tellers. Er wordt naar gestreefd om binnen
enkele jaren de papieren versie te laten
vervallen.
Drentse Vogelpries
De Drentse Vogelpries wordt uitgereikt aan
mensen die binnen de provincie een
substantiële bijdrage aan vogelonderzoek
hebben geleverd. In 2013 is deze prijs niet
toegekend.
Joop Kramer
Secretaris WAD-bestuur
5
Nieuwsbrief
GANZEN EN ZWANEN IN
DRENTHE
Helaas was in het artikel over de ganzen en
zwanen 2013-2014 in de vorige nieuwsbrief
een overzicht weggevallen. Dat lag niet aan
de redactie, maar mijn computer bleek
achteraf bestanden naar hele vreemde
plaatsen weg te schrijven. Bijgaand figuur
geeft per maand de totaaltelling per soort in
Drenthe. Het is feitelijk het totaaloverzicht van
het afgelopen seizoen.
Op de vorige oproep voor nieuwe tellers zijn
niet veel reacties binnengekomen. Vandaar
nog maar een keer. Voor het komende
seizoen zijn er nog een aantal vacante
gebieden in verschillende delen van Drenthe.
6
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
Dit zijn bijvoorbeeld:
Het noordelijkste stuk van Drenthe tussen
spoordijk en A28 (ten noorden van Tynaarlo),
Groote- en Peizerdiep, Langelo/Norg, Altena/
Bunnerveen, tussen Roden en Nieuw Roden,
ten westen van Smilde, Diependal, Geeuwenbrug (met o.a. Blauwe Meer) en gebieden
grofweg tussen Hoogeveen, Hollandscheveld
en Koekange.
Als je interesse hebt om in het winterhalfjaar
één keer per maand Ganzen en Zwanen te
tellen kun je met mij contact opnemen:
telefoon 0591-382070 of 06-20613672 e-mail
[email protected]. Het is ook mogelijk een
vacant gebied te claimen op de site van
Sovon.
Jaap Ruiter
Coördinator Ganzen- en Zwanentelling
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
FENOLOGIE 2014
De terugkeer van zomergasten in 2014 verliep
iets minder abnormaal dan tijdens het koude
voorjaar van 2013. Toch zijn afwijkingen van
meer dan tien dagen (eerder of later) dan
'normaal' geen uitzondering. Het gepresenteerde overzicht moet echter met een flinke
korrel zout genomen worden. Een kleine
groep mensen doet de moeite om de
waarnemingen te noteren en door te geven én
SOORT
geoorde fuut
zomertaling
wespendief
boomvalk
kwartel
grutto
zomertortel
koekoek
nachtzwaluw
gierzwaluw
boomleeuwerik
oeverzwaluw
boerenzwaluw
huiszwaluw
boompieper
gele kwikstaart
nachtegaal
blauwborst
zwarte roodstaart
gekraagde roodstaart
paapje
roodborsttapuit
tapuit
sprinkhaanzanger
rietzanger
bosrietzanger
kleine karekiet
spotvogel
braamsluiper
grasmus
tuinfluiter
zwartkop
fluiter
tjiftjaf
fitis
grauwe vliegenvanger
bonte vliegenvanger
wielewaal
grauwe klauwier
Nieuwsbrief
de gemiddelde aankomstdatum is bepaald
over een relatief korte periode (2008 tot en
met 2013). Daarnaast zijn soorten in de lijst
opgenomen die niet zo heel algemeen zijn en
daardoor niet makkelijk zijn waar te nemen.
Hieronder dan toch het overzicht van het
voorjaar van 2014, met dank aan Gerrit Bril
(GB), Rens Penninx (RP), Ton Schoenmaker
(TS), Henk van Schuppen (HvS) en Wessel
Spoelder (WS).
Harold Steendam
DATUM
AANTAL PLAATS EN WAARNEMER
8-03-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
12-04-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
6-05-2014
2
Tempelstukken (12-31) GB
27-04-2014
1
Schoonebeek (22-28) GB
6-05-2014
1
Tempelstukken (12-31) GB
28-03-2014
10
Bolmert - Leutingewolde (07-51) TS
3-05-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
12-04-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
20-05-2014
3
Bargerveen (23-12) GB
21-04-2014
2
Bargerveen (23-12) GB
24-02-2014
1
Hijkerveld (17-12) WS
28-03-2014
1
Zuidlaardermeer (12-15) HS
6-04-2014
3
Paterswoldsemeer (7-53) HvS
2-05-2014
1
Paterswoldsemeer (7-53) HvS
20-03-2014
1
Broekland - Langelo (12-22) TS
1-04-2014
3
Bargerveen (23-12) GB
29-04-2014
1
Hoogeveen (17-53) WS
18-03-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
10-03-2014
1
Schoonebeek (22-18) GB
6-04-2014
1
Katshaar (22-17) GB
6-05-2014
3
Tempelstukken (12-31) GB
13-02-2014
1
Tussenstukken - Langelo (12-22) TS
12-04-2014
2
Bargerveen (23-12) GB
12-04-2014
2
Bargerveen (23-12) GB
19-04-2014
5
Zuidlaardermeer (12-15) HS
14-05-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
22-04-2014
1
Diependal (17-12) WS en Leutingewolde (7-52) TS
14-05-2014
2
Bargerveen (23-12) GB
8-04-2014
1
Hoogeveen (17-52) WS
16-04-2014
1
Peestermaden (12-22) TS
23-04-2014
2
Oosterbos (18-41) GB
28-03-2014
1
Hoogeveen (17-52) WS
16-5-2014
2
Schipborg (12-25) RP
6-03-2014
1
Oosterbos (18-41) GB
28-03-2014
2
Zuidlaardermeer (12-15) HS en Bargerveen (23-12) GB
6-05-2014
1
Tempelstukken (12-31) GB
22-04-2014
1
Witterveld (12-52) WS
14-05-2014
2
Bargerveen (23-12) GB
14-05-2014
1
Bargerveen (23-12) GB
VERSCHIL
TOV 20082013
- 13 dagen
+ 18 dagen
+ 2 dagen
+ 8 dagen
+ 3 dagen
+ 13 dagen
+ 6 dagen
+ 3 dagen
- 5 dagen
+ 4 dagen
- 6 dagen
- 13 dagen
+ 6 dagen
+ 24 dagen
- 3 dagen
+ 12 dagen
+2 dagen
- 3 dagen
- 11 dagen
+ 2 dagen
+ 18 dagen
- 21 dagen
+ 8 dagen
+ 2 dagen
+ 4 dagen
+11 dagen
- 4 dagen
+ 11 dagen
- 6 dagen
- 1 dag
+ 6 dagen
+ 4 dagen
+ 19 dagen
- 8 dagen
+ 1 dag
+ 8 dagen
+ 9 dagen
+ 10 dagen
+ 5 dagen
7
Nieuwsbrief
ZINGENDE BOSUILEN
EELDE-PATERSWOLDE
SEPT. 2013 – MEI 2014
Een groot deel van de bosuilen (Strix aluco)
komt wat biotoop betreft voor in besloten
cultuurland met kleine bossen, landgoederen,
lanen en erven met oude loofbomen. Een
voorbeeld hiervan is de omgeving van EeldePaterswolde. (Broedvogels van Drenthe, Van
Gorcum, 1996). Ook in het dorp zelf zijn
echter tal van oude lijnbeplantingen te vinden
en jongere beplantingen.
Bosuil (foto: Mark de Vos)
Bosuilen worden sinds het midden van de
jaren ‘80 van de vorige eeuw steeds meer
waargenomen in Drenthe, met als een van de
zwaartepunten de omgeving rond EeldePaterswolde. (Wintervogels in Drenthe, Van
Gorcum, 2001). Bosuilen zijn standvogels die
hun territorium waarschijnlijk nooit verlaten.
Jonge vogels zwerven uit, maar zelden ver
van het ouderlijk nest. (Handboek vogels van
e
Nederland, KNNV Uitgeverij, 2 druk, 2011). In
Drentse Vogels zijn enkele artikelen over de
Bosuil
gepubliceerd.
Johan
Bos
inventariseerde in de jaren ‘80 en begin jaren
’90 (misschien ook daarna nog) bosuilen in de
gemeenten Haren en de toenmalige gemeente
Eelde. Tussen 1984 en 1991 nam het aantal
broedparen toe van 1 tot 15 (Drentse Vogels
5, 1992). Willem van Manen en Rob Bijlsma
schreven een uitgebreid artikel
over de
aantalsontwikkeling en reproductie van
Drentse bosuilen. (Drentse Vogels 13, 2000).
8
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
In september 2013 hoorde ik ’s nachts aan de
Anemoonweg in Paterswolde regelmatig een
bosuilmannetje ‘zingen’. Het geluid bestaat uit
twee los van elkaar staande delen: eerst een
klaaglijke, in toonhoogte dalende oe-klank, na
enkele seconden gevolgd door een beverige,
dalende oe-klank. In ‘Wat zingt daar?’(KNNV
Uitgeverij, 2005) staat het geluid grafisch
uitgebeeld. Na een oproep bij de leden van de
IVN Vogelwerkgroep kwamen in de loop der
tijd meer meldingen van zingende bosuilen
binnen, vooral tussen half januari en eind
februari 2014. Maar ook in de laatste
maanden van 2013 en in de maanden maart
t/m begin juni 2014 lieten bosuilen zich horen.
Genoemde waarnemingen waren alle van
locaties in het dorp. Eind november 2013, ’s
avonds bij donker, en begin maart 2014 om
middernacht zijn fietstochten gedaan door de
landgoederengordel van het dorp. Dat leverde
zanglocaties op in De Braak, Hoog Hullen en
Vennebroek-Friescheveen. Ook van waarneming.nl zijn enkele locaties ‘geplukt’. In het
dorp werd gezongen
vanuit oude eiken
(bijvoorbeeld langs de Hooiweg en het
Paardenpad), vanuit oude beuken (oude
begraafplaats Eelde; daar ook oude eiken en
coniferen), een oude kastanje (Hooiweg) en
vanuit een oude dikke populier bij de
voormalige RK kerk. Maar ook bomen van
zo’n 40 jaar oud dienden als zangpost, o.a.
berken (Begoniaweg en Anemoonweg) en
eiken (Anemoonweg en Kwikstaartweg).
Bosuilen zingen niet alleen bij volledige
duisternis. Ook bij avond – en ochtendschemering laten ze zich wel horen (eigen
waarnemingen). Wandelaars op hun (late)
avondronde met een hond, langsrijdende
fietsers, brommers en auto’s en geroep van
trainende voetballers worden niet als gevaar
gezien.
Hooiweg met reclamezuil en straatverlichting
Ook het schijnsel van een lantaarnpaal of van
een reclamezuil (o.a. Hooiweg) en het kunst-
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
Nieuwsbrief
licht van een trainingsveld (Actief-voetbalveld)
belemmerden de daar aanwezige uilen ook
niet om zich te laten horen.
De tellingen in het dorp en omgeving zijn niet
systematisch uitgevoerd. De zanglocaties zijn
verspreid over acht kilometerhokken*. In bosen parkachtig gebied is de territoriumgrootte
25 – 28 ha. (Het Beste Vogelboek, 1972). Als
BMP-fusieafstand wordt 500 m aangehouden.
Op grond van de zanglocaties, aanwezigheid
van donsjongen, elkaar uitsluitende waarnemingen en de fusieafstand zou je voor
Eelde-Paterswolde op 11 territoria kunnen
uitkomen, aangeduid op het kaartje.
afgelopen winter debet zijn aan deze lage
score.
*waarnemingen komen uit de volgende km
hokken: , 232-575 (1 locatie, Schelfhorst),
233-572 (3 locaties), 233-573 (7), 233-574 (4,
incl. De Braak en Vennebroek), 233-575 (3,
incl. Hesselinksbos), 234-573 (2), 235 – 572
(1, Hoog Hullen), 235-573 (1, Vosbergen).
Dankwoord.
Met dank aan de waarnemers en speciaal aan
Jeroen Nienhuis die met mij de territoria
besprak en het kaartje maakte.
Leo Stockmann
NIEUWSFLITS
VOGELATLAS DRENTHE
SEPT. 2014
Overzichtskaart
Paterswolde
2013
territoria
Bosuil
Eelde-
In het waarnemingsgebied hangen zes
nestkasten, waarvan vier op het landgoed
Vosbergen. Controle van de kasten duidden
geen gebruik ervan aan. Waarschijnlijk is een
andere kast elders wel benut. Jonge bosuilen
zijn waargenomen op de landgoederen
Vennebroek en De Braak, Hesselinksbos, aan
de Hooiweg in Eelde en in de omgeving (bos)
van zojuist genoemde nestkast.
Op het kaartje in het artikel van Johan Bos zijn
in de gemeente Eelde zes territoria aangeduid
in de landgoederenzone van Eelde-Paterswolde. In het dorp zelf zijn geen territoria
aangeduid. In 2013/2014 komen we tot
hooguit vijf territoria in de landgoederenzone
en, heel opvallend, vijf in het dorp! Van
landgoed
Vosbergen
is
slechts
één
waarneming van een zingende uil bekend. Het
kan zijn dat dunningswerkzaamheden in de
Introductie
Het onderzoek voor de Vogelatlas gaat alweer
z’n laatste jaar in. Inmiddels zijn er in twee
volledige winter- en broedseizoenen vele
velduren besteed door enthousiaste tellers. Dit
landelijke onderzoek levert ook een schat aan
informatie op voor de
Drentse avifauna.
Momenteel zijn 152
wintersoorten en 163
broedvogelsoorten in
de database terecht
gekomen, maar dit
zijn voorlopige totalen.
In deze nieuwsbrief
presenteren we enige voorlopige resultaten,
maar ook de stand van zaken met betrekking
tot het telwerk en de vacante blokken. Deze
nieuwsbrief is naar alle Sovon-tellers en
donateurs van de WAD
verzonden. We hopen
dat vogeltellers die tot
nu toe nog niet mee
hebben gedaan aan de
atlas geïnspireerd raken
en mee willen helpen
om deze mooie, maar
omvangrijke klus te
klaren. Elders in deze
nieuwsbrief kunt u lezen
voor welke atlasblokken we nog op zoek zijn
naar tellers. Ook met een bescheiden bijdrage
kunt u ons verder helpen! Voor algemene en
inhoudelijke zaken over het atlasproject
9
Nieuwsbrief
verwijzen we u graag naar de website
www.vogelatlas.nl.
Enkele voorlopige resultaten
Ooievaar
Begin jaren tachtig van de vorige eeuw hing
het voortbestaan van de Ooievaar als
broedvogel in Nederland nog aan een zijden
draadje. Door middel van fokprogramma’s
heeft de populatie zich weer kunnen
uitbreiden.
Het veelvuldig voorkomen rond het fokstation
“De Lokkerij” bij Meppel is een beeld wat we al
heel lang kennen. Een ontwikkeling van de
laatste tien jaar is dat de populatie zich in
Drenthe steeds verder uitbreidt. Hiermee
behoort Drenthe tot de kerngebieden van ons
land. Zuidwest-Drenthe is inmiddels geheel
bezet en ook in de dorpen rond de NoordDrentse beekdalen is de Ooievaar een
gewone verschijning geworden.
Voorlopige wintervogelverspreiding Ooievaar
10
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
Vanuit deze gebieden breidt de soort zich
oostwaarts uit. In hoeverre de Drentse
broedvogels zich daadwerkelijk als trekvogel
gedragen is niet bekend. Gelet het ruime
verspreidingsbeeld in de winter heeft het er
alle schijn van dat een substantieel van de
vogels hier overwintert of in de nawinter
terugkeert. Het geheim van het recente
succes is nog steeds in nevelen gehuld.
Voorlopige broedvogelverspreiding Ooievaar
Patrijs
Het is sprokkelen geblazen met het aantal
waarnemingen van Patrijzen in Drenthe. Het
beeld na twee atlasjaren maakt duidelijk dat
we nog maar mondjesmaat Patrijzen tegen
komen in het veld. Om tot een completer
overzicht te komen zijn de Sovonverspreidingskaarten
van
kilometerhoktellingen uitgebreid met aanvullende atlaswaarnemingen en met waarnemingen uit de
database van Waarnemingen.nl. Met name in
de
broedvogelperiode
vormen
deze
waarnemingen een stevige aanvulling op het
atlaswerk. Gelukkig maar. In de zomer zijn
voorlopig in 51% van de blokken Patrijzen
aangetroffen tegen 19% van de blokken in de
winter. Hieruit komt duidelijk naar voren dat
deze standvogel snel wordt gemist. Dit blijkt
ook uit tellingen in de avondschemer waarbij
het geluid van roepende Patrijzen word
afgespeeld. Het afgelopen voorjaar leverde dit
in een aantal Drentse akkerbouwgebieden nog
een kleine dertig Patrijzen op. Daarom een
oproep aan iedereen om in het laatste
atlasjaar nog eens extra tijd aan deze soort te
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
besteden. Hoewel het hier een tussentijds
overzicht betreft wordt stilaan duidelijk dat de
kop van Drenthe en Zuidwest-Drenthe
verstoken lijken van Patrijzen.
Tijdens de vorige atlas in 1998-2000 was
landelijk al duidelijk een inkrimping van de
populatie waarneembaar. Deze krimp heeft
zich verder voortgezet. Drenthe lijkt langzaam
tot de marginale randgebieden te behoren.
Nieuwsbrief
Drentse weidevogels
Net als in de rest van het land is in Drenthe
sprake van een ware exodus van weidevogels
uit zowel agrarisch gebied als natuurterreinen.
Alleen in het Hunzedal, de Veenkoloniën en
Zuidoost-Drenthe zijn nog duidelijke kernen
zichtbaar.
Voorlopige broedvogelverspreiding Wulp
Voorlopige broedvogelverspreiding Watersnip
Voor veel soorten is Drenthe landelijk gezien
geen belangrijke provincie, dit geldt echter niet
voor de Wulp en Watersnip.
11
Nieuwsbrief
Tijdens de vorige atlasperiode bedroeg het
landelijk aandeel van Drenthe resp. 18% en
20%. De meest recente kaarten laten zien dat
Drenthe samen met de Noordwest-Overijssel
een waar bolwerk vormt voor de Watersnip.
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
voorzichtige de conclusie worden getrokken
dat de soort op z’n retour is.
De Boomklever rolt Drenthe op
Het zat er aan te komen dat Drenthe volledig
onderdeel uit zou gaan maken van de
verspreiding van de Boomklever in ons land.
Nest Watersnip (foto: Sjoerd Boonstra)
Extensief beheerde beekdalen en natte
heidevelden in Zuidwest-Drenthe en het
Drentse
Aa
gebied
zijn
belangrijke
kerngebieden.
Voorlopige winterverspreiding Boomklever
Broedsel van de Wulp in een graanstoppelveld
(Bert Dijkstra)
Of de aantallen van de vorige atlas 1998-2000
worden gehaald is nog maar de vraag. Vrij
recent is er sprake van afname in delen van
de Drentse Aa. In gebieden als het
Bargerveen en de omgeving van het
Leekstermeer en Peizermaden (de Onlanden)
is de soort tijdens het atlaswerk nog maar
mondjesmaat aangetroffen. Zuidwest-Drenthe
kan nog steeds tot de landelijke bolwerken
van de Wulp worden gerekend, al is hier
sprake van afname. Ook het Hunzedal en de
Veenkoloniën doen aardig mee, hier komt de
soort in vooral in akkergebieden voor. In
vooral Midden- Drenthe en in het meest
noordelijk deel van de provincie kan echter de
12
Voorlopige broedvogelverspreiding Boomklever
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
Nieuwsbrief
De recente verspreidingskaarten, waarbij de
winterkaart voorloopt op die van het
broedseizoen, laat dat mooi zien. De lege
blokken komen vrijwel overeen met nog niet
onderzochte blokken/ingestuurde gegevens.
Zelfs de Veenkoloniën en ook Friesland,
Noordwest-Overijssel en de Noordoostpolder
raken steeds meer bevolkt. Aantallen in veel
Drentse blokken of km-hokken doen niet meer
onder voor gebieden die al veel langer bezet
zijn. Dankzij eerdere (atlas)inventarisaties
weten we dat er in Drenthe in 1975 nog maar
10 broedparen zaten. Dat liep langzaam op
naar 70 in 1983. Daarna ging het snel met 250
in 1990, 600 in 2000 en 2000 paren in 2006.
Nestkast bezet door Boomklever (Bert Dijkstra)
Bosrijke gebieden zijn volop bezet en in nieuw
bezette gebieden vindt nog uitbreiding plaats.
Het moet gek gaan wil de teller in het huidige
atlasproject niet om en nabij de 3000 paren
uitkomen. Maar daarvoor moeten we wel alle
hoeken van Drenthe afzoeken. Dat moet
lukken, want de Boomklever is vrij gemakkelijk
op papier te krijgen.
Stand van zaken validatie
Nagenoeg alle ingestuurde schattingen van
zowel wintervogels als broedvogels zijn
gevalideerd. Hierbij wordt gekeken naar
volledigheid van de tellingen, gebruik van
aanvullende gegevens, schattingen e.d. Nog
niet iedere teller heeft de tellingen ingestuurd,
zoals uit onderstaande overzichten blijkt! Bij
enkele blokken is niet geheel duidelijk of er
geteld is. We hopen hier snel duidelijkheid
over te krijgen. We gaan er van uit dat
gegevens van het broedseizoen 2014 deels
nog moeten worden ingevoerd. Wacht hier
niet te lang mee en stuur de volledige lijst met
schattingen en broedcodes snel in.
Stuur je blok vóór 1 november in ….
en win!
De "r" is weer in de maand en dat betekent dat
het tijd wordt om de broedvogelschattingen
van dit jaar te maken en in te sturen.
13
Nieuwsbrief
In de meeste gebieden zullen de BMPgegevens inmiddels ingevoerd zijn. Omdat we
heel graag willen dat iedereen zijn schattingen
maakt en instuurt, verloten we maar liefst 50
atlasshirts. Iedereen die sinds de atlasstart in
2012 een blok heeft ingestuurd dingt dus mee.
Als klap op de vuurpijl zal Sovon-directeur
Theo Verstrael op de Landelijke Dag
(zaterdag
29
nov.
a.s.)
tijdens
de
middagpresentatie van de Atlas in de grote
zaal de namen van drie geluksvogels uit deze
groep van vijftig trekken. Zij krijgen een gratis
soortsponsorschap ter waarde van 100 euro
aangeboden. De unieke gelegenheid om je
naam op de atlassite en t.z.t. in het boek te
verbinden aan je favoriete vogelsoort. Extra
redenen dus om vóór 1 november 2014 je blok
in te sturen.
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
We zijn er bijna in Drenthe, maar nog niet
helemaal. Momenteel zijn er zowel voor de
winter- als broedvogeltelling nog 10 blokken
vacant.
Hiervoor worden dringend tellers gezocht.
Mocht je klaar zijn met je eigen blok en heb je
zin om elders mee te tellen, dan horen we dit
graag. Ook nieuwe tellers zijn uiteraard van
harte welkom. De laatste vacante blokken
proberen we met gezamenlijke inzet van
meerdere tellers aan te pakken. Iedereen
draagt dan een steentje bij en zo blijft de klus
behapbaar. Uiteraard is het ook prima om zelf
een vacant blok te tellen. Samen de
schouders er onder, dan moet het toch lukken
om de klus komende winter en voorjaar te
klaren? Aanmelden kan via Bert Dijkstra
([email protected]).
Vacante blokken!
We gaan het laatste jaar in! Landelijk gezien
gaat het in Drenthe goed. Met name in
Friesland, Groningen, Gelderland en NoordBrabant is er nog aardig wat werk te verzetten.
Bert Dijkstra, Arend van Dijk en HenkJan Ottens
Atlas Districtscoördinatoren Drenthe
Overzicht vacante blokken wintertelling
Overzicht vacante blokken broedvogeltelling
14
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
Nieuwsbrief
15
Nieuwsbrief
Jaargang 26 (nr. 2): september 2014
WAT IS DE WERKGROEP AVIFAUNA DRENTHE?
De Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe is op 28 juni 1977 opgericht met als doel het organiseren en stimuleren
van ornithologisch veldonderzoek voor wetenschappelijke doeleinden en ten dienste van vogel- en
natuurbescherming, speciaal in de provincie Drenthe. Daarnaast is publicatie van de resultaten van het door de
WAD georganiseerde en gestimuleerde onderzoek een belangrijke doelstelling en heeft de
WAD de functie van SOVON-districtsraad op zich genomen.
In 1982 heeft de WAD, in samenwerking met de provincie Drenthe, het boek ‘Vogels van
Drenthe' uitgegeven. Met ‘Broedvogels van de provincie Drenthe’, in 1996, hebben WAD,
SOVON en de provincie Drenthe opnieuw samengewerkt. ‘Wintervogels in Drenthe’, een
boek over vijf jaar wintertellingen in januari (1995-1999), is de nieuwste uitgave van de
WAD. Dit boek verscheen eind 2001.
De WAD biedt vogelaars de gelegenheid om in het periodiek ‘Drentse Vogels’ verslag te
doen van hun onderzoek in Drenthe. In de loop van de jaren heeft dit blad bij
vogelonderzoekers in binnen en buitenland een uitstekende reputatie opgebouwd. Iedereen
die de WAD wil steunen kan dit in de eerste plaats doen door mee te werken aan de diverse vogelonderzoeken.
Ook kan iedereen donateur worden voor € 15,00 per jaar (organisaties betalen € 30,00 per jaar). Donateurs
ontvangen automatisch ‘Drentse Vogels’ na uitkomen en betaling van contributie. U kunt zich als donateur
aanmelden door overmaking van het verschuldigde bedrag op bankrekening 3870292 t.n.v. Werkgroep Avifauna
Drenthe onder vermelding van ‘nieuwe donateur’. Graag gehele naam invullen (afkorting wordt niet herkend) en
nieuwe donateurs ook graag adresgegevens vermelden.
BESTUURSLEDEN EN COÖRDINATOREN VAN DE
Bestuur:
Sjoerd Boonstra – voorzitter / WAD-website / Nieuwsbrief / lid Ledenraad SOVON
Grasbeemd 19, 9403 MH Assen (tel.: 0592 – 40 91 85; e-mail: [email protected])
Joop Kramer – secretaris / interne zaken
Oosteinde 13, 9415 PA Hijken (tel.: 0593 – 52 52 42); e-mail: [email protected]
Eelke Schoppers – penningmeester / coördinator BSP-nb / beheer waarnemingenarchief
Damsport 427, 9728 PS Groningen ([email protected])
Hans Olk – coördinator Drentse vogel van het jaar / coördinator klapekstertelling
Doevenkamp 32, 9401 MD Assen (tel.: 0592 – 31 53 63; e-mail: [email protected])
Harold Steendam - coördinator midwinter watervogeltelling / fenologie
Kerspel 10, 9468 GK Annen (tel.: 0592 – 27 38 45, e-mail: [email protected]
Ben van Osch – lid Ledenraad SOVON
Kennemerland 131, 9405 LE Assen (tel.: 0592 – 35 29 04, e-mail: [email protected]
Overige projectcoördinatoren / Eindredactie Drentse Vogels:
vacant – coördinator januaritelling
Bert Dijkstra – eindredacteur Drentse Vogels
Burg. Jollesstraat 11, 9401 LD Assen (tel.: 0592 – 31 02 14; e-mail: [email protected])
Jaap Ruiter – coördinator ganzen- en zwanentelling
Kwekebosweg 2, 7849 TA De Kiel (tel.: 0591 – 38 20 70); e-mail: [email protected]
16