IVN Uitloper Winter 2014 digi

De Uitloper
Magazine voor leden en relaties van IVN Amersfoort e.o.
In dit nummer o.a.
UIT DE VERENIGING
23e jaargang - nummer 4 - Winter 2014
Flitsende start Handen uit de
mouwen
Ontwikkeling eerste IVN-app
Help de vlinder door de winter
Extra korting op fraai
natuurboek
Mug heeft tweelingzusje
Zoetwaterschildpadden
SmaakmakerS
voor uw
communicatie
Uraniumweg 17
Postbus 1557
3800 BN Amersfoort
T 033 750 35 35
E [email protected]
I www.klomp-reproka.nl
INHOUD
BINNENLOPER
Van de voorzitter
4
Uit de vereniging
5
Handen uit de mouwen
7
Natuurlezingen8
Agenda en Natuurexcursies
10
Help de vlinder door de winter
12
Extra korting op natuurboek
13
Maak nu de nestkast schoon
14
Mug heeft tweelingzusje
15
Zoetwaterschildpadden16
Colofon17
IVN lidmaatschap
17
Contact18
Foto’s voorpagina
De smient, vanwege zijn fluitende geluid ook wel
bekend als fluiteend, komt ongetwijfeld weer in
groten getale naar Eemland om hier te overwinteren. Een van de mooie dingen van de winter
is dat het schitterende lijnenspel van bomen zichtbaar is. Hier een rijtje knotwilgen in Den Treek.
Mét sneeuw. Dat laatste is even afwachten...
door Kees Quaadgras
Dit keer niet zo’n dikke Uitloper. Dat krijg je er
van als je ook een nieuwsbrief hebt. Dan heeft
het nieuws al deels daar in gestaan.
In dit nummer weer de gebruikelijke rubrieken,
met lezingen op elke eerste dinsdag van de
maand. Deze keer over ‘onze’ slechtvalken op
de Onze Lieve Vrouwetoren. En over eten uit
de natuur.
De excursies gaan naar Nimmerdor en Den
Treek, en over het nieuwe toeristische fietspad
langs de Eem. Let op: op de fiets !
Andere onderwerpen: de eerste activiteit van
de nieuwe werkgroep Handen uit de mouwen,
help de vlinder door de winter en schildpadden. Schildpadden? Ja, want die komen
steeds vaker voor in stadssingels en -vijvers.
Uitgezet door mensen die er genoeg van hadden zo’n beest in huis te hebben. Of ontsnapt.
In het Waterwingebied zitten minstens twee
roodwangschildpadden.
Een rubriek ga je missen: de Natuurkidzzz.
De redactie hoorde van de werkgroep Jeugd
dat de kids die pagina niet of nauwelijks lezen.
Dat was dus een beetje zonde van de tijd en
energie van de redactie en van schrijver Ton
Kalwij. Bij deze bedankt Ton.
Voorts een wandelroute aan de hand van
gps-gegevens, oftewel het global positioning
system dat via de smartphone of een gpsontvanger exact aangeeft waar je je bevindt.
Een groepje IVN’ers ontwikkelde voor deze
wandeling een app, met natuurinformatie over
plekken langs de route.
Tot slot: in maart komt er een mooi natuurboek
uit, over planten, insecten en bestuiving. Veel
mooie foto’s, verhelderende tekeningen, informatieve teksten. De uitgever geeft lezers van
De Uitloper een extra korting van 10 procent.
Meer verderop in dit blad.
Veel leesplezier.
3
VAN DE VOORZITTER
In de vorige Uitloper
wenste ik jullie een dynamische herfst toe....
Op het moment dat ik dit
schrijf is de herfst gelukkig eindelijk begonnen.
Nou ja, het was natuurlijk
wel heerlijk die zon en
hoge temperaturen op 1 november, maar het is
nu meer zoals het hoort.
Zo, en laat de sneeuw dan nu maar komen. Ik
wens jullie een stevige winter toe met, wie weet,
een witte kerst.
Ruud van Nus
De winter staat voor de deur, tijd voor gezellige
IVN-winterwandelingen en Hollandse stamppotten. Wat gebeurt er zoal binnen de vereniging?
Het is inmiddels duidelijk geworden dat de
vleermuizenwerkgroep die aansluiting zocht bij
een vereniging heeft gekozen voor de KNNV.
Het profiel van de KNNV sluit net iets meer aan
bij het profiel van de werkgroep. Wij wensen
Erik Broers en zijn werkgroep veel succes bij de
KNNV. Overigens heeft het bestuur de intentie
om op korte termijn nader kennis te maken met
de KNNV. Wellicht kunnen we meer aan elkaar
hebben als we aanvullend samenwerken.
Het informatiebord bij het Postzegelpark aan
de Leusderweg is inmiddels van nieuw glas voorzien. Er wordt nu hard aan gewerkt om het zo
fraai mogelijk in te richten. Ga er eens kijken, het
is een mooi stukje groen midden in de stad.
Als het winter is, is het ook leuk om alvast vooruit
te blikken naar de zomer. Het is de bedoeling
om in juni een leuke ledendag voor alle leden
en donateurs van de afdeling Amersfoort te
organiseren. Het wordt een informele dag waar
aan verschillende werkgroepen bijdragen. We
houden jullie op de hoogte.
En noteer alvast zondag 11 januari in je agenda
voor de nieuwjaarsborrel. Plaats, tijd en programma volgen.
4
Nationale Tuinvogeltelling
De Nationale Tuinvogeltelling van Vogelbescherming Nederland heeft plaats op 17 en
18 januari 2015. Jaarlijks tellen tienduizenden
Nederlanders in het derde weekeinde van
januari de vogels in hun tuin en helpen zo
mee aan het grootste burgerwetenschapsproject van Nederland. Vorig jaar namen zo’n
55.000 mensen deel aan het evenement. De
top drie bestond toen uit huismus, koolmees
en merel. Inschrijven kan nu al via
www.tuinvogeltelling.nl
Je ontvangt dan wekelijks een tuinvogeltip
in de mail en daarnaast aanbiedingen uit de
webshop van Vogelbescherming.
UIT DE VERENIGING
Nieuwjaarsbijeenkomst
De nieuwjaarsbijeenkomst wordt gehouden op
zondag 11 januari. Bij het ter perse gaan was de
locatie nog niet bekend. Dit wordt bekend gemaakt in een Vooruitloper en/of een aparte brief.
schreven, in de volgende Uitloper of Vooruitloper
doen we meer uit de doeken.
Maar je kan je nu alvast opgeven bij Annemiek:
[email protected].
Reserveer die data…!
IVN zoekt facebookbeheerder
Wandelen met je Smartphone
De werkgroep Communicatie wil gehoor geven
aan het advies van een professionele communicatiedeskundige om een facebook-pagina
te openen, dit om de naamsbekendheid van
het IVN te verhogen. Daarom zoeken wij een
beheerder facebook IVN Amersfoort e.o.
Belangstellenden wordt verzocht zich te melden
bij Jan Oudemans, e-mail: [email protected],
telefoonnummer 033 – 465 68 36.
IVN-weekeinde 2015
door Anneke Abma en Annemiek Cornelissen
Gaan jullie volgend jaar weer mee op IVNweekeinde? Op 24, 25 en 26 april hebben we
een boerderij afgehuurd in Katwoude (NH), vlak
bij Monnickendam. Van daar uit ondernemen we
mooie tochten. Te voet, per fiets, per boot.
In de vorige Uitloper staat al een en ander be-
door Gert Lodewijks
Het lijkt een beetje op spoorzoeken. Een route
volgen door de binnenstad van Amersfoort geleid
door je Smartphone en dan met een aantal
aanwijzingen over wat de natuur op de kaden te
bieden heeft. Sinds kort kan dat.
Naar aanleiding van een IVN-lezing over het
gebruik van nieuwe media in de natuur hebben
een paar IVN-ers de koppen bij elkaar gestoken
om te zien wat er in Amersfoort op te zetten is.
Peter, Viveke, Gert en Ben hebben gezocht,
samengesteld en getoetst.
Als uitgangspunt is een bestaande wandeling gebruikt: Van Monnikendam tot Tripmadam, nummer 4 uit de serie Natuurwandelingen in en rond
Amersfoort. De route is drie kilometer lang en je
loopt door je smartphone gestuurd van punt naar
punt. Daar komen door op de icoontjes te klikken
kleine stukjes verklarende tekst tevoorschijn.
5
UIT DE VERENIGING
Enige kennis van de natuur is wel gewenst.
De route is vrij te downloaden. Het is te vinden
via www.viewranger.com. Daar moet je een gratis
account aanmaken. Ga naar de kaart en naar
Amersfoort en je ziet het logo van IVN. Download
de route en synchroniseer dit naar je smartphone.
Als je in je smartphone in de organizer deze
route kiest kun je via de optie ‘go to map’ naar de
routekaart gaan.
Het vraagt een beetje oefenen om er goed mee
om te kunnen gaan, maar dat is bij deze nieuwe
media altijd een uitdaging.
Graag horen we van jullie of je hem gelopen hebt
en wat je er van vond.
Voor reacties en opmerkingen:
[email protected]
De niet-werkgroep nieuwe media.
6
UIT DE VERENIGING
Handen uit de Mouwen maakt bliksemstart
door Jan Oudemans
De nieuwe werkgroep Handen uit de Mouwen
(HudM) is zaterdag 1 november, op de landelijke
Natuurwerkdag, flitsend van start gegaan. Renée
van Assema, stadsecoloog, had voor ons een
ideaal terreintje uitgezocht: Oud-Leusden, een
kleine zandverstuivi tussen de A28 en landgoed
Den Treek in de gemeente Leusden, maar
gepacht door de gemeente Amersfoort.
Deze zandverstuiving, annex stukjes heide,
dreigt vol te groeien met grove dennetjes,
Amerikaanse eikjes en Amerikaanse vogelkers.
Zonder onderhoud gaat zo’n landschap verloren
en verandert binnen korte tijd in een eentonig
dennenbos, waarvan we er al zo veel hebben.
Met zeventien man en vrouw, onder wie drie
kinderen, zijn we deze wildgroei te lijf gegaan
met handkracht, spade, snoeischaar en spanzaag. De gereedschappen zijn ons welwillend
te leen gegeven door onze werkgroep Knotten.
Daar bovendien Bas Bouman van de werkgroep
Fotografie bereid was reportage-foto’s te maken,
was dit een welkome samenwerking tussen onze
IVN-werkgroepen.
De welverdiende pauze met koek-en-zopie.
Foto: Bas Bouman.
En er is gewerkt! In het zomerse weer, zonovergoten bij 20 graden op deze eerste novemberdag (!) is er gezwoegd en geploeterd, getrokken,
geknipt en gezaagd door onze mensen, die ondanks hun korte mouwen parelend zweet op hun
voorhoofden hadden. Gelukkig was de instructie
om alle gerooide groen niet af te voeren, maar
in rillen neer te leggen in het aangrenzende bos,
om daar te dienen als schuil- en overwinteringsplaats voor zoogdieren, vogels en reptielen. Een
duidelijke win-win situatie.
Het blijkt uitermate verbroederend te zijn om
met zo’n groep een terrein een opknapbeurt te
geven, met zo’n spectaculair resultaat. Ondanks
de grote inzet van de ploeg is het karwei in
het centrale gedeelte niet helemaal gereed
gekomen. De klacht werd gehoord dat het nog
te vroeg was om kerstversiering mee naar huis
te nemen. Deze twee gegevens combinerend
houden we vlak voor Kerstmis een vervolg.
Oproep: zaterdag 13 december gaan we dit
werk afmaken, en kan eenieder zo veel dennengroen mee naar huis nemen als hij wil.
Meld u zich bij mij aan: Jan Oudemans,
e-mail [email protected], tel.: 033 – 465 68 36.
De opzet van deze werkgroep is om op projectbasis, enige malen per jaar, zo’n klus aan te
pakken. We roepen een ieder die dit wat lijkt op
om zich bij mij op te geven voor de naamlijst van
gegadigden.
Als een karwei zich aandient krijgt iedereen een
e-mailbericht, waarop u niet, dan wel positief of
negatief kunt reageren. Dus geen verplichtingen,
geen vaste roosters, maar wel af en toe een mogelijkheid om lekker in Moeder Natuur bezig te
zijn. Meld u met mailadres en telefoonnummer.
7
NATUURLEZINGEN
door Anneke Abma
Dinsdag 6 januari, 20 - 22 uur
De Slechtvalk, door Peter van Geneijgen
De slechtvalk is een tot de verbeelding sprekende roofvogel. Het is ‘s werelds snelste vogelsoort. De maximale snelheid van de slechtvalk
in duikvlucht wordt geschat op wel 300 kilometer
per uur.
Slechtvalken broeden niet zelden dicht bij de
mens: in hoogspanningsmasten, wolkenkrabbers en fabrieksschoorstenen. Dit komt doordat
deze vogels menselijke bebouwing beschouwen
als rotslandschap, met prima plekken om in te
broeden. Bovendien is er een vrijwel onuitputtelijke voedselbron aanwezig in de vorm van onder
andere stadsduiven.
Sinds het najaar van 2012 heeft zich ook in de
binnenstad van Amersfoort een paartje slechtvalken gevestigd. Dit jaar (2014) heeft dit paartje
in een nestkast op de Onze Lieve Vrouwetoren
drie eieren uitgebroed. Van de jongen die zijn
uitgevlogen, twee vrouwtjes en een mannetje, is
bekend dat het mannetje inmiddels helaas dood
is aangetroffen.
Nederland is een belangrijk gebied voor overwinterende slechtvalken uit noordelijke streken.
Pas vanaf 1990 wordt er ook jaarlijks gebroed, in
toenemende mate. De Werkgroep Slechtvalk Nederland volgt de ontwikkeling van de populaties
op de voet en onderzoekt de biologie en ecologie
van ’s werelds snelste roofvogels.
Peter van Geneijgen van de Werkgroep Slechtvalk Nederland is al een aantal jaren actief in de
werkgroep. Met zijn kennis van en ervaring met
het monitoren van de slechtvalk in Nederland
belooft dit een boeiende lezing te worden.
8
Amersfoortse Slechtvalk.
Dinsdag 3 februari, 20 - 22 uur
Voedselbossen: verzoening van landbouw en
natuur, door Wouter van Eck
Kan de productie van voedsel samenvallen
met rijke natuur? In een voedselbos worden
verrassend goede resultaten geboekt. Wouter
van Eck realiseerde vijf jaar geleden op een kale
maisakker, met de naam Ketelbroek, het eerste
voedselbos van Nederland. Hij is nu actief voor
Foodforestry, een organisatie die zich inzet om
NATUURLEZINGEN
kennis over en aanleg van voedselbossen te
stimuleren.
Een voedselbos is een door mensen gecreëerde
plantengemeenschap met een extreem hoog
aantal eetbare soorten. Noem het een alternatief,
duurzaam landbouwconcept: voedselproductie
zonder (kunst)mest, bestrijdingsmiddelen of
kunstmatige beregening, maar met slim gebruik
van ecologische principes die kenmerkend zijn
voor een natuurlijk bos.
Een voedselbos combineert hoge productie
van fruit, noten en eetbaar blad met een hoge
biodiversiteit en een afname (en zelfs absorptie)
van vervuilende emissies.
Van Eck vertelt over grote en kleine voedselbos-
projecten in Nederland. In Amersfoort is weinig
plek voor nieuwe bossen of grote voedselbosprojecten, maar de lezing kan mogelijk wel inspireren tot kleinschalige toepassing op bijvoorbeeld
moestuincomplexen. Op wat grotere schaal zou
het principe van voedselbossen een idee kunnen
zijn voor eigenaren bij landgoedontwikkeling in
het buitengebied.
In ieder geval past het concept voedselbos zeker
in de Amersfoortse trend van duurzaamheid en
streekproducten!
De lezingen hebben plaats in Museum Flehite,
Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort. De toegang
is gratis. Maximaal zeventig bezoekers.
Hoge productie in voedselbos. Foto: Foodforestry
99
AGENDA
JANUARI
Zondag 4 januari, 14.00 uur
Winterwandeling over het landgoed Stoutenburg.
Door: Het Utrechts Landschap.
Meer informatie op www.utrechtslandschap.nl/
activiteiten.
Dinsdag 6 januari, 20.00 uur.
Lezing: de slechtvalk
Door Peter van Geneijgen.
Museum Flehite: Westsingel 50, 3811 BC
Amersfoort.
Zondag 11 januari: Nieuwjaarsbijeenkomst
IVN Amersfoort e.o.
Locatie en programma volgen.
Zondag 18 januari, 14.00 - 16.00 uur
Wandeling: Nimmerdor en Oud-Leusden
Start: parkeerplaats Paradijsweg, ingang vanaf
Dodeweg, bij fiets/voetgangersbrug over A28,
Amersfoort
Stuifzandgebied Oud-Leusden.
Zondag 25 januari, 14 uur.
Kinderactiviteit rond het overleven van dieren
en planten in de winter.
Door: Utrechts Landschap. .
10
10
WANDELINGEN
Zondag 18 januari, 14.00 - 16.00 uur
Nimmerdor en Oud-Leusden
Start: parkeerplaats Paradijsweg, ingang
vanaf Dodeweg, bij fiets/voetgangersbrug
over A28, Amersfoort
Nimmerdor is in 1645 gesticht door Everard
Meyster en heeft dus een lange geschiedenis. In
1880 werd familie de Beaufort eigenaar en die
verkocht het in 1915 aan de huidige eigenaar.
Helaas is het landhuis in de oorlog verwoest
en niet meer herbouwd. De gemeente Amersfoort heeft het westelijk deel in 1986 gekocht
en maakt nu een renovatieplan voor natuur en
recreatie.
Op weg van Nimmerdor naar Oud-Leusden
komen we langs het oude torentje op de begraafplaats van Oud-Leusden. Rond 1800 was
Oud-Leusden een klein dorpje van ongeveer
25 woningen. Nu is er alleen een restaurant
en manege van over. De begraafplaats, kamp
Amersfoort en een reconstructie van wegen zijn
er voor in de plaats gekomen.
We lopen langs het Hazenwater met een klein
stuifzandgebied en een ‘natte plek’ die bijzonder
is vanwege zijn vegetatie. Langs de Doornse
weg hebben we een goed zicht op de heidecorridor die door de provincie Utrecht is aangelegd.
Een mooie winterse wandeling met veel aandacht voor cultuur en geschiedenis.
Meer informatie: Arie van den Bremer,
tel. 033 - 4325700
Zondag 15 februari, 14.00 - 16.00 uur
Nieuw pad langs de oude Liniedijk
Start: parkeerplaats achter de vuurtorenflat,
Balladelaan, 3813 CB Amersfoort
Een fietstocht van tien kilometer over de Grebbeliniedijk en door Hoogland-West weer terug. In
november 2014 is de dijkverbetering van de zuidelijke randmeren en de Eem op het traject van
WANDELINGEN
AGENDA
Landgoed Stoutenburg, Stoutenburgerlaan,
Niet gratis.
Meer informatie op www.utrechtslandschap.nl/
activiteiten.
FEBRUARI
Zondag 1 februari, 14 uur.
Wandelexcursie over landgoed Stoutenburg,
met aandacht voor bomen.
Door: Utrechts Landschap.
Meer informatie op www.utrechtslandschap.nl/
activiteiten.
Fietspad langs de Eem. Foto: Wilma Rozeboom
de Grebbeliniedijk gereed gekomen. Fietsend
over het nieuw aangelegde fietspad, ontdekken
we de sporen van het verleden van de Eem en
haar omgeving en staan we stil bij het heden en
de toekomst.
Onderweg geven de gidsen uitleg over de geschiedenis van de Eem en de Grebbelinie, over
waterzuivering en oppervlaktewater, de aanleg
van de dijk en de factoren waar rekening mee
gehouden moet worden bij een verbeteringsproject. Natuurlijk hebben we oog voor de nieuw
geschapen kansen voor de natuur en speuren
we naar signalen van het ontluikende voorjaar.
Meer informatie: Wilma Rozeboom,
tel. 033 - 494 08 13
Dinsdag 3 februari, 20.00 uur.
Lezing: voedselbossen: verzoening van
landbouw en natuur.
Door Wouter van Eck.
Museum Flehite: Westsingel 50, 3811 BC
Amersfoort.
Zondag 15 februari, 14.00 - 16.00 uur
Wandeling: Nieuw pad langs de oude
Liniedijk
Start: parkeerplaats achter de vuurtorenflat,
Balladelaan, 3813 CB Amersfoort
MAART
Zondag 1 maart, 14 uur
Voorjaarswandeling door natuurgebied
Bloeidaal.
Door: Utrechts Landschap.
Start bij de parkeerplaats aan de Koedijkerweg.
Meer informatie op www.utrechtslandschap.nl/
activiteiten.
Dinsdag 3 maart, 20.00 uur.
Lezing: vlinders in de Gelderse Vallei.
Door Anko & René de Graaf.
Museum Flehite: Westsingel 50,
3811 BC Amersfoort.
11
11
VLINDERSTICHTING
Help de vlinder door de winter
Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting
op zondag 9 november 2014
De natuur is volop bezig zich klaar te maken
voor de winter. De meeste vlindersoorten gaan
als ei, rups of pop de winter door. Vier dagvlinders echter houden als vlinder een winterslaap:
citroenvlinder, kleine vos, gehakkelde aurelia en
dagpauwoog .
De eitjes, rupsen en poppen zitten op allerlei
plekken en dus ook in tuinen. In dor plantenmateriaal, in holle stengels en in bladeren en takken
zijn ze weg gekropen. Van groot belang is om
niet te veel materiaal af te voeren uit de tuin.
Het is een sprookje dat voor de winter een tuin
helemaal gestript moet worden en zo kaal mogelijk de winter in moet gaan. Dit is slecht voor de
dierenwereld in de tuin.
Vier soorten dagvlinders en diverse nachtvlinders gaan als vlinder de winter door. Citroenvlinder en gehakkelde aurelia kruipen weg tussen
takkenhopen en in groenblijvende struiken zoals
coniferen en klimop. Daar hebben ze een veilige
en beschutte plek en daar gaan ze in winterslaap. Ze halen vocht uit hun lichaam, zetten
de spijsvertering op een laag niveau en maken
antivries aan, vergelijkbaar met wat wij in onze
auto’s gebruiken. Daardoor zijn ze uitstekend in
staat om 20 graden vorst te overleven.
Kou is voor deze vlinders geen probleem, maar
warmte wel. Dagpauwoog en kleine vos gaan
in winterslaap in bunkers, schuurtjes en holle
bomen, maar sommigen vinden een plekje binnenshuis, op zolders bijvoorbeeld. Ze hebben die
plekken opgezocht in september en oktober en
hebben opgelet of het er koel en donker was.
12
Die plekken kunnen alleen nogal veranderen als
de temperatuur omlaag gaat en de verwarming
aangaat. Dan kunnen juist die plekjes in de nok
van het dak extra warm worden en dat is funest
voor de vlinders. Ze ontwaken uit hun winterslaap, verbruiken daarvoor veel energie en sterven door uitputting. Kou is prima, warmte niet!
Het beste dat je kunt doen is die vlinders op
te warm wordende plekken oppakken en koud
wegzetten, bijvoorbeeld in een schuurtje, onverwarmde kamer of in zo’n vlinderoverwinteringskastje dat veel wordt aangeboden. Uit zichzelf
gaan vlinders daar niet snel in, maar ze zijn
prima om vlinders die in huis zaten er naar toe te
verhuizen. Een vlinder kan het best bij de vleugels worden opgepakt, tussen middelvinger en
wijsvinger, het V-teken. Zo is er de minste kans
de vleugels beschadigen. Zet de vlinder met de
pootjes tegen een muur of wand op een koele
plek en laat hem daar zitten. Vaak verplaatsen
ze zich nog iets, maar als ze weer in winterslaap
zijn kunnen ze er maanden blijven hangen. Zo
helpen we de vlinder door de winter!
Oorspronkelijke tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting. Geredigeerd door redactie.
BOEKEN
“Niet zonder elkaar” met dubbele korting
Niet zonder elkaar. Dit is de titel van een natuurboek dat NatuurMedia Uitgeverij in maart 2
015 op de markt brengt. Het onderwerp is bloembestuiving, onmisbaar in de voortplanting van
bloemplanten.
Talloze insecten, op wereldschaal zo’n 150.000
soorten, helpen bij de overdracht van stuifmeel
van de ene bloem naar de andere. Zij zijn de
motor die de rijke plantenwereld in stand houdt.
Zij verbinden plant met plant, de plantenwereld
met de dierenwereld en zij zorgen ervoor dat de
natuur zich in eindeloze cycli vernieuwt.
Het aardige is dat
bloembestuiving
voor
iedereen
makkelijk is te
bekijken.
Insecten
vliegen
van bloem
naar
bloem.
Niet direct
zichtbaar
is een
harde
strijd met verleiding, concurrentie en bedrog.
Daar over gaat dit boek, en over het slimme
leren van ogenschijnlijk ‘domme’ dieren en over
de handigheidjes waarmee de plantenwereld
bijen, vlinders en andere insecten aan zich weet
te binden.
Voorts over vele ontdekkingen, evolutie, diergedrag, natuurbescherming en toepassingen in
land- en tuinbouw.
Planten, bloemen, bijen, hommels, vlinders,
kevers en zweefvliegen worden prominent in
beeld gebracht. Het blikveld is mondiaal, maar
de meeste voorbeelden liggen in West-Europa.
Auteurs zijn Louis Schoonhoven, oud-hoogleraar
entomologie uit Wageningen, Koos Biesmeijer
van Naturalis, Gerard Oostermeijer (UvA),
medewerking van de Vlinderstichting, de Nederlandse Bijenhouders Vereniging, de Nederlandse
Vereniging van Botanische tuinen en FLORON.
Het gebonden boek telt 192 pagina’s en bevat tal
van fraaie foto’s en tekeningen.
De winkelprijs
wordt
naar
verwachting 29,50
euro. Bij
voorintekening
wordt dat
19,50
euro. De
redactie
van De
Uitloper
heeft
contact
met de uitgever met als resultaat nog eens 10
procent extra korting. Omdat ik zelf ook kosten
krijg stel ik de prijs vast op 17,95 euro.
Boeken kunnen worden besteld, met vermelding van het eigen e-mailadres, door
17,95 euro over te maken op bankrekening
NL72INGB0001781972 ten name van
C. Quaadgras te Amersfoort.
13
NATUUR
Maak nu de nestkast schoon
November is de tuinmaand van het niets doen.
Want de boel de boel laten is goed voor de
vogels in de tuin. Op een ding na: maak nu de
nestkast schoon. Als het kouder wordt is een
nestkastje namelijk een veilige en droge plek
voor vogels om te schuilen.
De tuin leeft naar de winter toe. Wie zijn tuin
laat voor wat het is creëert een prima plek
voor vogels om dit seizoen door te komen. De
afgevallen bladeren vormen een deken, waar
onder kleine insecten en bodemdiertjes schuilen.
En dat is ideaal voedsel voor vogels. Zodra de
temperaturen echt gaan dalen, is een vogelhuisje een goede plek voor vogels om te schuilen.
Ook wel eens ongenode gasten .
Vooral mezen kruipen graag weg in een nestkast
en van boomkruipers is bekend dat ze er met
een flink aantal tegelijk schuilen. Schoonmaken
doe je met warm water, een sopje is niet nodig.
Haal eerst het oude nestmateriaal uit de kast,
giet kokend water in de kast om vlooien en luizen
te doden en borstel daarna de nestkast schoon.
De maand november is ook het uitgelezen moment om een nieuwe nestkast op te hangen.
Overgenomen van de Vogelbescherming Nederland. Oorspronkelijke tekst: Marieke Dijksman.
14
NATUUR
Mug heeft tweelingzusje dat in winter voor overlast zorgt
De vorige, zachte winter meldden veel mensen overlast van steekmuggen via Muggenradar.nl. De overlast werd voornamelijk veroorzaakt door het mysterieuze tweelingzusje van
de huissteekmug, de molestus-variant.
Dit blijkt uit de analyse van platgeslagen muggen en muggenmeldingen die in januari en
februari via Muggenradar.nl zijn verzameld door
onderzoekers van de Wageningen University.
De molestusmug was tot dan toe alleen bekend
van de Amsterdamse metro. De meeste muggen
werden ingestuurd vanuit Zuid-Holland.
Er zijn in Nederland soorten steekmuggen die
in de winter actief blijven en dus bloed blijven
zuigen. Onbekend is hoe vaak en waar muggenoverlast in de winter voorkomt. Welke soorten
deze overlast veroorzaken is ook onduidelijk. De
algemeenste soort in Nederland is de huissteekmug (Culex pipiens pipiens) maar deze gaat in
de herfst in winterrust.
Uit eerdere waarnemingen vermoedden we dat
er een nauw verwante variant van de huissteekmug (Culex pipiens molestus) is die hier vaker
voor lijkt te komen dan gedacht. Dit mysterieuze
‘tweelingzusje’ blijft ook in de winter actief.
Dit tweelingzusje heeft, in tegenstelling tot de
huissteekmug, een sterke voorkeur voor bloed
van zoogdieren in plaats van vogels. Op grond
van haar uiterlijk is ze niet te onderscheiden van
de huissteekmug. De molestus-variant is alleen
met DNA-analysetechnieken van de gewone
huissteekmug te onderscheiden.
Begin 2014 is een oproep gedaan om samen
met het Nederlandse publiek op zoek te gaan
naar steekmuggen die actief zijn in de winter en die vervolgens op te sturen naar het
Muggenradar-team van Wageningen University
voor verdere analyse. Via een speciale website
konden de waarnemingen worden doorgegeven
en kon aanvullende informatie over vindplaats en
mate van overlast worden ingevuld.
Er werden 3.624 waarnemingen doorgegeven
via Muggenradar.nl. Hiervan stuurden 2.724
mensen een ‘mug’ op voor verdere analyse. In
38% van de gevallen betrof het geen steekmug,
maar een insect dat daar op lijkt. In 57% van de
gevallen betrof het wel een steekmug. In de overige 5% was het exemplaar niet meer voldoende
herkenbaar. De meeste steekmuggen werden
vanuit Zuid-Holland opgestuurd, gevolgd door
Noord-Holland.
60 procent van de deelnemers die een steekmug
opstuurde gaf aan dat ze overlast ervoeren
van de steekmuggen. De mate van overlast
varieerde per provincie. In Zuid-Holland meldde
70% van de mensen die een mug instuurde
muggenoverlast. Noord-Holland komt met 66%
op de tweede plaats, terwijl de minste overlast
werd ervaren in Limburg (40%), Flevoland (40%)
en Drenthe (41%). Utrecht zat er tussen in.
Bericht uitgegeven door de Wageningen University in mei 2014.
15
NATUUR
Exotische zoetwaterschildpadden
In Nederland komen van nature geen zoetwaterschildpadden voor. Toch zijn ze er,
bijvoorbeeld in het Waterwingebied en in de
Eempolder. Het gaat om uitgezette exemplaren. Het Nederlandse klimaat is te koud voor
succesvolle voortplanting, maar sommige
dieren kunnen zich jarenlang handhaven.
De schildpadden worden op verschillende
plaatsen gezien, meestal in de zomer, zonnend
op drijfhout, boomstammen of steigers. RAVON
heeft daarom onlangs een herkenningskaart
Exotische zoetwaterschildpadden in Nederland
uitgegeven.
In de Nederlandse wateren worden vier soorten
regelmatig waargenomen: de roodwang-,
geelwang-, geelbuik- en zaagrugschildpad.
Op de herkenningskaart worden deze soorten
beschreven. De herkenningskaart kan worden
binnengehaald via www.ravon.nl (>Infotheek >
Soortinformatie > Herkenningskaarten)
16
Bij verdere klimaatopwarming kunnen zoetwaterschildpadden zich succesvol gaan voortplanten.
Om een vinger aan de pols te kunnen houden,
zijn waarnemingen belangrijk. Daarbij zijn waarnemingen van eiafzet ook van belang.
Waarnemingen kunnen worden doorgegeven
via Waarneming.nl en Telmee.nl. Voor goede
determinatie is het prettig als er foto’s bijgevoegd
zijn. Bij eventueel gevangen dieren graag ook
een foto van de buikzijde opnemen en van de
uitgestrekte nek en kop.
Meer informatie over schildpadden in Nederland
staat op www.ravon.nl .
(> Infotheek > Soortinformatie > Reptielen >
Roodwangschildpad of Overige schildpadden)
Oorspronkelijke tekst van Kris Joosten en
Richard Struijk, RAVON
COLOFON
De Uitloper is het kwartaalblad van het
Instituut voor Natuur- en Milieueducatie
IVN Amersfoort en omgeving.
IVN Amersfoort e.o.
Postbus 1012
3800 BA Amersfoort
[email protected]
www.ivnamersfoort.nl
www.ivnamersfoort.nl/leden.htm
Aan deze editie werkten mee:
Ruud van Nus, Jan Oudemans, Jette Jongerius,
Gisela Baremans-Panjer, Anneke Abma, Annemiek Cornelissen, Gert Lodewijks, Natuurbericht.
Het IVN Amersfoort e.o. heeft voorts een
digitale nieuwsbrief, De Vooruitloper, die
verschijnt als er iets valt te melden.
Redactie: Kees Quaadgras
Opmaak: Jette Jongerius
Foto’s omslag: Kees Quaadgras
Kopij, foto’s en agenda sturen naar:
[email protected]
Foto’s minimaal op 300 Kb
Kopij voor het lentenummer insturen vóór
10 februari!
IVN LIDMAATSCHAP
Het IVN, Instituut voor natuur- en milieueducatie, is een vereniging van vrijwilligers
en beroepskrachten die streeft naar meer
(kennis over) natuur en een betere kwaliteit
van het milieu.
Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n
170 plaatselijke afdelingen en elf provinciale
consulentschappen. Meer dan 16.000 leden
zetten zich actief in voor de natuur en het
milieu door middel van allerlei voorlichtende
en educatieve activiteiten.
Minimum bedragen contributie 2015:
Actief lid € 15,Gezinslid € 5,Donateur € 10,Jeugdlid € 10,Maak het bij u behorende bedrag over op giro
367 05 88 ten name van de penningmeester
IVN Amersfoort en ontvang vier keer per jaar
De Uitloper in de brievenbus, plus voor actuele zaken tussendoor via e-post
De Vooruitloper. Leden krijgen voorts het
kleurrijke landelijke blad Mens en natuur vier
maal per jaar toegestuurd.
Aanmelden kan via www.ivnamersfoort.nl.
Druk: KlompReproka
Deze Uitloper is gedrukt op milieuvriendelijk
papier.
17
IN CONTACT
Bestuur
Ruud van Nus - Voorzitter
Tel. 033 - 462 30 11
E-mail [email protected]
Katja van den Brandt - Secretaris
Tel. 033 - 754 95 05
E-mail [email protected]
Frans Herwig - Penningmeester
Tel. 033 - 462 16 60
E-mail [email protected]
Mildred Klarenbeek
Tel. 033 - 888 50 23
E-mail [email protected]
Hennie van Vliet
Tel. 033 - 461 90 81
E-mail [email protected]
Werkgroepen
Vleermuizen
Hans Peter Reijnders
Tel. 033 - 888 50 23
E-mail [email protected]
Fotografie
Arjan Saaltink
Tel. 033 – 888 52 33
E-mail [email protected]
Wandelingen
Fred van Holland
Tel. 033 - 480 35 09
E-mail [email protected]
Lezingen
(i.s.m. met KNNV, Vogelwacht, gemeente)
Anneke Abma
Tel. 033 - 433 11 97
E-mail [email protected]
Cursuscoördinatie
Gert Lodewijk
Tel. 033 - 455 97 79
E-mail [email protected]
Knotten
Ananda Hunsche
Tel. 033-4622002
E-mail [email protected]
Jeugdwerkgroep
Ina Veldhuis
Tel. 033 - 480 88 07
Website
Hans van den Brandt
E-mail [email protected]
Ruimtelijke Ordening-Milieu
Olav-Jan van Gerwen
Tel. 033 - 456 24 27
E-mail [email protected]
Uitloper en Vooruitloper
Kees Quaadgras (redactie)
Tel. 033 - 472 87 86
E-mail [email protected]
Duurzaamheid
Ineke Winkel
Tel. 033 - 47 66 007
E-mail [email protected]
Opmaak Uitloper
Jette Jongerius
Tel. 06 - 309 06 318
E-mail [email protected]
Eetbare planten
vacature
Communicatie (Informatiekraam/Publiciteit)
Vacature
18
Veenendaal Buurtstede - ontwerp natuurbelevingsvlonder
Ontwerp natuurvriendelijk groen in de stad in overleg met IVN
De natuur ontdekken
Landschapsbeleving
Bewegen en ontspannen in de buitenlucht
Kennis van flora en fauna
De elementen ervaren
Verbinding tussen stad en land
op goede voet met de aarde
Adviesbureau Haver Droeze - Muurhuizen 165b - 3811 EG - Amersfoort - 033-4613535 - www.haverdroeze.nl
Instituut voor natuur
educatie & duurzaamheid
Afdeling Amersfoort e.o.
Postbus 1012 - 3800 BA Amersfoort
ort.nl
amersfo
www.ivn formatie:
ledenin rt.nl/leden.htm
o
amersfo
www.ivn