Downloaden (PDF, 2MB) - Florantijn van Spronsen

6 JUNI 2014
Deskundige of opiniemaker?
Bij het gebruik van een academische expert als bron in economische berichtgeving
moet de dagbladjournalist duidelijk onderscheid maken tussen feiten en meningen.
Visie FLORANTIJN VAN SPRONSEN STUDENTNUMMER 1213102 BEGELEIDEND DOCENT Bert Schlösser
1
Omslagfoto’s van links naar rechts van boven naar onder:
Arnold Heertje, Ewald Engelen, Heleen Mees, Paul Tang,
Harrie Verbon, Sylvester Eijffinger, Esther-Mirjam Sent, Lans
Bovenberg, Sweder van Wijnbergen, Arnoud Boot, Joop
Schippers, Lex Hoogduin, Barbara Baarsma, Kees Koedijk,
Bas Jacobs, Mathijs Bouman en Paul De Grauwe.
2
inhoud
Betoog: deskundige of opinimaker 5
Inleiding 5
Terminologie 6
toename experts 6
meningen van economen 7
hoogdravende vragen 7
paradox van objectiviteit 8
conclusie en aanbeveling 9
geraadpleegde bronnen 11
3
4
inleiding
Media doen regelmatig een beroep op deskundigen. Of er nu een verkiezingsuitslag moet worden geïnterpreteerd
of een risicoschatting van een griepepidemie moet worden gemaakt, journalisten denken het antwoord te kunnen
halen bij de expert. De keuze voor deze bron lijkt in eerste instantie een logische. De expert heeft namelijk veel
kennis van zaken en wordt bovendien geacht een objectieve analyse te geven, omdat hij geen direct betrokkene is.
Sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2007 heeft een specifieke beroepsgroep een enorme opmars gemaakt als
deskundige: de econoom. De financiële crisis kwam voor velen volledig uit de lucht vallen. Niemand wist precies
wat er gaande was en wat de gevolgen zouden zijn. Journalisten belden de economische faculteiten op, waarna
experts mochten analyseren en speculeren over wat deze crisis zou betekenen voor Nederland. Een eenduidige analyse bleef echter uit. „De deskundigen hebben allemaal een andere mening”, stelt Clairy Polak vast in het programma De Waan van de Dag.1 Die tegenstrijdigheden veroorzaken ergernissen bij lezers. „Wat is zo langzamerhand de
nieuwswaarde van onze economen?”, vraagt een lezer van het Brabants Dagblad zich af op de opiniepagina van de
krant.2 Hoewel hoogleraren door journalisten ingezet worden om het nieuws te duiden, ontstaat er juist onduidelijkheid.
Experts hebben een grote invloed op de beeldvorming. Argos-TV Medialogica reconstrueerde de berichtgeving
tijdens de euro-crisis. De makers van het programma laten zien dat de in de media opgevoerde experts aan de basis
stonden van de discussie over een mogelijk Grieks exit uit de euro.3
Tijdens mijn studie aan de School voor Journalistiek leek het raadplegen van een expert ook een vanzelfsprekendheid, alsof het een journalistiek ABC’tje is. Maar welke expert het best geschikt is en wat precies van hem verwacht
mag worden bleef veelal onderbelicht. Toch is het belangrijk om hier bij stil te staan, omdat ze steeds vaker als bron
gebruikt worden.
„Wat is waarheid en waar begint de mening?”, vraagt communicatiewetenschapper Linda Duits zich af op het
journalistieke platform De Nieuwe Reporter als het gaat om deskundigen.4 In een aflevering van de podcast Onder
Mediadoctoren komt Duits tot de conclusie dat kennisoverdracht van experts voor journalisten ondergeschikt is
aan het vermogen om een gepassioneerd verhaal te vertellen.5
Het roept de vraag op in hoeverre zij nog als deskundige kunnen worden bestempeld? Zou in sommige gevallen
opiniemaker niet een betere benaming zijn? Staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
haalde onlangs nog uit naar wetenschappers die hun meningen laten doorklinken in de media. „Dat heeft weinig
meer met echte wetenschap te maken”, aldus de staatssecretaris.6 Dat experts zich hiervoor lenen is natuurlijk hun
eigen verantwoordelijkheid. Maar de journalist moet een deskundige ook alleen gebruiken voor waar hij goed in is,
namelijk zijn deskundigheid. De ongemakkelijke werkelijkheid voor journalisten is dat heel veel zaken binnen de
economie eenmaal onzeker zijn. Je kunt in dat geval proberen een stellige uitspraak van een econoom uit te lokken,
terwijl je weet dat hij dat nooit met zoveel zekerheid kan zeggen. Aan de andere kant kun je ervoor kiezen om een
wetenschapper te spreken die met een (te) genuanceerd verhaal komt. Maar dat gaat weer tegen de natuur van de
journalist in. Opinie en feiten gaan door elkaar lopen als je een expert dwingt stelling te nemen. Voor dit betoog
luidt mijn stelling daarom als volgt:
Bij het gebruik van een academische expert als bron in economische berichtgeving moet
de dagbladjournalist duidelijk onderscheid maken tussen feiten en meningen.
1
De Waan van de dag (11-11-2011), VARA.
url: http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1115808 - Geraadpleegd op 28-10-2013
2
Joosten, Luud (28 februari 2013). Lezersbrief: Economen. Brabants Dagblad.
3
Argos-TV Medialogica (21 mei 2014). De eurocrisis: Hoe een Griekse storm werd geoogst. HUMAN, VPRO
url: http://omroep.human.nl/medialogica/speel.program.40777751.html - Geraadpleegd op 22-05-2014
4
Duits, Linda. De Nieuwe Reporter (5 november 2012). De Deskundige in de media.
url: http://www.denieuwereporter.nl/2012/11/de-deskundige-in-de-media/ - Geraadpleegd op 25-05-2014
5
Onder Mediadoctoren (5 november 2012). Afl 1: De deskundige.
url: http://ondermediadoctoren.nl/afl-1-de-deskundige/ - Geraadpleegd op 25-05-2014
6
Science Guide (24 maart 2014). Betwist gezag in wetenschap.
url: http://www.scienceguide.nl//201403/betwist-gezag-in-wetenschap.aspx - Geraadpleegd op 07-05-2014
5
Terminologie
Met academische experts bedoel ik in dit betoog met name economen, maar ook fiscaal juristen of een financieel
geograaf kunnen als expert naar voren worden geschoven. Hoewel ik verder in dit betoog gemakshalve zal spreken over experts, is de academische achtergrond van hen essentieel. Deze experts worden volgens Tammy Boyce
om drie redenen in de journalistiek gebruikt. Ten eerste worden experts gevraagd om de journalisten van feiten te
voorzien. De expert hoeft in dit geval niet altijd als bron worden opgegeven in het artikel, maar de journalist kan
checken of zijn verhaal of analyse juist is. Een tweede reden is dat experts geloofwaardigheid met zich meebrengen
door de kennis die hen wordt toegedicht. Ten derde wil de journalist op deze manier zo objectief mogelijk berichten. De expert is immers niet direct betrokken bij een bepaalde gebeurtenis en zal daardoor neutraal in zijn oordeel
zijn.7 Anders is dat bijvoorbeeld bij een bankier, waar het belang van de geïnterviewde veel duidelijker aanwezig is.
In dit betoog heb ik het specifiek over brongebruik in dagbladen. In een televisie-item moet een complex onderwerp in twee minuten uitgelegd worden. Dit medium wordt daardoor gedwongen het onderwerp te simplificeren.
Deze beperkende factor speelt minder een rol bij dagbladen. Daar is meer ruimte om het onderscheid tussen
meningen en feiten te maken.
Toename experts
De trend van toename van het aantal experts in de media is al langer gaande. In een onderzoek naar het gebruik
van experts onderzocht Erik Albæk drie Deense dagbladen tussen 1961 en 2001. Hij stelde vast dat het gebruik van
experts in deze periode verzevenvoudigd is. Daarnaast worden de experts steeds vaker gebruikt om te reageren op
politieke besluiten in plaats van op hun eigen onderzoek.8 Om te bekijken of de Deense situatie te vergelijken is met
de Nederlandse deed Nieuwsmonitor een soortgelijk onderzoek in opdracht van nrc.next. Ook hier is een stijging
waarneembaar: in 2002 kwamen gemiddeld 81 hoogleraren aan het woord, in 2012 was dat aantal 141.9 De trend
valt te verklaren doordat nieuws steeds sneller geduid moet worden, zegt Marcel Broersma, hoogleraar journalistieke cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Broersma ziet dat kranten zich steeds meer zijn gaan richten op
achtergronden en analyses. „Om voor context te zorgen, heb je experts nodig.” 10
Gezien de stijgende trend in het gebruik van deze bron is het goed om de rol van experts eens tegen het voetlicht
te houden. Zo schrijft VU-wetenschapper Frans van Lunteren, die deze trend al twaalf jaar geleden beschreef in De
opmars van deskundigen: „Betrouwbaarheid en onafhankelijkheid worden crucialer naarmate wij steeds meer afhankelijk van hen raken.” 11 Die afhankelijkheid kwam met het uitbreken van de kredietcrisis duidelijk naar voren.
Op de economieredacties werken weinig afgestudeerde economen.12 De journalisten zonder economische achtergrond geven aan dat daardoor het contact met experts essentieel was.13
Niet alleen voor kennis zijn journalisten afhankelijk van experts. De zoektocht naar de juiste expert tijdens de
kredietcrisis werd soms ook een prestigestrijd. Zo claimen vier journalisten de econoom Harald Benink „ontdekt”
te hebben.14
7
Boyce, T. (2006) Journalism Studies, Vol. 7. Journalism and Expertise.
8
Albæk, E, Munk Christiansen, P. & Togeby, L. (2003) Journalism and Mass Communication Quarterly, vol 80. Experts in
the mass media: Researchers as sources in Danish daily newspapers,1961–2001’.
9
Ruigrok, Nel. Nederlandse Nieuwsmonitor (februari 2013). Hoogleraren in de media. Een onderzoek naar het gebruik
van hoogleraren als bron in de kranten.
10
Verseput, Steven (11 februari 2013). Hoogleraar, kunt u dit even duiden? nrc.next.
11
Lunteren, Frans van (2002). De opmars van deskundigen, souffleurs van de samenleving. Amsterdam University Press.
12
Kussendrager, Nico & Lugt, Dick van der (2002). Basisboek Journalistiek. Achtergronden, genres, vaardigheden.
Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten. p. 42.
13
Kraak, Haro. Journalistiek en Media, Universiteit van Amsterdam (januari 2013). Wie gidst ons door de kredietcrisis?
Een onderzoek naar het gebruik van experts in drie grote dagbladen. p. 33.
14
Kraak, Haro. Journalistiek en Media, Universiteit van Amsterdam (januari 2013). Wie gidst ons door de kredietcrisis?
Een onderzoek naar het gebruik van experts in drie grote dagbladen. p. 42-44
6
Meningen van economen
Het zal niemand verbazen dat uit het onderzoek van Nieuwsmonitor blijkt dat sinds 2007 economen de meest
geraadpleegde experts zijn. Vanaf dat moment vlogen de economische analyses je om de oren en werd een aantal
experts praktisch BN’er. Niet alleen vanwege hun leidende koppositie zal ik mij in dit betoog focussen op deze
wetenschappelijke discipline. Economie is ook een wetenschap waarin intern zelden overeenstemming te vinden
lijkt te zijn. Het bestaan van botsende stromingen en onzekerheidsmarges binnen de economische wetenschap doet
de vraag oproepen of er überhaupt wel een onderscheid gemaakt kan worden tussen feiten en meningen. „If you
put two economists in a room, you get two opinions, unless one of them is Lord Keynes, in which case you get three
opinions”, klinkt het vaak aangehaalde citaat van Winston Churchill om dit fenomeen te typeren. Concreet zag je
dat vorig jaar terug bij de uitreiking van de Nobelprijs voor de economie. Zowel Eugene Fama (die gelooft in het
rationeel handelen van de mens) als Robert Shiller (die juist op irrationale factoren wijst) mochten beiden de prijs
in ontvangst nemen. Valt er dan nog wel onderscheid te maken tussen feiten meningen?
Xander van Uffelen, chef economie van de Volkskrant, constateert „dat de meningsverschillen tussen economen
grotendeels verdwijnen, als de vragen maar minder hoogdravend zijn.” Volgens Van Uffelen hoeven economen
geen politieke knopen door te hakken, ze hoeven alleen uit te leggen wat de gevolgen zijn van een besluit. In dat
geval zitten de meningsverschillen slechts in nuances.15 Ook Paul Tang, PvdA-politicus en econoom, stelt in De
Groene Amsterdammer vast dat „meningsverschillen van de economen in de regel niet zozeer over de economische
wetenschap gaan maar over politiek”. Jan Pen, een van de bekendste economen die Nederland gekend heeft, verwoordt het misschien het meest treffend: „Er is maar een economische wet: het moet uit de lengte of uit de breedte
komen. De keuze tussen lengte en breedte is politiek.”16 Het is dus bij de bekende vraag of we nu moeten bezuinigen of juist moeten investeren alleen zinvol om naar de argumenten te luisteren van de expert. Welke conclusie
de expert daaraan verbindt is minder relevant. Het is aan de lezer om zelf een afweging maken. „Een econoom
heeft als ieder mens recht op zijn mening”, vindt Van Uffelen: „maar het werkt wel erg verwarrend als de rollen van
econoom en politicus vermengd raken.”17 De expert heeft bovendien genoeg andere podia (zoals opiniepagina’s en
talkshows) om deze mening te verkondigen. Het is wat te veel van het goede om deze ook in nieuws- en achtergrondartikelen te laten doorklinken.
De politieke overtuiging van een expert kan een grote verstoorder zijn in het duiden van een economisch onderwerp. Daarnaast kan de expert ook belang hebben door zijn nevenactiviteiten. Uit een onderzoek door De Groene
Amsterdammer blijkt dat ruim zestig procent van de hoogleraren in economie, bedrijfskunde en fiscaal recht naast
het werk op de universiteit nog ergens anders een functie heeft.18 Voor de journalist luidt daarom de taak om extra
kritisch te zijn bij de antwoorden van de expert.
Hoogdravende vragen
De vragen aan experts mogen niet te hoogdravend zijn, stelt Xander van Uffelen. Toch lijken deze vragen wel vaak
gesteld te worden. Journalisten houden eenmaal van stelligheid en daarop worden experts ook geselecteerd. „Media en economen trainen elkaar om met snedige antwoorden te komen”, vertelt Telegraaf-journalist Martin Visser
in De Wereld Draait Door. Volgens Visser zijn dat niet per se de beste antwoorden, maar het komt er wel met een
stelligheid uit die een journalist graag wilt horen.19 Haro Kraak, journalist bij de Volkskrant, deed onderzoek naar
het gebruik van experts tijdens de kredietcrisis bij NRC Handelsblad, de Volkskrant en De Telegraaf. De namen van
de geïnterviewde economieredacteuren zijn in het onderzoek geanonimiseerd, maar het geeft wel een interessant
kijkje in de keuken. Kraak constateert dat experts het goed doen bij journalisten wanneer zij goed bereikbaar zijn
15
Uffelen, van Xander (10 november 2012). Economen spelen politicusje. de Volkskrant, Vonk, p. 10.
16
Tang, Paul (23 januari 2013). Economenvolk; Economie. De Groene Amsterdammer.
17
Uffelen, van Xander (10 november 2012). Economen spelen politicusje. de Volkskrant, Vonk, p. 10.
18
Haegens, Koen (6 november 2013). Al die petten, dat is oppassen geblazen; Belangenverstrengeling in de financiële
sector. De Groene Amsterdammer.
19
De Wereld Draait Door (6-9-2013), VARA.
url: http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/241636 - Geraadpleegd op 15-10-2013
7
en aantrekkelijke citaten kunnen leveren.20 „Er is een verleiding om aan te dikken”, bevestigt econoom Lans Bovenberg in het EO-radioprogramma Dit is de dag. Volgens de econoom zit niemand te wachten op een grijze muis.
Bovenberg: „Als ik word gebeld over pensioenen en ik ben het eens met de sociale partners, bellen ze [journalisten
red.] niet meer terug. En als ik zeg dat ze er niks van maken, zijn ze wel enthousiast.”21 De Groningse econoom
Harry Garretsen ervaart het spel tussen pers en experts op dezelfde manier: „Als een krant belt, en je geeft eerlijk
toe dat je bijvoorbeeld niet weet tot hoeveel extra werklozen een maatregel gaat leiden, sta je de volgende dag ook
niet in de krant, en je minder scrupuleuze collega van een andere universiteit wel.”22 Journalisten willen stelligheid en aantal experts is bereid deze te geven. Zo kopt Trouw bijvoorbeeld Eijffinger: Vraag is alleen, wanneer gaat
Griekenland failliet.23
Het verklaart ook waarom een select gezelschap van pak hem beet twintig experts keer op keer in de media
verschijnen. Zo vertelt een journalist aan Kraak: „[…] als je dan twee keer belt en ze blijken echt niks te zeggen te
hebben, dan weet je dat en die bel je dus niet meer.”24
Paradox van objectiviteit
Tammy Boyce noemt een drietal redenen om een expert als bron te gebruiken: het voorzien van feiten, geloofwaardigheid en objectiviteit. Maar bij de keuze om een stellige expert te citeren gaan feiten en meningen door elkaar
lopen. De vraag is of de lezer deze nog weet te onderscheiden. De expert straalt autoriteit uit door de kennis die
hem wordt toegedicht, het is de geloofwaardigheid die de journalist wilt toevoegen aan zijn artikel. „Maar de op
economische kennis gebaseerde meningen worden vaak verstopt onder een sausje van wetenschappelijke bedachtzaamheid”, zo schrijft Mathijs Bouman in het Het Financieele Dagblad.25 Omdat het een wetenschapper is die iets
beweert lijkt het geloofwaardig, maar het is en blijft een mening.
Als het gaat om het streven naar objectiviteit is er ook een paradox waarneembaar. Je mag van een expert neutraliteit verwachten, omdat hij van de zijlijn meekijkt. Maar experts worden niet altijd als neutrale bron gebruikt. Volgens Albæk staat het frame van een verhaal in veel gevallen al vast voordat een expert benaderd wordt. In zijn onderzoek toetste hij de stelling van Janet Steele die in haar artikel met de veelzeggende titel „Sound bite seeks expert”
tot eenzelfde conclusie kwam. Steele noemt dit gebruik van experts „the illusion of objective reporting.”26 De expert
wordt namelijk niet gevraagd om informatie te geven om een nieuwsgebeurtenis te kunnen begrijpen, maar de
journalist weet al wat de expert gaat zeggen en vraagt daarom een expert om zijn verhaal te bevestigen. In principe
heeft de journalist de expert helemaal niet nodig. Maar dat zou wel betekenen dat de meningen en voorspellingen
op het conto van de journalist komt te staan, waarmee een journalist zich natuurlijk in gevaarlijk vaarwater begeeft.
Nu is het vooraf bepalen van een frame natuurlijk niet per definitie een slechte strategie voor een journalist. Het is
makkelijk en overzichtelijk om binnen een vertrouwd kader te werken. Maar omdat framing per definitie objectiviteit onder spanning zet, is het om zijn minst vreemd te noemen om bronnen te gebruiken die juist objectiviteit
moeten toevoegen aan het artikel. Als experts geselecteerd worden om een bepaalde zienswijze te verkondigen,
worden het niet meer dan poppetjes in het debat. Kan deze persoon dan nog wel expert genoemd worden, of is
opiniemaker dan een beter woord?
20
Kraak, Haro. Journalistiek en Media, Universiteit van Amsterdam (januari 2013). Wie gidst ons door de kredietcrisis?
Een onderzoek naar het gebruik van experts in drie grote dagbladen. p. 16,36.
21
Dit is de dag (9-9-2013), EO.
url: http://www.eo.nl/radio/ditisdedag/artikel-detail/economen-zaaien-verwarring-1 - Geraadpleegd op 9-11-2013
22
Groninger Forum (15 november 2012). Drie Economen, vier meningen?
url: http://www.groningerforum.nl/events/forumdwarsdiep/archief/debatten-2012/drie-economen-vier-meningen - Geraadpleegd op
01-10-2013
23
Auteur onbekend (15 mei 2012). Eijffinger: Vraag is alleen, wanneer gaat Griekenland failliet. Trouw. p.4.
24
Kraak, Haro. Journalistiek en Media, Universiteit van Amsterdam (januari 2013). Wie gidst ons door de kredietcrisis?
Een onderzoek naar het gebruik van experts in drie grote dagbladen. p. 16,36.
25
Bouman, Mathijs (1 april 2014) Econoom met een mening. Het Financieele Dagblad p. 11.
26
Shoemaker, Pamela & Reese, Stephan (1996) Mediating the Message: Theories of Influences on Mass Media Content.
Longman Publishers, New York, VS. p. 126.
8
Een veel gebruikte vorm van het gebruik van een expert is door hem te plaatsen in een conflict frame. Een conflict
of tegenstelling wordt door Kussendrager beschreven als een van de negen nieuwscriteria in het Basisboek Journalistiek.27 Maar wanneer je een expert voor deze tegenstelling gebruikt, zoals het voorbeeld dat Lans Bovenberg gaf,
wordt deze een poppetje in het debat. Die tegenstelling levert wel vaak aantrekkelijke koppen op in de krant. Een
paar voorbeelden:
„Het kabinet rommelt maar wat aan” - Sweder van Wijnbergen in de Volkskrant;28
Bankenbelasting komt „uit de onderbuik” - Sylvester Eijffinger in NRC Handelsblad;29
„Dit is een visieloos sprokkelkabinet” - Bas Jacobs in NRC Handelsblad.30
De tegenstelling wordt nog sterker als de expert het oneens is met de visie van zijn eigen partij. In dat geval wordt
de naam van de partij ook benoemd:
„Economen CDA tegen rente-afrek” - Lans Bovenberg, Sylvester Eijffinger en Harry Verbon op de
voorpagina van Het Financieele Dagblad.31
Conclusie en aanbeveling
Artikel 1.4 van de Leidraad voor de Journalistiek luidt: „In de berichtgeving maakt de journalist een duidelijk
onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.”32 Het onderscheid tussen feiten en meningen is op de economische redacties in de praktijk niet altijd even makkelijk te maken, omdat er veel onzekerheden schuilen in de
economie. Wel mag verwacht worden dat de journalist er alles aandoet om dit onderscheid zo duidelijk mogelijk te
maken. Zeker als het gaat om experts, omdat de journalist met deze bron juist probeert te streven naar objectiviteit.
Wanneer een journalist een expert gebruikt als een vertolker van een bepaalde visie, is de expert in deze context
eigenlijk geen deskundige meer. Daar moet de journalist dus terughoudend in zijn.
De focus moet liggen op de argumentatie van expert. Op wat is zijn stelling gebaseerd? Het is msschien nuttig om
naar de benadering van de wetenschapsredactie te kijken. Volgens wetenschapsjournalist Hans van Maanen zijn er
twee belangrijke vragen bij het maken van wetenschapsnieuws: wat zijn de bevindingen en hoe zijn deze tot stand
gekomen? In zijn toespraak die hij hield bij de uitreiking van de Eurekaprijzen in 2008 concludeert Van Maanen
dat de hoe-vraag vaak vergeten wordt. „Het gaat in de wetenschap niet om feiten, maar argumenten.” Volgens de
wetenschapsjournalist is het belangrijk die argumenten stap voor stap uit te leggen aan lezer. „Alleen als wordt
verteld hoe zij tot hun conclusie zijn gekomen, […] kan de lezer het ook begrijpen.” De chaos in het klimaatdebat,
noemt Van Maanen als voorbeeld, waarbij „de wetenschapsjournalistiek van incident naar incident rent zonder bij
de toedracht stil te staan”. Hij vergelijkt het met vuurwerk, dat meer voor herrie dan voor licht zorgt”.33
Een paralel valt te trekken met de economische complexiteit. Experts analyseerden en speculeerden er op los en beschuldigden politici en elkaar ervan met verkeerde oplossingen te komen. Van uitvergrootte tegenstellingen wordt
niemand wijzer. De focus moet daarom op de argumentatie liggen. Een mening vormen kan de lezer zelf wel.
27
Kussendrager, Nico & Lugt (2002) Basisboek Journalistiek. Achtergronden, genres, vaardigheden. Wolters-Noordhoff,
Groningen/Houten. p. 124.
28
Nieuwenhuis, Evert (15 januari 2009). „Het Kabinet rommelt maar wat aan”. Crisismaatregelen. Politieke en
maatschappelijke organisaties proberen het economisch tij te keren. de Volkskrant. p. 7.
29
Walle, Erik van der (14 januari 2011). Bankenbelasting komt „uit de onderbuik”. NRC Handelsblad p. 15.
30
Stellinga, Marieke (19 september 2011). „Dit is een visieloos sprokkelkabinet”. NRC Handelsblad.
31
Willems, Leon (31 mei 2010). Economen CDA tegen rente-aftrek. Het Financieele Dagblad p. 1.
32
Raad voor de Journalistiek (september 2010) Leidraad van de Raad voor de Journalistiek.
33
Maanen, Hans van (16 juni 2008). Wat en hoe in de wetenschapsjournalistiek. Villa Media.
url: http://www.villamedia.nl/opinie/bericht/conclusiejournalistiek-is-halve-journalistiek/ - Geraadpleegd op 30 mei 2014
9
10
Geraadpleegde Bronnen
Kranten- en tijdschriftartikelen
Auteur onbekend (22 januari 1992). Is econoom vijand van het volk? Trouw, p. 3.
Auteur onbekend (27 november 2008). Het kaf van het koren scheiden: economen spreken elkaar tegen. Metro.
Auteur onbekend (15 mei 2012). Eijffinger: Vraag is alleen, wanneer gaat Griekenland failliet. Trouw. p.4.
Auteur onbekend (10 maart 2012). Xc = xi xb : oo. Haarlems Dagblad.
Bax, Wouter (14 maart 2009). Crisis, waarom zagen ze dit niet aankomen?. Trouw, De Verdieping, p. 28-29.
Bemmel, Noel van (30 augustus 1997) Tussen primeur en volledigheid. de Volkskrant, p. 55.
Blom, Marieke (14 juni 2013). Economie moeten we overlaten aan de politiek. NRC Handelsblad.
Canoy, Marcel (4 mei 2009). Verkeerde voorspelling toch zinvol; Kritiek op CPB miskent het doel. NRC
Handelsblad, p. 7.
Damme, E.E.C. van, Groot, H.L.F. de, Hagen, G.H.A. van, Herings, P.J.J. Leers, T. & Nahuis, R. (12 september
1997). Economie-pagina doolhof voor lezer. de Volkskrant, p. 9.
Exter, Frits van (7 januari 2012). Hoofdredactioneel commentaar: Voornemen. Vrij Nederland, p. 4.
Frederik, Jesse (12 juni 2013). Missers; Economie. De Groene Amsterdammer.
Haegens, Koen (6 november). Al die petten, dat is oppassen geblazen; Belangenverstrengeling in de financiële
sector. De Groene Amsterdammer.
Hart, Jan ‚t (30 maart 1996). Lubbers vindt economie ‘te lichte studie’. de Volkskrant, p. 22.
Hertzberger, Rosanne (2 maart 2013). Economen hebben geen flauw benul. NRC Handelsblad.
Joosten, Luud (28 februari 2013). Lezersbrief: Economen. Brabants Dagblad.
Knoop, Joke (19 januari 2013). Economen populair bij media. Brabants Dagblad.
Kroft (4 februari 2009). Britse journalisten verwerpen schuld aan crisis (2). Algemeen Nederlands Persbureau
Langman, Michiel (4 september 1997). Krant pretendeert geen volledigheid. de Volkskrant, p. 6.
Lee, van der, Rene (21 oktober 2010). ’Economen moeten inbinden’. Eindhovens Dagblad.
Leij, Lien van der (19 maart 2011). Economisch gezien; Geld, carrière en maatschappij in de media. Het
Financieele Dagblad, p. 55.
Nieuwenhuis, Evert (15 januari 2009). „Het Kabinet rommelt maar wat aan”. Crisismaatregelen. Politieke en
maatschappelijke organisaties proberen het economisch tij te keren. de Volkskrant. p. 7.
Noordegraaf-Eelens, Liesbeth & Velthuis, Olav (25 november 2009). De economische wetenschap in crisis. De
markt is niet perfect. De Groene Amsterdammer.
Obbema, Fokke (26 september 1998). Knellende kinderschoenen. de Volkskrant, p. 3.
Oosterbaan, Warna & Wansink, Hans (5 augustus 2006). De krant moet kiezen. NRC Handelsblad, p. 24.
Ottenhof (16 september 2010). ‘Gematigde groei is niet hip’ (2). Algemeen Nederlands Persbureau.
11
Prast, Henriette (17 oktober 2008). ‘De media horen niet wat ze niet willen horen’. de Volkskrant, p. 23.
Ritzen, Ron (28 maart 2011). Bij elk politiek standpunt een econoom cadeau. de Volkskrant, p. 21.
Rusman, Floor (28 mei 2013). Column: Economie als alibi. NRC Handelsblad.
Slot, Eduard (17 oktober 2008). ‘Media blazen crisis op’; ‘Alle voorspellers hebben tot nu toe gefaald’. Het
Parool, p. 24.
Smit, Jeroen (19 december 2009). Waakhond. FEM Business & Finance.
Stellinga, Marieke (19 september 2011). „Dit is een visieloos sprokkelkabinet”. NRC Handelsblad.
Stellinga, Marike (27 augustus 2012). CPB is te rechts, nee, te links. NRC.NEXT.
Stellinga, Marike (24 november 2012). Column: Consensus? Alsjeblieft niet. NRC Handelsblad.
Strop, Jan-Hein (20 januari 2009). Macro-economen weten het nu ook niet meer; Kredietcrisis. Dagblad De Pers, p.
1 en 3.
Tang, Paul (23 januari 2013). Economenvolk; Economie. De Groene Amsterdammer.
Uffelen, van, Xander (20 november 2012). Site maakt einde aan kakofonie onder economen. de Volkskrant, p. 10.
Uffelen, van Xander (10 november 2012). Economen spelen politicusje. de Volkskrant, Vonk, p. 10.
Vaart, J. van der (17 november 2000) Volg het geld; Mist aan de bedrijfstop. NRC Handelsblad, p. 38.
Verseput, Steven (11 februari 2013). Hoogleraar, kunt u dit even duiden? nrc.next
Vree, Frank van (1 augustus 2013). Column: Armageddon. De Groene Amsterdammer.
Walle, Erik van der (14 januari 2011). Bankenbelasting komt „uit de onderbuik”. NRC Handelsblad p. 15.
Waard, Peter de (1 juni 2011). Is Willem Vermeend nu een vazal van Paradijs?; de kwestie peter de waard. de
Volkskrant, p. 21.
Waard, Peter de (30 augustus 2011). Hebben economen eigenlijk nog enig nut?. de Volkskrant, p. 21.
Waard, Peter de (13 juni 2012). Is er een Cruijff onder de economen?; de kwestie peter de waard. de Volkskrant,
p. 21.
Waard, Peter de (4 december 2012). Is er een tandarts onder economen?; De kwestie Peter de Waard. de
Volkskrant, p. 21.
Weezel, Gualthérie van (24 december 2012). Top-40 economen vol onbekende namen. de Volkskrant, p. 17.
Went, Robert (17 februari 1999). Het gelijk van de eurocritici. De Groene Amsterdammer.
Willems, Leon (31 mei 2010). Economen CDA tegen rente-aftrek. Het Financieele Dagblad p. 1.
Webpagina’s
Burg, Tsjalle van der. MeJudice (2 december 2011). Simpele economie is het moeilijkst.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/simpele-economie-is-het-moeilijkst
Geraadpleegd op 02-10–2013
Harry van Dalen. Me Judice (25 oktober 2010). Harry van Dalen over de blinde vlek van economen.
http://www.mejudice.nl/video/detail/harry-van-dalen-over-de-blinde-vlek-van-economen
Geraadpleegd op 14-05-2014
Duits, Linda. De Nieuwe Reporter (5 november 2012). De Deskundige in de media.
http://www.denieuwereporter.nl/2012/11/de-deskundige-in-de-media/
Geraadpleegd op 25-05-2014
12
Dur, Robert. de Volkskrant (12 november 2012). ‘Economen vechtend over straat? Dat is vooral een beeld dat de
media hebben geschapen’.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3346833/2012/11/12/Economen-vechtend-over-straat-Datis-vooral-een-beeld-dat-de-media-hebben-geschapen.dhtml
Geraadpleegd op 01-10–2013
Engelen, Ewald. De Groene Amsterdammer. Gevallen Priesters.
http://www.groene.nl/artikel/gevallen-priesters
Geraadpleegd op 02-10–2013
Follow the Money (18 oktober 2013). ‚Het is moeilijk bescheiden te blijven’.
http://www.ftm.nl/moeilijk-bescheiden-blijven/
Geraadpleegd op 18-10–2013
Fox, Justin. Fortune Magazine, CNNMoney (9 december 2002). Is The Market Rational? No, say the experts. But
neither are you--so don’t go thinking you can outsmart it.
http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune_archive/2002/12/09/333473/
Geraadpleegd op 20-12-2013
Frederik, Jesse. Lux et Veritas (12 augustus 2012). Welke econoom kiest het NRC?
http://www.luxetveritas.nl/blog/?p=582
Geraadpleegd op 01-10–2013
Frederik, Jesse. Follow the Money (18 januari 2013). Hoogleraar Eijffinger is Armstrong voorbij.
http://www.ftm.nl/exclusive/hoogleraar-eijffinger-is-armstrong-voorbij/
Geraadpleegd op 01-10–2013
Frederik, Jesse. Follow the Money (17 oktober 2013). De ijdelheid der economen gekwantificeerd.
http://www.ftm.nl/exclusive/ijdelheid-economen-gekwantificeerd/
Geraadpleegd op 17-10–2013
Frederik, Jesse. De Correspondent (z.d.). Weg met het economisch defaitisme.
https://decorrespondent.nl/302/weg-met-het-economisch-defaitisme/18168712298-0d4e3f93
Geraadpleegd op 08-05-2013
Geels, Harry. INMAXXA (zd). Economie is niet dood, leve de experts.
http://www.inmaxxa.nl/columns/economie-is-niet-dood--leve-de-experts.aspx
INMAXXA, Veilinghavenkade 135, 3521 AT Utrecht, tel: 030 - 6981122
Geraadpleegd op 01-10-2013
Grauwe, Paul de. DMorgen.be (4 januari 2010). Het voorspelbare kuddegedrag van analisten.
http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1049069/2010/01/04/Het-voorspelbare-kuddegedrag-vananalisten.dhtml
Geraadpleegd op 17-10-2013
Groninger Forum (15 november 2012). Drie Economen, vier meningen?
http://www.groningerforum.nl/events/forumdwarsdiep/archief/debatten-2012/drie-economen-vier-meningen
Groninger Forum, Bibliotheek Groningen, Oude Boteringestraat 18, 9712 GH Groningen, tel: 050-3683655
Geraadpleegd op 01-10-2013
Haan, Wouter de. MeJudice (21 oktober 2009). Gooi niet alle macro-economische modellen op één hoop.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/gooi-niet-alle-macroeconomische-modellen-op-een-hoop
Geraadpleegd op 01-10-2013
IGM Forum, IGM Economic Experts Panel.
http://www.igmchicago.org/igm-economic-experts-panel
Geraadpleegd op 07-05-2014
Koesveld, Ernst van. MeJudice (27 september 2013). Consensus onder economen betekent nog geen
beleidsinvloed.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/consensus-onder-economen-betekent-nog-geen-beleidsinvloed
Geraadpleegd op 02-10-2013
13
Krugman, Paul. The New York Times (2 september 2009). How Did Economists Get It So Wrong?
http://www.nytimes.com/2009/09/06/magazine/06Economic-t.html?pagewanted=all&_r=0
Geraadpleegd op 01-10-2013
Lubben, Sebastiaan van der. Publiekrecht & Politiek (3 april 2013). Financiële crisis? Oeps! Gemist!
http://www.publiekrechtenpolitiek.nl/financiele-crisis-oeps-gemist/
Geraadpleegd op 16-10-2013
Luyendijk, Joris. nrc.nl (2 mei 2013). Financiële pers.
http://www.nrc.nl/joris/2013/05/02/financiele-pers/
Geraadpleegd op 16-10-2013
Maanen, van, Hans. Wat en hoe in de wetenschapsjournalistiek.
http://www.villamedia.nl/opinie/bericht/conclusiejournalistiek-is-halve-journalistiek/
Geraadpleegd op 30 mei 2014
Meerhof, Ron en Praag, Philip van. (24 april 2010) Economie belangrijkste thema verkiezingen.
http://www.tns-nipo.com/tns-nipo/nieuws/van/economie-belangrijkste-thema-verkiezingen-(de-volk/
Geraadpleegd op 05-11-2013
Mejudice, Mejudice Economenpanel.
http://www.mejudice.nl/economenpanel
Geraadpleegd op 07-05-2014
Mierau, Jochen. MeJudice (3 februari 2012). Tijd voor een wekelijks vragenuurtje met economen.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/tijd-voor-een-wekelijks-vragenuurtje-met-economen
Geraadpleegd op 02-10-2013
Ottenhof, Djaja. Management Team (zd). Kudde-econoom is slechte voorspeller.
http://www.mt.nl/300/51832/economie/kudde-econoom-is-slechte-voorspeller.html
Management Team, Paul van Vlissingenstraat 10e, 1096 BK Amsterdam, tel: 020-2620701
Geraadpleegd op 01-10-2013
Phlippen, Sandra. de Volkskrant dossier ESB economenblog (8 juni 2013). ‘Media-economen zijn waardevol in het
debat’.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/10764/ESB-Economenblog/article/detail/3455332/2013/06/08/Media-economen-zijnwaardevol-in-het-debat.dhtml
Geraadpleegd op 26-09-2013
Prast, Henriëtte. MeJudice (23 oktober 2008). Waarom we beter naar economen (hadden) moeten luisteren.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/waarom-we-beter-naar-economen-hadden-moeten-luisteren
Geraadpleegd op 16-10-2013
Salmon, Felix (vertaald door Debrouwere, Stijn). stdout.be (1 augustus 2013). Journalisten moeten kunnen lezen.
http://stdout.be/2013/08/01/journalisten-moeten-kunnen-lezen/
Geraadpleegd op 16-10-2013
Science Guide (24 maart 2014). Betwist gezag in wetenschap.
http://www.scienceguide.nl//201403/betwist-gezag-in-wetenschap.aspx
Geraadpleegd op 07-05-2014
Teule, Paul. Sargasso (11 april 2012). Waar economen het wél over eens zijn.
http://sargasso.nl/waar-economen-het-wel-over-eens-zijn/
Geraadpleegd op 01-10-2013
Tiekstra, Jurgen. Volzin. (18 september 2013). Joris Luyendijk. De journalist als onheilsprofeet. ‘Dit gaat helemaal
fout’.
http://volzin.nu/index.php/redactie/44-redactie/387-dit-gaat-helemaal-fout
Geraadpleegd op 16-10-2013
Trias Politica. Dagelijkse Standaard (7 mei 2013). Waar blijft het Nederlandse economiedebat? (Update).
http://www.dagelijksestandaard.nl/2013/05/waar-blijft-het-nederlandse-economiedebat-update
Geraadpleegd op 01-10–2013
Varoufakis, Yanis (17 juni 2012). Message to the BBC and assorted international media on this Greek Election Day:
14
Try to recover your journalistic principles even at the eleventh hour!
http://yanisvaroufakis.eu/2012/06/17/message-to-the-bbc-and-assorted-international-media-on-this-greek-electionday-try-to-recover-your-journalistic-principles-even-at-the-eleventh-hour/
Yanis Varoufakis, Professor of Economics at the University of Athens, email: [email protected]
Geraadpleegd op 02-10-2013
Documenten
Albæk, E, Munk Christiansen, P. & Togeby, L. (2003) Journalism and Mass Communication Quarterly, vol 80.
Experts in the mass media: Researchers as sources in Danish daily newspapers,1961–2001’.
Albæk, E. (april 2011). Journalism.The interaction between experts and journalists in news journalism.
Atteveldt, W., Kleinnijenhuis, J., Oegema, D. en Schultz, F. Vrije Universiteit Amsterdam, department of
Communication Science (Februari 2013). Financial News and Market Panics in the age of high frequency trading
algorithms.
Boyce, T. (2006) Journalism Studies, Vol. 7. Journalism and Expertise.
Damme, E.E.C. van, Groot, H.L.F. de, Hagen, G.H.A. van, Herings, P.J.J. Leers, T. & Nahuis, R. ESB (27 augustus
1997). Economie in de krant.
Dalen, Harry van. Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde (2011). De econoom in crisistijd:
de tovenaarsleerling ontwaakt.
Heijden, Teri van der. Journalistiek & Media, Universiteit van Amsterdam (juni 2013). In de aanval. Effecten van
crisiscommunicatie door bedrijven op berichtgeving.
Hollanders, David & Vliegenthart, Rens. Tilburg University (juli 2009). The Influence of negative newspaper
coverage on consumer confidence: the Dutch Case.
Koopman, Amanda. Erasmus Universiteit Rotterdam Master Media en Journalistiek (augustus 2009). Hoe zo
kredietcrisis. Een onderzoek naar framing en retoriek in de berichtgeving over de kredietcrisis in de Volkskrant en
de Telegraaf.
Kraak, Haro. Jounalistiek en Media, Universiteit van Amsterdam (januari 2013). Wie gidst ons door de kredietcrisis?
Een onderzoek naar het gebruik van experts in drie grote dagbladen.
Maas, Harro. Krisis, tijdschrift voor actuele filosofie (2010). Rekenmeesters, heelmeesters, vogelaars. De vinger
aan de pols van de economie.
Raad voor de Journalistiek (september 2010) Leidraad van de Raad voor de Journalistiek.
Ruigrok, Nel. Nederlandse Nieuwsmonitor (februari 2013). Hoogleraren in de media. Een onderzoek naar het
gebruik van hoogleraren als bron in de kranten.
Severijnen, Arjon. Universiteit Utrecht (juni 2009). Media ten tijde van de kredietcrisis. Een onderzoek over
berichtgeving in tijden van nood.
Schifferes, Steve. British Journalism Review (maart 2010). Trust-meltdown for business journalism.
Schifferes, Steve. Marjorie Deane Professor of Financial Journalism, Department of Journalism, City University
London (17 februari 2011). Inaugural Lecture.
Tambini, Damian. POLIS, LSE (november 2008). What is financial journalism for? Ethics and responsibility in a time
of crisis and change.
Tenret, Yannis. Universiteit Gent. Economische journalistiek: invloed en uitdagingen in een veranderend
medialandschap.
15
Tuchman, Gaye. The American Journal of Sociology Vol. 77. (januari 1972). Objectivity as Strategic Ritual: An
Examination of Newsmen’s Notions of Objectivity
Wijfjes, Huub. Groniek (juni 1999). De constructie van crises. Enige inleidende beschouwingen over
nieuwsdynamiek en geschiedenis.
Beeld en geluid
Argos-TV Medialogica (21 mei 2014). De eurocrisis: Hoe een Griekse storm werd geoogst. HUMAN, VPRO
http://omroep.human.nl/medialogica/speel.program.40777751.html
Geraadpleegd op 22-05-2014
De Leugen regeert (25-1-2008), VARA
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1153205
Geraadpleegd op 15-10-2013
De Leugen regeert (10-10-2008), VARA
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1149341
Geraadpleegd op 30-10-2013
De Leugen regeert (20-2-2009), VARA
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1164382
Geraadpleegd op 29-10-2013
De Waan van de dag (11-11-2011), VARA
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1115808
Geraadpleegd op 28-10-2013
De Wereld Draait Door (6-9-2013), VARA
http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/241636
Geraadpleegd op 15-10-2013
Dit is de dag (9-9-2013), EO
http://www.eo.nl/radio/ditisdedag/artikel-detail/economen-zaaien-verwarring-1
Geraadpleegd op 9-11-2013
Onder Mediadoctoren (5 november 2012). Afl 1: De deskundige.
http://ondermediadoctoren.nl/afl-1-de-deskundige/
Geraadpleegd op 25-05-2014
Boeken
Donkers, Henk & Willem, Jaap (2002) Journalistiek Schrijven voor krant en vakblad. Uitgeverij Coutinho, Bussum.
Kussendrager, Nico & Lugt (2002) Basisboek Journalistiek. Achtergronden, genres, vaardigheden. WoltersNoordhoff, Groningen/Houten.
Lunteren, van, Frans. (2002) De opmars van deskundigen, souffleurs van de samenleving. Amsterdam University
Press.
Shoemaker, Pamela & Reese, Stephan (1996) Mediating the Message: Theories of Influences on Mass Media
Content. Longman Publishers, New York, VS.
16
17
18

Download Report