Preek en liturgie Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden

Preek en liturgie
Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden
Zondag 7 december 2014, tweede advent
Organist: Gerben Bergstra; voorganger: Roelof Akse
thema: ‘Harkje! Hoor!’
* Mededelingen en aansteken van de kaars
* Bemoediging en groet
* Zingen
‘Goedemorgen, welkom allemaal’ (NL 288)
gevolgd door NL 435: 3 …. ontwaakte, toen hij riep!’
Goedemorgen, welkom allemaal.
Ik met mijn en jij met jouw verhaal.
Lachen, huilen, vrolijkheid en pijn.
Alles mag er zijn.
God, ik vraag je, kom in onze kring.
Wees er bij, wanneer ik bid en zing.
Ik met mijn en jij met jouw verhaal,
verteld in mensentaal.
* De tweede adventskaars wordt aangestoken door Klaas Wijnsma, met de woorden:
Steek vandaag twee kaarsjes aan,
twee kleine lichtjes in de nacht.
Als alle kaarsen branden gaan,
begint het feest waarop ik wacht.
* Gesprek met de kinderen over horen en geroepen worden
* Zingen
Er is een roos ontloken (NL 473: 1, 3 en couplet projectlied)
1. Er is een roos ontloken
uit barre wintergrond,
zoals er was gesproken
door der profeten mond.
En Davids oud geslacht
is weer opnieuw gaan bloeien
in ‘t midden van de nacht.
3. Die bloem van Gods behagen
heeft, naar Jesaja sprak,
de winterkou verdragen
als allerdorste tak.
O roos als bloed zo rood,
God komt zijn volk bezoeken
in ‘t midden van de dood.
Er is een licht ontstoken
waar alles donker is.
Er is een bloem ontsproten
waar grond bevroren is.
En blad voor blad ontluikt
een roos van Gods genade.
Licht in de duisternis.
Hierna gaan de kinderen met hun lichtje naar hun eigen ruimte
* Gebed met woorden van psalm 80
* Bijbellezing
Jesaja 40: 1 - 2 (NBV)
Troost, troost mijn volk, zegt jullie God. Spreek Jeruzalem moed in, maak haar bekend dat haar
slavendienst voorbij is, dat haar schuld is voldaan, omdat zij een dubbele straf voor haar zonden uit de
hand van de Heer heeft ontvangen.
* Zingen
NL 481: 1
Hoor de engelen …
* Bijbellezing
Jesaja 40: 3 - 5 (NBV)
Hoor, een stem roept: ‘Baan voor de Heer een weg door de woestijn, effen in de wildernis een pad voor
onze God. Laat elke vallei verhoogd worden en elke berg en heuvel verlaagd,
laat ruig land vlak worden en rotsige hellingen rustige dalen. De luister van de HEER zal zich openbaren
voor het oog van al wat leeft. De Heer heeft gesproken!’
2
Zingen
NL 439: 2
Bereid dan voor zijn voeten …
* Bijbellezing
Jesaja 40: 6 - 8 (NBV)
Hoor, een stem zegt: ‘Roep!’ En een stem antwoordt: ‘Wat zou ik roepen? De mens is als gras, hij
bloeit als een veldbloem. Het gras verdort en de bloem verwelkt wanneer de adem van de Heer
erover blaast. Ja, als gras is dit volk.’ Het gras verdort en de bloem verwelkt, maar het woord van
onze God houdt altijd stand.
* Zingen
NL 440: 3
Zie hierboven
Wees onbezorgd, gij armen, aan kinderen gelijk
* Bijbellezing
Jesaja 40: 9 - 11 (NBV)
Beklim een hoge berg, vreugdebode Sion, verhef je stem met kracht, vreugdebode Jeruzalem,
verhef je stem, vrees niet. Zeg tegen de steden van Juda: ‘Ziehier jullie God!’ Ziehier God, de Heer! Hij
komt met kracht, zijn arm zal heersen. Zijn loon heeft hij bij zich, zijn beloning gaat voor hem uit. Als
een herder weidt hij zijn kudde: zijn arm brengt de lammeren bijeen, hij koestert ze, en zorgzaam leidt
hij de ooien.
* Zingen
NL 100: 2
Roep uit met blijdschap: God is Hij.
3
* Tweede Bijbellezing
Johannes 1: 19 - 23 (NBV)
Dit is het getuigenis van Johannes. De Joden hadden vanuit Jeruzalem priesters en Levieten naar hem
toe gestuurd om hem te vragen: ‘Wie bent u?’ Hij gaf zonder aarzelen antwoord en verklaarde ronduit:
‘Ik ben niet de Messias.’ Toen vroegen ze hem: ‘Wie dan? Bent u Elia?’ Hij zei: ‘Die ben ik ook niet.’
‘Bent u de profeet?’ ‘Nee,’ antwoordde hij. ‘Maar wie bent u dan?’ vroegen ze hem. ‘Wij moeten antwoord
kunnen geven aan degenen die ons gestuurd hebben – wie zegt u zelf dat u bent?’ Hij zei: ‘Ik ben de
stem die roept in de woestijn: “Maak recht de weg van de Heer,” zoals de profeet Jesaja gezegd heeft.’
* Zingen
NL 456B: 1 – 4
Doper, wat riep je daar in die woestenij?
2. Zo staat geschreven:
de heuvel moet geslecht,
geen kwaad mag zijn bedreven,
maak alle paden recht.
Zo staat geschreven:
maak alle paden recht.
3. Doper, wat liep je
in kemelharen pij,
als een profeet, wat riep je
daar in die woestenij?
Doper, wat riep je
daar in die woestenij?
4. ‘Dat wij omkeren,
verlaten ons domein,
beleven ’t woord des Heren
en niet weerbarstig zijn.
Dat wij omkeren
en niet weerbarstig zijn.’
* Uitleg en vermaning, gevolgd door orgelspel
“Hoor, een stem zegt: Roep!”
(Jesaja 40: 6)
Zusters en broeders, gemeente met een levende Heer, mensen van de weg!
Advent is verwachten, de geboorte van Christus verwachten.
In de kerstnacht opnieuw geboren worden!
’t Feest van kerst komt niet zomaar uit de lucht vallen.
Net als het weihnachtsoratorium niet door JS Bach in twee dagen is geschreven; daar heeft hij
minstens een adventsperiode over gedaan.
Advent is verwachten en voorbereiden.
Vanmorgen doen we dat met die gelezen korte tekstgedeelten uit Jesaja 40, het zogenaamde ‘boek
van de vertroosting’.
Jesaja 40, de ommekeer in dit profetenboek, waar aankondigingen van heil en onheil elkaar
afwisselen. Keer op keer wijst Jesaja in de gangen van het paleis en in de gangen van de tempel te
Jeruzalem op de rechte weg – dat is de weg van recht en gerechtigheid -, de weg van God als Koning,
en daar zijn aardse koningen zijn dienaren.
Een oprechte weg, niet met wereldlijke macht, niet met wapens of met stampende laarzen; niet met
mantels of handen waar bloed aan kleven … (Jes.9)
4
Deze weg gaan betekent een onvoorwaardelijke overgave aan de weg van de Thora: God liefhebben
met geheel je hart, met geheel je verstand, met geheel je kracht.
De profeet spreekt, de profeet spreekt met een vervulde stem. De profeet is vervuld van het
goddelijke pathos; en alleen daardoor is hij of zij in staat om deze profetenwoorden te spreken. Het
goddelijke pathos is de drijfveer en bewogenheid van het binnenste, van je hart en van je nieren. In
deze opvatting is God niet die afstandelijke bestuurder van leed en heil. In dit begrip van Pathos is
God ‘de meest bewogen beweger’ (A.J. Heschel). Die ‘bewogen beweger’ wordt diep geroerd door
wat mensen doen en laten.
Het goddelijke pathos van de profeet verwijst naar een onafgebroken betrokkenheid van God bij de
menselijke geschiedenis … onze geschiedenis … ook mijn biografie!
Deze bewogen betrokkenheid is een emotionele verbintenis: (Daarom zongen slaven op de
katoenvelden van Alabama: ‘Go down Moses, way down in Egyptland’! omdat het ging om hun eigen
troost en hun eigen bevrijding). God lijdt wanneer mensen pijn lijden; wanneer ik een ander mens
pijn doe, wanneer ik een ander mens verstik…, kwets ik dus ten diepste God!
Het gedeelte wat we lazen van Jesaja 40 knip ik in vier stukken, zoals we hoorden met de liederen
ertussendoor verweven.
Te beginnen met: ‘troost, troost mijn volk, zegt jullie God’.
Via de aangeraakte, gezuiverde (Jes.6) mond van de profeet spreekt God in dit kader van verbond
(mijn volk, jullie God); er is een generatielange relatie: de God van Abraham, Izaäk en Jacob, de God
van Sara, Hagar, Rebecca en Rachel. Het is kenmerkend dat deze oermensennamen voorbijkomen,
opdat wij onze eigen familienamen in die keten van verband en liefde zullen plaatsen … Berend,
Hendrik, Roelof, Ruben … Dettje, Jannie, Detty …
Die dubbelgenoemde troost betekent: herstel van Sion, einde van ballingschap. Jeruzalem krijgt het
te horen: jullie slavendienst is voorbij, kettingen worden verbroken. Bevrijding en herstel; de mensen
uit de stad richten zich op. Daarom klinken deze oude woorden nu in advent, op deze tweede
zondag. Het nieuwe begin is hier! Wanneer we gevangen zitten in beklemmende gedachtes en
gewoonten klinkt hier een omkerende oproep. Niet goedkoop, als een soort reclameboodschap. Het
woord (de Logos, waar het evangelie van Johannes mee begint) klinkt met indringende kracht. Het
lied doet niet enkel de lucht trillen, je gehele lichaam trilt mee … ’troost troost … , kom o kom
Emmanuël!’
Het tweede deel van de tekst: HOOR! Er roept een stem, ergens. Is dit een hemelse stem? Of zijn
onze klein-gevoelige oren daar niet zo ontvankelijk voor. Ontvankelijk voor die louterende, innerlijke
stem, of een suizende stem van buiten die zo geheel anders klinkt … en toch ook vertrouwd.
Alsof die pasgeboren baby voor het eerst mem haar stem hoort: nieuw! En toch … ergens in de verte,
in die roze donsoortjes, als bekend klinkt. Daarom is het belangrijk voor de groei van relaties dat een
mem praat tegen die bolle buik met haar vruchtwaterschat.
Hoor! Baan een weg door de woestijn. Deze woorden doen denken aan die oude uittocht, Exodus,
langs de Sinaï: van slavernij naar het beloofde land (40 + 40).
In diezelfde streek verkondigt Johannes; en doopt in het stromende rivierwater de doop der
bekering. Dit gebeurt bij de Jordaan, grensrivier. Als een natuurlijke grens tussen dor en droog naar
toekomst en fris.
Laat ruig land vlak worden, stenen en brokken staan ons in de weg. Ze staan mij in de weg om verder
te komen.., om door die Jordaan heen te gaan.
Mijn trots, mijn eigenwijsheid, mijn naïviteit; het opgeklopte idee van autonomie: geheel zelf bepaal
ik mijn voetstappen. Er liggen brokstukken en diggels om op te ruimen.
Kenmerkend is deze ‘opruimende tekst’ van Jesaja voor het gemeentewerk, voor ons gemeentewerk.
Daarom beginnen de weken van advent hier met een avondmaalviering; en in het Bijbelse beeld van
de evangelist Johannes begint die samenkomst van enigheid met een voetwassing, zoals ook
5
weergegeven in het raam hier. Laten we rotsige hellingen in het gemeentewerk afbreken, steen voor
steen, opdat rustige dalen verschijnen. Hier openbaart zich de luister van de Heer! Goddelijk licht
verschijnt, waar mensen elkaar in de ogen zien, elkaar het licht in de ogen gunnen.
Het derde deel van de tekst: HOOR! Een stem zegt roep!
Het menselijk leven vergeleken met gras en met veldbloemen verwijst naar onze broosheid en
kwetsbaarheid. We menen soms het één en ander in onze macht te hebben; de denkende mens is
tot grote daden in staat: ruimtereizen, kundige virusbestrijding, transplantatie van vitale organen.
Kunde tot hoog in de hemel, sky is the limit … toch dat spiegelend beeld van gras, bloeien als een
klaproos in de berm.
Leven gaat voorbij, wij zijn mensen van voorbij (en dat is helemaal geen zwaarmoedig gegeven, want
ook een eendagsvlieg heeft één prachtige dag om te leven). We worden gevoed als bloemen door de
genadige voedselbank van God, die eeuwigheidswaarde heeft. Die er al was in het begin: ‘God
vormde de mens uit aarde, blies hem levensadem in de neus. Zo werd de mens levend.’ (Gen. 2: 7)
Profetische bewustwording van kwetsbaarheid kan leiden tot overgave en tot respectvolle
verantwoordelijkheid, eerbied voor alle leven: voor de madelief, voor het nijlpaard, voor die
pasgeboren baby in Birdaard.
Het 4e deel van deze Jesajastem klinkt voluit: ‘beklim een hoge berg, vreugdebode Sion’. Het troostend
woord van vers 1 krijgt hier handen en voeten. Iedereen mag het horen, vanaf die berg golft de
vreugdevolle boodschap over de stad en over het land, tot in de verste uithoeken van de aarde.
Normaal brengt een herder met een staf en met een slinger zijn afgedwaalde schapen bijeen. Deze
barmhartige herder gebruikt zijn arm. Er is speciale zorg en aandacht voor zwakkere dieren (de
Fryske bibel is het meest duidelijk) ‘mei syn earm hellet Er de lammen byinoar, Hy draacht se oan syn
hert en driuwt de skiep dy’t lamme ha, hoeden nei de wetterkant’.
Dit gedeelte klinkt als een intochtslied, een voorbode van het nachtelijk engelenkoor in het veld van
Efraïm. ‘Vrede op aarde, in de mensen een welbehagen’. Tijd van ballingschap is voorbij, ons wordt
een redder geboren, een wonderbare Raadsman.
Terwijl het -‘troost, troost mijn volk’- nog de klankkleur kent van het vroege merel-ochtend gezang is
de stem van deze vreugdebode krachtiger dan het Concertgebouworkest samen met het Wiener
filharmonisch spelend op de olijfberg onder leiding van Johann Sebastian zelf.
Deze stem doet niet enkel de lucht trillen, je gehele lichaam trilt: ’Ja kom, Gij wortel Isaï! Verlos mij
van tirannie’ (tirannie = machtwellust)
Wanneer we deze stem vanmorgen horen, in de klankkleuren van het orgelspel, in de stem van mijn
buurvrouw of buurman, in die echo van oude profetenwoorden …
Dan wordt onze schuchtere stem uitgenodigd om bevrijd te worden, los van schaamte en
bescheidenheid, los van schuld en hoofd gebogen, - los van verdriet en duisternis. Set it lûd mar út
en wês net skruten! Fier overeind mogen wij vreugdebode Wirdumerdijk zijn. Hier binnen en later
daarbuiten, onderweg naar huis!
Tenslotte een kleine vergelijking.
(Ik maak deze vergelijking wegens de rechte weg die Haitze loopt; hij kan erop uitgaan met hulp;
zonder hulp van anderen kan hij niet die (op-) rechte weg lopen. De vergelijking is dat ieder mens hulp
nodig heeft om de opgeruimde weg te gaan (vergelijk Jes. 40: 3 t.m. 5). Daarin zijn we elkaar tot hulp.
En het mooie is dat door onderweg te zingen, Haitze onthoudt waar hij naar toe zal gaan. M.a.w. ook
zingen onderweg helpt! Roelof 10/12)
Meer en meer raakte Haitze in de war. Hij was een vrolijke man, die graag in het dorp rondfietste,
waarbij iedere voorbijganger uitbundig gegroet werd. Op ’s Heren wegen zong hij voluit psalmen en
liederen van Johannes de Heer! Doordat hij niet meer goed de weg kon vinden werd, in overleg met
zijn familie, de fiets hem afgenomen … voor eigen bestwil. Onder het stof stond die achter in het hok.
6
Het wandelen alleen kon nog net, het was lastig om dit met hem te overleggen. Hij zag nergens
gevaar … nergens! En wou er zo graag op uit, toe nou!
Daar hadden we het volgende op bedacht, in samenspraak met de plaatselijke bakkersfamilie.
Iedere dag (behalve zondag) kreeg Haitze een briefje mee om iets van brood of koek op te halen.
Vanaf de woning naar de bakkerswinkel was één rechte weg, misschien zo’n 400 meter lang.
Om te onthouden waar naar toe, zeiden we: zing maar Haitze ‘ik ga naar de bakker!’.
En zo liep hij met het briefje in de hand over het midden van de straat naar de andere hoek voor
brood of koek: ‘ik ga naar de bakker’. Soms reed een auto geduldig achter hem, de meeste
bestuurders kenden Haitze.
Niet al te laat in de avond ging hij naar bed, met een vast, vertrouwd ritueel. Het dekbed tot aan zijn
kin opgetrokken, ogen stijf dicht; samen bidden we luidop het Onze Vader - die woorden kent hij uit
zijn hoofd. Dan opent hij zijn ogen, helder en zegt met een grote glimlach: ‘Ik ben naar de bakker
geweest’!
Jazeker! Welterusten vreugdebode!
* Open ruimte
* Dank- en voorbeden; na stilte bidden we het onze Vader (NBG ’51)
Onze Vader, die in de hemelen zijt
Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome
Uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde
Geef ons heden ons dagelijks brood
En vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren
En leid ons niet in verzoeking maar verlos ons van de boze
Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid
Amen
* Collecte voor de voedselbank in Leeuwarden
De Voedselbank in Leeuwarden verstrekt voedsel aan mensen die onvoldoende geld hebben om
rond te komen. Schrijnende armoede komt steeds meer voor. Het voedsel dat wordt ingezameld bij
particulieren en bedrijven, is hard nodig! De Voedselbank heeft daarnaast geld nodig voor de
ondersteuning van mensen, vervoer en organisatie.  www.voedselbankleeuwarden.nl.
Tijdens de collecte worden de kleinsten opgehaald en we beginnen met zingen wanneer zij in de kerk zijn!
* Slotlied
NL 466: 1 - 4
O wijsheid, daal als vruchtbare taal!
2. O kom, die Heer en Meester zijt,
verschijn ons toch in Majesteit!
Verlichte wolk en lopend vuur,
zo waart gij eens op aarde hier.
O kom, o kom, Emmanuël!
Verblijd uw volk, uw Israël!
3. Ja kom, Gij wortel Isai,
verlos ons van de tirannie,
van alle goden dezer eeuw,
o herder, sla de boze leeuw!
O kom, ja, kom, Emmanuël!
Verblijd uw volk, uw Israël!
7
4. Ontsluit, gij die de sleutel zijt,
die opendoet en niemand sluit,
het huis van dood en duisternis
waarin uw volk gekluisterd is!
O kom, ja, kom, Emmanuel!
Verblijd uw volk, uw Israël!
* Zegenbede en het zingen van:
Hear, wy freegje no, Jo seine op ús wei
Hear, wy freegje Jo, wês mei ús eltse dei (2x) … Amen
Mededelingen
Boomoptuigdag
Onder het genot van gezellig samen-zijn, koffie, thee en warme chocolademelk met
kerstkrans, snert en roggebrood met spek, alcoholvrije Zweedse kerstwijn en natuurlijk
een kerstverhaal, wordt op dinsdag 9 december de kerstboom opgetuigd. Wie zegt ‘ja,
ik wil dit beleven en meemaken’ is welkom op vanaf 10 uur in onze eigen vermaning.
Dus geef je snel op bij Broeder Appie. De inschrijflijst ligt weer klaar op onze leestafel.
Internationale schrijfmarathon voor Amnesty
Op 10 december wordt in het kader van de Dag van de Rechten van de Mens in de hal van
het Fries Museum in Leeuwarden een schrijfmarathon gehouden. De start is om 11.00 uur
en er wordt 24 uur lang doorgeschreven.
Labyrint lopen
U kunt zich nog opgeven voor het Labyrint lopenonder leiding van Everdien van der Hel,
op woensdag 10 december van 19.00-22.00 uur. Ook op donderdagochtend en –avond
11 december zijn er nog enkele plekken vrij voor het labyrint-lopen. Maximum 10-12
deelnemers, kosten € 10,- per persoon. Achter in de kerk ligt een opgaveformulier.
Wandeling en Ionaviering in Rottevalle
Woensdag 10 december wordt in het kader van de Dag van de Rechten van de Mens een Iona
avondviering gehouden in de Doopsgezinde kerk te Rottevalle. Voorafgaande aan de viering wordt
een wandeling in stilte door het dorp gemaakt met lichtjes als ‘zachte krachten’ tegen alle onrecht en
onderdrukking. De wandeling start om 19.00 uur voor de Doopsgezinde kerk, Haven 16 Rottevalle.
De viering die een half uur duurt, begint om 19.45 uur. Na de viering is er koffie/thee.
8
Verkooptafel
Aan het eind van het jaar houden we weer een verkooptafel en wel op 14 december na de
kerkdienst. Met de opbrengst hopen we onze broeders en zusters in Columbia te steunen.
Dus, als u nog wat potjes jam van de zomerinmaak over hebt, de cd die u nooit meer beluistert,
zelfgebreide sokken, een blik koekjes … neem het mee! Wilt u uw bijdrage wel van te voren even
prijzen en wat niet verkocht is na afloop weer meenemen?
Adventsavond
Ook dit jaar organiseren we een Adventsavond en wel op 17 december om 19.30 uur in
onze Vermaning. Uiteraard bent u hier allen hartelijk voor uitgenodigd.
Hebt u voor die avond nog een lied dat u graag zou willen zingen, dan kunt u dat uiterlijk
7 december opgeven bij Hanna  [email protected] of Afke Bruin 058-2131848 of
 [email protected])
Ament-wandeling
Op maandag 29 december wordt weer de nu traditionele Na-Kerst kuiertocht gehouden.
Start: doopsgezinde vermaning van Damwoude (Doniaweg 34)
13.30 uur - ontvangst door DG Damwoude
13.45 uur - kuieren
15.15 uur - terugkeer en onthaal in de vermaning
15.30 uur - Bemoediging door zr. A.H. Rekker-van der Werff.
Ong. 16.00 uur - huiswaarts
Aanmelding is niet nodig, maar wel prettig vanwege de ‘catering’ (en een vrijwillige bijdrage wordt
op prijs gesteld). Graag bij Bertus de Haan,  058-2801286,  [email protected]
9

Download Report