OVER PROJECT A15
Project A15 is een initiatief van Milieudefensie en
Natuur & Milieu. Als onafhankelijke partij stimuleren we o.a. dat er meer windmolens voor en door
burgers langs de A15 komen. Op deze manier veranderen we de A15 in de eerste duurzame snelweg ter
wereld, waar windmolens en zonnepanelen schone
stroom opwekken voor elektrische deelauto’s.
­E NERGIE
UIT WIND
Meer informatie?
Kijk op www.projecta15.nl/windenergie
Volg en like ons via Facebook
www.facebook.com/projecta15
Een initiatief van:
Mogelijk dankzij:
Antwoord op veel­g estelde v­ ragen
over windenergie op land
Waarom windmolens op land?
Windenergie op land is noodzakelijk om de overgang naar
meer duurzame energie te maken. Het is de goedkoopste
vorm van duurzame energie. Op langere termijn biedt wind
op zee veel kansen: er is veel ruimte en het waait er hard.
Voor nu is de bouw en exploitatie van windmolens op zee
twee tot drie keer duurder dan op land. Dit komt doordat
plaatsing en het onderhoud lastiger en duurder is dan op
land. Naar verwachting zal door ervaring met huidige wind­
parken op zee en technische ontwikkelingen de prijs in de
toekomst zakken.
Zijn windmolens schadelijk voor de
­gezondheid?
Er bestaat geen wetenschappelijk onderbouwd onderzoek
dat aantoont dat mensen ziek worden van windmolens.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) con­
cludeert dit na haar onderzoek. Uit regio’s waar veel wind­
molens staan worden geen signalen van een hoger aantal
zieken geregistreerd. Geluid, en zeker het ervaren van ge­
luid, kan echter wel tot irritatie leiden. Zie ook het antwoord
onder ‘Hoeveel geluid hoor ik van een windmolen?’
Zal er sprake zijn van slag­schaduw op
mijn woning?
Beschijnt de zon de mast en rotor van een windmolen, dan
leidt dit tot een (bewegende) slagschaduw. Dit is de scha­
duw van de molen op de ondergrond of achtergrond. Als de
slagschaduw op het raam van een woning valt, kan dat als
hinderlijk worden ervaren.
Gelukkig is hier inmiddels een oplossing voor gevonden en in
gebruik. Door lichtsensoren in de windmolen wordt gemeten
wanneer slagschaduw optreedt. Op tijden dat slagschaduw
kan ontstaan, wordt de molen automatisch stilgezet voor de
tijd dat dit nodig is.
WIND EEN SCHONE EN
VEILIGE ENERGIEBRON
Windenergie is een schone onuitputtelijke energiebron. Fossiele brandstoffen daarentegen zoals
olie, gas en steenkool raken op, zijn slecht voor
het klimaat en vervuilend. De wind is overal en
hoeft niet te worden geïmporteerd. Hiermee blijven we onafhankelijk van andere landen en zijn
we verzekerd van onze energievoorziening.
Hoeveel geluid hoor ik van een wind­
molen?
Moderne windmolens worden steeds stiller. Omwonenden
worden door de wet beschermd tegen mogelijk geluidsover­
last. De Nederlandse normen zijn vergelijkbaar met die in
de meeste buurlanden. Afhankelijk van de bronsterkte van
de windmolen, de ligging en aard van de locatie komt dit in
de praktijk neer op een minimale afstand tussen woning en
windmolen(s)van zo’n 360 tot 400 meter.
Het jaargemiddelde geluidniveau veroorzaakt door een
windmolen of windpark mag op de gevel van een woning
niet meer bedragen dan 47 dB(A). Voor de nachtperiode
geldt een strengere norm van 41dB(A). Ter vergelijking: een
gespreksniveau is 60 dB(A), een drukke verkeersweg op 100
meter afstand 80 dB(A)en een opstijgend vliegtuig op 200
meter hoogte 100 dB(A).
Verder blijkt uit onderzoek (Rijksuniversiteit Groningen,
2013) dat mensen die de windmolen niet kunnen zien, min­
der snel last van het geluid ondervinden dan mensen die de
windmolen wel kunnen zien. En dat mensen die financieel
voordeel hebben van de windmolen vrijwel geen geluidshin­
der rapporteren.
Draaien windmolens op s­ ubsidie?
Op dit moment is de kostprijs van windenergie hoger dan de
prijs die ervoor wordt betaald op de energiemarkt. De over­
heid stelt subsidie beschikbaar om dit verschil te overbrug­
gen. Zonder deze subsidie is het niet mogelijk te investeren
in windmolens of in andere vormen van duurzame energie.
De kostprijs van 1kWh windstroom is ongeveer 9,6 cent.
Grijze stroom (stroom uit fossiele brandstoffen) wordt voor
ongeveer 6 cent op de markt gebracht. Een subsidie op basis
van de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE+) vult
het verschil aan; voor een maximaal aantal kWh en een peri­
ode van maximaal 15 jaar.
Hierbij wordt vaak vergeten dat ook fossiele energie wordt
gesubsidieerd. In 2010 ging er meer geld uit de schatkist
naar fossiele brandstoffen dan naar duurzame energie: 5,8
miljard naar fossiel versus 1,5 miljard euro naar duurzaam
(Onderzoek CE Delft en Ecofys, 2010). Het leeuwendeel (4,6
van de 5,8 miljard) betreft belastingkortingen en -vrijstellin­
gen voor grootverbruikers.
NAAR EEN DUURZAMER
NEDERLAND
Nederland heeft als doel dat 14% van ons
energie­­verbruik in 2020 uit duurzame energie
bestaat. Om dit te bereiken wordt een mix van
maatregelen ingezet. Windenergie op land is
daar één van. Voor 2020 worden er 1.200 windmolens op land bij geplaatst. Dat is voldoende
om 3,5 miljoen huishoudens van schone stroom
te voorzien.
Waarom niet alleen zonne­panelen?
Is energie uit fossiele brandstoffen
goedkoper dan energie uit wind?
Zon en wind zijn allebei nodig om de doelen voor duurzame
energieopwekking te halen.
Windenergie blijft voorlopig de meest efficiënte en betaal­
bare vorm van duurzame energieopwekking. De grote wind­
molens kunnen al bijna tegen dezelfde kostprijs produceren
als kolencentrales, maar de prijs voor stroom van zonne­
panelen is hoger. Een kilowattuur (kWh) zonne-energie
kost nu nog ongeveer 13,4 eurocent. Een kWh windenergie
daarentegen kost gemiddeld 9,6 eurocent, bij wind op land.
Een ander voordeel van windmolens is dat deze veel minder
ruimte in beslag nemen dan zonnepanelen: voor dezelfde
opbrengst als van 1 windmolen heb je 12 voetbalvelden met
zonnepanelen nodig.
De kosten voor windstroom zijn de afgelopen decennia elk
jaar met vijf procent gedaald. Deze trend zal doorzetten.
Daarentegen zal elektriciteit, opgewekt met fossiele brand­
stoffen of kernenergie, naar ieders verwachting duurder
worden. Voor 2020 zullen de kosten van windenergie op land
naar verwachting onder of in de buurt van de verwachte
marktprijs van elektriciteit komen (bron: ECN).
Echter, een rechtstreekse vergelijking van de huidige markt­
prijs van fossiele energie met de kostprijs van windenergie
gaat niet helemaal op. Want in deze marktprijs zijn niet alle
kosten die te maken hebben met de productie van fossiele
stroom doorberekend. Deze ‘onzichtbare’ kosten, of ook wel
externe maatschappelijke kosten genoemd zijn aanzienlijk.
Meer informatie?
Kijk op www.projecta15.nl/windenergie.
Denk hierbij aan luchtverontreiniging, (kern-)afval, klimaat­
verandering, volksgezondheid (problemen door fijnstof),
verhogen van de dijken i.v.m. de stijging van de ­zeespiegel,
olieverontreiniging op zee. Volgens een omvangrijke Euro­
pees onderzoek (ExternE, EU) bedragen deze kosten in
Nederland voor kolen 3 à 4 cent per kWh en voor gas 1 à 2
cent per kWh. Windenergie veroorzaakt slechts ca. 0,1 ct per
kWh aan externe maatschappelijke kosten.
Hoe lang duurt het voordat de energie,
nodig voor het b
­ ouwen van een wind­
molen, is terugverdiend?
De hoeveelheid energie die nodig is om een windmolen
te fabriceren, plaatsen, onderhouden en na twintig jaar
te verwijderen, is in drie tot zes maanden terugverdiend
(dit is afhankelijk van het type). De investeringskosten van
een windmolen bedragen per MW vermogen ongeveer
1,5 miljoen euro. Het grootste deel van de kosten zit in de
molen zelf, maar ook ontwikkelkosten en aansluiting op
het elektriciteitsnet dragen aan de totaalkosten bij (bron:
Milieucentraal).
Zijn windmolens schadelijk voor vogels?
Uit onderzoek blijkt de vogelsterfte door windmolens mee
te vallen. Het aantal vogelslachtoffers door verkeer ligt
beduidend hoger. Zo heeft het Wereld Natuur Fonds gecon­
cludeerd dat vogelsterfte door windmolens slechts 1 tot 2
procent is van het aantal dat door verkeer wordt getroffen.
Voor het verkrijgen van een vergunning van een windmo­
lenpark wordt altijd onderzocht of vogels eventueel hinder
ervan kunnen ondervinden. Bovendien heeft windenergie als
voordeel dat er geen olie hoeft te worden vervoerd. In het
verleden zijn er heel wat vogels gestorven door rampen met
olietankers.
Kan ik mee investeren in windmolens?
Het vereist een hoop kennis en kapitaal om een windmolen
te exploiteren. Sinds kort melden bewoners en lokale
ondernemers zich aan om collectief te investeren in wind­
energie. Ze willen zelf energie opwekken met een eigen
windmolen of meedoen aan een initiatief van een ander,
zoals die van de gemeente of een andere grote investeerder.
Voor het starten van een eigen initiatief of het meedoen aan
een windproject bestaan diverse manieren, zie
www.projecta15.nl/windenergie.
Waarom windmolens op land?
Windenergie op land is noodzakelijk om de overgang naar
meer duurzame energie te maken. Het is de goedkoopste
vorm van duurzame energie. Op langere termijn biedt wind
op zee veel kansen: er is veel ruimte en het waait er hard.
Voor nu is de bouw en exploitatie van windmolens op zee
twee tot drie keer duurder dan op land. Dit komt doordat
plaatsing en het onderhoud lastiger en duurder is dan op
land. Naar verwachting zal door ervaring met huidige wind­
parken op zee en technische ontwikkelingen de prijs in de
toekomst zakken.
Zijn windmolens schadelijk voor de
­gezondheid?
Er bestaat geen wetenschappelijk onderbouwd onderzoek
dat aantoont dat mensen ziek worden van windmolens.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) con­
cludeert dit na haar onderzoek. Uit regio’s waar veel wind­
molens staan worden geen signalen van een hoger aantal
zieken geregistreerd. Geluid, en zeker het ervaren van ge­
luid, kan echter wel tot irritatie leiden. Zie ook het antwoord
onder ‘Hoeveel geluid hoor ik van een windmolen?’
Zal er sprake zijn van slag­schaduw op
mijn woning?
Beschijnt de zon de mast en rotor van een windmolen, dan
leidt dit tot een (bewegende) slagschaduw. Dit is de scha­
duw van de molen op de ondergrond of achtergrond. Als de
slagschaduw op het raam van een woning valt, kan dat als
hinderlijk worden ervaren.
Gelukkig is hier inmiddels een oplossing voor gevonden en in
gebruik. Door lichtsensoren in de windmolen wordt gemeten
wanneer slagschaduw optreedt. Op tijden dat slagschaduw
kan ontstaan, wordt de molen automatisch stilgezet voor de
tijd dat dit nodig is.
WIND EEN SCHONE EN
VEILIGE ENERGIEBRON
Windenergie is een schone onuitputtelijke energiebron. Fossiele brandstoffen daarentegen zoals
olie, gas en steenkool raken op, zijn slecht voor
het klimaat en vervuilend. De wind is overal en
hoeft niet te worden geïmporteerd. Hiermee blijven we onafhankelijk van andere landen en zijn
we verzekerd van onze energievoorziening.
Hoeveel geluid hoor ik van een wind­
molen?
Moderne windmolens worden steeds stiller. Omwonenden
worden door de wet beschermd tegen mogelijk geluidsover­
last. De Nederlandse normen zijn vergelijkbaar met die in
de meeste buurlanden. Afhankelijk van de bronsterkte van
de windmolen, de ligging en aard van de locatie komt dit in
de praktijk neer op een minimale afstand tussen woning en
windmolen(s)van zo’n 360 tot 400 meter.
Het jaargemiddelde geluidniveau veroorzaakt door een
windmolen of windpark mag op de gevel van een woning
niet meer bedragen dan 47 dB(A). Voor de nachtperiode
geldt een strengere norm van 41dB(A). Ter vergelijking: een
gespreksniveau is 60 dB(A), een drukke verkeersweg op 100
meter afstand 80 dB(A)en een opstijgend vliegtuig op 200
meter hoogte 100 dB(A).
Verder blijkt uit onderzoek (Rijksuniversiteit Groningen,
2013) dat mensen die de windmolen niet kunnen zien, min­
der snel last van het geluid ondervinden dan mensen die de
windmolen wel kunnen zien. En dat mensen die financieel
voordeel hebben van de windmolen vrijwel geen geluidshin­
der rapporteren.
Draaien windmolens op s­ ubsidie?
Op dit moment is de kostprijs van windenergie hoger dan de
prijs die ervoor wordt betaald op de energiemarkt. De over­
heid stelt subsidie beschikbaar om dit verschil te overbrug­
gen. Zonder deze subsidie is het niet mogelijk te investeren
in windmolens of in andere vormen van duurzame energie.
De kostprijs van 1kWh windstroom is ongeveer 9,6 cent.
Grijze stroom (stroom uit fossiele brandstoffen) wordt voor
ongeveer 6 cent op de markt gebracht. Een subsidie op basis
van de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE+) vult
het verschil aan; voor een maximaal aantal kWh en een peri­
ode van maximaal 15 jaar.
Hierbij wordt vaak vergeten dat ook fossiele energie wordt
gesubsidieerd. In 2010 ging er meer geld uit de schatkist
naar fossiele brandstoffen dan naar duurzame energie: 5,8
miljard naar fossiel versus 1,5 miljard euro naar duurzaam
(Onderzoek CE Delft en Ecofys, 2010). Het leeuwendeel (4,6
van de 5,8 miljard) betreft belastingkortingen en -vrijstellin­
gen voor grootverbruikers.
NAAR EEN DUURZAMER
NEDERLAND
Nederland heeft als doel dat 14% van ons
energie­­verbruik in 2020 uit duurzame energie
bestaat. Om dit te bereiken wordt een mix van
maatregelen ingezet. Windenergie op land is
daar één van. Voor 2020 worden er 1.200 windmolens op land bij geplaatst. Dat is voldoende
om 3,5 miljoen huishoudens van schone stroom
te voorzien.
Waarom niet alleen zonne­panelen?
Is energie uit fossiele brandstoffen
goedkoper dan energie uit wind?
Zon en wind zijn allebei nodig om de doelen voor duurzame
energieopwekking te halen.
Windenergie blijft voorlopig de meest efficiënte en betaal­
bare vorm van duurzame energieopwekking. De grote wind­
molens kunnen al bijna tegen dezelfde kostprijs produceren
als kolencentrales, maar de prijs voor stroom van zonne­
panelen is hoger. Een kilowattuur (kWh) zonne-energie
kost nu nog ongeveer 13,4 eurocent. Een kWh windenergie
daarentegen kost gemiddeld 9,6 eurocent, bij wind op land.
Een ander voordeel van windmolens is dat deze veel minder
ruimte in beslag nemen dan zonnepanelen: voor dezelfde
opbrengst als van 1 windmolen heb je 12 voetbalvelden met
zonnepanelen nodig.
De kosten voor windstroom zijn de afgelopen decennia elk
jaar met vijf procent gedaald. Deze trend zal doorzetten.
Daarentegen zal elektriciteit, opgewekt met fossiele brand­
stoffen of kernenergie, naar ieders verwachting duurder
worden. Voor 2020 zullen de kosten van windenergie op land
naar verwachting onder of in de buurt van de verwachte
marktprijs van elektriciteit komen (bron: ECN).
Echter, een rechtstreekse vergelijking van de huidige markt­
prijs van fossiele energie met de kostprijs van windenergie
gaat niet helemaal op. Want in deze marktprijs zijn niet alle
kosten die te maken hebben met de productie van fossiele
stroom doorberekend. Deze ‘onzichtbare’ kosten, of ook wel
externe maatschappelijke kosten genoemd zijn aanzienlijk.
Meer informatie?
Kijk op www.projecta15.nl/windenergie.
Denk hierbij aan luchtverontreiniging, (kern-)afval, klimaat­
verandering, volksgezondheid (problemen door fijnstof),
verhogen van de dijken i.v.m. de stijging van de ­zeespiegel,
olieverontreiniging op zee. Volgens een omvangrijke Euro­
pees onderzoek (ExternE, EU) bedragen deze kosten in
Nederland voor kolen 3 à 4 cent per kWh en voor gas 1 à 2
cent per kWh. Windenergie veroorzaakt slechts ca. 0,1 ct per
kWh aan externe maatschappelijke kosten.
Hoe lang duurt het voordat de energie,
nodig voor het b
­ ouwen van een wind­
molen, is terugverdiend?
De hoeveelheid energie die nodig is om een windmolen
te fabriceren, plaatsen, onderhouden en na twintig jaar
te verwijderen, is in drie tot zes maanden terugverdiend
(dit is afhankelijk van het type). De investeringskosten van
een windmolen bedragen per MW vermogen ongeveer
1,5 miljoen euro. Het grootste deel van de kosten zit in de
molen zelf, maar ook ontwikkelkosten en aansluiting op
het elektriciteitsnet dragen aan de totaalkosten bij (bron:
Milieucentraal).
Zijn windmolens schadelijk voor vogels?
Uit onderzoek blijkt de vogelsterfte door windmolens mee
te vallen. Het aantal vogelslachtoffers door verkeer ligt
beduidend hoger. Zo heeft het Wereld Natuur Fonds gecon­
cludeerd dat vogelsterfte door windmolens slechts 1 tot 2
procent is van het aantal dat door verkeer wordt getroffen.
Voor het verkrijgen van een vergunning van een windmo­
lenpark wordt altijd onderzocht of vogels eventueel hinder
ervan kunnen ondervinden. Bovendien heeft windenergie als
voordeel dat er geen olie hoeft te worden vervoerd. In het
verleden zijn er heel wat vogels gestorven door rampen met
olietankers.
Kan ik mee investeren in windmolens?
Het vereist een hoop kennis en kapitaal om een windmolen
te exploiteren. Sinds kort melden bewoners en lokale
ondernemers zich aan om collectief te investeren in wind­
energie. Ze willen zelf energie opwekken met een eigen
windmolen of meedoen aan een initiatief van een ander,
zoals die van de gemeente of een andere grote investeerder.
Voor het starten van een eigen initiatief of het meedoen aan
een windproject bestaan diverse manieren, zie
www.projecta15.nl/windenergie.
OVER PROJECT A15
Project A15 is een initiatief van Milieudefensie en
Natuur & Milieu. Als onafhankelijke partij stimuleren we o.a. dat er meer windmolens voor en door
burgers langs de A15 komen. Op deze manier veranderen we de A15 in de eerste duurzame snelweg ter
wereld, waar windmolens en zonnepanelen schone
stroom opwekken voor elektrische deelauto’s.
­E NERGIE
UIT WIND
Meer informatie?
Kijk op www.projecta15.nl/windenergie
Volg en like ons via Facebook
www.facebook.com/projecta15
Een initiatief van:
Mogelijk dankzij:
Antwoord op veel­g estelde v­ ragen
over windenergie op land

Brief Gedeputeerde Staten van Fryslân

Molens zonder weerstand onder weers Molens zond

Bijeenkomsten windenergie In 2020 wordt in de

Beantwoording kamervragen verevening voor gemeenten met

2 - John Post Personal Page

20140910 voortgangsbericht windmolens langs Maximakanaal

Windmolens vervangen om subsidie

Economische missie Denemarken

Te groot voor Don Quichot

Windmolenfabriek brengt 200 banen naar Eemshaven 200 banen