GV
P R E S E NT
Thuis op vele fronten
WINTER 2014
Diversiteit
Biecht C-LAS
CDA’er Knops & defensie
Militair als robot
Canal Parade swingt
GV Present | Winter | 2014
Een bont gezelschap
colofon
GV Present
GV Present wordt uitgegeven onder
verantwoordelijkheid van de hoofden
van dienst van de Diensten Geestelijke
Verzorging.
2
Redactie:
Claudia Bisschops (hoofdredacteur),
Hugo Houtgast (eindredacteur),
John van Eenennaam, Gösta Huijs,
Fred Omvlee (webredactie)
Redactieadres:
[email protected]
Adresmutaties en Afmeldingen:
[email protected]
Aan dit nummer werkten mee:
Serena Bal, José Beerens, Huib van den
Berg, Henri Biesbroek, Liduin van de
Broek, Wilma Geerdink, Esther Helgers,
Lenore Hehenkamp, Raymond Knops,
Norbert de Kooter, Mart de Kruif,
Denise Leidelmeijer, Mark Michielen,
Mike Nagtegaal, Gerard Oerlemans,
Jeanet Pijpker-Westervoorde,
Liesbeth de Stoppelaar, Anne Zweers
Fotografie en illustraties:
Rocyka Fotografie, Zeagle, e.a.
Vormgeving:
Wim Balyon (OBT)
Druk:
OBT bv, Den Haag
GV Present op Facebook en Twitter:
www.Facebook.com/GVPresent
of www.twitter.com/GVPresent
of tweet met #GVPresent
GV Present Digitaal:
www.DGV.nl
Overname van de inhoud kan alleen
geschieden met toestemming van de
redactie
ISSN: 2214-2002
Oplage: 55.000
Sinterklaas en zwarte piet zijn inmiddels weer terug naar Spanje, maar hebben de
gemoederen flink beziggehouden. Het was verbijsterend en fascinerend tegelijk om
te zien hoezeer de meningen uiteen liepen. Lekker veelkleurig dus. Het bruggetje
naar defensie is gemakkelijk gemaakt. Mensen van allerlei komaf en leeftijden,
rangen en standen, mannen en vrouwen, burger en militair vormen samen één
bedrijf. Dat gaat lang niet altijd van een leien dakje. In het winternummer staat het
thema diversiteit centraal. Want divers zijn we. Aan bod komt het onderwerp
integriteit binnen defensie. Hoe om te gaan met mensen die niet voldoen aan het
beeld van de stoere hetero man. Er is aandacht voor het Defensie Vrouwen Netwerk
en de deelname van defensie aan de Canal Parade. In de ‘traditiekamer’ en de
‘denktank’ is er ruimte voor een kritische beschouwing op de mens als machine en
wat die mens kan leren van tegendraadse dominees. En omdat je van denkwerk trek
krijgt, nemen we een kijkje in de keuken van Paresto op de Van Ghentkazerne in
Rotterdam. Ook blikken we terug op het afgelopen jaar. Zo is er aandacht voor de
viering van 100 jaar DGV in prachtig beeldmateriaal en neemt C-LAS generaal Mart
de Kruif plaats in de biechtstoel ter afsluiting van 200 jaar KL. Ten slotte blikken we
vooruit en zijn we benieuwd wat 2015 in petto heeft voor defensie. Dat doen we
samen met CDA-parlementariër Raymond Knops. Maar niet voordat we stil hebben
gestaan bij dat andere bonte gezelschap, ruim 2000 jaar geleden in die stal.
Een eveneens divers samengestelde redactie wenst u, afhankelijk van de bloedgroep,
prettige of gezegende kerstdagen, maar eensgezind alle goeds voor 2015!
Claudia Bisschops
[email protected]
inhoud
Missies3
Teamspirit
5
Heroes and Villains
8
10
Defensie vrouwen netwerk
Blikopener12
14
Diversiteit
18
Luisteren werkt
De overweging
20
21
Culinair met een bite!
Het biechtgesprek
22
Denktank24
26
De traditiekamer
Boek & Film
28
Op het lijf geschreven
30
missies
GV Present | Winter | 2014
Wat het thuisfront altijd al heeft willen weten over het adaptatieprogramma
Gran Canaria: je had
erbij moeten zijn
Met de missie naar Mali heeft het adaptatieprogramma er weer een uitvalsbasis bij.
Gran Canaria: uitlaatklep of verplicht nummer?
“Het hotel richt zich vooral op de zakelijke
markt, dus er zijn ook gewone gasten.
Houd daar een beetje rekening mee.
Verder is het hier van alle gemakken
voorzien. Driemaal daags staat er een all
you can eat buffet voor ons klaar. Op de
bovenste verdieping bevindt zich een
sauna en op het dak een zwembad. Veel
plezier, mensen!” Met deze woorden stuurt
de Senior National Representative (SNR)
- of in gewoon Nederlands, de eerste
verantwoordelijke ter plaatste - de
militairen die net vers uit Mali zijn
gekomen hun adaptatieperiode in. De
vaste kampstaf en de gespreksleiders
kijken in de vermoeide gezichten van 120
mannen en vrouwen die vier maanden de
klamme ondraaglijke hitte van West Afrika
hebben overleefd en die het nu koud
hebben op Gran Canaria hartje zomer.
Het doel van adapteren
Het idee om mensen in een soort
niemandsland tussen uitzending en thuis
een paar dagen te laten bijkomen komt
oorspronkelijk bij de mariniers vandaan.
Daar bleek het de eenheden bijzonder
goed te doen om vlak voor thuiskomst
even een paar dagen met ‘de jongens
onder elkaar’ op verhaal te komen. Weg
van de gevaren van de uitzending en in
voorbereiding op wat hen thuis te
wachten stond. Inmiddels is het
adaptatieprogramma zoals we dat in zijn
huidige vorm kennen alweer een kleine
tien jaar oud. Het concept is ongewijzigd.
Het doel van de adaptatie is nog steeds
militairen faciliteren om de overgang van
uitzending naar thuis zo soepel mogelijk te
maken. Dit gebeurt idealiter op drie dagen,
als de vluchtschema’s het enigszins
toelaten.
Het adaptatieprogramma van
dag tot dag
De eerste dag is de dag van aankomst op
het vliegveld en in het hotel. Vaak moe van
een lange reis worden de ‘adaptanten’
welkom geheten door de SNR die drie
Dag 1 van de adaptatie staat
in het teken van de
aankomst in het hotel en
een eerste ‘voorzichtige’
verkenning van de
omgeving
dagen de functie van gastheer vervult.
Een welkom dat steevast wordt gevolgd
door een onvermijdelijke stortvloed aan
informatie over tijden, waar wat precies is
en het voorstellen van functionarissen,
zoals de jongens van de KMar (de
adaptatie geldt als onderdeel van de
uitzending), de sportfunctionaris (voor het
ontspanningsprogramma), het hoofd
inwendige dienst (voor de kamers), de
kassier (belangrijkste persoon in de ogen
van de adaptanten), de verpleegkundige
(voor het geval dat) en de gespreksleiders
(die de adaptatiegesprekken leiden).
De eerste dag staat verder in het teken
van omkleden in burger, eventueel
uitrusten na de lange reis en een eerste
‘voorzichtige’ verkenning van de
omgeving. Playa des Ingles is daarbij
zwaar favoriet. Ook het hotel en de directe
omgeving bieden voldoende
mogelijkheden tot ontspanning, zoals een
sporthonk, een zwembad op het dak, een
groot winkelcentrum aan de overkant van
de weg en natuurlijk de McDonalds. Het
hotel waar de adaptanten verblijven, ligt
aan de oostkant van het eiland, op
gepaste afstand van de bekende oorden
Las Palmas en Playa des Ingles. Op zichzelf
een logische keuze om de militairen in alle
3
GV Present | Winter | 2014
Het zorgtraject na uitzending
Het adaptatiegesprek is voor defensie een graadmeter om te bezien in hoeverre mensen goed in hun vel zitten. Het kan een
eerste signaal zijn om iemand in de gaten te houden. In het zorgtraject is het adaptatiegesprek het eerste van drie meetmomenten. Na zes tot acht weken volgt op de eigen werkplek het, eveneens verplichte, terugkeergesprek, geïnitieerd door de
Dienst Bedrijfsmaatschappelijk Werk (DCBMW). In dit gesprek staat centraal in hoeverre de militair én zijn thuisfront de draad
samen weer hebben kunnen oppakken. Tot slot ligt er na zes maanden een vragenlijst van gedragswetenschappen als laatste
meetmoment in de bus. In deze vragenlijst worden aan de militair en zijn eerste relatie dezelfde vragen gesteld naar waarneembare gedragsverandering bij de militair. Mochten er tussentijds of naderhand signalen opduiken, dan is iedere militair (of
zijn thuisfront) uiteraard vrij om zelf aan de bel te trekken bij maatschappelijk werk, geestelijke verzorging of MGGZ.
rust te kunnen laten wennen aan het
gewone leven als ze straks terug zijn in
Nederland.
4
Dag 2 is de dag van de groepsgesprekken
en het ontspanningsprogramma dat door
de sport is samengesteld. In de
ontvangstzaal krijgen de militairen
allereerst een presentatie van de
verpleegkundige over allerlei mogelijke
ziektes die men zou kunnen hebben
opgelopen tijdens de uitzending. Denk
onder meer aan malaria en leishmaniasis.
Sfeerbeelden van de betreffende
aandoeningen in een te ver stadium zetten
het verhaal kracht bij. Dan is het tijd voor
het adaptatiegesprek. Dit groepsgesprek
vindt plaats in aparte zaaltjes, waarbij een
militaire gespreksleider en een zorgverlener
samen het gesprek leiden. De adaptanten
hebben van tevoren aangegeven in welke
samenstelling zij het gesprek willen.
Meestal is dat de groep waarmee zij
organiek hebben gewerkt. Het gesprek is
het enige verplichte onderdeel tijdens de
adaptatie en bestaat uit de driedeling:
terugblikken op de voorbereiding op de
uitzending, de uitzending op zichzelf en het
belangrijkst, de voorbereiding op de
thuiskomst. Daarmee is het dus ook
uitdrukkelijk geen operationele debrief. De
meest centrale vraag is: wat ga je doen
Adaptanten in de ontvangstzaal
Op zoek naar dolfijnen en walvissen
tijdens je verlof en wie ga je daarbij
betrekken? Iedere uitzending blijkt zijn
specifieke problemen te hebben. Voor de
mensen die naar Mali zijn geweest was
vooral de extreme hitte in combinatie met
de hoge luchtvochtigheid en het gebrek
aan airconditioning een ware beproeving.
Het gevolg is maanden een structureel
tekort aan slaap.
Voor de lunch hebben alle gesprekken
plaatsgevonden en na een snelle hap
vinden velen hun weg naar een van de
bussen die de militairen naar het uitje van
inschrijving brengen. Op Gran Canaria
bestaat de keuze uit een boottocht met als
doel walvissen en dolfijnen te spotten, het
aquapark voor de actieve waterratten,
watersporten op zee of gewoon
rondhangen in Playa des Ingles. Moe maar
voldaan keren de meesten dan weer in de
late uurtjes naar het hotel terug.
Dag 3 staat in het teken van de vlucht naar
huis. Afhankelijk van de vluchttijden gaat
de wekker op een meer of minder
barmhartig tijdstip en vervoegen de
militairen én de gespreksleiders zich bij de
lobby van het hotel om de reis naar het
vliegveld aan te vangen. Dan volgt de
vlucht naar huis. Tijdens de landing op
Eindhoven wordt al driftig gekeken of er
bekenden op het balkon staan. De
militairen lopen de vliegtuigtrap af en
worden verzameld in het voorportaal bij de
bagageband onder luid gejuich van het
thuisfront. Een hoogwaardigheidsbekleder
spreekt gewoontegetrouw een
welkomstwoord uit, de bagageband begint
te lopen en de uitrusting wordt bij elkaar
gegraaid. De gespreksleiders verdwijnen via
de zijdeur. De hoofdingang, de muziek, de
bloemen, de hulde, de tranen, de zoenen en
de knuffels zijn voor de uitrotanten.
Claudia Bisschops
teamspirit
GV Present | Winter | 2014
Een kijkje in de keuken van de Van Ghentkazerne
Meer vlees voor de
mariniers!
De liefde van de man gaat door de maag! Op het Mariniers Opleidingscentrum in
Rotterdam zijn mannen fors in de meerderheid. Mag je dan verwachten dat hier
een grote liefde gekoesterd wordt voor onze Paarse Restaurant Organisatie?
Cateringmanager adjudant Huib van den Berg en souschef Henri Biesbroek, beiden
al meer dan 25 jaar in dienst van defensie, over mannen die heel veel eten.
Hoe ziet jullie team op de Van
Ghentkazerne eruit?
een externe cateraar. Gelukkig zijn we rond
de feestdagen verplicht gesloten! Daarnaast
Het team bestaat uit dertien man die tussen hebben we ook veel niet-reguliere
zes uur ’s ochtends en zes uur ’s avonds het activiteiten, zoals het WIA (Wounded In
eten verzorgen. De lokale cateringmanager Action)-diner. Dat is mooi om te verzorgen,
wordt bijgestaan door een assistent
want daar kun je nog een beetje fantasie
manager, een militaire chef kok, die naast
kwijt in het eten en de aankleding van de
koken ook verantwoordelijk is voor de
zaal. Je hebt er ook meer budget voor. Het
administratie, een souschef die feitelijk de
menu bepalen we dan in overleg met de
keuken runt, een restaurantmedewerker C,
opdrachtgever. De chef en souschef doen
restaurantmedewerkers B en zelfstandige
hem dan een suggestie en die nemen ze
koks.
eigenlijk altijd wel aan, want ja, wij zijn toch
Huib: “De vaste krachten bij Paresto zijn de
de vakmensen.”
burgers, simpelweg omdat de militaire
Wie bepaalt het menu van de dag?
plekken om de vier jaar wijzigen. Zo kende
ik Paresto voorheen alleen als klant en werd Huib: “Eigenlijk wordt dat door Utrecht
bepaald. Het standaard menu moet je
ik plots geplaatst als cateringmanager. In
gewoon opvoeren, dat heet de ‘min’. Dat
twee tot drie maanden tijd moet je je dan,
als militair, het hele bedrijf eigen maken. De bestaat normaal uit minimaal vier soorten
vlees die je dan moet aanbieden. Maar
burgermedewerkers beheersen de echte
soms mag je er bijvoorbeeld maximaal acht
vaardigheden, daar drijft Paresto op.
aanbieden. Die extra vier mag je dan zelf
Er bestaat natuurlijk een cultuurverschil
invullen. De ‘min’ is dus het standaardmenu
tussen burgers en militairen. Dit kan de
communicatie soms lastig maken. Gelukkig
ondervinden we daar op deze kazerne geen
problemen meer van.”
Hoe ziet een gemiddelde werkdag er
bij jullie ongeveer uit?
Henri: “Aan de ene kant hebben wij de vaste
structuur van zes tot zes, maar aan de
andere kant is het erg onregelmatig. Om zes
uur ’s ochtends komen ze al eten. Verder
heb je soms partijen en diners ’s avonds in
de Johan-de-Wit-zaal. Dat komt allemaal
bovenop de reguliere maaltijden. De
korpsverjaardag op 10 december was voor
veel collega’s erg leuk, maar dat nu is
uitbesteed aan een friet- en snackkraam en
en de ‘max’ is onze vrije invulling, de
extraatjes. Wat we in de ‘max’ kunnen
aanbieden is afhankelijk van het budget.”
Henri: “Het was moeilijk dat Paresto in het
begin alles overal hetzelfde wilde, want op
een opleidingscentrum wordt anders
gegeten dan op een operationele kazerne.
Wat we in de ‘max’ verkopen is afhankelijk
van de locatie en wat veel verkocht wordt.
Op deze kazerne houden we rekening met
de eetlust van de mannen. Ze mogen hier
qua volume meer eten per persoon omdat
de opleiding fysiek erg intensief is. Het feit
dat ze zelf mogen opscheppen is ook niet
vanzelfsprekend, dat mag niet overal. Maar
hier is dat juist belangrijk.”
Wat voor producten worden hier
veel verkocht?
Henri: “Brood wordt verslonden, wel tien tot
twaalf sneetjes per man per maaltijd. Bij
patat gaat er ongeveer een halve kilo per
man doorheen. Vlees moet er altijd extra bij.
5
GV Present | Winter | 2014
In bolognesesaus zit bijvoorbeeld vrijwel
altijd al gehakt. Maar hier, bij de mariniers,
is dat niet genoeg: er moet iets bij, ze
willen meer vlees. Je maakt ze hier blijer
met een groot stuk vlees dan met een luxe
biefstuk.
Ik zit hier al tien jaar en weet wat de
jongens willen. Zo moeten we als we
inkopen voor driehonderd man, de porties
altijd verdubbelen en het gaat altijd op.
Aardappelen, rijst, etc. zijn allemaal
dubbele porties.”
Huib: “De blauwe randjes van het bord
betekenen hier echt einde bord. Ze hebben
het liefst een diep bord, daar vragen ze om.
Ook serveren we het vlees vaak apart
omdat het niet op het bord past.”
6
Er wordt extra gelet op vette snacks.
Cursisten krijgen doorgaans op donderdag
een snack, afhankelijk van of ze goed
gepresteerd hebben. De kaderleden
komen dan van te voren vertellen of dat
mag of niet. Naast de basismaaltijden
serveren we keuzemenu’s, een saladebuffet
en twee soorten soep. Salades mogen
cursisten opscheppen zoveel ze willen,
want dat is gezond. Met het oog op de
mannen ligt er ook altijd pasta bij, want
alleen sla verteert snel.
Welke gerechten zijn een
gegarandeerd succes?
Henri: De blauwe hap, pasta’s en patat,
kippenpoot, bal gehakt, braadworst. We
hadden een keer een regioactie met
gehaktballen, waarbij er geld werd
ingezameld voor een goed doel. We
stonden met kop en schouders bovenaan.
Als je hier iedere dag een bal gehakt
neerzet, eten ze iedere dag een bal gehakt.
Huib: “Met dure liflafjes hoef je niet aan te
komen, dan staan ze te kijken: wat is het en
wat kost het?”
De keuken wordt momenteel
verbouwd. Hoe redden jullie je in de
noodkeukens?
Henri: “We kunnen nu niet altijd iets extra
doen, we hebben minder steamers, en niet
van de kwaliteit die we normaal hebben.
We kunnen niet twee keukenwagens
bemannen. We hebben eigenlijk te weinig
ervaren koks, slechts drie en de rest wordt
ingehuurd. Je kunt niet een heel uitgebreid
menu voeren. In december is de keuken
klaar en dan kunnen we weer meer.”
Huib: “Het gaat niet altijd goed. We hadden
We voelen we ons ook een
beetje de papa’s en mama’s
van die gasten. Als die
jongens in de opleiding te
weinig opscheppen, zeg ik
daar iets van.
vorige week zeventig man van de politie
die warm zouden eten, maar dat werd
brood en soep. Toen hadden wij een
probleem, want daarna kwam de kazerne.
We konden niet bijmaken want we hebben
alleen maar een noodkeuken.”
Laatst hadden we een oudercontactdag.
Collega’s in Den Haag hebben toen de nasi
en bami gemaakt voor zeshonderd man.
Zo moeten we even improviseren. Het is
een teameffort. Op die manier wordt er
vaker samengewerkt bij Paresto, teamwork
en veel uitwisseling van personeel.”
Heb je weleens dat het eten mislukt,
of dat het niet is geworden wat je
wilde?
Henri: “Ach, de laatste keer was de eerste
keer in de keukencontainer. De
aardappelen waren te ver gegaard, maar
dat was het enige eigenlijk. Het was even
wennen. We hebben er toen
aardappelpuree van gemaakt, vinden ze
hartstikke lekker. Ook viel de ketel laatst uit,
de rijst onder was gaar, boven niet. Dat
wordt improviseren. We zaten toen met
plakrijst, die hebben we toch maar
geserveerd, en we kregen als commentaar
dat ze nog nooit zulk lekkere rijst hadden
gegeten! Ik dacht dat ze me in de maling
zaten te nemen!
Souchef Henri Biesbroek aan het werk
Voel je je gewaardeerd op de
kazerne?
Huib: “In zekere zin voelen we ons ook een
beetje de papa’s en mama’s van die gasten.
Als die jongens in de opleiding naar mijn
idee te weinig opscheppen dan zeg ik dat
altijd even. Ze hebben veel nodig anders
vallen ze uit, dat heb ik vaak gezien.”
Henri: “Jazeker. En ik waardeer de mariniers.
Later ook, als ze verder zijn na de EVO. In die
tien jaar zie ik veel gezichten terugkomen,
dat is het leuke hier. Je kent steeds meer
mensen, het is een dorp op zichzelf. Of het
nou een marinier of officier is, dat maakt
voor ons niks uit.”
Huib: “Wat wel moeilijk is, is dat je het
dienstvak af ziet glijden, de outsourcing van
Paresto zorgt voor onzekerheid voor
burgers en militaire medewerkers. Paresto
wordt misschien een burgercateraar van
buitenaf. Dat wordt in Den Haag beslist.
Voor ons betekent dat er voor militairen
plaatsen verdwijnen en de burgers
verliezen hun ambtenarenstatus. Bij Paresto
zitten veel 55-plussers en die vinden niet
zomaar een andere baan. Dat zorgt voor
veel onzekerheid in het team.”
Mike Nagtegaal
[email protected].
Mike is werkzaam als aalmoezenier op de
Van Ghentkazerne in Rotterdam.
GV Present | Winter | 2014
GV Present | Winter | 2014
heroes & villains
CDA parlementariër Knops over zijn passie voor defensie
Nekt ‘can do mentaliteit’
Ooit was Raymond Knops (1971) luchtmachtofficier. Hij verliet defensie voor
zijn andere passie, de politiek. Als 27-jarige werd hij wethouder voor het CDA
in Horst aan de Maas en in 2005 werd hij lid van de Tweede Kamer. Nu heeft hij
onder andere defensie en buitenlandse zaken in zijn portefeuille. Wij vroegen de
parlementariër naar zijn band met defensie.
8
U bent zelf officier geweest. Waarin bent u
door defensie gevormd en wat past u daar
nu nog steeds van toe in uw huidige
werkzaamheden?
“De scheidslijn is scherper als je rechtstreeks
vanuit defensie naar de politiek gaat. Ik was
plaatsvervangend squadroncommandant op
de KMA en ging toen de politiek in. Ik werd
gevraagd om wethouder te worden. Geen
gemakkelijke keuze want ik had het
uitstekend naar mijn zin bij defensie. Toen ik
als 18-jarige begon op de KMA net na de val
van de muur kwam ik terecht in een
omgeving met jonge mensen met een
bepaald karakter en idealen. Gemotiveerde
en gedreven mensen die iets voor anderen
willen betekenen en zichzelf willen
ontwikkelen. Het avontuur opzoeken en de
fysieke component waren daarbij voor mij
heel belangrijk. Je leert onder moeilijke
omstandigheden te opereren. Ik kom uit een
gezin waarin verenigingsleven heel belangrijk
was en dus samen iets bereiken. Ik ben van
jongs af aan altijd als bestuurder of vrijwilliger
in verenigingen actief geweest, tot de dag van
vandaag. Ik geloof in een samenleving waarin
iedereen iets bijdraagt. Daarin paste de KMA
heel goed bij mij. Het heeft me gevormd en
van die rugzak aan ervaringen heb ik nog elke
dag plezier. De doelgerichtheid die ik geleerd
heb op de KMA komt me goed van pas in een
politieke wereld waarin opportunisme op
gezette tijden de boventoon voert. Ik probeer
consistente besluiten te nemen na
beoordeling van de toestand en dan ga ik er
vol voor. Ik blijf mezelf met mijn eigen stijl,
dan krijg je dingen voor elkaar.
Toen ik wethouder werd, was ik jong en
onervaren in de gemeentepolitiek en toch
moest ik ambtenaren en raadsleden
enthousiasmeren en warm krijgen voor een
bepaald beleid. Dat dat is gelukt, komt voort
uit de vorming op de KMA. De overstap van
defensie naar de gemeentepolitiek voelde als
een sprong in het diepe. Het was overigens
ook heel verfrissend om deze vorming buiten
defensie te kunnen toepassen. Je krijgt voor
jezelf een scherper beeld bij wat je allemaal
aan bagage hebt meegekregen en tevens leer
je weer ontzettend veel nieuwe zaken buiten
defensie. Ik zou het iedere militair willen
aanraden om een keer zo’n uitstapje te maken.
Ook al omdat je vanaf een afstand weer met
een nieuwe blik naar defensie kijkt en
daardoor het bedrijf meer gaat waarderen.”
Woningcoöperaties behoort tot uw
aandachtsgebied en daarnaast bent u lid
van de vaste kamer-commissie defensie en
buitenlandse zaken. Waaruit bestaat uw
motivatie voor defensie?
“Ik ben enkele jaren na mijn overstap reservist
bij CIMIC geworden en in 2004 naar Irak
gegaan, omdat ik per se een uitzending wilde
meemaken. Dat was een ervaring waar ik met
veel voldoening op terug kijk. Alles kwam daar
samen: militaire inzet, diplomatie en mijn
ervaring als lokaal bestuurder. Na de KMA ging
ik als Geleide Wapenofficier naar de Groep
Geleide Wapens De Peel. In die periode ben
ik ook bestuurskunde gaan studeren. Ik
zocht naast mijn werkzaamheden een stuk
intellectuele uitdaging op een ander vlak.
De combinatie studie, raadslid en militair
bleek uiteindelijk voor mij optimaal. Door
mijn militaire achtergrond en opgedane
ervaringen ook door mijn functie als
Kamerlid ben ik ten diepste overtuigd van
de noodzaak van defensie. Daar haal ik mijn
drive uit. Defensie is de laatste jaren als een
melkkoe gezien. Dat kan bij defensie helaas
heel gemakkelijk omdat de CPB-modellen
defensie als kostenpost zien. Het is een
voordeel dat ik defensie van binnenuit ken,
de ervaring van een uitzending heb en nog
steeds contact heb met oud-collega’s.
Gelukkig zien we in de huidige periode van
Het is als militair verfrissend
om buiten de wereld van
defensie te stappen
GV Present | Winter | 2014
defensie?
onrust dat ook de partijen op de linkerflank
meer en meer het nut van defensie zien.
Maar veranderingen gaan in de politiek in
kleine stapjes. Je moet mensen mee krijgen
en ze moeten jou gaandeweg waarderen.
Het unieke aan de Vaste Kamercommissie
defensie is dat je elkaar ook persoonlijk leert
kennen, omdat je samen op werkbezoek
gaat in uitzendgebieden. Je reist samen en
dan praat je niet constant over politiek, maar
ook over privézaken. Dit maakt het
gemakkelijker om beslissingen te nemen,
juist omdat je elkaar beter begrijpt zelfs als je
in politiek opzicht tegenover elkaar staat. Je
hebt wel geduld nodig om dit vol te houden.
Dat valt niet altijd mee, daarom moet je hart
voor de zaak hebben, dicht bij jezelf blijven,
eerlijk zijn en recht op je doel afgaan.”
Wat kunnen we aan CDA gedachtengoed
herkennen in het huidige defensiebeleid?
“Als je ontberingen hebt, ga je de dingen
waarderen die je op dat moment mist. Dat
hoor je vaak van mensen die op uitzending
zijn geweest. Maar in Nederland geldt dat
ook. Veiligheid is een vanzelfsprekend
gegeven in de hoofden van mensen en dan
waardeer je het minder. Maar veiligheid en
vrijheid zijn geen vanzelfsprekendheden.
Daar zijn heel veel mensen permanent mee
bezig, in de politiek, maar ook uitvoerend als
politie en defensie. De aandacht voor deze
mensen is een voortdurend punt van zorg
vanuit het CDA.”
We zitten nu in de sfeer van kerst en om in
dat thema te blijven: een paar weken
geleden is er stevig debat gevoerd over
slachtoffers van religieus geweld, met
name ook christenen in het MiddenOosten. Een thema dat u als CDA’er aan
het hart gaat?
“Jazeker, ik was dan ook blij dat Koenders als
minister van buitenlandse zaken aandacht
geeft aan dit thema. Je kunt merken dat hij
lang in Afrika is geweest en daardoor ook
veel gevoel voor dit onderwerp heeft. De
christelijke partijen, Christen Unie, SGP en
CDA hebben vaak aandacht gevraagd voor
dit thema. Mensenrechten is in het MiddenOosten een ongrijpbaar iets. Wij leven hier in
een heel tolerant land, maar in de Arabische
wereld is de situatie totaal anders. Daar geldt
in veel landen geen vrijheid van
meningsuiting of godsdienst. Er zijn landen
waar christenen worden gedwongen zich
tot de islam te bekeren, want anders is hun
leven in gevaar of erger nog: worden ze
onmiddellijk geëxecuteerd. Er is dus geen
sprake van gelijkheid en wederkerigheid op
mondiaal vlak. In Nederland is er tevens ook
een hele merkwaardige beweging aan de
gang. Aan de ene kant propageren we
tolerantie en begrip naar alles en iedereen.
Zijn we zelfs zodanig tolerant dat we moeten
oppassen dat we onze eigen traditie en
cultuur niet verkwanselen, zoals nu met het
sinterklaasfeest. Maar aan de andere kant
wordt religie en levensbeschouwing zodanig
uit het publieke domein verbannen dat op
dit punt de tolerantie en het begrip vaak ver
te zoeken is. Dit kan in mijn ogen niet. We
hoeven onze eigen cultuur, tradities en
afkomst niet te verloochenen. Voor een grote
groep Nederlanders hoort daar ook nog
steeds religie bij. Verloochenen we die zaken
wel dan worden we op den duur identiteitloos. Dat moeten we als land niet willen.”
Stel u was minister van defensie. Welke
richting zou u dan idealiter zien voor
defensie?
“In de periode na 9-11 hebben we de
aanslagen gehad in Londen, Bali en Madrid.
Daardoor zijn die landen met de neus op de
feiten gedrukt. Wij hebben gelukkig geen
aanslagen gehad, maar daardoor hebben we
ons onvoldoende gerealiseerd in de
afgelopen jaren wat de dreiging was.
Daardoor hebben we te veel en te structureel
bezuinigd op defensie. Alle partijen hebben
zich daaraan schuldig gemaakt. De ramp met
de MH17, de situatie in Oekraïne - en vooral
de rol die Poetin daarin speelt - en daarnaast
de onrusten in het Midden-Oosten hebben
ons in Nederland wakker geschud. Toch staan
de partijen nog steeds ver uit elkaar. Het
huidige beleid wordt gepresenteerd als geld
erbij, maar in feite is het minder minder. We
moeten naar een echte trendbreuk. Als CDA
willen we structureel meer geld voor defensie,
om te beginnen 250 mln per jaar extra
bovenop de kabinetsplannen. Om te
investeren in het personeel, betere
gereedstelling, meer voorraden. Kortom: meer
voortzettingsvermogen. Als we willen leven in
een vrij en veilig land dan moet je investeren
in defensie. Daarnaast realiseren militairen
zich te weinig dat ze vaak onbedoeld een
verkeerd signaal geven. De can do mentaliteit
nekt defensie. Als je telkens ja blijft zeggen
terwijl je steeds minder krijgt, dan krijg je op
den duur een probleem. Iemand die een burn
out krijgt kan ook geen nee zeggen. Ideaal
zou zijn dat we ons committeren aan de 2%
norm. En daarbij realiseer ik me dat we daar
stapsgewijs naartoe moeten werken. Ik zie het
totale buitenlands beleid als een soort
gereedschapskist waarin defensie, diplomatie
en ontwikkelingssamenwerking de middelen
zijn die je inzet al naar gelang de situatie.
Maar je moet de kist wel gevuld houden!”
Claudia Bisschops
Raymond Knops in het kort
Gymnasium-B (1984-1990)
Koninklijke Militaire Academie Breda (1990-1995)
Bestuurskunde Erasmus Universiteit Rotterdam (1996-1999)
Tactical Officer Hawk Groep Geleide Wapens (1995-1998)
Plaatsvervangend commandant Cadettensquadron (1998-1999)
Raadslid gemeente Horst (1998-1999)
Wethouder/locoburgemeester gemeente Horst (aan de Maas) (1999-2005)
Policy advisor CIMIC SFIR 4/5 Irak (okt 2004-feb 2005)
Lid Tweede Kamer CDA (okt 2005-heden)
Voorzitter Limburgse Bond van Muziekgezelschappen (sinds 2008)
Voorzitter van de Subcommittee on Future Defence Capabilities
van de NAVO parlementaire Assemblee.
Raymond is getrouwd en heeft 2 kinderen.
9
GV Present | Winter | 2014
Positie van vrouwen nog steeds onder de maat
Defensie Vrouwen Netwerk:
krach
“De kracht van vrouwen benutten, vanuit die kracht zorgen voor meer vrouwen
bij defensie en van daaruit de organisatie sterker maken”. Met een stevige dosis
daadkracht én realiteitszin kijkt het Defensie Vrouwen Netwerk met als stuwende
kracht Jeanet Pijpker-Westervoorde naar de toekomst.
Sinds een paar maanden is Jeanet voorzitter
van Defensie Vrouwen Netwerk (DVN). Het
DVN is één van de vier defensienetwerken
naast Stichting Homoseksualiteit en
Krijgsmacht, Jong Defensie en Multicultureel
Netwerk Defensie. Na enige jaren een
sluimerend bestaan te hebben geleid is de
tijd rijp voor nieuw leven en vooral nieuwe
kansen zien. Met LTZ 2 Denise Leidelmeijer,
als vicevoorzitter/penningmeester, vormt
voorzitter Jeanet samen het hart van het
nieuwe bestuur.
10
Je bent afgestudeerd bestuurskundige en
je hebt een achtergrond in de
gezondheidszorg. Wat trok je aan in
defensie?
“Tijdens de studie bestuurskunde kwam ik in
2007 bij defensie terecht doordat ik
onderzoek deed naar de invloed van de
organisatiecultuur op de hoge uitstroom en
beperkte doorstroom van vrouwen. Door de
studie werd mijn interesse gewekt voor het
publieke domein. Ik ben me ervan bewust dat
onze vrijheid niet vanzelfsprekend is.
Defensie staat voor vrede en veiligheid, in
eigen land en daarbuiten. Nederland levert
daarmee een bijdrage aan stabiliteit en
vrijheid in de wereld. Hiermee is ook de
samenleving gediend. De Koninklijke Marine,
Koninklijke Landmacht, Koninklijke
Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee
zijn snel en flexibel inzetbaar en kunnen
overal ter wereld optreden, ook onder de
zwaarste omstandigheden. Dat maakt werken
voor defensie bijzonder. Ik ben
burgermedewerker en werk intensief samen
met mijn militaire collega’s. Militairen maken
het verschil in gebieden van wetteloosheid
en geweld, waar mensenrechten met voeten
worden getreden. Militairen creëren de
omstandigheden waarbinnen anderen hun
opbouwwerk kunnen doen. Ik vind het
waardevol om daar een bijdrage aan de
kunnen en mogen leveren.”
Sinds kort ben je voorzitter van het
Defensie Vrouwen Netwerk. Een gedurfde
keuze?
“Zeker. En ik vind het belangrijk om mijn nek
uit te steken, omdat ik zie dat we nog
behoorlijke stappen moeten zetten. De
doelstelling, namelijk meer evenredigheid in
het personeelsbestand krijgen, is niet bereikt.
Ik wil naar buiten toe uitstralen waarom het
leuk is om bij defensie te werken. Defensie is
een boeiende organisatie met belangrijke
taken. In het verleden kleefde helaas te vaak
een soort ‘klaag-imago’ aan het DVN. Dat is
niet wat wij beogen. We willen van klagen
naar iets positiefs uitdragen. De afgelopen
maanden heb ik veel nagedacht over de
meerwaarde en relevantie van DVN voor
defensie. Wat ik in elk geval wil is in
verbinding staan met de organisatie en van
daaruit zaken verbeteren, vanuit de kracht
van vrouwen. Dit draag ik uit, zowel binnen
het bestuur van DVN als daarbuiten. Als
voorzitter realiseer mij dat ik deel uitmaak
van het politiek bestuurlijke krachtenveld
(defensie, politieke en maatschappelijke
organisaties) waarbij ik rekening moet
houden met de organisatiebelangen, zeker
als het gaat over gevoelige politieke issues. Ik
maak zelf deel uit van de organisatie.
Ondertussen zijn we een spiegel voor de
organisatie en de ogen en oren van de
organisatie. Ik hoor en zie veel. Daar maken
Bedenk dat vrouwelijke
kwaliteiten als reflectief
vermogen, kwetsbaar durven
zijn en grotere gerichtheid op
de ander van even groot belang
zijn in leiderschap als ‘typisch
mannelijke’ kwaliteiten
de minder positieve aspecten ook deel van
uit. Het vinden van de juiste toon blijft een
uitdaging.”
Blijkbaar is het nodig dat we een Defensie
Vrouwen Netwerk hebben?
“De cijfers liegen niet. Er zijn in totaal bijna
44.000 militairen werkzaam bij defensie,
waarvan 4080 vrouwen. Dat is minder dan 10
%! Bij burgermedewerkers is het percentage
30 %. Om carrière te maken moeten
vrouwelijke militairen opgaan in de
mannenmeerderheid die defensie beheerst.
In de praktijk blijkt dat vrouwen geneigd zijn
zich aanpassen aan hun mannelijke collega’s
om mee te kunnen draaien. Bovendien wordt
er extra gelet op de paar vrouwen die er zijn,
wat vervolgens de prestatiedruk verhoogt.
Uit onderzoek blijkt dat een masculiene
cultuur in
combinatie
met een
laag
GV Present | Winter | 2014
tpatsers in kwetsbaarheid
percentage vrouwen kan leiden tot beperkte
doorstroom van vrouwen naar hogere
posities. In sommige gevallen vindt de
selectie van kandidaten plaats via een sterk
georganiseerd old boys network.
Medewerkers die overeenkomsten vertonen
met degene die selecteert, maken meer kans
op de promotie. Selectie is een krachtig
middel voor het in stand houden van een
organisatiecultuur en misschien vinden
sommigen mannen het wel best zo. Verder
kan stereotypering (het benadrukken van
feminiene normen en waarden) de
doorstroom en/of het behoud van vrouwen
beïnvloeden. Bedenk dat vrouwelijke
kwaliteiten als reflectief vermogen, kwetsbaar
durven zijn en grotere gerichtheid op de
ander van even groot belang zijn in
leiderschap als ‘typisch mannelijke’
kwaliteiten en dat het leidt tot grotere
diversiteit in
leiderschapsstijlen.
Daarnaast streeft
Themabijeenkomsten 2015
DVN inclusiviteit na: het erbij horen. Dat
vrouwen zich veilig voelen op de werkvloer,
hoort daar voor mij ook bij. Het bevorderen
van inclusiviteit is verwant aan het
bevorderen van diversiteit. Een divers
samengesteld personeelsbestand geeft een
andere dynamiek binnen de organisatie en
stimuleert de creativiteit en het buiten de
kaders denken. Voorwaarde daarbij is wel dat
er sprake is van een substantiële diversiteit:
een handvol vrouwen in een
mannenorganisatie maakt de organisatie niet
divers.”
Welke wapenfeiten hebben jullie tot nu
toe, om het maar eens masculien te
benaderen?
“We hebben er bewust voor gekozen om
allereerst in te steken op de defensietop,
commandanten en beleidsmakers. Bij hen
wilden we draagvlak creëren en dat is gelukt.
Ook werken we nauw samen met de andere
netwerken. We bundelen onze krachten en
We willen zoveel als mogelijk aansluiten
bij de behoefte van de organisatie en
werken vanuit de kracht van vrouwen
inzichten en leggen die neer op
beleidsniveau. Verder vond 30 oktober de
conferentie ‘Vrouwen met een missie’ plaats
waarin drie vrouwen met verschillende
achtergronden aan het woord kwamen. Ook
buiten defensie kijkt men mee hoe defensie
omgaat met de vrouwen binnen de
organisatie. Denk aan vakbonden,
politiek, WO=MEN, Femmes Leaders
International. Dus zelfs als er
schijncommitment is vanuit
defensie, dan nog komen ze
niet om ons heen!”
Themabijeenkomst met de
Secretaris Generaal over
draagvlak, samenwerken en
personeel.
Themabijeenkomst ‘Netwerken’
onder leiding van Richard
Engelfriet
Workshop ‘Stratego voor
vrouwen’
een bepaalde behoefte vanuit de organisatie
en redeneren vanuit ‘kracht’. Ik merk dat het
de kunst is om in de omgang met mannen
dicht bij jezelf te blijven en te blijven
vertrouwen op je eigen kwaliteiten, kennis en
kunde. Vanuit commitment iets betekenen
voor de vrouwen is het doel. Problemen of
dilemma’s laten we zeker niet onbenoemd,
integendeel. Ons motto: “De kracht van
vrouwen benutten en vanuit die kracht
zorgen voor meer vrouwen bij defensie, zodat
de disbalans in de toekomst wordt
verminderd”. In het komende jaar zullen we
een aantal themabijeenkomsten organiseren.
Doel is niet alleen over de positie van
vrouwen te praten, maar de vrouwen
zichtbaar betrekken bij een aantal belangrijke
thema’s. Als bestuur bieden wij vrouwen uit
alle lagen van de organisatie de kans om mee
te denken, invloed uit te oefenen en zichzelf
zichtbaar te maken. Kortom: er is genoeg te
doen en we gaan ervoor!”
Claudia Bisschops
Ben je geïnteresseerd in de activiteiten van het
Defensie Vrouwen Netwerk en wil je meer
LTZ 2 Denise Leidelmeijer (links) en Jeanet Pijpker-Westervoorde
vormen het hart van het bestuur van het Defensie Vrouwen Netwerk.
Wat mogen wij in de
toekomst van het
Defensie Vrouwen
Netwerk verwachten?
“Ik wil graag zoveel als
mogelijk aansluiten bij
weten? Ga dan naar:
Facebook: www.facebook.com/defensievrouwen
of
Twitter: @PijpkerJeanet, @denise_leilei
De intranetpagina van het Defensie Vrouwen
Netwerk kan natuurlijk ook.
11
GV Present | Winter | 2014
Zelfhulp, kameradenhulp?
Zijn mensen die in de dienstverlening werkzaam zijn, ook dienstbaar buiten het werk
om? We vroegen een aantal defensiemedewerkers, wanneer zij voor het laatst hoffelijk
zijn geweest en waar die hoffelijkheid uit bestond.
12
Ik heb vorige week de
deur open gehouden voor iemand in
een rolstoel,
met de opmerking erbi
j dat ik best
snapte dat ze dat ook pr
ima zelf kon.
Mijn galante actie werd
met een
vriendelijke glimlach be
antwoord.
José Beerens, medewer
ker bibliotheek KMA
ik koffie voor
Iedere ochtend haal
de afdeling
de collega’s bij mij op
ecies hoe
en daarbij weet ik pr
inkt. Attent?
iedereen zijn koffie dr
t niet meer
Vast, maar ik vind he
Oerlemans,
dan normaal. Gerard
informatiespecialist
reed
mijn werk,
r
a
a
n
g
e
w
, op
ver
Vanmorgen
polonaise o
in
n
le
e
v
e
an d
nik als een v
van de roto
n
e
e
ij
B
.
g
le we
hten op
de provincia
liere te wac
o
h
c
s
n
e
e
elfspredes stond
teken. Vanz
s
te
r
e
v
o
m
vooreen kans o
n liet haar
e
in
n
e
v
e
ik
lijk
kend hield
mij vriende
ij
z
p
ro
a
a
w
anier
rd
gaan. De m
hoffelijk we
ls
a
it
d
t
a
d
e
erried,
bedankte v
uit je warm
n
a
v
,
lf
e
z
u
ar zeg n
ander
ervaren. Ma
en om een
m
e
n
g
ru
te
as
igenlijk
auto even g
at is toch e
d
,
n
e
v
e
g
te
wat ruimte
al?
heel norma
r
jk verzorge
li
te
s
e
e
g
r,
Koote
Norbert de
blikopener
GV Present | Winter | 2014
blikopener
Ridderlijkheid is het nieuwe respect!
Ik gooi hem er meteen in: respect en integriteit hebben wat mij betreft met iedere stoelpoot die onder een kinderfeest vandaan wordt
gezaagd aan betekenis en zeggingskracht verloren. Overigens heb ik eenzelfde gevoel ook met ieder nieuw rapport, met iedere nieuwe
gedragsregel of procedure en met iedere nieuwe commissie die misstanden in de samenleving moet onderzoeken. Het zijn lege begrippen
aan het worden of misschien al geworden. En hoe weet je dat iets betekenisloos is? Als iedereen te pas en te onpas deze woorden bezigt en
niet meer kan uitleggen wat men ermee bedoelt. Ik stel mensen regelmatig de vervelende vraag: ‘Wat bedoel je met respect of integriteit’?
Het antwoord is meestal: ‘Nou ja, gewoon, je weet wel’. Gevolgd door een geïrriteerde of verontruste blik. Ik denk dan altijd maar, omdat de
spreker zich zijn eigen onnozelheid realiseert… Toch is er hoop. Jaren geleden is de bijbel in het Twents vertaald. Op zich een sympathiek
project. Wat het echt bijzonder maakt, is dat de schrijvers hebben geprobeerd om in de vertaling de ziel en de volksaard van de Tukkers te
laten doorklinken. Neem nou de tien geboden. Daar lezen we: ‘Gij zult niet doden’. Dat is in het Twents geworden tot: ‘Iemand doodmaken,
dat doe je niet’. En die punt moet je er, denk ik, hardop achteraan lezen. Een briljante vertaling van een oer-gegeven. Niet van buitenaf
opgelegd als ‘Gij zult niet’, maar vanuit jezelf: je blijft met je fikken van andermans leven af, zo ben je namelijk niet opgevoed. En impliciet,
daar zwets je niet over, dat doe je gewoon niet! Verfrissend hoe simpel dingen soms kunnen zijn. De Engelsen spreken over chivalry. Een
mooi woord dat wij met ridderlijkheid vertalen. Waar zijn ze gebleven, vraag ik me vertwijfeld af? De echte ridders. Kerels die een deur
open houden voor een dame, die in de bus opstaan voor een bejaarde? Maar ook de hoofse dames. Meisjes die niet om het hardst
meedoen met de jongens in een boer-, ruft-, of zuipwedstrijd. Of kinderen die netjes en verlegen ‘dank je wel’ zeggen wanneer ze iets
krijgen en die iemand met ‘u’ aanspreken? Waar zijn jullie? Worden we nu echt steeds ego-gerichter? Wellevendheid, hoffelijkheid en
inlevingsvermogen zijn in ieder geval begrippen geworden die de meesten amper nog verstaan. Zullen we daarom in deze tijd van de
onvermijdelijke goede voornemens het volgende afspreken? Minder ego-gerichte plannetjes als stoppen met roken, meer uren in de fitness
en lijnen, meer wellevendheid en gerichtheid op de ander. Deze dame is voor! Wie doet mee?
Claudia Bisschops
13
www.DGV.nl
Kerstviering op de KMA
Op 24 december vindt de kerstviering
plaats in de Grote Zaal van het kasteel van
Breda (KMA). Voorganger is aalmoezenier
Claudia Bisschops met medewerking van
aalmoezenier Hans Joosen. De dienst
wordt muzikaal ondersteund door the
Colourful Gospel Choir o.l.v. Wim Koevoets.
De viering begint om 21.45 uur en de zaal
is geopend vanaf 21.30 uur. Na afloop is er
een hapje en een drankje. Graag vooraf uw
aanmelding doorgeven aan Claudia
Bisschops: [email protected]
Voor meer informatie over de Diensten
Geestelijke Verzorging en actueel nieuws
over vieringen en activiteiten ga naar:
www.DGV.nl.
GV Present digitaal lezen?
Dat kan! Ga naar www.DGV.nl
Kerstviering op
vliegbasis Eindhoven
Heb je interesse om als humanistisch
geestelijk verzorger of als dominee voor
defensie te werken? Ga dan voor meer
informatie naar: www.dgv.nl
Op 24 december is er een
kerstviering in de
Passagiersterminal op Vliegbasis
Eindhoven, Flight Forum 1550. Voorganger
is aalmoezenier Eric van Rosmalen met
medewerking van humanistisch
raadsvrouw Marieke van Veen.
De dienst wordt opgeluisterd door een
gelegenheidsorkest o.l.v. Tristan de Groot
en het koor De Toonkunst. De viering
begint om 20.00 uur en de zaal is geopend
vanaf 19.15 uur. Na afloop is er kerstbrood,
koffie, thee en warme chocolademelk.
Legitimatiebewijs is niet nodig.
Informatiebijeenkomst 10de
Militaire Motorbedevaart 2015
Wel eens (oud-)collega’s en veteranen
horen praten over de motorbedevaart
naar Lourdes? En wel eens gedacht: zou
dat wat voor mij zijn? Kom dan naar de
informatiebijeenkomst over de Militaire
Motorbedevaart op woensdag 28 januari
2015 om 16.00 uur in de Basechapel,
Camp New Amsterdam, Soesterberg.
De 10de motorbedevaart wordt gereden
van 11 t/m 21 mei 2015. Opgave voor de
informatiebijeenkomst bij aalmoezenier
Tim van Kesteren: [email protected].
Inschrijving voor de motorbedevaart kan
tot 1 maart 2015 op:
www.militairebedevaart.nl .
interview
GV Present | Winter | 2014
Vrouwen en homo’s tornen aan ‘ahoea’-imago
Defensie heeft een nieuw wapen:
diversiteit!
14
Omgaan met verschillen is niet het eerste waaraan je denkt bij
opleidingen waar uniformiteit de standaard is. “Ten onrechte”,
meent Liesbeth de Stoppelaar, projectleider integriteit in
opleidingen aan de NLDA. “Wie de taak van de krijgsmacht
serieus neemt, heeft diversiteit tegenwoordig hard nodig.
Integriteit, oog krijgen voor de verschillen en deze respecteren
is meer dan alleen een politiek correct statement, het moet in
het hart staan van de defensieorganisatie.”
In 2010 publiceerde Commissie Blauw een
rapport over omgangsvormen op het KIM,
de KMA en de NLDA. Uit dit rapport
kwamen een tiental actiepunten naar
voren en actiepunt 10 hield in de
uitvoering van een diepgaande
risicoanalyse. De verwachting was om op
deze manier zicht te krijgen op de risico’s
op het gebied van integriteit binnen deze
instituten. In 2014 is dit rapport
opgeleverd. Vervolgens stelde de COID en
commandant NLDA Liesbeth de
Stoppelaar aan om de aanbevelingen uit
het rapport te implementeren. Een lastige,
maar belangrijke taak. Vooral op instituten
die van oudsher gekenmerkt worden door
groepsdruk, masculiniteit en competitie.
zo’n risico. Als je in een team alleen
daadkrachtige mensen hebt, maar er doet
zich een situatie voor waarin geduld
gevraagd wordt, dan ben je opeens erg
kwetsbaar. Elk team is gebaat bij mensen
met verschillende kwaliteiten en
eigenschappen. Flexibiliteit bevordert de
kracht van een team, defensie is een team
dat baat heeft bij flexibiliteit en derhalve
heeft het baat bij diversiteit. Zeker met het
oog op waar we als krijgsmacht naartoe
gaan, in een wereld die erg onvoorspelbaar
is en die vraagt om een groot bereik van
mogelijkheden om te reageren. Elke missie
heeft zijn eigen karakteristieken: die
nuances zien en daarop inspelen vraagt
veel van militairen.”
Op welke manier bevordert diversiteit
bij defensie de kwaliteit van de
krijgsmacht?
“Diversiteit bevordert überhaupt de
kwaliteit van elk team. Zeker in de breedste
zin van het woord. Wil een team goed
functioneren dan zal je mensen met allerlei
verschillende eigenschappen en
kwaliteiten bij elkaar moeten zetten. Teveel
eenduidigheid in een team brengt immers
ook risico’s met zich mee. Groupthinking is
Wil een team goed
functioneren dan
zul je mensen met
allerlei verschillende
eigenschappen en
kwaliteiten bij
elkaar moeten zetten
Liesbeth de Stoppelaar
Goed, maar integriteit en diversiteit
gaan ook over minderheden in onze
organisatie, zoals vrouwen,
homoseksuelen en moslims. Daar raakt
diversiteit meer aan identiteit en niet
aan kwaliteit. Op welke manier draagt
die vorm van diversiteit dan bij aan het
effect van onze krijgsmacht?
“Ik wil die vraag haast omdraaien. Want
waarom zouden minderheden niet bij
kunnen dragen aan de effectiviteit van de
krijgsmacht? Waarom dat onderscheid?
Iedereen die bereid en in staat is om in
extreme omstandigheden te functioneren,
GV Present | Winter | 2014
Defensie hoeft
geen afspiegeling van de
samenleving te zijn
om geweld toe te passen én geweld te
ondergaan, die is welkom binnen de
organisatie.”
Zou de krijgsmacht idealiter een
afspiegeling van de samenleving
moeten zijn?
“Ik ben geneigd om ‘nee’ te zeggen omdat
we een heel specifieke taak hebben en dus
ook een heel specifieke bereidheid vragen.
Niet iedereen in de samenleving heeft die
bereidheid. Tegenwoordig weet je dat als
je je aanmeldt bij defensie een uitzending
tot de mogelijkheden behoort, dat je in
aanraking komt met geweld en dat je
misschien zelf geweld moet gebruiken.
Niet iedereen is daartoe bereid. Naast
bereidheid moet je natuurlijk ook de
capaciteiten hebben. Om in extreme
situaties te kunnen functioneren, zijn
bepaalde competenties onmisbaar. Niet
iedereen heeft die. Een hoge standaard en
toegangseisen zijn dus erg belangrijk bij
defensie.”
Hoe rechtvaardigt u het verschil waar
het gaat om fysieke eisen die aan
vrouwen en mannen worden gesteld bij
defensie? Als we toch allemaal dezelfde
taak hebben…
“Er zijn onderdelen bij defensie waarbij de
fysieke eisen zo bepalend zijn dat ze geen
onderscheid maken tussen mannen en
vrouwen. Maar kijk je bijvoorbeeld naar de
FIT-test, want daar doel je waarschijnlijk op,
dan zie je dat die verschillen niet alleen
bestaan tussen mannen en vrouwen, maar
ook tussen de verschillende
leeftijdsgroepen. Oudere mannen moeten
aan andere normen voldoen dan jongere
mannen. Uiteindelijk telt het of je als team
in staat bent je taak uit te voeren. Om
ervoor te zorgen dat je als team sterk blijft,
moet diversiteit gewaarborgd zijn, ook als
dat betekent dat je op andere vlakken, in
dit geval op het fysieke vlak, concessies
moet doen. Het is waar dat fysieke
prestaties veel zwaarder gewaardeerd
worden dan andere prestaties, ook op de
officiersopleiding, maar het is de vraag is of
dat tegenwoordig voor alle functies nog
wel terecht is. In de moderne krijgsmacht
hebben we ook vooral denkkracht hard
nodig. Iemand die een functie vervult
waarbij vooral technisch inzicht belangrijk
is, zou wellicht minder hard af moeten
worden gerekend op zijn fysieke
uithoudingsvermogen. Je moet natuurlijk
kunnen hardlopen om militair te zijn, maar
daarnaast vragen we nog heel veel meer.
De uitdaging waarvoor de krijgsmacht
staat, is om ook die andere competenties
een gelijkwaardige plek te geven in de
waardering.”
Streven naar gelijkheid door zich te
verenigen op het punt waarin ze juist
verschillen van de norm, zoals veel
minderhedengroeperingen doen, is dat
niet juist contraproductief?
“Daar bestaat inderdaad een spanning.
Niet iedereen wil overigens die speciale
aandacht. Maar minderheden zijn niet
alleen minderheden, omdat ze zich als
minderheid presenteren. Als vrouw in een
overwegend mannelijke organisatie val je
hoe dan ook op. Minderheden zijn er nu
eenmaal. Iedereen moet daarmee leren
omgaan. Je vervolgens verenigen met
mensen die dezelfde problematiek
ervaren, helpt je soms om te leren omgaan
met die bijzondere positie binnen de
organisatie. Maar ook helpt het de
organisatie te leren omgaan met
Waarin je niet investeert,
dat kun je ook niet
uitstralen!
minderheden. En dat is erg belangrijk.”
Datgene waarin je niet investeert, dat kun
je ook niet uitstralen!
Waarom laten we de organisatie niet
gewoon de organisatie zijn, zoals die
altijd is geweest? Wat is de meerwaarde
van diversiteit, als we het afzetten tegen
alle moeite die het kost om het besef
dat diversiteit belangrijk is, te
implementeren?
“Ik zie het als een kans om ermee om te
leren gaan. Juist als je namens de
Nederlandse bevolking interventies doet
om de veiligheid van de wereld te
vergroten, moet je in ieder geval ook in
staat zijn die veiligheid binnen je eigen
organisatie te waarborgen. Als je hier niet
in investeert, kun je het ook niet uitstralen.
Dat geldt tegenwoordig meer dan ooit. We
zijn tenslotte geen WOI aan het uitvechten.
Onze wereld is zeer complex en er wordt
een navenant complexe taakinvulling van
de krijgsmacht gevraagd. Die nuance van
respect en recht doen aan alle
betrokkenen, ook in het land waar je wordt
ingezet, is tegenwoordig doorslaggevend
voor je succes.”
Gösta Huijs
[email protected]
Liesbeth de Stoppelaar in actie tijdens een oefening van de cadetten
15
GV Present | Winter | 2014
O O r KO n D e
Op 28 augustus
1914 beschikte
Uw overgrootmo
Koningin Wilhelm
eder, Hare Majeste
ina, bij Koninkl
it
ijk besluit dat 8
4 aalmoezeniers
veldpredikers en
in werkelijke dien
st konden worden
bij de Krijgsmacht
aangesteld
. Dit besluit bete
kende de geboorte
Diensten Geesteli
van de
jke Verzorging bij
de Krijgsmacht.
Honderd jaar later
zijn de Diensten
Geestelijke
Verzorging uitg
egroeid tot een
markante,
kleurrijke en veel
zijdige organisa
tie.
Walk in the light
You’ll get it right
Side by side, hand in hand
We all stand together…..
Om de verbond
enheid tussen het
Koninklijk Huis
en de Diensten
te herbevestigen
Geestelijke Verzorg
heeft het bestuur
ing bij de Krijgsm
scollege van de
acht
DGV de eer en
het genoegen U,
Zijne KoninKlijK
e HoogHeid
Koning Willem
-AlexAnder,
ter gelegenheid
van dit 100-jarig
jubileum de eers
te DGV legpenn
ing aan te bieden.
Dit alles onder
het motto van de
Diensten Geesteli
jke Verzorging:
“Omdat je leven
betekenis heeft”.
Paul McCartney – We all stand together
Diensten Geestel
16
ijke
VerzorGinG
GV Present | Winter | 2014
17
GV Present | Winter | 2014
Canal Parade: Je mag zijn wie je bent
Luisteren werkt!
De Canal Parade swingt, is luidruchtig en soms extravagant. En tussen al die boten
met veelal sexy uitgedoste mensen een boot met vrijwel alle uniformen en rangen
van de krijgmacht. Onder de opvarenden ook verscheidene geestelijk verzorgers.
Wat doet een defensieboot op de Canal Parade?
Overweldigend feest
18
Vol indrukken, positief verrast en
overweldigd door het feest dat overdag
gevierd werd, rijdt dominee Stefan
Dijkhuizen, werkzaam bij de Koninklijke
Marine, die avond naar huis. Alhoewel hij
negen jaar lang in Amsterdam had
gewoond, was hij nog nooit naar de Canal
Parade gaan kijken. Waar hij zich voorheen
een buitenstaander voelde, werd hij door
aanwezig te zijn, te luisteren en open te
staan, een insider. Juist in de interactie met
het publiek werd ‘luisteren’, het thema van
de botenparade, concreet. De openheid, de
reacties en het applaus van de kant en het
wederzijdse contact raakten hem. De
LHBT- gemeenschap (Lesbisch, Homo,
Biseksueel, Transgender) was die dag
zichtbaar. Defensie was zichtbaar en
toegankelijk door aanwezig te zijn. De
boodschap was duidelijk: defensie staat
open voor alle mensen, ongeacht religie,
achtergrond of geaardheid. Je mag zijn wie
je bent.
Waarom luisteren belangrijk is
Op de dag dat er 80 boten door de
Amsterdamse grachten varen en
honderdduizenden mensen de
opvarenden toejuichen, wordt de weg die
de LHBT-gemeenschap heeft afgelegd,
gevierd. In de voorbereiding heeft de
organisatie geprobeerd de feestdag vanuit
het thema ‘luisteren’ te benaderen. Vragen
die daarbij opkwamen, waren: waarom is
luisteren belangrijk? Welke rol heeft
luisteren gespeeld in de homoemancipatie? Wat betekent luisteren voor
Defensie?
Luisteren heeft een wederkerig aspect in
zich. Het vraagt van beide partijen dat zij
openstaan voor het verhaal van de ander.
Ook wanneer het verhaal van de ander
Hoe het ooit begon
‘Het had niet veel gescheeld of de Amsterdam Gay Pride was er nooit gekomen. Een paar
weken voor de eerste botenparade (in 1996) wilde de organisatie het evenement
afblazen. Vlak voor de start verloor de organisatie zelf het vertrouwen in het evenement.
“We hadden weinig aanmeldingen en konden ons niet voorstellen dat er mensen naar
wilden kijken”, zegt organisator Sieb de Haan. Met als argument ‘baat het niet dan
schaadt het ook niet’ werd het evenement toch doorgezet. Toen op de dag zelf één van de
organisatoren alvast vooruit voer in een bootje en zijn bij het startpunt achtergebleven
collega’s meldde dat de bruggen bomvol mensen stonden, dacht de organisatie nog dat
er een flauwe grap werd gemaakt.’ (http://canalparade.nl/#geschiedenis)
verschilt van jouw eigen verhaal. En ook
wanneer de ander zó anders is dat je het
vreemd vindt wat je verteld wordt, of dat je
er zelfs een oordeel over hebt. Het vraagt
openheid om de ander écht te horen.
Tegelijkertijd vraagt het van een verteller
ook openheid om zijn/haar verhaal te
durven delen, om anders durven te zijn,
om zichzelf te accepteren. De Dalai Lama
zei ooit:
‘Wanneer luisteren om te reageren
overgaat in luisteren om te begrijpen,
ontstaat er echt contact.’ Als organisatie
wilden wij het thema ‘luisteren’ dit jaar
uitdragen middels een positieve
boodschap. Terwijl we soms zo geneigd
zijn ons te fixeren op wat er nog niet goed
gaat in ons land, is er juist genoeg om
dankbaar voor te zijn. We moeten niet
vergeten waar de LHBT-gemeenschap
vandaan komt en wat er door samen te
strijden voor gelijke rechten al is bereikt.
Enerzijds doordat de LHBT-gemeenschap
zich heeft durven uit te spreken, anderzijds
doordat er is geluisterd door vrienden,
door collega’s en door politici zodat
Nederland een voortrekkersrol heeft
GV Present | Winter | 2014
gehad in het waarborgen van gelijke
rechten voor deze gemeenschap. Vandaar
de slogan: Luisteren werkt. Bedankt!
Door te luisteren voelt de ander zich
gehoord. Zowel privé als op het werk is het
belangrijk dat je je gehoord voelt. Wanneer
je je verhaal niet kwijt kunt, moet je je
mogelijk anders voordoen dan je bent. Dat
kan invloed hebben op je functioneren. Als
geestelijk verzorger kom ik dat in de
praktijk dagelijks tegen. Mensen komen
hun verhaal vertellen, vaak in vertrouwen,
in de hoop gehoord te worden. Niet alleen
de LHBT-gemeenschap wil gehoord
worden, maar ieder mens.
De Canal Parade anno 2014
‘Het Defensiepersoneel heeft voor de zesde keer, waarvan vier maal met een eigen boot,
meegedaan aan de Canal Parade van de Amsterdamse Gay Pride. Het evenement was
dit jaar aangepast vanwege de ramp met vlucht MH17. De organisatie liet twee witte
boten van het Aids Fonds voor de stoet uit varen, omdat het fonds medewerkers verloor
bij de ramp. Humanistisch raadsman Wilko Mulder sprak op de marinekazerne
voorafgaand aan de tocht de Defensiedeelnemers toe. Hij liet ook drie muziekstukken
horen die hij had gecomponeerd ter gelegenheid van de opheffing van het homoverbod. Mulder bedankte op die manier iedereen binnen Defensie die zich heeft ingezet
voor de homo-emancipatie.
Ook dit jaar stonden op de boot, die vanaf het Marine Etablissement vertrok, weer
tientallen medewerkers van het ministerie en hun gasten. Op de Defensieboot voeren
verschillende opper- en vlagofficieren mee onder wie voor het eerst twee
opperofficieren van de Koninklijke Landmacht.
Paradebootdominee?
Terug naar dominee Dijkhuizen, deelnemer
op de defensieboot. Van tevoren had hij,
vol trots, aan een aantal bemanningsleden
op zijn schip verteld dat hij mee zou doen.
Dat leverde de nodige gespreksstof op.
Sommigen waren verbaasd dat een
dominee aan zoiets deelnam. Misschien
vanuit het idee dat homoseksualiteit vaak
geen ruimte krijgt binnen de kerk? De
kerken komen immers wel eens in het
nieuws vanwege een minder open
houding ten opzichte van
samenlevingsvormen die anders zijn dan
de hetero-norm. Of misschien vanuit
verbazing dat dit ook bij het werk van een
geestelijk verzorger kan horen. Voor de
dominee was het in ieder geval een mooie
gelegenheid om het gesprek aan te gaan
en aan zijn achterban te laten zien waar hij
voor staat. Terugkijkend op dit evenement
voelt hij zich een rijker mens.
Gay-straight allianties: samen sterk!
De Canal Parade is een afsluiting van een
week waarin LHBT-thema’s centraal staan.
Dat betekent dat er in het hele land
De Defensiedeelname stond dit jaar tevens in het teken van het feit dat minister Henk
Vredeling 40 jaar geleden het verbod op homoseksualiteit ophief. Mede door de
veranderende tijdgeest, besloot Vredeling in 1974 de ‘ban op homoseksuelen’ op te
heffen. Lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LHBT) waren tot dat
jaar niet welkom bij de krijgsmacht en werden niet toegelaten wegens ‘psychische
instabiliteit’. Nederland was een van de eerste landen ter wereld die het verbod ophief.’
(Stichting Homoseksualiteit en Krijgsmacht (SHK), www.shk.nl)
Het pleidooi wint aan
kracht wanneer ook
hetero’s zich inzetten voor
gelijkwaardigheid
activiteiten worden georganiseerd, van
debatten tot feestjes en van politieke
acties tot gay-straight allianties.
Het mooie van een gay-straight alliantie is
dat er niet alleen gepreekt wordt voor
eigen parochie. Dat de LHBT-gemeenschap
voor gelijke rechten opkomt, als
minderheid die met discriminatie te
maken heeft, wordt als vanzelfsprekend
gezien. Het pleidooi wint aan kracht
wanneer ook hetero’s zich inzetten voor
gelijkwaardigheid. Het focus verschuift dan
naar bredere thema’s die voor iedereen
herkenbaar zijn, zoals persoonlijke
identiteit. Gay of straight, jong of oud, man
of vrouw, etc. Het gaat dan om inclusiviteit,
in plaats van diversiteit.
Vandaag de dag is het verbod op
homoseksualiteit binnen Defensie
opgeheven, kunnen paren van gelijk
geslacht in Nederland trouwen en kinderen
krijgen en is zelfs in het Amerikaanse leger
het beleid ‘Don’t ask, don’t tell’ niet meer
van kracht. Alhoewel Defensie en
Nederland als voortrekkersland grote
stappen hebben genomen de afgelopen
decennia, zijn we er nog niet. Helaas komt
er nog steeds discriminatie voor. Zo voelt
het niet voor elke LHBT’er veilig om hand
in hand over straat te gaan en komen
mensen laat uit de kast, bang voor het
oordeel van de ander. Daarom is het thema
van dit jaar zo treffend, want om iemand te
kunnen begrijpen, moeten we naar de
ander willen luisteren.
Lenore Hehenkamp
[email protected]
Lenore is humanistisch raadsvrouw bij de
Koninklijke Marine
19
de overweging
GV Present | Winter | 2014
Kerst voor elkaar
Als geen ander feest slaagt het kerstfeest erin om mensen bij
elkaar te brengen. Mensen zoeken elkaar op, in familie- en
vriendenkring, of als veteranen en vrijwilligers, om elkaar te
laten weten dat iedereen erbij hoort.
20
Deze hang naar saamhorigheid en
verbondenheid heeft alles te maken met
de eigen inhoud van het kerstfeest. Op 25
december komen overal ter wereld
mensen, christenen, van heinde en ver
naar de kerk om te vieren dat ‘een kind is
geboren, een redder is gekomen, een
boodschap van vrede en vreugde is
toegezegd aan alle mensen van goede wil’.
De eerste personen tot wie deze
vreugdeboodschap, bij monde van
juichende engelen, was gericht, waren de
herders, ‘die hun schapen hoedden in het
veld’. Vol verwondering lieten ze hun
kuddes achter en gingen op zoek naar dat
kind, dat hen en heel Israël zou komen
redden. Toen ze de moeder en het kind
vonden, zoals de engelen het hadden
gezegd, knielden ze vol eerbied voor hen
neer.
De meesten van ons kennen dit verhaal al
hun hele leven, net als de kerststal die het
uitbeeldt. Maar laten we eens echt tot ons
doordringen waarom de herders zo
verwonderd waren. Hoe ze op weg gingen.
En hoe ze, als de ruwe mannen die ze
waren, zich er niet voor schaamden neer te
knielen voor een pasgeboren baby en zijn
moeder. Ze waren geraakt tot in het diepst
van hun ziel door de kwetsbaarheid van
dit kind.
Eigenlijk waren het de herders zelf die
opnieuw geboren werden! Op die
bijzondere nacht, kijkend naar de
sterrenhemel, hebben ze het aangedurfd
om hun diepste verlangen naar bevrijding
uit de alledaagse sleur naar boven te laten
komen en aan elkaar te tonen. Daarmee
gunden ze elkaar ook een blik op hun
kwetsuren en littekens. Zo zijn ze op weg
gegaan, op het woord van engelen. Voor
één keer weigerden ze zich neer te leggen
bij de realiteit van alledag, waarin dromen
bedrog zijn en er nooit iets nieuws
gebeurt. Ja, het kan, wanneer het kerstfeest
is, wanneer God verschijnt in de gedaante
van een kind.
Militairen zijn erin getraind om te
gehoorzamen, dat hoort erbij, daar staat en
valt elke militaire operatie mee. Eenmaal
op pad, uitgezonden, ben je vierentwintig
uur van de baas. Het is dan een hele kunst
om ‘momentjes voor jezelf’ te creëren,
waarin je je even kan terugtrekken en
ontspannen, tot jezelf komen. Iedereen
moet voor zichzelf uitvinden, wat hem of
haar het best past. Want altijd zijn daar ook
de anderen, je collega’s, die je aandacht
opeisen en die je niet kan ontlopen, maar
ook niet kunt missen. Gedurende de missie
stop je hele diepe verlangens misschien
maar het beste weg, veilig opgeborgen
voor later, wanneer je weer thuis bent.
Eenmaal thuisgekomen is daar weer een
andere dagelijkse realiteit. Die van een
gezin vormen en vooral die van ‘gewoon
doen en niet teveel praten over je
belevenissen over de oorlog, of de
uitzending’. Je neemt je dagelijkse plichten
weer op je, want dat wordt van je
verwacht, als zoon of dochter, als partner,
als vader of moeder, als grootouder. Het
hoort erbij.
Die diepste verlangens echter eisen
alsmaar meer hun plek op. Ze willen
vervuld worden en laten zich niet langer
het zwijgen opleggen. Wat een genade is
het dan, wanneer we plaatsen vinden waar
we samen kunnen komen en elkaar onze
kwetsuren kunnen tonen, maar ook onze
dromen en onze hoop. Met kerstmis kan
dat. En die andere dagen? Telkens wanneer
we elkaar helpen en aansporen om ons
niet zomaar neer te leggen bij de realiteit
van elke dag, bij ‘het gezond verstand’ en
het ‘doe maar gewoon’, dan maken we het
kerstmis voor elkaar, dan creëren we voor
elkaar en voor onszelf de kans om
opnieuw geboren te worden. Want wie
engelen kan horen juichen, die is in staat
om steeds opnieuw, ondanks alles wat
hem bezwaart, vrede en vreugde te vinden
en door te geven aan anderen.
Zalig kerstfeest!
Liduin van den Broek
[email protected]
Liduin is werkzaam als aalmoezenier voor de
veteranen in de regio zuid.
In de rubriek ‘De Overweging’ schrijft een geestelijk
verzorger over een thema dat stof tot nadenken
geeft.
culinair met een bite!
GV Present | Winter | 2014
Gamba’s in Chilisaus
Benodigdheden voor 4 personen:
400 gram grote gepelde gamba’s
3 teentjes knoflook, fijn geperst
1 eetlepel sambal
150 ml olijfolie
1 grote zak gemengde luxe sla
1 citroen
1 bakje bieslook
1 bakje sherry tomaatjes
chilisaus
Bereiding:
Doe de gamba’s samen met de knoflook, sambal en olijfolie in
een bak en meng alles goed door elkaar. Zet daarna 2 uur in de
koelkast om in te laten trekken. Snij de tomaatjes doormidden
en verdeel de sla over 4 borden en rangschik de tomaatjes
erover heen. Snij van de citroen 4 plakjes af en maak een klein
sneetje tot de helft van de citroen. Laat ondertussen een
koekenpan gloeiend heet worden. Doe de gamba’s in de pan
zonder al de olijfolie en bak op een kort vuur de gamba’s aan
beide kanten gaar. De combinatie van olijfolie, knoflook en een
hete pan kan behoorlijk spetteren dus een schort is aan te
raden! Verdeel de gamba’s over de borden en maak af met wat
chilisaus, wat fijngeknipte bieslook en de citroen ter decoratie.
Eet smakelijk!
Serena Bal
De kerst komt er weer aan!
Sommige mensen schieten alweer in paniek, omdat ze niet
weten wat ze moeten maken of geen zin hebben omdat het
veel tijd in beslag neemt. Als je met familie afspreekt om samen
kerst te vieren kun je voorstellen om allemaal iets te maken
zodat iedereen even relaxed aan tafel kan zitten en kan
genieten van het samenzijn.
Dit voorgerechtje is snel en makkelijk gemaakt en iedereen
vindt het lekker!
Groepsdynamica
Een aantal jaar geleden kreeg ik een trainersopleiding toegekend vanuit de DGV. Daar was ik heel blij mee, want dat
wilde ik al een tijdje. De opleiding zou tien weken duren en vol goede moed toog ik naar de eerste bijeenkomst. Ik
trof daar een groep met alleen maar vrouwen en dat gegeven op zichzelf beloofde al niet veel goeds. Toen kwam de
opleider binnen: Pim, een flamboyante veertiger die het buitengewoon met zichzelf had getroffen. En de dames dachten er net zo over, op ondergetekende na. Pim hield een vurig betoog over zelfontwikkeling, dat we in de komende
tien weken allemaal onze eigen kracht zouden vinden én dat we vooral onszelf moesten blijven. De dames waren tot
tranen toe geroerd: knap, intelligent én gevoelig. De cursus kabbelde voort. In week negen was daar ineens weer Pim.
Hij bezag tevreden het groepsproces en constateerde enorme groei bij iedereen, behalve bij mij. Ik werd apart genomen en kreeg vervolgens een preek over mijn weerbarstige, nurkse karakter en over het feit dat ik het groepsproces
verstierde, omdat ik me niet aanpaste aan het geheel en omdat ik… ja eh, omdat ik mezelf was! Hij schrok van zichzelf.
In triomf keerde ik terug naar de klas. Die middag moesten we als teken van groei een plankje met weerstanden doormidden slaan. Dat heb ik uiteraard geweigerd…
Claudia Bisschops
21
GV Present | Winter | 2014
“Een maatschappij kan niet bestaan uit mensen die alleen maar nemen” en “Alle officieren moeten fan worden
van Feyenoord!” Twee opmerkelijke uitspraken van een man die nauwelijks nog introductie behoeft.
200 jaar KL nadert zijn einde. Daarom als apotheose de biecht van de Commandant der Landstrijdkrachten
Mart de Kruif.
Fortitudo (moed - standvastigheid)
De zeven deugden
Prudentia (wijsheid - verantwoordelijkheid)
22
score: 8
Ik heb een groot verantwoordelijkheidsbesef, dat houdt niet op na
vijf uur. Zeker in Afghanistan, waar mensen gesneuveld zijn, voelde
ik dat sterk. Verantwoordelijkheid draag je altijd bij je. Tegelijk geeft
ook kracht om door te gaan. Wijsheid koppel ik aan pragmatisch
zijn. Leiderschap is in de situatie met de middelen die je hebt
keuzes maken. In het maken van keuzes ben ik niet voorzichtig. Ik
ga niet voor de veilige middenweg. In de loop der jaren en in het
doorlopen van de rangen heb ik geleerd dat je vooral dicht bij jezelf
moet blijven, anders word je ongeloofwaardig. Authenticiteit is de
ruggengraat van mijn leiderschap, nogmaals, samen met een groot
gevoel voor verantwoordelijkheid.
Iustitia (rechtvaardigheid - rechtschapenheid) score: 9
Ik kan me ongelooflijk opwinden wanneer ik onrecht zie. Als
je op missie gaat, zie je het kwaad dat mensen elkaar aandoen
en zie je heel concreet de consequenties. Dat kun je lijdzaam
accepteren. Voor mij is het juist een drijfveer om in actie te komen,
me daar niet bij neer te leggen. Treffend is het lied in Soldaat
van Oranje: als de wereld in brand staat, wie blust dan het vuur?
Delen van de wereld staan in brand omdat er schaarste is, omdat
sommige machthebbers in de wereld militaire middelen inzetten
om oneigenlijke doelen te bereiken. Dat baart me zorgen. Ik
probeer als militair het goede te doen, ben daarin voortdurend
zoekende, ook als het soms anders uitpakt. Maar passief blijven bij
onrechtvaardigheid is voor mij geen optie.
Temperantia (gematigdheid-zelfbeheersing)
score: 6-
Op dit punt ben ik een soort Dr. Jekyll and Hyde. Ik kan als
de situatie het toelaat, me heerlijk verliezen in sport, voetbal
bijvoorbeeld, tomeloos lachen, maar ook een keer stevig huilen,
gewoon mezelf zijn. Ook op facebook ben ik mezelf en gun ik
mensen een blik in de wereld van de C-LAS, met al mijn passies,
maar ook met defensie in zijn mooie en soms ook minder mooie
kanten. Aan de andere kant, als de situatie erom vraagt en er veel
stress is, zoals onder operationele omstandigheden, ben ik enorm
gefocust op mijn taak als commandant. Ik word omgekeerd
evenredig juist heel rustig naarmate de stress toeneemt, ik straal
controle uit en neem op basis van zorgvuldige analyses mijn
beslissingen.
score: 9
Mijn vrouw heeft ooit gezegd dat ik enorm eigenwijs ben en
daarin zit een kern van waarheid. Als ik ergens van overtuigd ben,
dan zet ik alles op alles om dat doel te bereiken en ben ik een
terriër die niet loslaat. Wel binnen de grenzen van het betamelijke.
In mijn huidige functie neem ik besluiten op basis van ratio en
klankbordsessies. Operationeel ligt dat anders, daar stoel je vaker op
intuïtie, voortkomend uit kennis en ervaring. Of mijn standvastigheid
verband heeft met mijn voorliefde voor Feyenoord? Ik zeg wel eens
schertsend dat iedere officier fan zou moeten zijn van Feyenoord: je
kunt omgaan met teleurstellingen, je hebt hoop op betere tijden en
je moet een oneindige trouw hebben!
Fides (geloof)
score: 6
Ik ben Nederlands Hervormd gedoopt. Ging ook naar catechisatie,
maar dat kwam in de knel met mijn voetbaltrainingen. Een van de
laatste keren dat ik in de kerk ben geweest, was in de tijd van de
acties tegen de kruisraketten. De dominee hield toen een verhaal
dat het christelijk geloof zich niet verhield met het beroep van
militair. Daarop ben ik weggegaan. De kern dat je het goede moet
laten overheersen over het kwade vind ik een mooie gedachte. Het
verbindt religies onderling en daarin kan religie een mooi effect
hebben op mensen. Ik geloof dat er meer is tussen hemel en aarde,
dat niet alles toeval is, maar met de instituties heb ik weinig.
Spes (hoop)
score: 9
Als je accepteert dat er geen hoop is of dat je niet het idee hebt
dat je de wereld een klein beetje beter kunt maken, kun je net zo
goed ophouden met alles. De bijna 300 ISAF jongens en meiden
die in mijn tijd als commandant in Afghanistan zijn gesneuveld, zijn
gesneuveld om andere mensen hoop te geven. Dat staat los van de
vraag of het succesvol is geweest, want die garantie heb je nooit
van tevoren. Soms moet je opstaan in de volle overtuiging dat
hoop leidt tot een betere toekomst. Zonder hoop kun je niet leven.
Caritas (naastenliefde)
score: -
Naastenliefde doe je buiten de schijnwerpers. Daarom vind ik het
moeilijk hier een cijfer voor te geven. Naastenliefde zit in de kleine
dingen waar je je niet op laat voorstaan. Naastenliefde is niet de
mensen die we op televisie helden maken. Het zijn de mensen die
dag in dag uit in het verpleegtehuis anderen verzorgen, naar het
einde begeleiden of de mantelzorgers thuis. Ik probeer elke dag het
goede te laten overheersen over het slechte. Ook militair zijn bevat
intrinsiek iets altruïstisch, maar dat is dan vooral naastenliefde in
het grotere perspectief. Het is mijn diepste overtuiging dat geven
belangrijker is dan nemen. Een maatschappij kan nooit bestaan uit
mensen die alleen maar nemen.
GV Present | Winter | 2014
heen te stappen en die ander de hand te reiken in de overtuiging
dat je alleen samen een toekomst hebt, dan heb ik daar diepe
bewondering voor.
Gula (onmatigheid)
score: 5
Ik ben een infanterist dus ik eet alles, maar ik ben geen Bourgondiër.
Twee uur aan tafel zitten is niets voor mij. Ik kan goed genieten,
maar heb daar geen eten voor nodig. Ik ben juist heel erg bezig
met mijn gezondheid, met fysiek fit zijn. Ik vind een gezonde geest
in een gezond lichaam heel belangrijk. Sporten is een uitlaatklep
die me in staat stelt niet alleen af te schakelen, maar ook afstand te
nemen van mijn werk zodat er ruimte komt voor nieuwe inzichten
en ideeën. Naast voetbal heb ik een grote passie voor fietsen. Al
fietsend zie je veel meer van een land en doe je nieuwe contacten
op. Zo ben ik betrokken bij de Grand Depart volgend jaar en draag
ik Alpe d’HuZes een warm hart toe.
Ira (woede - wraak)
De zeven zonden
Superbia (hoogmoed - ijdelheid)
score: 3
Het gaat niet om mij. De hele KL draait om die ene sergeant met zijn
groep, de luitenant met zijn peloton. De rest staat in dienst van deze
mensen. Mijn functie brengt aandacht met zich mee en soms is dat
ook fijn, maar ik kan goed zonder. In de kringen waarin ik verkeer zie
ik veel ijdelheid en ik kijk er als buitenstaander met Achterhoekse
nuchterheid naar.
Avaritia (hebzucht - gierigheid)
score: 2
Ik kan boos worden als ik iets onrechtvaardigs zie, maar gevoelens
van wraak ken ik niet. Mij zul je zelden boos zien in mijn werk. Ik ben
niet het type dat briesend over de gang loopt. Ik kan me opwinden
als ik dingen in de pers zie die niet kloppen of ongenuanceerd zijn,
in die zin ben ik niet vlak.
Acedia (luiheid)
score: 6
Ik kan heel goed afschakelen. Ik werk hard, gemiddeld haal ik de
tachtig uur per week met gemak, maar thuis doe ik bijvoorbeeld
weinig in het huishouden. Zelden pak ik spontaan de stofzuiger of
ruim ik op uit eigen beweging. Ik ben trouwens wel weer de enige
thuis die strijkt. Voor mijn werk ben ik veel onderweg, ook vaak s’
avonds en in het weekend. Ook al zitten daar vaak leuke dingen bij,
toch is lui zijn voor mij een manier van opladen.
23
score: 3
Als in Afghanistan kinderen blij kunnen zijn met een schriftje en een
stift, dan weet je dat je geluk niet afhangt van grote dure dingen
en bezit. Het gevaar is dat het allemaal steeds groter moet en jezelf
steeds ontevredener raakt. Er zit geen einde aan. Het gaat om in
het leven om andere dingen, om hoe je als mens bent. Waardevol is
wat je voor elkaar kunt betekenen. Het feit dat er vijftien man van
de voetbalclub spontaan thuis het dak komen repareren als ik op
uitzending ben, dat is wat er voor mij echt toe doet.
Luxuria (zucht naar weelde - luxe)
score: 2
Je zult me niet zien in een peppie auto en dure kleding. Ik heb een
Ford van twaalf jaar oud, die brengt me van A naar B, meer niet. Ik
heb twee pakken en die heb ik voor dienst. In mijn vrije tijd zul je
me nooit in pak zien. Veel liever loop ik in een trui met spijkerbroek
of in het trainingspak van de voetbalclub waar ik jeugdtrainer ben,
soms tot ergernis van mijn vrouw. Militaire herinneringsgeschenken
hebben voor mij waarde vanwege degene die het me geeft en
waarom die persoon het geeft, niet zozeer als geschenk op zich.
Invidia (afgunst - jaloezie)
score: 2
Jaloezie is verspilde energie. Waarom moet je energie besteden
aan naar andere mensen te kijken en naar wat zij hebben? Ik ben
dankbaar voor de jeugd die ik heb gehad, alhoewel mijn vader
vroeg is gestorven. Ik voel me gezegend met de familie die ik heb
en hoe ze in het leven staan. Ik ben geen zondagskind. Wat ik heb
bereikt is me niet aan komen waaien, het is het resultaat van noeste
arbeid. Voor mij een man als Yitzhak Rabin een held. Als je als jonge
soldaat hebt gevochten tegen de vijand, je leven op het spel zet,
en tien jaar later de grootsheid hebt om over je eigen schaduw
Het eindoordeel
Strijdvaardig, recht door zee en met open vizier ging de
Commandant Landstrijdkrachten het gesprek aan, zoals het
een infanterist betaamt. Het resultaat is meer dan keurig. Met
het oog op zijn bedenkelijke bijdrage in het huishouden blijft
één vraag onbeantwoord: zou mevrouw De Kruif ook fan van
Feyenoord zijn?
biechtgesprek
Claudia Bisschops
denktank
GV Present | Zomer | 2013
Nadenken over humaan samenleven
Militair: mens of robot?
Oorlog zit in de aard van het beest(je) dat ‘mens’ heet. Kunnen we voor oorlogvoering
ook robots inzetten? Onbemande drones zijn er al. De infanterist als robot? Verfijnd
en geprogrammeerd met een duidelijke opdracht. Vechtrobots zijn uiteindelijk
goedkoper. Wissel ze in voor militairen! Of toch niet…
24
Hoe kunnen mensen met elkaar humaan
samenleven? Het positieve denken, dat de
mens ongebreideld vrij is en al handelend in
de wereld zichzelf creëert, klopt niet. Al
tijdens en na de Eerste Wereldoorlog
ontstond verzet tegen dat soort idealisme.
Terwijl de gasdampen optrokken boven de
vele loopgraven, werd het duidelijk. De
centrale gedachte ‘ik denk, dus ik besta’ is
naïef. Een mens die ‘alles begrijpt’ en grijpt,
daar is niets moois meer aan. Een Tweede
Wereldoorlog met efficiënte
concentratiekampen volgt. De mens maakt
zijn medemens tot object en vernietigt het.
De ander als object
In ons denken zijn we geneigd de mens
centraal te stellen of de wereld. Volgens
Martin Buber (1878-1965) moet dat
veranderen. Niet de mens of de wereld
moeten centraal staan, maar de relaties
tussen mens en wereld! In 1923 schreef hij
daarover zijn werk ‘Ich und Du’. Buber werd
als universitair docent ontslagen, zodra
Hitler aan de macht kwam. Hij ging in verzet,
kreeg een spreekverbod en werd daarna
hoogleraar in Jeruzalem. Buber zegt: Ik houd
van vrijheid, maar geloof er niet in. De mens
is nooit een geïsoleerd ‘ik’. Enerzijds zijn we
in onze relatie sterk geneigd om de ander te
zien als object of ding, doelmatig: wat heb ik
aan jou? Dat doen we allemaal. Buber duidt
die verhouding in de relatie als ‘ik en het’.
Maar als je alleen vanuit die positie leeft, leef
je niet echt. Dat doe je wel als je die ander
ontmoet in het oorspronkelijke, in liefde en
vrijheid, zonder doel, zonder gelding van
ruimte en tijd, intens en onbevangen. Dan
verandert de verhouding in die relatie
verrassend tot ‘ik en jij’.
Face to face
Een veteraan vertelde: “Als
gewondenverzorger raapte ik een zwaar
gewond meisje van de straat en snelde ik
naar de nabije hulppost.” Een ‘meisje van de
straat’ kan tot nu toe ‘elk meisje’ zijn. Het is
op de grens van ‘ik en het’. In de
ontmoeting van deze functioneel gerichte
relatie verandert er echter iets: “De blik in
haar ogen trof mij. Hoe ze mij aankeek, zou
mij altijd bij blijven! Toen ik jaren later voor
mijn verwerking terugkeerde, keek ik
opnieuw in diezelfde ogen. Opeens begon ik
te huilen. Zij had het dus gered!” In de
ontmoeting van ‘face to face’ werd dit
meisje opeens boven alle derden
verheven. In beginsel was deze
gewondenverzorger gewoon met zijn vak
bezig. Hij deed wat hij moest doen. Maar
dan verandert de verhouding naar ‘ik en jij’.
Door die ik-jij dialoog met je medemens
word je pas mens. Dat leert Buber uit de
theologie. Een godsdienst of
levensbeschouwing die dat mist, is onecht
en slechts een ideologie. Daar gaat het niet
om relaties met mensen, maar om macht.
Omwille van de mens geloofde Buber in
een gezamenlijke Arabisch-Israëlische
staat en hij zette zich daarvoor in.
Wilde woekering van het ‘ik’
Emmanuel Levinas (1906-1996) groeit op
in de Joodse traditie. Tijdens de oorlog
vlucht zijn gezin van Litouwen naar
Charkov in Oekraïne. Hij maakt de
Russische revolutie van 1917 mee. Later
studeert hij filosofie in Frankrijk. In de
Tweede Wereldoorlog wordt zijn hele
familie vermoord. Levinas is ervan
Niets is mooi aan een
mens die ‘alles begrijpt’
en grijpt
overtuigd: er is iets mis met het Westerse
denken! De kernzin van Descartes ‘ik denk,
dus ik besta’ moet volgens hem veranderen:
‘als ik denk, bestaat de ander’! Natuurlijk
worden wij mensen geboren met de wil
het geluk te genieten en met liefde voor
ons eigen bestaan. Dat natuurlijke egoïsme
is spontaan en naïef en komt de mens ten
goede. Tegelijk vergelijkt hij de mens met
een boom die met zijn wortels alles uit de
aarde opzuigt, omhoog schiet, alle lucht en
daglicht consumeert, aanvankelijk leeft als
een wilde woekering, alsof er geen ‘ander’
bestaat! Die mens is ‘god in het diepst van
zijn gedachten’. Comfortabel zittend op het
eigen pluche. Daar mag de ander niet op
inbreken. Maat van alle dingen is hij.
Gelukkige schaamte
Als mens meen je onafhankelijk en vrij te
zijn. Je denkt zelfs dat je de relatie met de
ander niet nodig hebt. Maar juist wie alleen
zijn ego als vertrekpunt neemt, gaat over
lijken. Als de ander je confronteert en er
een ethisch appel op je wordt gedaan,
volgt er meestal een ervaring van
schaamte. Dat er schaamte wordt
opgeroepen is een goede menselijke
eigenschap die erbij helpt om humaan te
kunnen samenleven. Schaamte helpt om je
slecht verworden egoïsme en onverschillig
totalitair denken te breken. Daarmee wordt
ook in jou een verlangen gewekt om voor
die ander verantwoordelijkheid te dragen.
Dat komt omdat een mens niet alleen voor
zichzelf kán leven. Levinas sluit aan bij een
kerngedachte in de Joodse bijbel dat de
verdrukte mens recht moet worden
verschaft.
Robotsoldaten, ze komen er aan!
Van loopgraven tot in kampen zijn wij
mensen tot uitersten in staat. Schuilt in mij
de natuurlijke egoïst, die harteloos de arme
GV Present | Winter | 2014
het laatste stukje brood ontneemt,
waardoor deze sterft? Of een waardig
mens, die in een behoeftige ‘God’ ziet, zijn
laatste stukje brood weggeeft en zelf
sterft? Niet graag zouden we beproefd
worden. Aan een derde wereldoorlog
denken we liever niet. In de strijd tegen
terrorisme en jihadisme wordt er
nagedacht over diverse militaire
alternatieven. Hulde aan de robotsoldaten?
Als er in de toekomst helemaal geen
grondtroepen meer nodig zijn, bespaart
Als gewondenverzorger
raapte ik een zwaar gewond
meisje van de straat. Toen ik
jaren later terugkeerde, keek
ik opnieuw in diezelfde ogen
en begon te huilen. Zij had
het dus gered!
dat niet vele mensenlevens? In mei vond
de Conventie over Conventionele Wapens
van de Verenigde Naties plaats in Genève
om na te denken over mensenrechten en
robotica. Volledig automatische ‘killer
robots’ die niet nadenken. Zij zijn
geprogrammeerd. Zij schieten doelgericht,
zonder te missen. Wat wil je nog meer? In
de VS, Groot Brittannië, Israel, Zuid-Korea en
Japan zijn ze er al. Robots die bommen
ontmantelen, spioneren en granaten
afschieten.
Aantrekkelijk?
Is het aantrekkelijk voor militairen robots in
te zetten? Waarin verschilt een mens met
een robot? Mensen zijn er immers niet echt
op gemaakt om oorlog te voeren. Wat doen
we met oorlog onszelf aan? Laat oorlog
gerust over aan robotsoldaten. Een
mentale en fysieke voorbereiding hebben
zij niet nodig. O zo handig! Een robot raakt
ook niet getraumatiseerd en heeft geen
nazorg nodig.
Maar wanneer krijgt een robot last van het
geweten? Is er zoiets als een ethisch
bewustzijn in relatie tot mensen
recht doen en mensenrechten?
Intuïtie of compassie kent de
robot niet. Bij hem is die
verrassende ik-jij verhouding niet
mogelijk. Goed ergens over
nadenken, liefhebben, zich
schamen over wat hij heeft
nagelaten of gedaan… een robot
met een hart, bestaat die?
Nee, ‘ik denk dus ik besta’ is te weinig.
Eén mens is ook niet alles.
Die ene mens kan ook in
een robot veranderen: als
hij ophoudt na te denken
over zijn relatie met de
ander, over zijn natuurlijk
egoïsme en zijn macht.
Een mens die zich
onbereikbaar
maakt voor elk
ethisch appel. Die
zich in de
ontmoeting niet meer
laat verrassen door de
ander, maar de andere
mens gemakshalve tot
‘vijand’ heeft verklaard. Of
tot ‘doel’ dat moet
worden
uitgeschakeld. Wat is
het lot van de militair?
Mens te blijven of robot
te worden?
John van Eenennaam
[email protected]
25
traditiekamer
GV Present | Winter | 2014
Befehl ist Befehl is moreel verwerpelijk
Protestanten…
van oudsher oproerkraaiers?
Een paar maanden geleden waren koning Willem-Alexander
en koningin Máxima op het tienjarig feest van de Protestantse
Kerk in Nederland. In het schemerdonker aan de bar van het
vormingscentrum Beukbergen vroeg toen een militair:
“Dominee, kunt u mij vertellen wat protestants is?”
26
Het protestantisme is een waaier met
oneindig veel kleuren en smaken. In dat
palet gaat het van donkere orthodoxie tot
vederlichte vrijzinnigheid en een creatief
midden met van alles en nog wat.
Protestanten heb je in vele soorten en
maten. Vrolijk en uitbundig, somber en
eerbiedig, realistisch en verantwoordelijk.
Toch noem ik een paar waarden, die
voor mij oplichten in de
geschiedenis van het
protestantisme. Als
protestantse
geestelijk verzorger
verbind ik ze met onze
militaire context.
Gelden de meeste stemmen altijd?
Europa verloor een derde van haar
bevolking door pestepidemieën, waar de
huidige Ebola niets bij voorstelt. Het
gevolg: een economische crisis, niet te
vergelijken met de onze. De Ottomanen
veroveren Constantinopel en Columbus
ontdekt Amerika. Het humanisme vormt
een internationale club van intellectuelen.
De aanloop tot het protestantisme in de
16e eeuw is boeiend genoeg. In die
periode van grote veranderingen
wordt de tijd ook rijp voor een
godsdienstige emancipatie.
Het merendeel van de
bewoners in de
Nederlanden kan niet
lezen of schrijven. Toch
hamert de katholieke humanist
Erasmus er op dat mensen
zelf die Bijbel moeten gaan
lezen en daar ook zelf
betekenis aan mogen toekennen.
Want er zijn nieuwe antwoorden
nodig op allerlei ‘moderne’ vragen!
Ondertussen is er voor de
nieuwbouw van de Sint Pieterskerk in
Rome geld nodig. Mensen betalen veel
geld voor hun zielenheil of dat van
Wil je als organisatie gezond
blijven, dan maakt de stem van een
enkeling of minderheid soms het
verschil
gestorvenen. Volgens het gezag van de kerk
stellen zij zo voor zichzelf en anderen een
plekje in de hemel veilig.
Een Duitse monnik protesteert tegen deze
commerciële uitbuiting. Het is Luther, die in
1517 zijn stellingen aan de deur van een
kerk hangt. Daarmee ontketent hij een
debat. Hoe riskant dat ook voor hem is,
tegen de arrogantie van de macht in legt hij
daarna verantwoording af waar hij staat.
Kan ik daar een les uit halen? Misschien
deze: wil je als organisatie gezond blijven,
dan maakt de stem van een enkeling of
minderheid soms het verschil. Laat de
waarde van wat opgemerkt wordt nooit
overmeesterd worden door de macht van
het getal.
Zelfstandig denken
Iemand tekent protest aan. Na verloop van
tijd maakt ongeveer de helft van de
Westerse christenheid zich los van Rome.
Diverse ontwikkelingen, waaronder de
boekdrukkunst, stimuleerden dat. De stem
van Luther plaats ik in een traditie van
‘zelfstandig denken’. Het werd later ‘typisch
protestants’ genoemd als mensen
zelfstandig thuis een Bijbel lazen. En wat
nog belangrijker werd: betekenissen van
teksten lagen niet langer vast aan de
ketting van het leergezag van bisschop en
paus. Mocht elke generatie hier niet steeds
opnieuw mee aan de slag gaan? Gezag van
hogerhand was niet langer meer
vanzelfsprekend. Welke link zou ik kunnen
maken met de krijgsmacht? Krijgt ieder die
daarin werkzaam is, ook niet te maken met
bevelen van hogerhand? Gehoorzaamheid
en discipline zijn belangrijke waarden. Maar
zijn ze absoluut? Moeten alle andere
waarden daar aan ondergeschikt gemaakt
worden? Hoe zit het met de waarde van het
zelfstandig denken? Nee, Befehl ist Befehl is
moreel verwerpelijk. Dat hebben we wel
GV Present | Winter | 2014
Laat je niet dwingen een
ander leven te leven, dan je
zelf wilt en kunt
geleerd. Geen blinde gehoorzaamheid.
Natuurlijk kun je een opdracht krijgen van
je militaire meerdere.
Maar blijf ondertussen jezelf beschouwen
als een vrij mens! Uiteindelijk is altijd nog
de vraag: hoe denk ik daar nu in deze
situatie zelf over? Hoe sta ik er in? Kan ik
voor mijzelf verantwoorden wat ik doe of
nalaat? Uiteraard kunnen deze vragen
onder druk komen, maar blijf jezelf die
vragen stellen. Zo kun je mens blijven als
militair. Blijf zelfstandig denken. Laat je niet
dwingen een ander leven te leven, dan je
zelf wilt en kunt.
Gezag en medezeggenschap
Dat ‘zelfstandig denken’ in het
protestantisme was nog maar een
aarzelend begin. De ‘grote’ vernieuwers
bleven elk ook ‘kind van hun tijd’, de
Middeleeuwen. Luther kwam in zijn
denken niet vrij van antisemitisme. Ook
andere kerkvernieuwers waren verre van
volmaakt. Toen bleek dat Servet, een
andersdenkende arts/theoloog, zijn
mening uitte door middel van een
publicatie, werkte de hervormer Calvijn
mee aan zijn doodstraf. Sterk was de
heersende macht over wat wel of niet
openbaar gemaakt mocht worden. Hoe
pril, beperkt en kwetsbaar was de ‘vrijheid’
van de ander. Daarin verschilde het
protestantisme niet van andere
stromingen. Al maakte men een goed
begin door bij de inrichting van deze
kerken afstand te nemen van hiërarchisch
gezag. Verder moest over vrijheid van
godsdienst, vrijheid van meningsuiting in
woord en geschrift en vrijheid van
geweten nog veel worden nagedacht. Die
protestantse vernieuwing verstrakte zich,
daar waar men andersdenkenden in het
orthodox keurslijf geperst wilde krijgen.
Diverse protestantse richtingen hebben
later als kerk ‘de enige ware leer’ voor zich
opgeëist.
Maar politiek en samenleving werden wel
steeds meer ‘verdrag-zaam’. Een verdrag
gaf geen garanties. Het maakte mensen
niet meteen verdraagzaam! Ook vandaag
kunnen we dat opmerken. Eenieder heeft
wel ‘het recht’ op vrijheid van gedachte,
geweten en godsdienst. In de praktijk
echter wordt dat recht vaak aangetast of
lang niet altijd verleend. Neem
bijvoorbeeld het recht op informatie. Er is
een wet van ‘openbaarheid van bestuur’
voor alle Nederlandse burgers. Toch blijkt
ontkennen, bagatelliseren en vertragen
soms de gekozen strategie. En hoe denken
we in Defensie over medezeggenschap?
Kan iemand vanwege een hogere rang zich
élk recht toe-eigenen om zelfstandig een
besluit te nemen over de eenheid? Volgens
het besluit medezeggenschap is dat
beperkt. Daar moeten commandanten
soms aan wennen. Het besef is soms
gering dat mensen in de eenheid
werkzaam zijn op basis van een zekere
gelijkheid. Zijn wij niet allemaal
‘ambtenaren’ in dienst van de Nederlandse
overheid?
Verantwoordelijkheid en
wereldgerichtheid
We leven al lang niet meer in de
Middeleeuwen. De tijd dat gezag van
boven vooral dicteert wat goed voor je is,
ligt achter ons. Godzijdank worden er geen
heksen of ketters meer verbrand. Ook de
focus om een plaats in de hemel te
bereiken als eindstation, is verdwenen. In
het protestantisme kwam er meer - soms
teveel - aandacht voor de persoonlijke
mens en zijn geloof. Maar het verscherpte
ook het zicht op onze autonomie: dat je
zelf keuzes maakt op basis van eigen
verantwoordelijkheid. De protestantse
predikant Bonhoeffer werd opgepakt
omdat hij betrokken was in een complot
tegen Hitler. Hij schrijft in de gevangenis
dat je pas leert geloven als je midden in de
aardsheid van dit leven staat. Als je
deelneemt aan alle taken en problemen,
successen en mislukkingen met alle
ervaringen en twijfels. Als je je keert tegen
overmoed, aanbidding van de macht en
jaloezie. Helpend en dienend werk je mee
aan de wereldlijke taken, waarvoor het
samenleven je stelt. Je bent er voor
anderen. Wat hij zegt, klinkt protestants. Is
het niet tegelijk een prachtig motto voor
allen die werkzaam zijn in de krijgsmacht?
John van Eenennaam
27
GV Present | Winter | 2014
KIJKWIJZER
A most wanted man
Boyhood
Fury
Verenigde Staten, 2014,
regie: Richard Linklater
Verenigde Staten, 2014,
regie: David Ayer
Het is vreemd om naar deze film te kijken, alleen
al omdat je weet dat de hoofdrolspeler Philip
Seymour Hoffman nog voor de première dit jaar,
aan een overdosis heroïne is gestorven. In ‘A most
wanted man’ zie je hem zwaar rokend, drinkend
en zichzelf verwaarlozend. Hij speelt een agent
van de Duitse geheime dienst. Ze zijn een half
Tsjetsjeense-half Russische vluchteling op het
spoor, die meer dood dan levend aankomt in
Hamburg. Deze man wordt de speelbal in het
spel om de ontmaskering van een islamitische
‘goede-doelen-stichting’ en haar leider, waarvan
ze vermoeden dat het een dekmantel is voor het
binnenhalen van geld voor terroristische acties.
De vluchteling zelf heeft geen enkel besef dat hij
het lokaas is. De film is een spionagefilm op z’n
best, een goed en knap verhaal, cynisch, gelaagd,
actueel. Fantastisch geacteerd, prachtig gefilmd
door de Nederlandse regisseur en fotograaf
Anton Corbijn. Vanaf het eerste tot en met het
laatste moment spannend, met een
verbijsterende ontknoping.
*****
In Boyhood volgen we de hoofdrolspeler, Mason,
terwijl hij ouder wordt van schoolkind tot z’n
middelbare school, tot hij het huis uit gaat om te
gaan studeren in een stad een paar honderd
kilometer verderop. De film is een doorgaande
vertelling over Mason, zijn zusje en over zijn
gescheiden ouders. Ze worden stapje voor stapje
telkens weer een jaar ouder. Mason wordt groter,
krijgt vrienden, verhuist, wordt verliefd. Zijn
moeder worstelt zich door een studie
psychologie heen, hertrouwt met (alweer) de
verkeerde man. Zijn vader wordt van een vrije
vogel langzaam een middelbare huisvader. Je
kunt zeggen dat de film gaat over Mason en reis
naar de volwassenheid. Maar het gaat evenzeer
over zijn ouders die ook ouder worden, hun
kinderen moeten loslaten en hun leven proberen
in te vullen met vallen en opstaan. De regisseur
heeft 12 jaar gefilmd voor deze film, elk jaar een
paar dagen of weken met topacteurs en met
‘Mason’. In het diepste geheim om Mason uit de
schijnwerpers te houden zodat die zelf z’n jeugd
behield en echt kon blijven spelen. De film kwam
dit jaar uit. De film duurt bijna drie uur, maar toch
bleef na afloop het gevoel: jammer dat íe al
voorbij is.
*****
Don Collier (Brad Pitt) is een tactisch geniale
sergeant die zijn tankeenheid naar Berlijn moet
loodsen. Hij krijgt als boordschutter broekie
Norman Ellison (Logan Lerman) mee, die zich
staande moet houden tussen vier oorlogsrotten.
Binnen het grote verhaal, dat sec genomen dun
is, zoomt de regisseur in op een aantal situaties,
zoals de inname van een dorpje - waarbij een
vreemd soort broeierige sfeer ontstaat tussen de
vijf tankers, een tactisch gevecht tussen de
Sherman van Collier, Fury genaamd, en een
Duitse Tiger 1 én uiteindelijk het slotoffensief
waarbij de grote held het leven laat. Vanuit het
oogpunt van ethiek en leiderschap stemmen een
aantal scenes tot dieper nadenken over goed en
kwaad. Collier die Norman leert geen genade te
hebben met Duitsers versus de SS’er die
barmhartig Norman in leven laat. In alle
oorlogsgeweld behoudt de film een menselijk
gezicht door de mooie chemie tussen
vaderfiguur Pitt en de jeugdige Lerman die weet
te boeien met een fijnzinnig staaltje acteerwerk.
Pitt in de rol van rouwdouwer zet een degelijke
acteerprestatie neer, die toch onwillekeurig het
gevoel oproept dat je naar de nieuwste ster van
de Expendables-cast kijkt.
****
Anne Zweers
Claudia Bisschops
Verenigd Koninkrijk, 2014,
regie: Anton Corbijn
28
Anne Zweers
Kijk- en leeswijzer
*
slecht
**
matig
***goed
**** zeer goed
*****meesterwerk
leeswijzer
Omdat je leven betekenis heeft!
Jubileumboek 100 jaar Diensten Geestelijke
Verzorging bij Defensie 1914-2014
door Diensten Geestelijke Verzorging
104 pagina’s
Uitgegeven in eigen beheer, 2014
Ter ere van het honderd jarig bestaan van de
Diensten Geestelijke Verzorging bij Defensie is
eind november een boek verschenen waarin
wordt teruggeblikt op die honderd jaar. Door
de ogen van de zes denominaties en de
algemeen medewerkers die samen de DGV
vormen krijgt de lezer een aardig beeld van
hoe het was, hoe het werd en hoe het nu is. De
artikelen variëren daarbij van een
geschiedenisles tot een inspirerend gedicht
tot een verhaal puttend uit de eigen
ervaringen. Dit maakt het boek een allegaartje
en tegelijk pretentieloos in zijn opzet. Om de
verhalen kracht bij te zetten is ervoor gekozen
om het jubileumboek rijkelijk te voorzien van
fotomateriaal. Het zijn dan ook vooral de foto’s
die tot de verbeelding spreken, van
opwaaiende priesterrokken in zwart- wit tot
GV’ers in het voorterrein in Afghanistan of aan
boord van een schip. Al met al geeft ‘Omdat je
leven betekenis heeft!’ een goed beeld van de
geschiedenis van de DGV en tegelijk van het
- vaak zo verkeerd begrepen - beroep van een
geestelijk verzorger. Daarmee is het een mooi
en waardig cadeau voor een eeuwling.
***
Claudia Bisschops
GV Present | Winter | 2014
Lege Stad. Verzamelde herinneringen Het puttertje
1943-1950
door Donna Tartt
door Guus Luijters
128 pagina’s
Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2014
ISBN: 9789046817537
Prijs: € 15,95
Wat zijn jouw allereerste herinneringen? Niet
meteen antwoorden, even nadenken. Wat zie
je voor je, wat hoor je, wat ruik je? Schrijver
Guus Luijters stelde zichzelf die vragen en
schreef zijn jeugdherinneringen op, vanaf zijn
geboortejaar 1943 tot ongeveer zijn zevende.
Op steeds één pagina vallen we in een
herinnering, zo eerlijk en ongekleurd
mogelijk. Zo kijk je mee door kinderogen
naar het Amsterdam van net na de oorlog. Je
valt in een beschrijving van een zomerse dag,
een gebeurtenis op school, een oom die drie
keer opschept, een vriendje dat ziek wordt en
verdwijnt. Ik ben van 1965 en uit een andere
streek, dus ‘herken’ ik niets, maar tegelijk
herken ik wel soortgelijke ervaringen.
Schrijver Guus Luijters weet in zijn boek de
geschiedenis tot leven te roepen. Dit boek
roept eigen jeugdherinneringen op, ook als je
uit een heel andere tijd of zelfs ander land
komt. Er schuilt iets universeels in onze
kinderlijke ervaringen. Er zijn dingen die je
ziet, waarneemt als kind, maar tegelijkertijd
niet snapt. Het gedrag van grote mensen is
soms zo vreemd. Elke herinnering is een
filmscène op zich, waar je zelf kop en staart bij
kan bedenken. Leg dit boek naast je bed, lees
er één pagina uit voor het slapengaan en
droom heerlijk! Lezen!
***
Fred Omvlee
928 pagina’s
Uitgeverij De Bezige Bij, 2013
ISBN: 9789023485032
Prijs: € 24,90
‘Het puttertje’ kwam vorig jaar uit en de
verwachtingen waren hoog gespannen na
het grote succes van de debuutroman van
Tartt. ‘Het puttertje’ speelt deels in
Amsterdam en het gelijknamige schilderij
van Carel Fabritius, dat nu in het Haagse
Mauritshuis hangt, vormt een rode draad in
het (gedachten)leven van de hoofdpersoon.
Het verhaal beschrijft het leven van Theo
Decker die op dertienjarige leeftijd zijn
moeder verliest bij een aanslag. Zijn verdere
leven wordt vooral bepaald door de mensen
om hem heen. Nauwgezet worden zijn leven
en die mensen beschreven, maar door alle
details kan de lezer de aandacht verliezen.
Toch zorgt de nauwgezetheid er ook voor dat
je zodanig wordt meegenomen in de
belevingswereld van het boek dat je je in
bijna alle personages en gebeurtenissen kan
inleven. Het blijft genoeg boeien om het
vervolg te willen weten. De roman gaat over
de speling van het lot en de kracht van liefde
en overlevingskracht. Maar ook thema’s als
schuld en schaamte, en de (on)mogelijkheid
tot het maken van eigen keuzes klinken er
sterk in door. Het is geen boek voor op het
nachtkastje, daarvoor is het letterlijk te zwaar
en te lang. Ik raad het aan voor bij de
kerstboom of op het strand.
****
Wilma Geerdink
29
op het lijf geschreven
GV Present | December | 2012
Believe
Vroeger heb ik altijd gezegd dat een
tatoeage niets voor mij was, maar toen
ik door een moeilijke periode in mijn
leven ging, heb ik er bewust voor
gekozen.
De tekst Believe is voor mij een kort en
krachtig statement dat ervoor zorgt dat
ik in mezelf blijf geloven en in alles om
mij heen. Daarnaast zal het me altijd
herinneren aan de tijd waarnaar ik juist
níet meer terug wil. De reden dat ik de
plek op mijn pols heb gekozen, is omdat
30
het voor mij altijd zichtbaar is, maar ik
de tatoeage ook kan verbergen onder
mijn horloge.
Esther Helgers
Vind je het leuk om een professionele
fotoreportage te laten maken over je
tatoeage en is
het daarnaast een tattoo met een
verhaal, mail dan je gegevens naar:
[email protected]
GV Present | Winter | 2014
THEMACONFERENTIES
Vormingscentrum Beukbergen voorjaar 2015
Aanmelden bij Liza Kok, tel: 0346-332141 of
per mail: [email protected]. Voor het
volledige aanbod kunt u terecht op www.
beukbergen.nl of de Defensieintranetagenda. Reageer snel, anders is de
kans groot dat u achter het net vist! Meld u
zich 5 weken voor aanvang van de
conferentie aan.
verzuimt weet je wat je te doen staat. Je
hebt te maken met verplichtingen in het
kader van de Wet Poortwachter. Een zieke
collega kan te maken krijgen met
ingrijpende maatregels. Enerzijds blijft het
nodig om echte betrokkenheid en
aandacht te tonen. Anderzijds leg je hierin
ook een nuchtere zakelijkheid aan de dag.
Na deze conferentie let je op een goede
balans tussen die twee benaderingen.
Begeleiding: John van Eenennaam
Pelgrimage Santiago
04-05 februari 2015
Deze conferentie is aan te bevelen voor
wie met FLO gaat. Voor hen die zich al
wandelend of fietsend willen bezinnen op
een nieuwe koers in hun leven. Aan bod
komt de vraag: Wat is pelgrimeren en wat
kan het doen met je? En hoe organiseer je
dat langdurig onderweg zijn? Deze
conferentie wordt verzorgd door
ervaringsdeskundigen en biedt een
oriëntatie zowel op geestelijk als op
praktisch niveau. Het is mogelijk om (tegen
betaling) samen met uw partner aan deze
conferentie deel te nemen.
Begeleiding: Rene Heinrichs
PC! Succes ermee!
Datum: 2-3 maart
Op de KMA en tijdens je functieopleiding
ben je helemaal klaargestoomd voor
deze klus. Je bent pelotonscommandant!
Maar dan sta je voor je peloton, dan
blijkt het net iets anders te zijn dan je
dacht. De hamvraag is: hoe blijf je jezelf
in deze rol als P.C.? Deze conferentie
voor pelotonscommandanten met enige
ervaring belooft een feest van herkenning
te zijn.
Begeleiders: Fransjesca van Grimbergen en
Anne Zweers.
Ken uzelf, begrijp de ander
23-24 februari 2015
Heb jij soms ook het gevoel dat de
samenwerking op de werkvloer niet loopt
zoals jij zou willen? Ligt het aan de ander
of ook aan jezelf? Voor teamleiders die de
sfeer en samenwerking binnen hun team
willen verbeteren, helpt deze conferentie
beslist. Aan de hand van DISC, het
kernkwadrant en feedback-werkvormen
krijg je tools aangereikt om als individu en
als team verder mee te komen. Je krijgt
meer zicht op je eigen functioneren en op
dat van de ander.
Begeleiding: Ties Schutte
Communiceren en Waarderen
12-13 maart 2015
Soms lopen gesprekken tussen jou en een
collega ongemakkelijk. Je ervaart
weerstand, bij jezelf, bij de ander en je
krijgt dat niet goed opgelost. Deze
conferentie is erop gericht om inzicht te
krijgen in dit soort situaties. Welke rol speel
jij in de communicatie? Vergroot jouw
zelfinzicht door bewustwording van jouw
identiteit en jouw overtuigingen. Breng je
eigen casuïstiek in. Je bewuster worden
van wie jij bent binnen communicatie
heeft een gunstig effect op de wijze
waarop je jezelf en de ander beleeft en
waardeert.
Begeleiding: Ger Wildering.
Omgaan met zieke werknemers
26 februari 2015
Deze conferentie is voor leidinggevenden
of hulp/zorgverleners in een SMT. Als een
defensiemedewerker vanwege ziekte
vraag jij je af: Is dit nu wat ik wil? Klopt wat
ik aan het doen ben, klopt het met wat ik
belangrijk vind? Ben ik ergens ingerold of
heb ik er bewust voor gekozen? En als dat
niet zo is, hoe kom ik erachter wat ik echt
belangrijk vind? Voor wie zich deze vragen
stelt, is het interessant om kennis te nemen
van inzichten, praktische methodes en
morele idealen binnen de traditie van de
Levenskunst. Het doel van Levenskunst is
een goed en mooi leven te realiseren, een
leven gebaseerd op waarden en idealen.
Levenskunst is niet alleen iets waarover je
nadenkt, het is vooral iets wat je doet. Het
uitgangspunt is dat jij jezelf, je karakter en
je leven vormgeeft door oefening.
Begeleiding: raadsvrouw Marlies Joosten.
Reeks Mindfulness
8 vrijdagochtenden 10.00 tot 12.30 uur.
Met mindfulness richt je jouw aandacht
bewust op het hier en nu en leer je bewust
te leven zonder te (ver)oordelen. Het doel
is om via meditatietechnieken
automatische reactiepatronen los te laten,
waardoor klachten als angsten,
neerdrukkende gedachtenpatronen, stress
en chronische pijn beter hanteerbaar zijn.
Data: 06, 13, 20, 27 maart en 03, 10, 17, 24
april 2015
Begeleiding: Ger Wildering en
Niels Morpey
Als militair of burgermedewerker bij Defensie
heeft u het recht op jaarlijks een conferentie
Levenskunst
30-31 maart 2015
Als mens leef je vaak min of meer
vanzelfsprekend. Soms sta je even stil en
naar keuze bij te wonen, uiteraard indien de
dienst het toelaat. Zie AMAR, artikel 85, lid 1j en
BARD, artikel 45, lid 1.
31
GV
P R E S E NT
Thuis op vele fronten
WINTER 2014
Leest u GV Present graag, maa
r liever in de digitale versie om
het milieu
minder te belasten?
Ga dan naar www.dgv.nl. Uw af
melding voor de gedrukte versi
e kunt u sturen
naar: [email protected].
GV Present op Facebook en Twitter: www.facebook.com/GVPresent of www.twitter.com/GVPresent of tweet met #GVPresent
GV Bereikbaarheidsdienst: 0800 5 777 777 Online: www.dgv.nl

"Kamerbrief over erkenning UNIFIL-veteranen

Bekijk uitnodiging

A z u rtra in in g e n .n l

Brief minDef - Cie Steenhoven

20141110 Brief minister van Defensie

"Infographic Valkenburg NSS 2014" PDF document | 1 pagina

Kamerbrief over stand van zaken

Officier in Afghanistan Achter de schermen van onze militaire missie

"Kamerbrief over geluidsproblematiek NH-90

“Als veteraan en als kamerlid voor de VVD heb