iCare 3de uitgave 2013-2014. - CLB Genk

Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Een uitgave van GO! CLB Genk-Maasland en Scholengroep 14
Weg naar As 199a | 3600 Genk
Halmstraat 12 | 3600 Genk
INHOUD
Inhoud ..................................................................................................................................................... 1
Voorwoord .............................................................................................................................................. 2
1.
Gezondheidsbeleid Op School (GOS). ............................................................................................. 3
1.1.
Wild van Water. ....................................................................................................................... 3
1.2.
Ditjes en datjes. ....................................................................................................................... 6
1.3.
Nieuwe materialen orthotheek GOS-thema. ........................................................................... 8
2.
Orthotheek: opvoedwijzer ADD en ADHD....................................................................................... 9
3.
Inspileer! Inspiratie in leerbegeleiding. ......................................................................................... 10
4.
Zorgforum basisonderwijs en secundair onderwijs. ..................................................................... 11
4.1.
Zorgforum basisonderwijs protocol Prodia Motoriek 25/03/2014: ...................................... 11
4.1.1.
4.2.
Materialen psychomotoriek .......................................................................................... 14
Zorgforum secundair onderwijs: zin en onzin van testen en diagnoses................................ 14
5.
Vormingsaanbod ........................................................................................................................... 17
6.
Redactie ......................................................................................................................................... 18
Na elk hoofditem, vind je “terug naar inhoud”. Wijs “inhoud” aan en klik. Zo spring je terug naar de
inhoudsopgave.
iCare | mei 2014
1
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
VOORWOORD
Welkom beste iCare-lezer,
In deze nieuwe editie van de iCare vinden jullie weer heel wat informatie over initiatieven en
materialen rond thema’s die leven in onze scholengroep.
Na de bevraging over de iCare in oktober vorig jaar, hebben we met het redactieteam enkele
verbeteringen aangebracht.
Waar mogelijk werd een opsplitsing per thema en/of per niveau gemaakt. Deze opsplitsing vinden
jullie dan ook terug in de inhoudstabel. Op deze manier is het makkelijker om snel naar het gewenste
niveau te gaan. Voor sommige thema’s is deze opsplitsing echter niet mogelijk.
Verder hebben we in de vorige editie de mogelijkheid ingevoerd om na ieder thema terug naar de
inhoudstabel te kunnen springen.
Voor meer informatie wordt vaak verwezen naar websites en materialen. De linken naar de websites
zijn rechtstreeks toegankelijk indien je deze iCare digitaal leest. Soms wordt er ook verwezen naar
materialen die aanwezig zijn in de orthotheek van CLB GO! Genk-Maasland. Deze materialen zijn
door scholen en leerkrachten verbonden aan onze scholengroep uitleenbaar voor een periode van 3
weken. Voor vragen of reservatie kan u contact opnemen met Anne Franken ([email protected]).
Bij ieder thema vinden jullie de coördinator terug. Bij vragen, bemerkingen of suggesties kunnen
jullie de betreffende coördinator contacteren. De contactgegevens vinden jullie op de laatste pagina.
Tot slot nog een vraag aan jullie: heb je vragen of suggesties met betrekking tot de iCare, heb je een
interessant item dat je wil aanbrengen of heb je een project lopen op school waarvan je de
ervaringen wil delen, neem dan beslist contact op met één van de redactieleden of stuur een mailtje
naar [email protected].
Als redactieteam wensen we jullie veel leesplezier!
iCare | mei 2014
2
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
1. GEZONDHEIDSBELEID OP SCHOOL (GOS).
Coördinatie Anne Franken
1.1. Wild van Water.
Uit de bevraging van de iCare blijkt dat jullie het
interessant zouden vinden om in de iCare te
lezen hoe anderen op weg gaan met een bepaald
thema. In deze iCare kunnen jullie een interview
lezen met een enthousiaste leerkracht van één
van onze basisscholen, die met het materiaal
Wild van Water (IDnr. 07.03.02/100) gewerkt
heeft. Dit materiaal werd ontwikkeld door LOGO Gent in het kader van een drank- en plasbeleid in
de basisschool.
Stel je je a.u.b. even voor aan onze lezers?
Onze school GO! Icarus is gelegen in Kessenich ( Kinrooi) en is een plattelandsschool aan de grens
met Nederland.
Ze huisvest zowel kleuter- als lager onderwijs.
Ikzelf geef er ruim 18 jaar les. In het beginjaar in de derde graad, daarna en nog steeds ( en met heel
veel plezier) in het eerste leerjaar.
Vanaf de beginjaren 2000 engageerde ik mij vooreerst als sportfunctionaris binnen de school, daarna
als MOS-verantwoordelijke en later werd dat“gezondheids”verantwoordelijke. Nu noemen ze het
volgens mij ankerpunt .
Vanuit welke nood hebben jullie Wild van Water gebruikt en hoe heb je het leren kennen?
We waren al enkele jaren op een zeer bewuste manier bezig om gezondheid binnen onze school te
promoten en uit te dragen (vooral vanuit MOS).
Vanaf ongeveer 2007 werd vanuit het GO! het belang onderstreept om als school aan een
gezondheidsbeleid te werken.
Het GO! verwachtte dat je je als school engageerde om 2-jaarlijks aan 2 duidelijke, gerichte
gezondheidsdoelstellingen planmatig te werken.
De doelstellingen uit de thema’s ‘Gezonde voeding en dranken ‘ en ’Bewegen’ leken ons wel een zeer
concrete en haalbare kaart.
Op een gegeven moment stootten we natuurlijk op de doelstellingen rond drinken :
leerlingen drinken op school voldoende water en leerlingen kunnen op elk moment naar het toilet
gaan.
Deze doelstellingen realiseren lag niet voor iedereen uit het team voor de hand.
De gebruikelijke argumenten: “ Dat stoort als ik lesgeef!”, “Wat een geknoei op de bank!”, “De
leerlingen gaan ervan profiteren!” kwamen steeds weer naar boven.
Toen ik als verantwoordelijke van het gezondheidsteam dit probleem aan onze CLB-ankerpersoon
iCare | mei 2014
3
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
voorlegde, kwam ze vrijwel onmiddellijk met de methode ‘Wild van water’ op de proppen.
Ze stelde me voor om de methode eens door te nemen vooraleer ze aan het team voor te stellen.
Hoe zijn jullie concreet met het materiaal aan de slag gegaan?
We spreken nu over het einde van het schooljaar 2011-2012.
Als coördinator van het gezondheidsteam werd van mij verwacht dat ik prospectie deed aangaande
de te kiezen GOS-doelstellingen (GOS = Gezondheidsbeleid Op School) en ook de matrix met
deeldoelen en de acties op papier zette.
Nadat ik de gehele methode uit de orthotheek van het CLB had ontvangen, ben ik aan de slag
gegaan.
Onze directeur was in die periode voor langere tijd afwezig, dus nam ikzelf de wegwijzer voor de
directie door. Hierin stootte ik op een opwarmtest (bevraging rond o.a. mogelijkheden om naar het
toilet te gaan, aantal toiletten,…) die gezien onze jonge infrastructuur en onze eerdere
gezondheidswerking echt heel goed meeviel.
In de leidraad zat ook een heuse ‘Doe-de-wild-van-water-test’. Die schotelde ik het team bij de
volgende personeelsvergadering voor. Wat huiverig vulden ze deze in. Maar eenmaal de analyse
gemaakt, was het hele team overtuigd van de nood aan een drank- en plasbeleid.
We hadden besloten om direct de koe bij de horens te vatten en in september 2012 het plasbeleid
in te voeren.
Er werden enkele kleine infrastructurele aanpassingen gedaan (papieren doekjes, zeepdispensers,…)
en vanaf 1 september hingen in de hele school allerlei picto’s op rond het aankomende drank- en
plasbeleid, zonder verdere uitleg.
De nieuwsgierigheid van de kinderen werd gewekt!!
In de derde week van
september
(traditioneel onze
gezondheidsweek) is
de hele school dan
aan de slag gegaan
met ‘Wild van Water’.
Elke klas werkte met
de methode. Er werd
een heus info-raam
voor de ouders
ingericht waarop ons
drank- en plasbeleid
werd geëtaleerd .
En na een 2-tal weken
waren alle
leerkrachten, leerlingen en ouders overtuigd.
iCare | mei 2014
4
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Hoe past dit materiaal binnen het gezondheidsbeleid op school (GOS)?
‘Wild van Water’ was precies voor ons op maat gemaakt.
Zowel bij het doornemen van de wegwijzer voor directie, de handleidingen voor de verschillende
graden en de wegwijzer voor leerkrachten herkenden we vele dingen die we eerder al in onze
matrices ‘Gezonde voeding en dranken’ en ‘Bewegen’ en dus ons gezondheidsbeleid hadden gezet
en toegepast.
En dat was in ons geval ideaal! We hadden immers al een heel gezondheidsparcours afgelegd met
onze school .
In de methode staan zelfs summiere matrices waar je zeker mee aan de slag kan als directie of
gezondheidsverantwoordelijke.
Aan de hand van de wild-van-water-test was het voor mij ook gemakkelijker om een matrix op te
stellen, omdat alle niveaus (klas, school, omgeving) en strategieën (educatie, faciliteiten, afspraken)
ter sprake komen.
Wat vind je positief aan het materiaal en wat heb je gemist?
‘Wild van water’ kan je zeker een totaalmethode noemen. Het zijn niet enkel wat lesjes over water.
Als directie/gezondheidscoördinator krijg je heel concrete tips en tools om een compleet
schoolbeleid uit te stippelen.
Iedere leerkracht heeft toegang tot gebruiksklare lessen (Taal/Nederlands, Wiskunde, WO, Muzische
Vorming, LO) die de gehele gezondheid omhelzen.
Elke les is zeer uitgebreid uitgeschreven met doelen, materiaal, tijdsbesteding, werkbladen. Ook vind
je telkens een verwijzing naar de eindtermen.
Wat ikzelf ook erg leerrijk vond, is de wegwijzer leerkrachten met veel achtergrondinformatie.
Er staan zelfs tips in voor schoolactiviteiten, dagelijkse checklisten, vraag-om-actie-formulieren,…
Zeker de moeite om als school te proberen indien je wil werken rond een drank- en plasbeleid!
Het enige minpuntje vond ik dat er slechts 1 enkele vertel-plaat en 1 vertelboek voor de hele
methode was. Voor het lager onderwijs zijn deze iets te eenvoudig.
Maar kortom…’Wild van water’, daar word je ‘wild’enthousiast van!!
Met dank aan Liesbet Verlaak voor haar inspirerende toelichting 
iCare | mei 2014
5
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
1.2. Ditjes en datjes.
BELANGRIJK: denk eraan je convenant af te sluiten met GO! Centraal. Stuur je doelstellingen voor de
nieuwe cyclus 2013-2015 zelf online door via www.g-o.be/gezondheid. Heb je hierover vragen of heb
je nood aan ondersteuning bij het invullen van de gezondheidsmatrix? Geef Anne een seintje!
De leerlijn drugs, alcohol, tabak en gamen ontwikkeld door het VAD en Vigez kan je hier
downloaden (www.vigez.be/onderwijs). In de leerlijn vind je een handleiding en een schematisch
overzicht per thema of per graad. De leerlijn richt zich naast het SO ook naar KO en LO. Voor jonge
kinderen ligt de nadruk eerder op het bijbrengen van sociale vaardigheden.
Raamwerk relaties en seksualiteit is een werkdocument dat scholen helpt bij het uitwerken van een
beleid rond lichamelijke en seksuele integriteit. Het raamwerk bundelt een modelvisie, concrete
instrumenten en achtergrondinformatie. Dit raamwerk richt zich specifiek naar de setting onderwijs.
Het raamwerk kan je hier downloaden www.seksuelevorming.be/materiaal/raamwerk-seksualiteiten-beleid-onderwijs.
Richtlijn seksuele en relationele vorming: is een gratis te downloaden brochure met daarin matrices
per leeftijdsfase (0 tot 18 jaar) en de thema’s die specifiek in die fase belangrijk zijn. In elke matrix
komen competenties (kennis, attitudes en vaardigheden) aan bod alsook domeinen (lichaam,
zelfbeeld, vruchtbaarheid,…). Meer info: www.seksuelevorming.be/materiaal/richtlijn-seksuele-enrelationele-vorming.
www.gezondeschool.be steekt in een nieuw jasje! Deze site is dè plek waar je al je antwoorden vindt
over een gezondheidsbeleid op school. Check it out 
riscki.khleuven.be is een site ontwikkeld door de Katholieke Hogeschool Leuven. De site wil scholen
op weg helpen om avontuurlijke activiteiten op school aan te bieden. Omdat onze maatschappij onze
kinderen zo veel mogelijk wil beschermen, leren kinderen niet meer hoe met risico’s om te gaan. Op
deze site vind je tips en tricks om onze kinderen risicocompetenter te maken. Deze werking past
tevens binnen het gezondheids- en veiligheidsbeleid op school.
Basisonderwijs
www.volwassenworden.be is een site rond alles wat met volwassen worden te maken heeft. Er zijn
o.a. interactieve weblessen beschikbaar rond menstruatie en puberteit. Via [email protected] kan je
een gratis lespakket aanvragen voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar. Dit bevat o.a. een
handleiding voor de leerkracht maar ook een brochure voor de leerlingen alsook stalen van tampons.
www.zorgsaam.be biedt boeiende vormingen in het kader van o.a. zorg voor het kind. Thema’s zoals
kansarmoede, creativiteit, taalstimulering,… zitten in het aanbod.
iCare | mei 2014
6
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
De proefkampioen-box voor kleuters en leerlingen van de 1ste
graad LO , kan vanaf september 2014-2015 weer uitgeleend
worden en dit gedurende het 1ste trimester. Ben je nieuwsgierig
naar dit zintuigen-prikkelende concept? Kijk dan snel in onze
iCare van januari 2014! Reserveren en uitlenen kan via de CLBmedewerker van jouw school of stuur een mail naar
[email protected].
Wil je de kinderen van jouw klas spelenderwijs iets bijleren over
eerste hulp? Surf dan naar het online spel “Rescue race”. Dit
online spel sluit perfect aan bij het bordspel rescue race: het
grote eerstehulpspel (IDnr. 09.01.00/049).
Het gat in de haag is een lespakket voor kleuters dat werd ontwikkeld door De Sleutel waarin sociale
vaardigheden en meervoudige intelligentie centraal staan. Voor elke kleuterklas is er een schootboek
met daarin aan één zijde mooie vertelplaten en aan de achterzijde informatie voor de leerkracht.
Meer info bij www.diekeure.be.
Via www.fruit-op-school.be kan je een bezoekje van Jommeke aanvragen in het kader van gezonde
voeding! Tevens vind je op de site een herwerkte versie van het educatief materiaal rond voeding,
leefstijl en techniek. Neem zeker een kijkje!
Bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen kan je het spel fit-o-eter aanvragen om 8- tot 12-jarigen te
sensibiliseren rond evenwichtige voeding, dagelijkse voedselbehoeften en beweging. Het spel
baseert zich op de principes van de actieve voedingsdriehoek. Het spel kan je aanvragen bij
[email protected].
Panathlon stipendium 2014: maak met je klas een toffe foto over fair play in de sport en win €1000!
De wedstrijd richt zich naar de laatste 2 klassen van het lager onderwijs alsook naar de laatste 2
klassen van het buitengewoon lager onderwijs. Surfen naar
http://www.bvlo.be/public/uploads/files/lo/nieuws/Panathlon%20Stipendium%202014%20folder.pd
f is de boodschap! Foto’s inzenden voor 31/05/2014.
Secundair onderwijs:
Bloso en SVS organiseren op 3 locaties in Vlaanderen een Survival Trophy. Leerlingen van de 3de
graad SO kunnen er in ploegverband én tegen de tijd een uitdagend hindernissenparcours afleggen.
Lees alle info op www.survivaltrophy.be.
“Als kleine kinderen groot worden” richt zich naar ouders van tieners tussen 10 en 15 rond
preventie van alcohol, tabak en drugs. Het is een interactieve vorming waar beschermende
opvoedingsvaardigheden centraal staan. De vorming kan door scholen aangevraagd worden bij het
CAD ([email protected]). Aanvragen die dit jaar gedaan worden zijn gratis.
iCare | mei 2014
7
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Crush is een methodiek bedoeld voor 16- tot 18-jarigen en wil preventief werken rond alcohol en
cannabis vanuit de invalshoek vrienden en relaties. Het pakket bevat 5 methodieken, werkbladen,
achtergrondinformatie en gratis te downloaden filmpjes. Het doel is jongeren te informeren en hen
te ondersteunen in het stellen van grenzen. Het materiaal kan besteld worden bij het VAD
(www.vad.be).
www.slimkicken.be is een
nieuwe informatieve site voor
jongeren rond alcohol- en
cannabisgebruik. Jongeren
kunnen er terecht voor begrijpbare info alsook voor hulp op maat.
Gezondheidsrally: Om je wandel- of fietstocht spannend, leerrijk èn gezond in te kleden, kan je bij
Logo Limburg ([email protected]) gratis affiches met
quizvragen rond voeding en gezonde gewoonten aanvragen. De
affiches worden uitgehangen en de leerlingen vullen hun antwoord in
op een formulier. Indien gewenst kan je er een leuke prijs aan
koppelen!
1.3. Nieuwe materialen orthotheek GOS-thema.
IDnummer
Auteur
Titel
Lespakket
tienerzwangerschap.
Samen te gebruiken met
Roze wolk-spel
09.01.00/079
09.01.00/079 Fara vzw
Roze wolk -spel. Samen te
gebruiken met lespakket
tienerzwangerschap
02.09.00/125.
07.03.01/002 Lore
Start en stop: 444
Bouckaert tussendoortjes en andere
kleine spelletjes voor
kleuters en eerste graad
lager onderwijs.
Soort
Trefwoord
map
relationele en seksuele ontwikkeling,
seksualiteit,werkvormen, 2de + 3de
graad SO
02.09.00/125 Fara vzw
06.04.11/021 De Boer
Annelyn
Als jongeren rouwen… 80
praktische tips.
Terug naar inhoud
iCare | mei 2014
8
spel
relationele en seksuele ontwikkeling,
2de + 3de graad SO, zwangerschap
boek
gezondheidsbevordering, beweging,
denkontwikkeling, emotionele
ontwikkeling, motorische
ontwikkeling, muzische ontwikkeling,
zintuiglijke ontwikkeling,
rustgevende activiteiten
rouw, jongeren, tips
boek
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
2. ORTHOTHEEK: OPVOEDWIJZER ADD EN ADHD.
Coördinatie Anne Franken
Je kan de lijst met materialen van de orthotheek raadplegen via onze site (www.clb-genkmaasland.be) maar ook via Smartschool van SGR14. Op Smartschool vind je het document terug in de
map intradesk  bibliotheek. In dezelfde map werd tevens een handleiding geplaatst waarin het
lenen en het opzoeken van materialen verduidelijkt wordt.
Tevens is de lijst met nieuwe aanwinsten vanaf 2013-2014 te raadplegen via de startpagina van de
CLB site (www.clb-genk-maasland.be).
Opvoedwijzer ADD en ADHD - Edward Hallowell en Peter Jensen - ID nr. 02.07.01/039
In dit boek stelt de schrijver tegenover elk negatief aspect van AD(H)D-gedrag een positieve kracht.
Hoe meer je de symptomen van je kind in termen van gespiegelde eigenschappen ziet, hoe accurater
je het totale kind kan benaderen en niet enkel het problematische aspect. Tegenover snel afgeleid
staat nieuwsgierig, tegenover impulsief – creatief, inconsequent – vertoont soms briljante trekken,…
Door in te zetten op deze gespiegelde eigenschappen, kan ook een kind met ADD succes ervaren en
het gevoel krijgen gewaardeerd te worden.
Elk kind wordt geboren met bepaalde geschenken of talenten waarvan sommige gemakkelijker uit te
pakken zijn dan andere. Kinderen met AD(H)D hebben vaak verborgen talenten die, éénmaal
ontdekt, deze kinderen kunnen laten open bloeien. Geloven en vertrouwen in het kind, zijn
fundamenteel om deze geschenken uit te
pakken.
erkenning
In hoofdstuk 8 beschrijft de auteur de cyclus
van uitmuntendheid, een uitpakplan
gebaseerd op sterkten en de gespiegelde
eigenschappen om de talenten in het kind
naar boven te halen. Dankzij deze stappen
worden kwaliteiten als ijver, zelfrespect,
vertrouwen, enthousiasme,
rechtschapenheid,… ontwikkeld.
meesterschap
verbondenheid
spelen
Het begrip conatie wordt in hoofdstuk 9
toegelicht. Conatie betekent zoveel als je
oefenen
intuïtieve manier om creatief problemen op
te lossen en beslissingen te nemen. Door
gebruik te maken van de Kolbe-index krijg je een zicht op deze aangeboren eigenschappen. Eénmaal
een zicht hierop, kan je strategieën ontwikkelen o.a. om te gebruiken in de klas.
De auteur eindigt met een overzicht over hoe ADD diagnosticeren en wat de inhoud van een
behandelplan kan zijn. In de bijlage vind je een overzicht van strategieën om het gedrag van het kind
te helpen verbeteren.
iCare | mei 2014
9
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Samenvattend kan gezegd worden dat dit boekje AD(H)D vooral op een positieve manier belicht. Het
biedt een aantal tools om op een positieve manier de kwaliteiten van een kind met AD(H)D uit te
pakken. Vast en zeker een aanrader!
Terug naar inhoud
3. INSPILEER! INSPIRATIE IN LEERBEGELEIDING.
Ilse Pipeleers.
GO! Nascholing en Artesis Plantijn Hogeschool organiseerden samen de derde ontmoetingsdag voor
zorgcoördinatoren, leerlingbegeleiders, directeurs en CLB-medewerkers in het basis- en secundair
onderwijs. Tijdens deze zeer goed georganiseerde ontmoetingsdag kregen we de unieke kans om
niet alleen te kijken en te leren van elkaar (tijdens allerlei praktische workshops of inspiratiewinkels
zoals ze het zelf noemden, tijdens informele gesprekken in de pauzes), maar ook om samen na te
denken wat de toekomst brengt voor je eigen rol en taak binnen de school van morgen. Twee
enthousiaste keynote speakers, Bert Smits en Bernard Lernout, namen ons mee in een inspirerend
verhaal rond de uitdagingen in het onderwijs.
Bert Smits is sociaal pedagoog, auteur, ondernemer, columnist voor ons allergekend tijdschrift
“Klasse voor Leraren” en mede-bezieler van het
‘Mysterie van Onderwijs’.
Een samenvatting maken van zijn lezing is een
onmogelijke klus. We kunnen je alleen maar verwijzen
naar zijn website www.bertsmits.be en aansporen om
zijn boek ‘De Jeugd Is Tegenwoordig’ te lezen. 'Waarom
moeten we dat kennen?' Een veelgestelde vraag van
leerlingen, maar wat antwoord jij als leraar? Bert vindt
dat je als leraar dan niet met je mond vol tanden mag
staan. 'Jongeren van vandaag willen niet dat de leraar
hun tijd verdoet. Lessen moeten nuttig, efficiënt en
zinvol zijn.' Hij legt uit hoe technologische
ontwikkelingen als smartphones en Facebook een
impact hebben op het leren van de generatie van
morgen. Een korte lezing over ‘De Barbaren’, generaties,
het belang van voortdurende feedback en de impact van
de 'golden circle' op hervormingen in het onderwijs.
iCare | mei 2014
10
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Bernard Lernout is burgerlijk ingenieur computerwetenschappen en werkt als zelfstandig technoloog,
leerexpert en trainingsdocent. Gefascineerd door het leervermogen en de creativiteit van het
menselijk brein, is Bernard zich gaandeweg meer gaan specialiseren in levenslang en levensbreed
leren. Het resultaat vind je terug in een aantal praktische boeken met vernieuwende leertechnieken.
Ook hier weer hetzelfde verhaal: zijn lezing samenvatten op papier is onmogelijk. Tijdens InspiLeer
vertelde dhr. Lernout ons over en liet hij ons ter plekke ervaren wat de zeven kerntalenten van
Leonardo inhouden.
Vijfhonderd jaar geleden kende de renaissancewereld een fenomenaal genie: Leonardo da Vinci.
Wetenschap en kunst kregen van da Vinci een onophoudelijke stroom van impulsen. Hoe kan de
hedendaagse mens als kenniswerker, docent of levenslang lerende daar nog steeds van leren?
Leven is leren, en leren is het leven... De uitdaging in het onderwijs is om meer plezier en effect in
het doceren en leren te scheppen. Leren van Leonardo brengt 7 praktische en leuke vaardigheden,
die komen uit het genie van da Vinci, en merkwaardig genoeg spontaan bij ieder klein kind kunnen
‘gespot’ worden. Bernard, grootvader van verscheidene kleinkinderen, vertelde dit verhaal met erg
veel enthousiasme en op een zeer boeiende manier (we leerden zelfs jongleren).
Zijn lezing is gebaseerd op zijn in 2010 uitgegeven boek: ‘Het Leonardo Kompas’. Het bouwt daarin
verder op het werk van Michael Gelb (USA): ‘How to think like Leonardo da Vinci’ (New York - 1998).
Gelb is stichter en bezieler van het High Performance Learning Institute uit New York, dat in de
zakenwereld en de academia toonaangevend is voor innovatie en creativiteit. Wie meer wil weten
verwijs ik naar deze boeken en naar de website www.leonardokompas.be.
In de namiddag kon je deelnemen aan één van de inspiratiewinkels. De presentaties of enkele
bestanden van deze winkels kunnen jullie ook InspiLeren!
Ga daarom eens een kijkje nemen in de GO! Virtuele Ruimte van Smartschool: ‘VNT Leerbegeleiding’.
Terug naar inhoud
4. ZORGFORUM BASISONDERWIJS EN SECUNDAIR ONDERWIJS.
4.1. Zorgforum basisonderwijs protocol Prodia Motoriek 25/03/2014:
Coördinatie Ilse Pipeleers
Protocol (Prodia) Motoriek binnen de fases van het Zorgcontinuüm
We stellen vast dat leerkrachten van het kleuteronderwijs regelmatig in aanraking komen met
problemen rond het aanleren van een juiste potloodgreep. In het 1ste en 2de leerjaar vallen er
geregeld kindjes uit op het gebied van schrijfmotoriek. Leerkrachten zijn vaardig in het screenen van
leerlingen op vlak van spraak en taal doch motorische problemen detecteren loopt nog wat
moeilijker. We merken precies een stijging van uitvallers en sommige scholen hebben een hoog
aantal verwijzingen naar externe therapeuten. Slechts enkele kinderen komen in aanmerking voor
iCare | mei 2014
11
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
GON en zelden horen we van een diagnose ‘dyspraxie’ of ‘DCD’. Kinderen spelen minder buiten,
kijken veel TV (of computer of tablet) en worden vaak overbeschermd.
Als zorgzame school geven we elke leerling kansen om vorderingen te maken, ook op motorisch vlak.
In het zorgforum van 25 maart jongstleden wilden we een richting aangeven aan scholen die werk
willen maken van de uitbouw van een goed zorgbeleid omtrent de motorische ontwikkeling. Als
uitgangspunt werd de tekst of het protocol motoriek gebruikt die je kan downloaden op de website
www.prodiagnostiek.be.
Elke fase van het zorgcontinuüm (in het totaal zijn er 4 fasen) werd ingedeeld in onderverdelingen en
per onderdeel werden er concrete voorbeelden en ideeën aangereikt door Veerle Konings
(zorgcoördinator BS Heikamp/BS Op het Boseind en GON-ergotherapeute ’t Kreeftje Maasmechelen),
Julie Nuytens (zorgcoördinator BS Icarus), Vera Vanvaerenbergh (CLB-arts) en Ilse Pipeleers
(coördinerende zorgcoördinator scholengroep 14 en zorgcoördinator in BS De Lettertuin).
Als directeur of zorgcoördinator kan je het zorgcontinuüm (zie onderstaand schema) introduceren
aan de hand van een kaartjesoefening waarbij de teamleden de beschreven situaties en activiteiten
moeten plaatsen onder de verschillende fasen van het continuüm. Deze oefening kan je terugvinden
op het smartschoolplatform van de scholengroep.
Om te starten in je school raden we aan om een sterkte-zwakte analyse (SWOT) of wolkjesoefening
te doen. Je kan ook een SOP (= schoolontwikkelingsplan) maken volgens de richtlijnen van de
pedagogische begeleiding in de sessies “Kwaliteitszorg voor directies en zorgcoördinatoren van
scholengroep 14”.
Via afwisselende werkvormen, concrete materialen, boeken en groepsgesprekken probeerden de 4
sprekers van het forum de inhoud van het protocol aan de deelnemers over te brengen. Er werden
talrijke tips en ideeën aangereikt die de fijne en grove motoriek kunnen bevorderen. Als je in je
school of klas een analyse maakt van de materialen die je hebt en de activiteiten die je doet, is er al
heel wat goeds op een school te vinden.
iCare | mei 2014
12
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
Fijne motoriek ontwikkelen is een levenslang leerproces en stopt zeker niet na de kleuterklas. Het is
meer dan tekenen, knippen en plakken tijdens de knutselles. Oefen je fijne motoriek, dan werk je ook
aan lichaamsbesef, lateralisatie, ruimtelijk inzicht, concentratie en lichaamscoördinatie.
Een ander belangrijk inzicht dat we opgedaan hebben tijdens het forum is dat we de leerlingen ook
motorisch moeten opvolgen en dat dit ergens geregistreerd moet worden. Elke school heeft wel een
systeem (kindvolgsysteem of leerlingvolgsysteem). Ook hier is het nuttig om dit systeem eens onder
de loep te nemen en te kijken waar er nog hiaten zijn of wie we nog kunnen betrekken in het
observeren van leerlingen (de LO-leerkracht, de ouders, …). De zorgmaatregelen of sticordimaatregelen die we nemen voor een groepje leerlingen of een individuele leerling worden ook
genoteerd (Hoe registreert de school dit?), opgevolgd (Wie volgt dit op? Wie wordt betrokken?) en
kunnen na evaluatie (Hoe evalueren? Wat evalueren?) resulteren in:
de maatregelen volstaan: er wordt beslist om de maatregelen af te bouwen en de leerling
verder op te volgen;
de maatregelen volstaan en blijven behouden;
de maatregelen uit de verhoogde zorg leveren geen of onvoldoende resultaat op binnen de
afgesproken termijn. De maatregelen worden bijgestuurd. Indien bij herevaluatie opnieuw
blijkt dat er geen of onvoldoende resultaat is, wordt gelijktijdig met een nieuwe bijsturing
het CLB ingeschakeld en wordt er overgegaan naar de fase van uitbreiding van zorg;
de maatregelen leveren wel resultaten op, maar men blijft zich zorgen maken over het
functioneren van de leerling zonder deze maatregelen. Gelijktijdig wordt het CLB
ingeschakeld en wordt er overgegaan naar de fase van uitbreiding van zorg.
Ter afsluiting van het forum werd aan de deelnemers gevraagd om een evaluatieformulier in te
vullen waarvan je de resultaten in onderstaande kader kan terugvinden:
Volledig
oneens
Oneens
Mee
eens
Deelnemers weten wat er in het protocol motoriek staat.
0%
17%
53%
Volledig
mee
eens
30%
Deelnemers kunnen de inhoud van het protocol motoriek
toepassen in hun eigen school.
Deelnemers hebben ideeën om de fijne en grove motoriek in hun
klas/school te bevorderen.
Deelnemers ondervonden voldoende interactie.
0%
17%
53%
30%
0%
0%
30%
70%
0%
12%
35%
53%
Deelnemers ondervonden voldoende praktische oefeningen.
Deelnemers ondervonden voldoende gelegenheid tot reflectie.
Deelnemers vinden dat deze nascholing praktisch toepasbaar is in
hun school.
Ideeën om te behandelen op een volgend zorgforum:
0%
0%
0%
6%
0%
0%
47%
47%
30%
47%
53%
70%
Suggesties voor het navormingsaanbod van de scholengroep voor
het schooljaar 2014-2015:
4 suggesties
iCare | mei 2014
13
1 idee
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
We stellen vast dat de deelnemers in grote mate tevreden waren over de inhoud en vorm van het
vorige forum. Er werden reeds enkele ideeën aangereikt voor de fora of vormingen in de nabije
toekomst. Suggesties mogen nog steeds aan de coördinerend zorgcoördinator Ilse Pipeleers
doorgegeven worden via smartschool of via mail: [email protected].
4.1.1. Materialen psychomotoriek
IDnummer
Auteur
02.04.00/019 Calmeyn P.
Titel
Soort
Trefwoord
De DCD survivalgids.
boek
Mijn kind is
onhandig.
boek
motoriek, DCD, BaO, SO, 3de leerjaar
BaO t.e.m. 3de SO, STICORDI, thuis,
school
motoriek, visuomotoriek, ADHD,
autisme, CVI, dyscalculie, dyslexie,
faalangst, hoogbegaafdheid, NLD,
DCD, ruimtelijk visuele problemen,
motoriek schrijven, zwakzinnigheid
Dyspraxie, DCD, motoriek,
vaardigheden, diagnose
02.04.00/011 Peerlings W.
02.06.03/003 Van Haeften
E.
DCD-hulpgids voor
leerkrachten.
Achtergrond en
adviezen bij de
motorische
coördinatiestoornis.
boek
4.2. Zorgforum secundair onderwijs: zin en onzin van testen en
diagnoses.
Coördinatie Pieter Bevers
Het zorgforum SO van 25/02/2014 stond in het teken van de zin en onzin van testen en diagnoses.
Iedereen heeft daar een bepaalde mening over en aan de hand van een aantal stellingen gingen we
interactief aan de slag, waarbij ook heel wat verschillende ervaringen gedeeld werden.
Een aantal mythes over testen werden meteen ook uit de wereld geholpen. Het idee dat de normen
van testen gebaseerd zijn op grote groepen proefpersonen werd resoluut naar het rijk der fabelen
geholpen, toen bleek dat de normgroepen, waarmee de testpersoon vergeleken wordt, vaak maar
uit een 35-50tal kinderen bestaat. Dit is voldoende om statistisch correcte conclusies te trekken,
maar het zegt natuurlijk ook iets over de relativiteit van zo’n test.
Daarnaast werd ook het wijdverspreid misverstand aangekaart dat een IQ-test enkel aangeboren
capaciteiten meet. Niets is minder waar, een IQ-resultaat zegt iets over de huidige prestatie op zo’n
iCare | mei 2014
14
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
test en die bestaat grotendeels ook uit aangeleerde kennis en vaardigheden. Daarom moeten we
ook heel erg oppassen met uitspraken als “ze heeft een laag verbaal IQ”, wat zou impliceren dat dit
om een aangeboren, vaststaand gegeven gaat. Vandaar ook ons pleidooi voor het ontwikkelen van
talenten en competenties i.p.v. van het enkel ontdekken en meten ervan. Op de site van het CLB vind
je hierover meer informatie via de link “Meer zin in onderwijs” www.clb-genk-maasland.be (enkel
toegankelijk voor zorgcoördinatoren/leerlingenbegeleiders en directies met inlogcode, te verkrijgen
op aanvraag).
Een IQ is ook geen vaststaande meeteenheid zoals
kilogram of meter, maar zegt iets over welk percentage
van leeftijdsgenoten het even goed deden op de test.
Hierbij wordt leeftijd dus als vergelijkingsparameter
gebruikt (terwijl het in theorie
ontwikkelingsmogelijkheden zouden moeten zijn).
Kinderen van dezelfde leeftijd met totaal verschillende
ontwikkelingsmogelijkheden (kansarme thuissituatie,…)
kunnen hierdoor grote verschillen in een IQ-test laten
optekenen, terwijl de schoolse resultaten toch min of
meer gelijk lopen. Kinderen uit kansarme thuismilieus
worden hierdoor systematisch onderschat op een intelligentietest.
De focus van het zorgforum lag echter vooral op de zin of onzin van diagnoses en labels.
Diagnoses kunnen ouders en leerlingen vaak helpen bij de verwerking van het ‘anders- zijn’.
Diagnoses kunnen ook de deur tot zorg openen en ONT-schuldigend werken (“we zijn toch geen
slechte ouders”), maar hier zijn uiteraard ook wat kanttekeningen bij te plaatsen.
Professor Paul Verhaege en psychiater Dirk De Wachter kennen veel bijval wanneer ze stellen dat
onze prestatiemaatschappij hoge normen hanteert en etiketten kleeft op iedereen die daar niet aan
kan voldoen. Wie buiten de kring van de happy few staat is ab-normaal.
De vrees bestaat ook dat een sterke toename van diagnoses binnen bijv. het autismespectrum ertoe
zal leiden dat de aandoening niet langer ernstig genomen wordt. De weg naar een diagnose vraagt
soms heel wat geduld, kennis en middelen en is zodoende niet voor elke ouder weggelegd. Hierdoor
dreigt een situatie te ontstaan waarbij uitgesproken noden van zwakkere groepen minder aangepakt
worden dan de relatief mildere problemen van sterkere groepen.
Het uitgangspunt zou echter niet de diagnose moeten zijn, maar de vraag hoe we omgaan met wat er
moeilijk loopt bij kinderen. Laat dit nu net de kernboodschap zijn van handelingsgericht werken en
handelingsgerichte diagnostiek die we in onze scholengroep trachten te implementeren.
De diagnose is niet het eindpunt van het eigenlijke traject, maar het beginpunt. Zo is een
ontwikkelingsstoornis ook een ‘stoornis die in ontwikkeling is’. Zo’n classificerende diagnose zegt
immers niet zo veel over een bepaald individu, het geeft een aantal gemeenschappelijke kenmerken
iCare | mei 2014
15
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
van een groep weer, waarbij deze leerling er een aantal van vertoont. De ene leerling met ASS is de
andere niet, vandaar dat leerkrachten ook weinig hulp ervaren van ‘do’s en dont’s’-lijstjes. Er moet
niet alleen gekeken worden naar wat de specifieke aandachtspunten zijn voor dit kind maar ook naar
wat de werkzame aanpak is voor deze leerling.
In Vlaanderen liggen de cijfers van bepaalde problematieken vaak opvallend hoger dan
internationaal en dat heeft alles te maken met de nood aan een label om bepaalde zorg te kunnen
krijgen. Wat weer des te schrijnender is omdat je op die manier natuurlijk weer de
kansenongelijkheid in de hand werkt.
We pleiten ook voor een erg voorzichtige omgang met het geven van labels, omdat die vaak niet
meer verdwijnen uit dossiers -soms krijgen leerlingen er zelfs meerdere- terwijl hun gedrag wel kan
veranderen (niet elke drukke 10-jarige heeft ADHD).
Het labelen legt ook de nadruk op wat er niet goed gaat, terwijl de echte aanknopingspunten voor de
aanpak net liggen in wat wel nog goed gaat.
We dragen allemaal
verantwoordelijkheid voor deze
explosie aan diagnoses. Ouders gaan
op zoek naar een label omdat het kind
achterop dreigt te raken als het niet
de nodige zorg krijgt (het hedendaags
doktersbriefje), scholen geven aan dat
ze zich ten opzichte van het beleid
moeten verantwoorden voor de
specifieke maatregelen die ze geven
en vrezen anders een wildgroei aan
BPM’s en de ‘labelaars’/hulpverleners
verwijzen naar zowel het beleid als de
druk op het kind en geven labels ‘in
het belang van het kind’, anders krijgt
het geen hulp. De overheid op zijn
beurt wil een systeem van ‘bewijs’ om op de rem te gaan staan, zodat de gezondheidszorg en
buitengewoon onderwijs betaalbaar blijven.
Omgekeerd bestaat er ook een tendens om het recht op maatregelen (BPM, GON,…) automatisch uit
te oefenen wanneer een diagnose is gesteld, ook wanneer het haalbaar zou zijn om te slagen zonder
steun.
Het is belangrijk dat we met z’n allen terug meer gaan kijken naar wat deze leerling, met deze ouders
in deze school en in deze klas nodig heeft om beter te kunnen functioneren. We trachten vooral
terug perspectief te geven aan alle partijen en samen aan de slag te gaan. Er bestaan geen kant en
iCare | mei 2014
16
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
klare oplossingen maar elk kind heeft wel een aantal sterktes die als aanknopingspunt kunnen
dienen.
Heb je vragen na het lezen van dit artikel? Stuur Pieter gerust een mail: [email protected].
Wie er meer over wil lezen:
http://cos.kinsbergenvzw.be/publicatie.html
“What’s in a name?” Zin en onzin van labels, VCLB koepel (via google)
Eduratio: http://www.eduratio.be/iqtest.html#watisiq
In de CLB-orthotheek: Paul Verhaeghe, Identiteit, 02.00.00/005.
Terug naar inhoud
5. VORMINGSAANBOD
Datum
Tijdstip
Locatie
Doelgroep
Inhoud
Zorgforum BaO
22/05/2014
9u-12u30
Halmstraat SGR
Zorgcoördinatoren,
CLB, SESleerkrachten,
directies school
-Voorstelling
begeleidingsplan PBD BaO
2014-2015.
-ANK-beleid
scholengemeenschap
opglabbeekMaasmechelen.
-M-decreet.
Zorgforum SO
27/05/2014
13u-16u
Halmstraat
Scholengroep 14
Leerlingenbegeleiders, CLB, directies
school
Terug naar inhoud
iCare | mei 2014
17
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
6. REDACTIE
Ann Biliris is CLB-coördinator van de
maatschappelijke discipline en van
de werking doorstroming en breed
evalueren.
 089/36 57 99
@ [email protected]
Pieter Bevers is CLB-coördinator van
het forum leerlingenbegeleiders
secundair onderwijs en van het
ADHD-netwerk Genk.
 089/36 57 97
@ [email protected]
Anne Franken is CLB-coördinator van
het gezondheidsbeleid op school
(GOS), van de orthotheek en het
strategisch plan van de medische
discipline.
 089/36 57 91
@ [email protected]
Joke Hendrickx is directeur van CLB
GO! Genk-Maasland en lid van de
adviescommissie PedaGOgie.
 089/36 57 90
@ [email protected]
Ilse Pipeleers is CoZoCo SGR 14 en lid
van de adviescommissie PedaGOgie
.
0495/63 32 05
iCare | mei 2014
18
@ [email protected]
Informatieve nieuwsbrief voor onderwijsprofessionals | Scholengroep 14
iCare | mei 2014
19