Knopen doorhakken over hou het simpel Het realiseren van een goede omgevingskwaliteit staat volop in de belangstelling. Monitoring moet daarbij helpen, maar hoe doe je dat zonder eenduidige operationele definitie voor de kwaliteit van onze leefomgeving. Auto-ontwerpers vonden ooit de oplossing in een overzichtelijk dashboard. Eenzelfde exercitie kan bestuurders helpen bij het stellen van prioriteiten van omgevingswaarden die aandacht behoeven. deelvoorraden. Dit denkmodel is niet verder uitgewerkt, maar lijkt veel op de ‘Triple P’-benadering, dit is een theorie over duurzame ontwikkeling, die de grondslag is van de methodiek Duurzaamheidsprestatie op Locatie (DPL). Kerndomeinen Enkel met het hanteren van de drie kernwaarden zijn we er nog niet. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk hoe te komen tot een selectie van de ‘juiste’ deelvoorraden en een acceptabele maatlat. Een andere theore- Verschillende pogingen zijn gedaan om afwegingskader voor omgevingskwali- tische invalshoek komt uit de beleidswe- voor het begrip omgevingskwaliteit teit. Het resultaat van deze verkenning tenschap. In het boek ‘Overheidsbeleid een werkbare definitie te formuleren. Al wordt beschouwd als een afwegingsproces – een inleiding in de beleidswetenschap’ in 2003 is in opdracht van de Stichting tussen sociale, economische en ecolo- stellen Herweijer en Hoogerwerf dat de Kennisontwikkeling Kennisoverdracht gische belangen (zie figuur 1). Dit levert overheid twee functies heeft. De overheid Bodem (SKB) onderzoek verricht naar een drie kernvoorraden op met verschillende produceert goederen en diensten waarin andere partijen (burgers, ondernemers) niet kunnen of willen voorzien. Voorbeelden Voorzieningen Sociale cohesie Woningvoorraad Hinder zijn sportvelden, parken, speelplaatsen voor kinderen, infrastructuur voor OV en fiets. Daarnaast heeft de overheid een zorgplicht voor het behoud van de kwaliteit van collectieve goederen, zoals schone lucht, biodiversiteit, landschap en erfgoederen. Sociaalcultureel domein Het voordeel van deze theorie is dat deze aansluit bij de steeds terugkerende discussie over de kerntaken van de overheid. Omgevingskwaliteit Op grond van deze theorie is het mogelijk verschillende domeinen van overheidsbeleid te onderscheiden. Voor omgevings- Luchtkwaliteit Bodem Groen Natuur & milieu domein Waterkwaliteit Infrastructuur Economisch Mobiliteit domein Bereikbaarheid Ruimte bedrijven Figuur 1: Afwegingskader voor omgevingskwaliteit (SKB, 2003) 18 Tijdschrift Milieu, maart 2014 kwaliteit kunnen op deze wijze in beginsel zes kerndomeinen worden onderscheiden: milieukwaliteit, veiligheid, kwaliteit openbare ruimte, voorzieningen, natuurlijk en cultureel erfgoed en bereikbaarheid. Per kerndomein zijn er verschillende omgevingswaarden (zie figuur 2). Dit artikel is verschenen in Tijdschrift Milieu 2-2014, www.vvm.info omgevingskwaliteit: Dashboard domein ertoe leidt dat een ander domein Vanuit pragmatisch oogpunt zijn zes kern- in kwaliteit achteruitgaat. Hetzelfde geldt domeinen nog werkbaar om het overzicht te voor een verbetering in een bepaald domein houden. Daarom is er veel voor te zeggen om welke bijdraagt aan een toename van voor omgevingskwaliteit een dashboard 1 Vanuit zijn bureau Milieuregie helpt Peter van de Laak gemeenten, provincies en omgevingsdiensten bij het vinden van integrale oplossingen voor milieu en ruimtelijke ontwikkeling (www.milieuregie.nl, 06-41979398). kwaliteit in een ander domein. te ontwerpen met deze zes kerndomeinen. Immers, net als een automobilist wil een bestuurder graag snel en met enig gemak een overzicht hebben van wat er toe doet. Werken met een lijst met grote aantallen indicatoren helpt niet om overzicht te houden en de juiste afwegingen te maken. Voor het gemak van de bestuurder dient het aantal elementen van de omgevingskwaliteit daarom zo beperkt mogelijk te zijn. Kwaliteit openbare ruimte Straatmeubilair, Verharding, Zwerfvuil/ afval Voorzieningen Parken, openbaar groen, speelplaatsen, zorgcentra Daarnaast helpt het als de kerndomeinen Erfgoederen Monumenten, aardkundige en archeologische waarden, landschap, natuurwaarden zoveel mogelijk zelfstandige en onafhankelijke ‘meters’ zijn. Hierdoor kan worden Veiligheid voorkomen dat een verbetering in het ene Sociale veiligheid, criminaliteit, verkeersveiligheid, waterveiligheid, externe veiligheid 1 Het idee van een dashboard komt van de onderzoekers Joseph Stiglitz, Armatyra Sen en Jean-Paul Fitoussi. In een baanbrekend onderzoek naar het meten van economische, sociale en ecologische vooruitgang stellen zij een dashboard voor van drie Bereikbaarheid Milieukwaliteit Luchtkwaliteit, geluid, bodem, waterkwaliteit, geurhinder Infrastructuur voor auto, fiets, OV, voetgangers, parkeren meters gebaseerd op de economische welvaartstheorie, welzijnstheorie over kwaliteit van leven en duurzaamheidstheorie (J. Goedman et al., Ruimtelijke Ontwikkeling in Drievoud, Sdu uitgevers 2011). Figuur 2: Kerndomeinen van omgevingskwaliteit met omgevingswaarden Dit artikel is verschenen in Tijdschrift Milieu 2-2014, www.vvm.info Tijdschrift Milieu, maart 2014 19 Tabel 1. Voorbeeld maatlat omgevingswaarden milieukwaliteit Excellent Goed Voldoende Onvoldoende Slecht L U C H T De concentraties van stoffen in de lucht zijn op het niveau van een no-effect level. Concentraties van stoffen in de lucht zijn ruim onder de grenswaarden. De luchtkwaliteit voldoet aan de grenswaarden. Een geringe overschrijding van een grenswaarde voor de luchtkwaliteit. Grenswaarden voor de luchtkwaliteit worden op meer dan één locatie overschreden. G E L U I D Geen gevallen van slaapverstoring en ernstige geluidshinder. Geen gevallen van slaapverstoring. Minder dan 2% van de bevolking ondervindt ernstige geluidshinder. Slaapverstoring bij minder dan 1% van de bevolking. Minder dan 5% ondervindt ernstige geluidshinder. Slaapverstoring bij minder dan 2% van de bevolking. Minder dan 10% ondervindt ernstige geluidshinder. Slaapverstoring bij meer 2% van de bevolking. Meer dan 10% ondervindt ernstige geluidshinder. B O D E M Geen verontreinigde bodems. Bodems voldoen aan de gebiedseigen bodemkwaliteit. Spoedlocaties bodem en alle overige ernstig verontreinigde locaties zijn gesaneerd. Spoedlocaties bodem zijn gesaneerd of beheersbaar gemaakt. Maximaal één spoedlocatie is nog niet gesaneerd of beheersbaar gemaakt. Twee of meer spoedlocaties zijn nog niet gesaneerd of beheersbaar gemaakt. Voor het gebruiksgemak van het dash- diverse omgevingswaarden, dan is een worden toegevoegd. Per kerndomein kan board heeft het voordelen te werken met goede presentatie essentieel. Per kerndo- het aantal omgevingswaarden variëren aansprekende en herkenbare categorieën mein biedt een presentatie, bijvoorbeeld in (maatwerk). voor de waardering van de staat van de de vorm van een ‘spin,’ een goed overzicht van de relevante omgevings- omgevingskwaliteit. Een optie is waarden en hun niveauw- het hanteren van een rapport- aarde. De spin heeft cijfer, dat communiceert helder. Het nadeel is dat er een hoog detailniveau wordt verondersteld van de beschikbare informatie. De vraag is of dat ‘Verbetering in het ene domein mag niet leiden tot achteruitgang in het andere’ verschillende assen die De beschikbare basisinformatie per omgevingswaarde kent immers onzekerheden. Voorts overzichtelijke presentatie - bijvoorbeeld een spin - helpt bij het signaleren van de omgevingswaarden die aandacht behoeven. de maatlat (van excel- Bestuurders kunnen vervolgens besluiten lent tot slecht). Met deze welke omgevingswaarden prioriteit krijgen. gebruiker in één oogopslag duidelijk wat de onderscheidende omgevingswaarden zijn en wat hun bij een hoger detailniveau. Om die reden niveauwaarde is. Daarna volgt de analyse en het maken van een keuze over de te volgen strategie en in te zetten middelen. Een dashboard omgevingskwaliteit geeft geen antwoord op de vraag wat de ‘Een bestuurder wil graag snel en met enig gemak over zicht hebben’ valt er veel voor te zeggen een herkenbare kwalitatieve schaal te hanteren, met als Het voordeel is dat onderscheid de waarden ‘excellent’, ‘goed’, aggregatie van ‘voldoende’, ‘onvoldoende’ en ‘slecht’. Tabel 1 verschillende omge- geeft bij wijze van voorbeeld een mogelijke vingswaarden tot één uitwerking van een maatlat voor enkele getal per kerndomein omgevingswaarden van het kerndomein niet nodig is. Ook biedt deze milieukwaliteit. presentatievorm flexibiliteit. Al maatschappelijke effecten zijn van het omgevingsbeleid. Daarvoor zijn er teveel onzekerheden. Wel kunnen er relaties worden gelegd tussen een hoge waardering van de omgevingskwaliteit naar gelang de lokale context, maatschapWanneer we aannemen dat het dashboard pelijke voorkeuren en beschikbare data zes kerndomeinen omvat, met per domein kunnen nieuwe/andere omgevingswaarden Tijdschrift Milieu, maart 2014 aantal kerndomeinen (‘meters’) en een representeren met per as neemt de informatie- en onderzoekslast toe 20 Een dashboard dat bestaat uit een beperkt de omgevingswaarden presentatie is voor de kan worden waargemaakt. Conclusie en maatschappelijke effecten als gezondheid, vastgoedwaarde en vestigingsklimaat. Peter van de Laak Dit artikel is verschenen in Tijdschrift Milieu 2-2014, www.vvm.info
© Copyright 2024 ExpyDoc
