Tentoonstelling Packstory Verpakkingen door de eeuwen heen Rondleiding De geschiedenis van de verpakking is onlosmakelijk verbonden met uitwisselingen tussen mensen en hun verplaatsingen. Wie de groep moest verlaten, moet ook voedingswaren kunnen meenemen. Meteen onstond de behoefte aan verpakkingen om die voedingswaren te bundelen, te vervoeren, te beschermen en te bewaren. Sindsdien volgde de ene innovatie de andere op. Plastic kan worden vervaardigd op basis van planten, intelligente etiketten geven aan wanneer een product niet langer geschikt is voor consumptie, verpakkingen onder gewijzigde atmosfeer houden onze producten langer vers en RFID-systemen – dat zij identificatiesystemen die werken op basis van radiogolven – maken het product traceerbaar en koppelen er massa’s informatie aan. Etalages De eerste verpakkingen dateren uit de prehistorie. Mensen gebruikten toen bladeren, fruit, boomschors, huiden en hoorns van dieren om water en voedsel te vervoeren. In 6000 voor Christus duiken de eerste kruiken op. Ze werden in de Oudheid vaak gebruikt om wijn, olijfolie en vissaus te transporteren. Kruiken werden toen ook al gerecycleerd. Ze werden bijvoorbeeld fijngemalen om mortel mee te maken, of hergebruikt als waterleiding. De houten ton met ijzeren ringen is een Gallische uitvinding. Dit type ton is steviger dan een kruik en werd gebruikt om bier in te bewaren en om drinkwater te vervoeren. De eerste flacons en sieraden uit glas vinden we terug in het oude Egypte, enkele duizenden jaren voor Christus. De techniek van het glasblazen ontstond ongeveer 50 jaar voor Christus. In de 13de eeuw werd het blik uitgevonden. Dankzij de vooruitgang in de metaalbewerking ontstond in 1786 ook het staal. Tijdens de Franse Revolutie ontdekte Nicolas Appert in 1795 hoe hij voedsel kon inmaken en steriliseren. Meteen deden ook de eerste conservenblikken hun intrede. In 1827 werd aluminium ontdekt. Het werd gebruikt voor de productie van dozen en vanaf 1850 ook voor soepele verftubes. Daardoor konden schilders het platteland op, wat de opkomst van het impressionisme inluidde. Sinds de jaren 1930 werden in de Verenigde Staten bepaalde dranken in ronde, blikken dozen verkocht. Ze leken sterk op conservenblikken en kregen de naam ‘tin can’. In 1959 maakte het aluminium drankblikje zijn opwachting. De uitvinding van het hedendaagse papier hebben we te danken aan de Chinezen uit de Han-dynastie in 105. Aanvankelijk werden oude doeken gebruikt om papier te maken, maar vanaf 1850 werd houtpulp gebruikt. Rond dezelfde tijd verscheen ook de eerste machine om karton uit meerdere lagen te produceren. Naarmate de technologie evolueerde, werden kartonnen verpakkingen ook uitgerust met beveiligingssystemen en brailleschrift. In de Verenigde Staten verschenen begin 20ste eeuw de eerste drankkartons voor melk. In 1961 slaagde een Zweedse fabrikant erin om een steriele melkverpakking te produceren, waardoor melk langer kon bewaren. Vacuümverpakkingen gaan de wildgroei van micro-organismen tegen. De eerste oplosbare koffie in vacuümverpakking verscheen in 1961 op de Belgische markt. De geschiedenis van plastic materialen gaat terug tot het oude Egypte, waar ze lijmen op basis van gelatine gebruikten. In 1856 werd de eerste kunstmatige plasticsoort geproduceerd : celluloid. Het diende als alternatief voor ivoor om biljartballen uit te maken. Het eerste industriële plastic op basis van een synthetische polymeer was Bakeliet. Het werd door de Belgische chemicus Leo Baekeland uitgevonden in 1907. In de 20ste eeuw werden tal van polymeren ontwikkeld. In 1953 ontstond HDPE en de eerste flessen in PET verschenen begin jaren 1990. Sinds eind jaren 1990 bevatten PET-flessen ook gerecycleerde PET. In 2009 kwam zelfs de eerste PET-fles op de markt die uit rietsuiker is gemaakt. Verpakkingen onder verlengen de houdbaarheid van snel bederfbare voedingsmiddelen. Een wereld zonder verpakkingen: Een droom of een nachtmerrie ? Stel u voor… dat producten die we dagelijks gebruiken niet langer verpakt zouden worden om hun transport, hun bescherming en hun hygiëne te verzekeren ! Voor de producent is het belangrijk dat een verpakking beschermt, het product aantrekkelijk maakt en de consument helpt en informeert. Voor de groothandelaar moet de vorm van de verpakking aangepast zijn aan de beschikbare ruimte op een pallet, in een container of een vrachtwagen. Voor de winkelier moet de verpakking het mogelijk maken om de producten snel en makkelijk uit te stallen. Voor klanten moet de verpakking het gemakkelijker maken om het product vast te nemen, te vervoeren, te bewaren, te gebruiken en snel te identificeren. Biomimetisme Marketing De natuur maakt verpakkingen … In Madagascar kan alleen de Xhantopan morganii praedicta, een nachtvlinder die een voldoende lange roltong heeft, de nectar opzuigen die zich binnenin de orchidee Angraecum sesquipedale bevindt. Om de nachtvlinder aan te trekken, verspreidt de orchidee een bijzonder sterke geur van zodra de nacht valt. De schitterend witte kleur vormt een bijkomende aantrekkingskracht. De strategie van de orchidee is erg selectief : ze kiest ervoor om alleen die insectensoort aan te trekken die ze nodig heeft voor de bestuiving. … die de mens inspireren Verpakkingen van cosmeticaproducten maken gebruik van grafische elementen om ons selectief aan te spreken. Zo worden producten voor mannen vaak verpakt in koude en donkere kleuren, in combinatie met uitgepuurde vormen. Verpakkingen van producten voor vrouwen zijn dan weer kleurrijker en kunstig bewerkt. Biomimetisme Bescherming tegen schokken De natuur maakt verpakkingen … De macadamianoot heeft een zeer harde en sterke schaal. Er zijn maar een paar dieren die de noot kunnen openmaken en opeten, waaronder de rat, de orangoetang en één welbepaalde papegaai, de Ara hyacinthe. De noot barst echter wel vanzelf open wanneer ze droog is en wanneer de omstandigheden gunstig zijn. Dan komt het zaadje vrij en kan er een nieuwe plant ontstaan. Zo vervult het omhulsel zijn taak van fysieke bescherming. De verpakking dient voor het overleven van de soort ! … die de mens inspireren Een conservenblik is een unieke verpakking met specifieke kenmerken. Het biedt een optimale fysieke bescherming aan de inhoud. Dankzij het conservenblik kunnen de voedingswaren bovendien worden blootgesteld aan bewaarprocessen die hoge temperaturen vereisen om alle besmettelijke microorganismen te doden. Deze warmtebehandeling zorgt voor een langere bewaartijd van het product. Biomimetisme Een optimale schikking De natuur maakt verpakkingen … Een zonnebloem kan een indrukwekkende hoeveelheid zaden bevatten. Dat komt omdat ze op een uitgekiende manier worden verpakt in een ruitvormige omhulsel. Zo kunnen ze optimaal gebruik maken van de beschikbare ruimte. De schikking van de zonnebloemzaden is zo uniek dat er zelfs wiskundige studies aan gewijd worden. … die de mens inspireren Een flessenbak is een eenvoudig voorbeeld van een door de mens gemaakte verpakking die toelaat de beschikbare ruimte volledig te benutten. Hier zorgen de zeshoekige vakjes ervoor dat de 28 flessen optimaal worden geschikt, zo weinig mogelijk plaats innemen en maximaal tegen schokken worden beschermd. De bakken kunnen bovendien op hun beurt ook gemakkelijk op elkaar gestapeld worden. Eén enkele stapel kan zo tot 90 bakken tellen. Biomimetisme De levensduur verlengen De natuur maakt verpakkingen … Een ei moet ervoor zorgen dat het embryo zich verder kan ontwikkelen tot het kuikentje. Daarvoor moet het zuurstof kunnen opnemen en afvalstoffen als koolstofgas kunnen afvoeren. De microporeuze structuur van de eierschaal, dit uit calcium bestaat, maakt deze uitwisseling mogelijk. Tegelijk geniet het toekomstige kuikentje een voldoende stevige bescherming. … die de mens inspireren Speciaal ontworpen plastic folies regelen de uitwisseling van zuurstof en CO2 tussen het product en de buitenwereld. Deze verpakkingen worden onder meer gebruikt voor verse groenten en garanderen een optimale omgeving voor de producten. Daardoor kunnen de producten veel langer worden bewaard. Biomimetisme Informatie over de versheid van het product De natuur maakt verpakkingen … Een banaan blijft ook na de oogst verder rijpen. Door koel te bewaren, kan het rijpingsproces nog worden vertraagd. Eens de banaan verkocht is, wordt het rijpingsproces niet langer tegengehouden. Gelukkig vertellen het uitzicht en de kleur van de schil ons iets over de voortgang van het rijpingsproces. … die de mens inspireren Zogenaamde intelligente verpakkingen geven ons betrouwbare informatie over de versheid van bederfelijke voedingswaren. Sommige verpakkingen zijn voorzien van een etiket met thermochromatische inkten om de continuïteit van de koudeketen te verzekeren en om de staat van de bewaring op een doeltreffende en onvervalsbare manier te controleren. De kleur van het etiket verandert naargelang de versheid van het product. Biomimetisme Eenvoudige sluiting De natuur maakt verpakkingen … Mosselen worden bij vloed meestal door de zee overspoeld en bij eb blootgesteld aan de omgevingslucht. Ze ervaren deze omgevingslucht echter als zeer stresserend : hun schelpen gaan meteen dicht om zo een beetje zeewater binnen te houden. Dit mechanisme beschermt de mosselen tegen een gebrek aan zuurstof, die ze alleen onder water kunnen opnemen. Het beschermt hen op die manier ook tegen een daling van het zoutgehalte en tegen uitdroging. … die de mens inspireren Deze verpakking kan zijn inhoud over duizenden kilometers transporteren : langs rivieren, over de zee of zelfs via de oceaan. De verpakking beschermt de inhoud tegen de schokken en de aantasting door het zoute water. En wanneer we een gaatje in verpakking maken, kunnen we genieten van een heerlijke, zoete drank. Verspilling van voedingsproducten Iedere Belg gooit jaarlijks 15 kg voedingswaren weg Vanwaar deze verspilling ? Steeds meer mensen wonen alleen. Binnen de gezinnen houden mensen er bovendien, vaak een ander levensritme op na. Dat maakt het steeds moeilijker om de aankopen goed te plannen, met een overschot aan etensresten als gevolg. Onze cultuur zet ons niet meer aan om die overschotten te recupereren. We zijn veeleisender, we hebben gebrek aan ruimte, we nemen de tijd niet, of we schatten de houdbaarheidsdata verkeerd in. Hoe vermijdt u verspilling van voedingsproducten ? Maak een boodschappenlijstje Respecteer de koudeketen Let er tijdens uw boodschappen op dat de verpakking niet beschadigd is Houd rekening met de verschillende temperatuurzones wanneer u de producten in de koelkast of de diepvries plaatst Koop porties die aangepast zijn aan de werkelijke behoeften van uw gezin Plan uw maaltijden op basis van de inhoud van uw koelkast Controleer de vervaldatum Recupereer zo veel mogelijk etensresten, vries ze in of deel ze met anderen Verspilling van voedingsproducten Hoe verpakkingen verspilling tegengaan Verpakkingen spelen een belangrijke rol bij het vermijden van verspilling: • Verpakkingen beschermen tegen schokken en aantasting door bacteriën. • Verpakkingen zorgen ervoor dat het product in verschillende porties kan worden aangeboden bij verschillende gelegenheden en op maat van verschillende gezinssamentellingen: alleenstaanden, families, buitenhuis of thuis, enzovoort. • Verpakkingen verlengen de levensduur van producten (vacuümverpakking, verpakking onder gewijzigde atmosfeer, hersluitbare verpakking). • Verpakkingen bevatten informatie over de optimale manier van bewaren en gebruiken (temperatuur/vervaldatum). Actieve verpakkingen: Een remedie tegen verspilling ? Bij actieve verpakkingen werken bepaalde onderdelen van de verpakking actief in op het product om de voedselveiligheid te verhogen, de levensduur te verlengen en de hoeveelheid afval te reduceren. Verpakkingen onder gewijzigde atmosfeer verlengen de levensduur van verse voedingsproducten aanzienlijk. Doordat er minder zuurstof aanwezig is in de verpakking, wordt het bederf van de producten sterk vertraagd. Zo blijven ze langer vers en behouden ze langer hun kleur en consistentie. Verpakkingen en het milieu Nodige energie voor de wekelijkse consumptie van voedsel (MJ) Productie Bewaring thuis Verpakking Transportverpakking Transport vanaf de fabriek Distributie Transport winkel – thuis Source: INCPEN – the Industry Council for Packaging & the Environment Table for One: the energy http://www.incpen.org/displayarticle.asp?a=49&c=3 Thuis koken Verpakkingen en het milieu Nodige energie voor de wekelijkse consumptie van aardappelen (MJ) Thuis koken Productie Verpakking Transportverpakking Transport vanaf de fabriek Distributie Transport winkel – thuis Bewaring thuis Source: INCPEN – the Industry Council for Packaging & the Environment Table for One: the energy http://www.incpen.org/displayarticle.asp?a=49&c=3 Verpakkingen en het milieu Nodige energie voor de wekelijkse consumptie van vlees (MJ) Productie Verpakking Transportverpakking Transport vanaf de fabriek Distributie Transport winkel – thuis Bewaring thuis Source: INCPEN – the Industry Council for Packaging & the Environment Table for One: the energy http://www.incpen.org/displayarticle.asp?a=49&c=3 Thuis koken Verpakkingen en het milieu Impact van voedingsverpakkingen op de eq.CO2-uitstoot Veel mensen zijn ervan overtuigd dat verpakkingen overbodig zijn en een belangrijke bron van milieuvervulling zijn. Doordat verpakkingen echter zorgen voor een optimale bewaring en bescherming van producten, gaan ze verspilling tegen. Ze vermijden dus de nutteloze productie van voedingsmiddelen. Ze zijn bovendien slechts verantwoordelijk voor 10% van de totale CO2 uitstoot.
© Copyright 2024 ExpyDoc
