Dit was Axcent in 2013 - Axcent zegt neen.

BRUSSELS INTERLEVENSBESCHOUWELIJK CENTRUM
CENTRE INTERCONVICTIONNEL BRUXELLES
BRUSSELS’ INTERPHILOSOPHICAL CENTRE
Grensstraat 21 I Rue de la Limite 21
1210 I Brussels
Axcent vzw
JAARVERSLAG 2013
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
1
VOORWOORD
De samenwerking tussen Axcent en het Parlement van ’s werelds religies en
levensovertuigingen – in 2012 intussen een Belgisch initatief geworden – liep in maart 2013
ten einde met de afsluiting van de zogenaamde “luistercampagne” (zie jaarverslag 2012, pp.
4-7). Op dit ogenblik is het kleinschaliger initiatief onder de naam Face2Faith nog steeds op
zoek naar middelen om het project voort te zetten in een economische context die ook in 2013
weinig uitzicht gaf op beterschap. Tussen beide organisaties werd afgesproken dat Axcent de
bevraging van de Nederlandstalige jeugd in Brussel en Vlaanderen in 2013 voor eigen
rekening zou continueren. De resultaten van de bevraging in het Nederlandstalig onderwijs
vindt u in grote lijnen terug in onderhavig jaarrapport en maken er het leeuwendeel van uit1.
De prominente plaats van de jeugd in dit jaarverslag hoeft niet te verbazen. Ze ligt in het
verlengde van de beslissing door de subsidiërende overheid (Vlaamse
Gemeenschapscommissie) om binnen Axcent de toegezegde middelen uitsluitend in te zetten
op de uitbouw van een interlevensbeschouwelijke jongerenwerking.
Maar 2013 werd ook de aanzet voor een grondig vernieuwde volwassenenwerking. Die
maakte van de nood tot afslanking een deugd door bepaalde activiteiten af te stoten en zich
voor de lange termijn met vereende krachten toe te leggen op het levensbelangrijke thema van
economie en interlevensbeschouwelijke solidariteit.
“2013 wordt het jaar van de grote wending” schreven we begin vorig jaar. Het was geen loze
praat. Voor het eerst in het tienjarig bestaan van Axcent was er sprake van twee duidelijk
onderscheiden werkingen met een aparte aanpak en een eigen inzet van middelen.
1
Het volledige verslag van de Nederlandstalige jongerenbevraging in het onderwijs verschijnt binnenkort in
brochure. Het rapport van de algemene luistercampagne kan men in boekvorm bestellen op [email protected].
Er is ook een gratis pdf-versie ter beschikking (www.face2faith.eu)
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
2
RAAD VAN BESTUUR EN STUURGROEP
1. Raad van bestuur
De raad van bestuur van Axcent vzw is pluralistisch samengesteld en vormt zoals altijd de
eerste linie van de interlevensbeschouwelijke dialoog.
Naam
ALLIET Daniel
Functie
Adres
Ondervoorzitter Schoolstraat 12, 1080
Brussel
CASTELEIN Trees
Lid
CLOET Marcel
Lid
DAO HIEU Liem
Nieuw lid
ELASSOOUDI Fatima
Lid
EL MOUZGHIBATI
Saliha
GOHIL Jamnadas
Nieuw lid
HABBACHICH AbdNasseur
Lid
SZYFFER Gaëlle
Lid
VAN DEN BRANDE
Jan
Secretaris
Voorzitter
Notelaarstraat 80, 1030
Brussel
Villalaan 47, 1060
Brussel
Leon Theodorstraat 47,
1090 Brussel
Molenbeekstraat 106,
1020 Brussel
Organisatie
Ned. Pastoraal
Begijnhofwijk –
Brussel
Dochters der Liefde
Nedtalig pastoraal
Sint-Gillis
Boeddhistische
gemeenschap
Les Amis de l’Islam
Emile Verhaerenlaan 46,
1030 Brussel
Jan Van Rijswijcklaan 73,
2018 Antwerpen
Islamitische
gemeenschap
Sarasvati
(onderzoekscentrum
indologie)
Menestrelenlaan 76, 1080 Moskee
Brussel
Attadamoune
Molenbeek
Emil Feronstraat 16, 1060 Joodse
Brussel
gemeenschap
Arteveldestraat 102/13,
Huis van de Mens 1000 Brussel
Brussel
Opm.: Het dagelijks bestuur bleef in 2013 op pluralistische basis samengesteld met een
christelijke, hindoeïstische en humanistische “vertegenwoordiging”.
2. Stuurgroep “Jongeren”
De stuurgroep “jongeren” brengt, op losse basis, een aantal jongeren van verschillende
levensbeschouwingen samen om na te denken over en te werken aan
interlevensbeschouwelijke dialoog in Brussel.
Naam van de leden
Organisatie
EL MOUZGHIBATI Saliha
PAARDEKOOPER Wouter Studiekring Vrij Onderzoek
ROTTIERS Matthias
Ichtus Brussel
BALCAEN Mathias
JNM Brussel
NIEUWENHOUT Ceciel
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
3
Jeugd is een
voorschot...
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
4
1. AXCENT EN JONGEREN IN 2013: IN EEN NOTENDOP
In 2013 werd besloten om de jongerenwerking van Axcent rond drie verschillende pijlers te
organiseren: reflecteren, organiseren en stimuleren.
- Axcent reflecteerde over interlevensbeschouwelijke dialoog met jongeren en werkte
aan een theoretisch kader voor de organisatie van interlevensbeschouwelijke dialoog
met jongeren.
- Axcent organiseerde activiteiten en projecten rond interlevensbeschouwelijke dialoog
en kennismaking met jongeren in de vrije tijd en binnen het onderwijs en droeg bij aan
relevante activiteiten en projecten van andere organisaties.
- Axcent werkte aan een aanbod van werkmiddelen waaruit organisaties en scholen
kunnen putten als ze rond interlevensbeschouwelijke dialoog en kennismaking willen
werken.
Zo
stimuleerde
Axcent
organisaties
en
scholen
om
interlevensbeschouwelijke dialoog in hun werking of lessen op te nemen.
Dit resulteerde onder meer in een bevraging in het Nederlandstalig secundair onderwijs, een
uitwisselingsproject, een klasbezoek aan kerk, moskee en synagoge, een tweede editie van het
participatieve jongerenevenement INTERFACE en de opstart van het dvd-project “ik
levensbeschouw jou”.
2. BEVRAGING ONDERWIJS
In 2013 nam Axcent vzw een bevraging af binnen het Nederlandstalig onderwijs in Brussel en
Vlaanderen. Met de hulp van de inspecteurs-adviseurs levensbeschouwelijke vakken werden
er contacten gelegd met verschillende scholen en uiteindelijk toonden acht scholen zich
bereid om aan de bevraging deel te nemen: Maria Boodschaplyceum Brussel, Regina
Pacisinstituut Laken, Don Bosco Technisch Instituut Sint-Pieters-Woluwe, KA Etterbeek, KA
Antwerpen, Sint-Lodewijkscollege Brugge, Sint-Lievenscollege Gent, Kindsheid Jesu
Humaniora Hasselt. Het KTA Jette zal begin 2014 bevraagd worden.
De bevraging vond plaats binnen de les levensbeschouwing en omvatte een individuele
vragenlijst en een klasgesprek. In de individuele vragenlijst, die schriftelijk beantwoord werd,
konden de leerlingen hun mening kwijt over thema’s als waarden, uitdagingen, de rol van
religie en levensbeschouwing in de samenleving en de organisatie van
interlevensbeschouwelijke dialoog. Daarbij gaf dit de leerlingen ook de kans om hun eigen
gedachten over deze thema’s eens op een rijtje te zetten, vooraleer deze te delen met hun
klasgenoten in het klasgesprek. In dat gesprek werden dezelfde thema’s nogmaals behandeld,
nu binnen de dynamiek van de klasgroep.
In totaal werden zo 450 schriftelijke interviews afgenomen en nog eens 29 klasgesprekken
georganiseerd.
De verwerkte gegevens (inclusief de resultaten van de interviews en klasgesprekken in KTA
Jette) zullen in juni 2014 in brochurevorm beschikbaar zijn. Toch geven we hier al graag een
aantal bevindingen mee.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
5
2.1. Een bevraging over religie en levensbeschouwing?
Bedoeld als een bevraging rond jongeren en levensbeschouwing, werd dit thema echter niet in
alle vragen expliciet aangebracht. En wat blijkt, meer dan de helft van de leerlingen brengt
religie en levensbeschouwing pas ter sprake als er expliciet naar gevraagd wordt. Bij de
vragen waarin gepeild wordt naar hun persoonlijke waarden en waar deze vandaan komen,
naar waarden en uitdagingen van jongeren, het behoren tot een gemeenschap en
maatschappelijke uitdagingen en waarden, komen religie en levensbeschouwing niet voor in
hun antwoorden.
Dit ondanks dat de bevraging plaatsvond binnen het vak levensbeschouwing en de meeste
leerlingen voordien ook enkele lessen gekregen hadden rond deze thema’s. Enkele
leerkrachten hadden hier zelfs hun bezorgdheid over geuit, omdat ze vreesden dat hun mening
als leerkracht levensbeschouwing zo te veel zou doorschemeren in de antwoorden van de
leerlingen. In het KA Antwerpen werd daarom besloten om de leerlingen van de ene klas uit
de context van het eigen levensbeschouwelijke vak te halen en hen te bevragen in een
‘neutraal’ klaslokaal, zonder leerkracht. De andere klas werd bevraagd tijdens de les
wetenschappen. Dit had echter geen invloed op het meer of minder ter sprake brengen van
levensbeschouwing in de antwoorden.
Meer dan de helft van de bevraagde leerlingen praat dus
pas over religie en levensbeschouwing als er expliciet naar
gevraagd wordt. Zij geven aan dat religie en
levensbeschouwing absoluut niet het belangrijkste in het
leven is of dat het iets (te) persoonlijks is, waar ze enkel in
hun eigen hoofd mee bezig zijn. Religie en
levensbeschouwing komen dan enkel aan bod in de les
levensbeschouwing of in gesprekken met mensen die ze
volledig vertrouwen.
"Ik spreek vaak over mijn
religie want ik vind het
interessant om er meer over
te weten."
(5e jaar Regina Pacisinstituut
Laken)
(6e jaar Kindsheid Jesu Humaniora
Hasselt)
Maar een groot deel van de bevraagde leerlingen brengt
religie en levensbeschouwing dus wel ter sprake. Zij
brengen hun levensbeschouwing in verband met hun
waarden en voelen zich verbonden met een
levensbeschouwelijke gemeenschap. Ze geven aan dat ze er
op dagelijkse basis mee bezig zijn en hier ook over praten
met anderen.
Onmiddellijk een interlevensbeschouwelijke dialoog
opzetten met deze beide groepen leidt zo direct tot een
onevenwicht, wat de kans op een geslaagde dialoog sterk
hypothekeert. Enige voorbereiding om te komen tot
interlevensbeschouwelijke dialoog lijkt dus een vereiste.
Hiervoor is er nood aan materiaal dat jongeren aanzet
tot nadenken over (de eigen) levensbeschouwing en hen
stimuleert om zich er ook over te durven uitdrukken,
zowel wat betreft de overtuigingen als de twijfels die ze
hebben.
Maar weten jongeren eigenlijk wel
interlevensbeschouwelijke dialoog over gaan?
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
"Ik vind het persoonlijk
nuttiger om het te hebben
over verschillende waarden
binnen in de samenleving
dan over
levensbeschouwelijke
dingen.”
waar
“Het is moeilijk om te
beginnen praten over de
eigen levensbeschouwing. Ik
weet het zelf niet van mezelf,
waarom zou ik dan direct de
mening van de ander willen
te weten komen.”
(6e jaar Sint-Lodewijkscollege
Brugge)
religie,
levensbeschouwing
en
6
2.2.Maar mevrouw, interlevensbeschouwelijke dialoog, wat is dat eigenlijk?
De leerlingen hebben allen (in meer of mindere mate) moeite met de gebruikte woordenschat
in de bevraging. ‘Uitdaging’, ‘samenleving’ of ‘waarden’ zijn geen vanzelfsprekendheden in
hun woordenschat. Het is dan ook geen verrassing dat
“Ik versta beide woorden niet”
een complexe term als ‘interlevensbeschouwelijke
(5e jaar KA Etterbeek)
dialoog’ behoorlijk wat vraagtekens doet oproepen.
Een
opsplitsing
in
‘dialoog’
en
‘tussen
“Ik snap echt niet wat
levensbeschouwingen’ brengt al enige klaarte in de
levensbeschouwing is.”
e
vaagheid, maar veel verbetering is er niet. Bovendien
(4 jaar Maria Boodschaplyceum Brussel)
tonen de antwoorden van de leerlingen dat ze de volle
betekenis van beide woorden niet ten volle begrijpen, of dan zeker niet op de manier dat
Axcent ze ziet.
Zo wordt levensbeschouwing bijna systematisch vernauwd tot religie of zelfs enkel tot
godsdienst; Een grote groep mensen (vrijzinnigen, atheïsten, agnosten, etc.) worden zo
automatisch uitgesloten van de interlevensbeschouwelijke dialoog en dit is problematisch,
omdat levensbeschouwing en dialoog net iedereen aangaan en we er allemaal veel van kunnen
leren om zo te komen tot een betere samenleving.
Die enge interpretatie komt er echter niet zomaar.
"Atheïsten vinden het niet kunnen
Zo vertelden de zesdejaars van het Regina
om over geloof te praten."
Pacisinstituut te Laken dat ze wel vaak over
(6e jaar Regina Pacisinstituut Laken)
levensbeschouwingen
praten
met
hun
leeftijdsgenoten, maar dat ze bij atheïsten op een muur stoten.
“Ik vind de vragen negen en tien
[vragen over interlevensbeschouwelijke
dialoog] erg nutteloos en veel te
moeilijk om te beantwoorden.”
“Langdradige enquête”
“Deze vragenlijst vind ik persoonlijk
erg nutteloos, ik zie geen problemen met
het huidige onderwijssysteem! Ook de
lessen NCZ vond ik zeer interessant, tot
we over waarden begonnen.”
“Ik hoop dat u dit erg interessant vond,
ik niet.”
“We hebben dit al ’s gedaan, vandaar
mijn korte antwoorden. Daarnaast is dit
ongelofelijk saai en zinloos.”
(5e jaar KA Etterbeek)
Die muur werd ook zeer duidelijk bij de
bevraging in een klas niet-confessionele
zedenlaar. Bij de individuele vragenlijst kregen
de leerlingen bij de laatste vraag steeds de kans
om nog iets toe te voegen dat ze in de
voorgaande vragen niet kwijt konden.
De afwijzende houding zette zich ook door in
het klasgesprek, waar enkele leerlingen zich de
vraag stelden waarom ze aan zo’n
interlevensbeschouwelijke dialoog zouden
moeten deelnemen. Geen enkele klas reageerde
zo afwijzend op de bevraging. Uiteindelijk ging
het maar om een klein aantal leerlingen die zo
reageerden, maar een kleine groep kan
natuurlijk de houding van de rest van de klas
sterk beïnvloeden. Een open, constructieve
dialoog wordt zo sterk bemoeilijkt.
Er moet een bewustzijn komen bij jongeren, maar ook algemeen in onze maatschappij, dat
religie en levensbeschouwing iets is dat iedereen aangaat. Het is één van de bouwstenen van
de maatschappij, net als politiek, economie of het hebben van sociale contacten. Nu rust er
nog te vaak een taboe op levensbeschouwing, terwijl dit helemaal niet zou hoeven. Waarom
kan er niet vrijuit over levensbeschouwing gepraat worden, net als er over politiek, economie
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
7
gepraat wordt? We moeten het hier niet met elkaar over eens zijn, dat is ook niet zo voor
andere onderwerpen. Levensbeschouwing bestaat, dat valt niet te ontkennen.
Ook het woord dialoog wordt systematisch vernauwd tot een discussie of debat. Net als in de
politiek wordt interlevensbeschouwelijke dialoog zo een debat waarbij vertegenwoordigers
van verschillende religies en levensbeschouwingen elkaar moeten proberen te overtuigen (al
dan niet op basis van theologische
"Ik vind het nogal vreemd om een advies te
argumenten) om zo te komen tot een
moeten formuleren over een dialoog. Het is
algemene afsluitende conclusie of zelfs tot
vrij moeilijk om te voorspellen hoe deze
één levensbeschouwing.
dialoog ooit zou kunnen uitdraaien als je bij
Het mag dan ook weinig verbazen dat de
geen van de partijen betrokken bent (en dus
associatie
tussen
geen argumenten kent) en bovendien ook het
interlevensbeschouwelijke dialoog en
doel van de dialoog niet weet. De
conflict in de antwoorden van de leerlingen
interreligieuze en interlevensbeschouwelijke
nooit ver weg is. Als je elkaar moet
dialoog is wat mij betreft dus een vrij vaag
overtuigen tot er een winnaar en een
begrip."
verliezer is, zorgt dit voor wrange
(6e jaar Sint-Lievenscollege Gent)
gevoelens en gekwetstheid aan de ene zijde
en een gevoel van superioriteit aan de
"Het is zeer moeilijk iemand te overtuigen
andere zijde. Dit is geen bijdrage om te
die een ander religie vertegenwoordigt."
kunnen samenleven, net in tegendeel.
(5e jaar Don Bosco Technisch Instituut Sint-PietersWoluwe)
Interlevensbeschouwelijke dialoog kan de
vorm aannemen van een debat of discussie,
maar er zijn betere manieren om te komen tot kennismaking, uitwisseling en samenwerking
tussen verschillende levensbeschouwingen.
Om jongeren te informeren rond religie en levensbeschouwing en hen aan te zetten tot
interlevensbeschouwelijke dialoog, moet er dringend duidelijkheid komen over wat ze precies
kunnen verwachten. Een uitklaring van de begrippen naar de leerlingen toe is dus
essentieel voor al wie met jongeren aan de slag wil hierrond. Maar hoe moet die dialoog
dan precies vormgegeven worden?
2.3.Religie, levensbeschouwing en interlevensbeschouwelijke dialoog in het
spanningsveld individu, collectief en maatschappij
Dat religie en levensbeschouwing zich bevinden
in het spanningsveld tussen individu, collectief en
maatschappij komt in de bevraging zeer duidelijk
e
(7 jaar Regina Pacisinstituut Laken)
naar voren. Bij persoonlijk contact, tussen
individuele personen met een verschillende
levensbeschouwing zorgt de levensbeschouwing absoluut niet voor problemen.
Deze ontstaan echter op het moment dat het
"Tussen mensen onderling is er respect,
grotere collectief in beeld komt en er
maar bij de grotere instanties is er een
gesproken wordt over “de christenen”, “de
vermenging van politiek, religie, geld en
moslims”, “de joden” of “de atheïsten”. Dan
macht en dat zorgt voor problemen."
komen de vooroordelen in beeld en worden de
(6e jaar Don Bosco Technisch Instituut Sintverschillen uitgesproken en benadrukt. En dit
Pieters-Woluwe)
zorgt uiteindelijk voor maatschappelijke
spanningen.
"Ik zou ze eerst aanspreken als mens,
niet als christen, moslim of jood..."
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
8
Een geslaagde interlevensbeschouwelijke dialoog houdt best rekening met deze drie niveaus
en al naar gelang de groep en de vertrouwdheid met het onderwerp levensbeschouwing kan
een keuze gemaakt worden welke methode het best gehanteerd wordt.
Interlevensbeschouwelijke dialoog kan inhouden dat jongeren op een speelse, nonchalante
manier kennismaken met elkaar en zo persoonlijke relaties opbouwen, bijvoorbeeld door
middel van een stadsverkenning, zoals in 2013 gebeurde bij de uitwisseling tussen het Regina
Pacisinstituut te Laken en het Sint-Lodewijkscollege in Brugge. Evengoed kan het betekenen
dat de jongeren kennismaken met het structurele en collectieve van levensbeschouwingen,
zoals de zesdejaars van het Don Bosco Technisch Instituut uit Sint-Pieters-Woluwe gedaan
hebben bij hun bezoek aan een kerk, moskee en synagoge in Brussel.
Tot slot kan ook de stap gemaakt worden naar het samen aanpakken van maatschappelijke
uitdagingen en het samen werken aan een betere samenleving. Axcent heeft hiervoor zelf
een poging ondernomen bij de organisatie van de tweede editie van INTERFACE. Dit blijkt
voor veel jongeren echter momenteel een of meerdere stappen te ver. Belangrijker is het
momenteel dat ze zelf hun eigen identiteit kunnen formuleren, dat ze een persoonlijke relatie
opbouwen met de levensbeschouwelijke ander en dit in verbinding brengen met het grotere
geheel van een levensbeschouwing. Pas daarna kan de stap gemaakt worden naar de
maatschappij.
3. ACTIVITEITEN
Op basis van de bevraging in het onderwijs werden twee initiatieven uitgewerkt rond
interlevensbeschouwelijke dialoog met de leerlingen.
3.1.Ontmoeting tussen Regina Pacisinstituut Laken en Sint-Lodewijkscollege Brugge
De klasgesprekken in het Sint-Lodewijkscollege en het Regina Pacisinstituut waren in
bepaalde opzichten zeer gelijkend. In beide scholen waren de leerlingen zich nauwelijks
bewust van de situatie in andere steden, zeker wat levensbeschouwelijke diversiteit (of het
gebrek eraan) betrof. In het Regina Pacisinstituut waren de leerlingen stomverbaasd dat er
steden als Brugge bestaan waar hoofddoeken nauwelijks in het straatbeeld voorkomen. In het
Sint-Lodewijkscollege konden de leerlingen zich dan weer de levensbeschouwelijke
diversiteit die Brussel kenmerkt nauwelijks voorstellen.
Dit was de aanleiding om de leerkrachten
godsdienst van beide scholen samen te
brengen en een uitwisseling tussen de
scholen uit te werken zodat de leerlingen
konden kennismaken met elkaar en met
elkaars stad.
Het eerste contact werd gelegd via
brieven die de leerlingen aan elkaar
schreven. Op vrijdag 15 november was
het dan tijd voor de eerste echte
kennismaking. De zesdejaars van het
Regina Pacisinstituut trokken naar Brugge, waar ze ontvangen werden door de Brugse
zesdejaars Aan de hand van een stadsspel maakten de leerlingen kennis met verschillende
situaties uit het dagdagelijkse leven van hun Brugse leeftijdsgenoten. Vooral hun
‘uitgaanscultuur’ zorgde voor interessante gespreksstof, vooral onder de meisjes. In de
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
9
namiddag gingen de leerlingen samen eten zoeken. Het vinden van halal eten in Brugge bleek
echter niet zo evident. Door hier niet alleen te focussen op de verschillen in
levensbeschouwing, maar ook op de verschillen in cultuur, werd de drempel van de dialoog
verlaagd en konden ook de leerlingen die niet zo zeker zijn over hun eigen
levensbeschouwing betrokken worden.
Hoewel de Brusselse leerlingen voor het bezoek ietwat wantrouwig waren (“Wat zullen ze
daar van ons denken?” “We zullen nogal opvallen”), waren ze achteraf uiterst enthousiast.
En ook de leerkrachten waren zeer tevreden (“Dit is kicken als leerkracht”). De leerkracht
godsdienst van het Regina Pacisinstituut stuurde ons achteraf deze mail:
“We hebben een prachtige dag beleefd en de leerlingen waren heel enthousiast. Ze vonden
het spijtig dat de Bruggelingen toets moesten maken, want het had gerust wat langer mogen
duren... dat is de beste feedback é.”
We kijken al uit naar 1 april 2014, want dan verwelkomen de Brusselse leerlingen de
Bruggelingen in hun stad.
3.2.Bezoek aan een kerk, een moskee en een synagoge met Don Bosco Technisch
Instituut Sint-Pieters-Woluwe
Op vrijdag 22 november organiseerde Axcent voor de zesdejaars van het Don Bosco
Technisch Instituut Sint-Pieters-Woluwe een bezoek aan de Begijnhofkerk in hartje Brussel,
de moskee Attadamoune in Molenbeek en de synagoge Beth Hillel in Vorst. Op de drie
plaatsen kregen de leerlingen telkens een rondleiding en/of introductie waarna ze de kans
kregen om volop vragen te stellen, vragen die ze voordien in de les hadden voorbereid. Deze
formule bleek zeer goed te werken.
Hoewel de leerlingen naar een katholieke school gaan, waren enkelen onder hen nog nooit in
een kerk geweest. In de Begijnhofkerk waren de leerlingen vooral zeer begaan met de
Afghaanse sans-papiers die er onderdak gekregen hadden. Zuster Pia vertelde uitvoerig over
haar sociale engagement dat vanuit het katholieke geloof uitgaat. De leerlingen op hun beurt
vroegen haar onder andere of het gemakkelijk was om katholiek te worden en ze durfden ook
kritische vragen te stellen, onder meer over wat zij dan wel vond van die pedofiliezaken in de
kerk.
Bij het bezoek aan de moskee Attadamoune
hadden enkele leerlingen toch wel hun
bedenkingen (“Waarom moeten we naar een
moskee, dat kennen we al”, “Waarom moeten we
onze schoenen afdoen, ik wil niet”). Bij aankomst
waren deze bedenkingen snel verdwenen. De
leerlingen kregen eerst een introductie over de
islam en vervolgens een rondleiding doorheen het
gebouw. Daarna mochten ze ook plaatsnemen in
de gebedsruimte tijdens het gebed. Ten slotte
waren er ook nog muntthee en koekjes voorzien,
een gebaar dat door de leerlingen sterk op de prijs gesteld werd.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
10
Terwijl de leerlingen tijdens de eerste twee bezoeken aan de kerk en de moskee eerst nog vrij
bedeesd waren, kwamen ze bij het bezoek aan de synagoge Beth Hillel volledig los. Na een
korte introductie mochten ze volop vragen stellen. Zo vroegen ze onder meer of het waar was
dat joden niet mogen komen eten bij moslims, of er ook sprake is van een Messias in de
Thora, waarom de rabbijn een keppeltje droeg en waarom het zo’n kleurrijk exemplaar was?
Ook verbaasden ze zich over de gelijkenissen tussen het Arabisch en het Hebreeuws. Dat de
leerlingen geboeid waren kan blijken uit het volgende. Voordien hadden al enkele leerlingen
geklaagd dat ze het bezoek pas om 17u zou eindigen en dat op een vrijdagavond. Uiteindelijk
zijn alle leerlingen tot 17u20 gebleven en bleef een tiental leerlingen zelfs tot 18u. Maar hun
vragen waren op dat moment zeker nog niet gestopt. De rabbijn gaf daarbij zijn
contactgegevens door om later eventueel nog andere vragen te beantwoorden.
De drie bezoeken werden dan ook, zowel door de leerkracht als door de leerlingen als zeer
positief ervaren: “Ik ben zelf heel tevreden over de namiddag, ook de leerlingen waren
content. Ze hebben er veel aan gehad.” Absoluut voor herhaling vatbaar dus.
4. INTERFACE
Het veelvuldig voorkomen van het thema
armoede als maatschappelijke uitdaging in de
bevragingen zette ook Axcent ertoe aan om
hierrond te werken. Op zondag 17 november
2013
organiseerde
Axcent
daarom
in
samenwerking met de Pianofabriek een
participatief
jongerenevenement
rond
levensovertuiging, dialoog en armoede. Met de
hulp van Pianofabriek werd het evenement ook
opgenomen in het programma van Parcours
diversité te Sint-Gillis, met bijhorende
bekendmaking als activiteit voor jongeren.
Hoewel Axcent veel positieve reacties kreeg op de aankondiging van het evenement (“Lijkt
me een zinvol initiatief”; “dit is een heel fijn initiatief, ik had er graag aan meegewerkt”,
“vernieuwend project, vol mogelijkheden” “het klinkt opnieuw heel interessant” “Ik ben
geïnteresseerd om naar jullie evenement te komen met een groep jongeren”), werd dit
enthousiasme niet omgezet in een effectieve participatie aan het evenement.
Bovendien, hoewel duidelijk aangekondigd als een activiteit voor jongeren, bleken op de dag
meer volwassenen (jeugdwerkers en andere geïnteresseerden) dan jongeren onder de
aanwezigen te zijn. Bedoeld als een namiddag voor jongeren, werd INTERFACE zo een
namiddag over jongeren, hetgeen geenszins de bedoeling was vooraf.
Axcent maakte van de nood een deugd en realiseerde zo toch een boeiende, open en eerlijke
uitwisseling tussen de aanwezigen. Levensbeschouwing, armoede, jongeren en engagement,
alle onderwerpen van de dag werden grondig besproken (“Als je in armoede leeft, ben je
absoluut niet bezig met levensbeschouwing”, “Jongeren leven in hun eigen bubbel. Ik heb zelf
veel vrienden die naar school gaan of werken en thuiskomen en absoluut niet zien wat er
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
11
buiten die wereld gebeurt.”2). En iedereen was het er op het einde van de namiddag over eens
dat opvolging gewenst was.
De geslaagde uitwisseling zorgde er misschien wel voor dat de teleurstelling over de magere
opkomst wat verlicht werd, verdwijnen deed ze echter niet.
Een directe verklaring voor de lage opkomst kunnen we niet direct geven, des te meer omdat
het netwerk van Axcent ten opzichte van het vorige jaar sterk uitgebreid is en er meer
promotie gevoerd was.
Achterafgezien sporen de resultaten van de bevraging, zoals hierboven vermeld, met de
gebrekkige opkomst op INTERFACE, namelijk dat het beter is om eerst op het niveau van de
persoonlijke relaties en collectieve kennismaking te werken, vooraleer over te stappen naar
een namiddag rond interlevensbeschouwelijke dialoog en maatschappelijk engagement.
Voor het tweede jaar op rij was de energie die in de voorbereiding van het evenement gestopt
werd dus niet evenredig met de uitkomst van het evenement. Axcent moet op zoek gaan naar
andere middelen om jongeren rond interlevensbeschouwelijke dialoog te engageren. Hiervoor
zien we momenteel twee mogelijkheden:
 Ten eerste moet Axcent zich in de mate van haar mogelijkheden focussen op het
opbouwen van een persoonlijke band met jongeren en dit continu doorheen het hele
jaar. Hiervoor moeten jongeren opgezocht worden in de plaatsen waar ze zich
bevinden en moet de tijd genomen worden om naar hun verhaal te luisteren.
 Ten tweede kan Axcent zich in de eerste plaats richten op het werken met jongeren
binnen de context van het onderwijs, de locatie bij uitstek waar jongeren (verplicht)
aanwezig zijn.
Het DVD-project van Axcent sluit volledig aan bij beide mogelijkheden.
5. DVD – PROJECT “IK LEVENSBESCHOUW JOU”
Naast
de
bevraging
en
INTERFACE,
Axcents
jongerenevenement, stond de jongerenwerking in 2013 volledig
in het teken van de opstart van Axcents nieuwste project: het
dvd-project “ik levensbeschouw jou” (werktitel). Bedoeling is om
een Nederlandstalige tegenhanger realiseren van de dvd “Dieu,
Ado-naï, Allah et moi” van Guy Rainotte (inspecteur protestantse
godsdienst in het Franstalig onderwijs).
In de dvd, die in de eerste plaats zal dienen als werkmiddel voor
het Nederlandstalig onderwijs, zullen jongeren getuigen over hun
levensovertuiging en verschillende facetten ervan (zoals
2
Zie ook volgende uitspraak in het kader van de bevraging in het onderwijs, komend van een leerling uit het 6 e
jaar van het Sint-Lodewijkscollege te Brugge: “Ik denk dat sommige jongeren geen besef hebben van in welke
maatschappij ze leven, maar dat ze zich beperken tot zichzelf, hun vriendenkring en hetgeen wat ze verplicht zijn
te doen. Ze kijken niet naar de projecten die van vrije deelname zijn. Ze worden dus nooit verplicht en aangezet
om na te denken over een vraag als deze [de betrokkenheid van jongeren bij interlevensbeschouwelijke dialoog,
nvdr.] Het moeilijkste zal dus zijn om deze groep jongeren hiertoe aan te zetten, ze zullen zich afschermen van al
wat vreemd is, ze staan hiervoor niet open. Jongeren willen ook geen extra energie en tijd verspillen, als het niet
per se hoeft. De overduidelijke meerderheid zal zich dan niet hierin engageren.”
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
12
identiteit, engagement en contact met de ander). Waar Guy Rainotte enkel joodse, christelijke
en islamitische jongeren aan het woord liet, wil Axcent de diversiteit van stemmen verbreden
en ook vrijzinnige jongeren het woord geven, evenals jongeren die levensbeschouwelijk
‘dakloos’ zijn en op een geheel eigen wijze bezig zijn met spiritualiteit en
levensbeschouwing. Bedoeling is met de dvd een werkinstrument te creëren om jongeren
te stimuleren zich uit te drukken over hun levensovertuiging en er met anderen over in
dialoog te gaan. De dvd is in de eerste plaats bedoeld als werkinstrument voor het
Nederlandstalig secundair onderwijs, maar dit sluit gebruik in andere pedagogische contexten
of bij vrijetijdsactiviteiten niet uit.
De voorbereiding van de realisatie van de dvd werd in 2013 afgerond. Met de hulp van een
aantal mensen met een eigen expertise, onder wie de inspecteurs-adviseurs van de
verschillende levensbeschouwelijke vakken, lectoren en medewerkers aan de
Erasmushogeschool Brussel, de KU Leuven en Groep T Leuven, individuele leerkrachten
levensbeschouwelijke vakken en natuurlijk Guy Rainotte, werd het concept van de dvd
bepaald en een stappenplan uitgewerkt. Zij raadden Axcent aan om naast de dvd en de
handleiding ook een website uit te werken, waarop extra (en later ook nieuw) materiaal zal
geplaatst worden. Zo hangt het project niet enkel vast aan een onveranderbaar medium als een
dvd, maar wordt het een echt dynamisch en interactief project. De inspecteurs-adviseurs
levensbeschouwelijke vakken hebben de vragenlijst grondig geëvalueerd zodat de thema’s die
in de dvd aan bod zullen komen aansluiten bij de leerplannen van de verschillende vakken.
Voor technische zaken ging Axcent ten raadde bij Pianofabriek en enkele camera-experten.
Uiteindelijk werd besloten om een eigen camera aan te schaffen, om zo directe inzetbaarheid
te garanderen.
Daarnaast ging ook de zoektocht naar jongeren die voor de camera willen getuigen over hun
levensbeschouwing van start. In 2013 lag de nadruk op het aanschrijven van Axcents
bestaande netwerk van organisaties en scholen. Zo werden onder andere KA Etterbeek, Don
Bosco Technisch Instituut, Sint-Pieters-Woluwe, Maria Boodschaplyceum, IJDJongerenpastoraal, Sant’Egidio Brussel, FOS Brussel, Pianofabriek, VOEM Brussel, KMS,
KAJ Brussel, Ichtus Brussel, Groep T Leuven en de Faculteit Theologie en
Religiewetenschappen aan de KU Leuven gecontacteerd en werden er zoekertjes geplaatst op
de website van Axcent, Facebook en de Thomas-website voor het godsdienstonderwijs. Dit
wierp al de eerste vruchten af, want in 2013 werden reeds de eerste interviews afgenomen. De
reacties van de geïnterviewde jongeren waren zeer positief. Ze zijn blij dat ze hierover kunnen
praten en dat er de tijd genomen wordt om naar hun verhaal te luisteren. Met dit dvd-project
lijkt Axcent een ideaal middel gevonden te hebben om jongeren (kortstondig) te engageren
voor iets waar bovendien een concreet, tastbaar resultaat aan verbonden is (een dvd). Dit is
veelbelovend voor 2014, want dan zal Axcent zich volop toeleggen op het zoeken en
interviewen van jongeren, ook via organisaties en scholen waar Axcent minder of geen directe
contacten mee heeft.
6. NIEUWE CONTACTEN GELEGD, OUDE CONTACTEN BESTENDIGD
In 2013 werden verschillende nieuwe contacten gelegd, maar werden ook enkele oude
contacten bestendigd. Hieronder een (niet exhaustief) overzicht van de organisaties waar
Axcent afgelopen jaar mee samengezeten, samengewerkt of uitgewisseld heeft.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
13
Ook in 2013 bleef Pianofabriek een belangrijke partner van Axcent. Technisch advies voor
het aanschaffen van de camera, hulp bij de organisatie en promotie van INTERFACE (o.a. de
opname in het programma van Parcours diversité), maar ook een ad hoc advies of overleg,
Axcent kon steeds bij Pianofabriek terecht. Daarnaast werd Axcent zelf door Pianofabriek
gevraagd om deel te nemen aan de communicatiewerkgroep voor verenigingen en werd er om
advies gevraagd bij het opzetten van een ontmoetingsdag.
Om te verzekeren dat de vrijzinnige stem ook aan bod komt in de dvd (in tegenstelling tot de
Franstalige dvd van Guy Rainotte) intensifieerde Axcent de samenwerking met de Brusselse
afdeling van HuisvandeMens rond jongeren. Zij hebben Axcent hun inhoudelijke steun
gegarandeerd doorheen het hele realisatieproces van de dvd, en ook voor technische kwesties
en voor het zoeken van jongeren kan Axcent bij hen terecht. Daarnaast werden enkele
medewerker van HuisvandeMens Brussel ook benaderd om een bijdrage te leveren aan
INTERFACE.
De samenwerking met Kerkwerk Multicultureel Samenleven draaide in 2013 voornamelijk
rond een uitwisseling van kennis en expertise. KMS deelde graag haar ervaringen met de
organisatie van dialoog met jongeren met Axcent. Zelf werd Axcent gevraagd om advies te
geven bij het opstellen van het beleidsplan voor de interlevensbeschouwelijke dialoog van
KMS en werd ze gevraagd als stuurgroeplid voor het project “De andere verbeeld, verbeeld
gevaar”. Dit erfgoedproject rond beeldvorming in de religieuze kunst richt zich in de eerste
plaats op jongeren binnen het onderwijs, in Vlaanderen en Brussel. Axcent stelt haar kennis
rond jongeren en interlevensbeschouwelijke dialoog graag ter beschikking van dit project en
maakt het ook kenbaar binnen haar netwerk.
De mogelijkheden om samen te werken met de inspecteurs-adviseurs levensbeschouwelijke
vakken werden in 2013 grondig geëxploreerd. Op aanraden van de inspecteurs zelf, werd
besloten om de samenwerking voornamelijk op individuele basis te organiseren en niet via de
commissie levensbeschouwelijke vakken. In die commissie zetelen de afgevaardigde
inspecteurs-adviseurs van de verschillende levensbeschouwelijke vakken, maar zij kunnen op
hun beurt bevoegd zijn voor het lager, secundair of hoger onderwijs in Vlaanderen of Brussel.
De voor Axcent ‘relevante’ inspecteur is niet noodzakelijk een afgevaardigde in de
commissie. Efficiënter is het daarom om de inspecteurs-adviseurs individueel te benaderen,
naargelang de specifieke kwestie.
Enkel de vragenlijst voor de dvd werd voorgelegd op de commissie levensbeschouwelijke
vakken en werd door de verschillende leden geëvalueerd. De verdere contacten gebeurden op
individuele basis. Zo hebben de inspecteurs Axcent geholpen met het zoeken en aanschrijven
van scholen voor de bevraging in het onderwijs, ze hebben advies verleend bij het concept
van de dvd en hebben suggesties gegeven voor andere contacten die mogelijk kunnen
bijdragen bij het bepalen van het concept. Ook werden de inspecteurs op de hoogte gebracht
van de activiteiten die op hun school doorgingen. In 2014 zullen de resultaten van Axcents
bevraging in het onderwijs ook duidelijk gecommuniceerd worden naar de inspecteursadviseurs, omdat dit nauw aansluit bij de interlevensbeschouwelijke competenties die net door
de commissie levensbeschouwelijke vakken uitgewerkt zijn.
De contacten die met de Erasmushogeschool Brussel, KU Leuven en Groep T Leuven
gelegd werden, stonden voornamelijk in het teken van Axcents dvd-project “ik
levensbeschouw jou”. Zo zat Axcent onder meer samen met Mohamed Chatouani (imam,
islamleerkracht en studentenbegeleider aan de Erasmushogeschool Brussel), Didier Pollefeyt
en Bert Broeckaert (professoren aan de faculteit Theologie en Religiewetenschappen, KU
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
14
Leuven) en Marleen Willems (inspecteur-adviseur Rooms-Katholieke Godsdienst voor het
secundair onderwijs en lector aan GROEP T Leuven) en vroeg hen naar hun inhoudelijke
feedback bij het project. Zij beloofden ook om binnen hun respectievelijke
onderwijsinstellingen te zoeken naar jongeren die willen getuigen voor de camera.
Axcent werkte ook actief aan de bekendmaking naar andere (niet-levensbeschouwelijke)
organisaties toe. Zo werd JES – stadslabo Brussel in 2013 benaderd als mogelijke nieuwe
partner van Axcent. Na een eerste kennismaking met de werking van beide organisaties, werd
besloten om na te gaan in welke mate het mogelijk is om een interlevensbeschouwelijke
stadsverkenning uit te werken en dit vervolgens aan te bieden aan geïnteresseerde scholen.
Wordt vervolgd!
Tochten van Hoop toont dan weer interesse in het uitwerken van een
interlevensbeschouwelijke stadstocht voor jongeren. De eerste contacten werden in 2013
gelegd, in 2014 zal Axcent met hen samenzitten om te kijken naar de mogelijkheden voor een
eventuele samenwerking.
Ook het vermelden waard: in 2013 werd Axcent lid van de VGC Jeugdraad.
7. BESTUURLIJKE VERJONGING
Axcent ziet jongeren niet als passieve ontvangers van een programma, maar als actieve
actoren in het opzetten en dragen van haar werking. Daarom werd een stuurgroep ‘jongeren’
opgericht, waarin jongeren (van verschillende levensbeschouwingen) kunnen nadenken over
en werken aan interlevensbeschouwelijke dialoog in Brussel. Het engagement van de
stuurgroep is eerder van losse aard en kan van lange of korte duur zijn. Dit heeft zo zijn
nadelen (continuïteit is niet vanzelfsprekend), maar op die manier kunnen we wel optimaal
inspelen op de (tijdelijke) actiebereidheid van jongeren en hen niet te veel druk opleggen en
kunnen we toch een plaatsje veroveren in hun vaak al druk gevulde agenda.
Daarnaast werd ook de verjonging van de raad van bestuur ingezet. Saliha El Mouzghibati
was de eerste die in 2013 als lid van de stuurgroep ‘jongeren’ ook toetrad tot Axcents raad
van bestuur. In 2014 zal verder werk gemaakt worden van de verjonging van de raad van
bestuur en van de continuering en bestendiging van de jongerenstuurgroep.
8. AXCENT IS ONLINE
Na een periode van virtuele inactiviteit, werd er in 2013 nieuw leven geblazen in de website
van Axcent (www.axcent.org). Hier worden de aankondigingen voor komende activiteiten op
geplaatst, net als de verslagen en beeldmateriaal van afgelopen activiteiten. Ook de eerste
teasers van de bevraging werden via de website bekendgemaakt. Axcent is zich er echter van
bewust dat de toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van de website veel beter kan, zeker naar
jongeren toe. In 2014 moet er daarom werk gemaakt worden van een verbeterde website, waar
ook het beeldmateriaal van de dvd gemakkelijk te consulteren is.
Daarnaast heeft Axcent ook een eigen Facebookpagina aangemaakt. Deze is momenteel nog
niet zo actief als het zou moeten zijn. Maar in 2014 zal Axcent verder uittesten in welke mate
Facebook gebruikt kan worden als middel om jongeren te bereiken rond levensbeschouwing
en dialoog.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
15
… Ouderdom is de
afrekening.
(El Espectador, Bogota)
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
16
1. EEN AMBITIEUS PROGRAMMA
1.1.It’s the economy, you stupid!
De structurele verschuiving van de VGC-middelen van een algemene werking naar een
jongerenwerking noopte de raad van bestuur tot een stoutmoedige denkoefening. De jeugd
mocht dan “onze toekomst” zijn, de nood aan interlevensbeschouwelijke verstandhouding en
solidariteit tussen volwassen Brusselaars werd er niet kleiner om. De werking met
volwassenen mocht dus niet zomaar worden opgegeven. Aan de andere kant speelde de
vaststelling dat er steeds meer interlevensbeschouwelijke initiatieven op Brussels grondgebied
plaats vinden. Die hoefde Axcent niet over te doen. De raad van bestuur besloot daarom van
de nood een deugd te maken. De vereniging had geen andere keuze dan zich voor de
volwassenenwerking te “specialiseren”. Qui trop embrasse, mal étreint, zegt het Franse
spreekwoord bovendien.
Zo ontstond het plan om in 2013 een meerjarige werking rond “religie, levensovertuiging en
economie” op te starten. Strikt genomen was de vereniging daarmee niet aan haar proefstuk
toe. In het verleden had Axcent initiatieven rond dakloosheid, armoede en sans-papiers
opgezet. In 2010 werden imams, rabbijnen, priesters en moreel consulenten geïnterviewd en
vervolgens samengebracht in de unieke week van de (s)preek. Tijdens het islamitische
vrijdaggebed, de joodse sabbatsviering, de katholieke zondagsmis en een vrijzinnige
filmtentoonstelling werd in die week bijzondere aandacht ingeruimd voor de
armoedeproblematiek. In buurt- en opvanghuizen waar armen het woord nemen vonden
pluralistische gespreksronden plaats.
Maar die eigen gevoeligheid voor sociaaleconomische thema’s nam niet weg dat bepaalde
onderliggende vragen – sommigen zouden zeggen: de vragen die er écht toe doen – veelal
onuitgesproken bleven.
Om het cru uit te drukken: zolang armoede en ongelijkheid blijven opgeborgen in hun
caritatieve of filantropische dimensie, kunnen ze ook in levensbeschouwelijke hoek op een
welgemeend medeleven rekenen. In religieuze en levensbeschouwelijke tradities is de oproep
tot solidariteit met de man of vrouw die door armoede is getroffen stevig gefundeerd. Zeker
waar religieus gevoelige mensen zich kunnen vereenzelvigen met minder fortuinlijke
stadsgenoten, is de bereidheid tot solidaire inzet groot. Men weet zich geraakt door een
alleenstaande moeder die nauwelijks de eindjes aan elkaar kan vastknopen en haar
schoolgaande kind met afgedragen kleren naar de klas stuurt. Men is ontroerd door de
uitgestoken hand van een bejaarde man die met waardigheid om een aalmoes prevelt. Op zich
is er niets mis met de stimulans van gevoelsmatige identificatie. Het bewijst dat velen het hart
op de juiste plaats hebben. Als die bereidheid bovendien levensbeschouwelijk wordt
opgevangen en georganiseerd in collectieve acties (bv tijdens de islamitische ramadan, de
christelijke vasten of het vrijzinnige festival van de vrijheid), legitimeren religies en
georganiseerde levensovertuigingen andermaal hun belangrijke rol in de samenleving.
En toch blijft men ook dan op zijn honger zitten. Wanneer religies en levensovertuigingen
zich beperken tot het edelmoedige gebaar maar de onderliggende vraag naar het waarom van
armoede en ongelijkheid zedig uit de weg blijven gaan omdat die niet tot hun “domein” zou
behoren, dan is hun rol op zijn minst twijfelachtig. Sterker nog. Religie en levensovertuiging
hebben voldoende noten op hun zang om het levensbeschouwelijk op te nemen voor de
talloze verliezers van de globalisering.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
17
Wat denken religie en levensovertuiging expliciet over groei en productiviteit, werk en
werkgelegenheid, kapitaal en arbeid, consumptie en opwarming van de aarde? En waar
worden ze in eigen schoot aangemoedigd tot daadwerkelijke vormen van solidariteit? Axcent
besloot aan de hand van dit soort vragen te werken aan een dialoog tussen religies en
levensovertuigingen die met vindingrijkheid en durf het verzet willen versterken tegen
armoede, ongelijkheid en ecologische roofbouw.
Maar niet alleen dat. Voor een vereniging die rond zingeving werkt, is de huidige economie
niet enkel een kwestie van rijkdom en armoede, van werkloosheid en een rechtvaardige en
ecologisch verantwoorde herverdeling van middelen. De economie heeft ook een immateriële
zijde die in sterke mate de menselijke zingeving bepaalt. Er is vandaag de dag immers
nauwelijks een menselijke onderneming denkbaar, of ze wordt beoordeeld op haar
kwantificeerbare kosten-baten verhouding, doeltreffendheid en return on investment. Om
maar één voorbeeld uit de duizenden te noemen: het valt tegenwoordig niet meer uit de toon
om in opdracht van bedrijven “wetenschappelijk” onderzoek te verrichten naar de gunstige of
ongunstige invloed van gebed, geloofspraktijk of meditatieve gemoedsrust op de
productiviteit van werknemers. In een samenleving waar de impact van het economisch
nutsdenken op alle dimensies van de menselijke ervaring doorweegt, staat de intrinsieke
waarde van religie en levensovertuiging op het spel. Ze hebben het verschrikkelijk moeilijk
trouw te blijven aan zichzelf zonder te worden geïnstrumentaliseerd door een utilitaristisch
mens- en wereldbeeld.
Hoe kunnen ze zich (zelf)kritisch en in onderling overleg verdedigen tegen neoliberale
normen en praktijken die haaks staan op hun wezen maar intussen door veel mensen zijn
verinnerlijkt en uitgedragen zonder dat ze het beseffen? Ook die handschoen besloot Axcent
op de bescheiden plek waar de vereniging staat de volgende jaren in samenwerking met
andere verenigingen en levensbeschouwelijke gemeenschappen op te nemen.
1.2.Een stappenplan
Bewustmaking, communicatie en (symbolische) actievoering vormen samen de inzet van
Axcents programma rond levensovertuiging en economie. Religies en levensovertuigingen
moeten worden bewust gemaakt van de sociale, ecologische en levensbeschouwelijke ravages
die het economische bestel vandaag veroorzaakt. Zij dragen een aanzienlijke
verantwoordelijkheid in het bevorderen van sociaaleconomische en ecologische
rechtvaardigheid. Bij afzijdigheid schieten ze schromelijk te kort in hun eigen reden van
bestaan. Het veelal geseculariseerde middenveld moet, van zijn kant, bewust worden van de
potentiële verzetskracht in religieuze en levensbeschouwelijke tradities om tot een
rechtvaardiger samenleving te komen. De veronachtzaming van dat levensbeschouwelijke
potentieel is kortzichtig en onverantwoord.
Die brede bewustmaking onder levensbeschouwelijke gemeenschappen en socio-culturele
verenigingen wordt begeleid door een aangepaste communicatie in de vorm van website,
artikels, flyers, pamfletten, gesprekken, lezingen en debatten.
Bewustmaking en bekendmaking moeten uitmonden in haalbare en overzichtelijke acties met
een sterk symbolisch gehalte dat uitdrukking geeft aan interlevensbeschouwelijke solidariteit.
Axcent wil methodologische diepgang en pluralisme verzoenen. Al te snel en onvoorbereid
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
18
met een maximale pluralistische aanpak van stapel lopen mondt vaak uit in een goedmenende
consensus die echter zo algemeen en vrijblijvend is dat niemand er wakker van ligt. Daarom
besloot Axcent op drie onderscheiden niveaus te werk te gaan die elk hun eigen ritme volgen.
1° De raad van bestuur moest worden uitgebreid en verjongd om als “voorlinie van de
dialoog” van meet af aan met een pluralistisch samengestelde groep het
interlevensbeschouwelijke gesprek over economie aan te gaan.
2° Een academische leesgroep vertrok vanuit de sociale leer van de katholieke Kerk om een
lijst vragen (maar geen antwoorden!) op te stellen die de meerstemmige discussie over een
rechtvaardige economie kon helpen structureren.
3° En op het niveau van het middenveld ging Axcent op zoek naar partners met ervaring in de
vorming van volwassenen om laagdrempelige workshops op te zetten.
De particuliere werkwijze van de leesgroep vraagt om nadere uitleg. De bedoeling van deze
denkgroep was geenszins om de sociale leer van de Kerk als model voor te houden aan andere
levensovertuigingen. Maar als begrensde test case kon de sociale leer dienen om de
interlevensbeschouwelijke dialoog te helpen structureren. De katholieke Kerk heeft over een
periode van meer dan 120 jaar op systematische wijze over het vraagstuk van economie en
sociale rechtvaardigheid levensbeschouwelijk en maatschappelijk nagedacht en gepubliceerd.
De encyclieken, pastorale brieven en publicaties van leken en middenveldorganisaties
beschrijven sociaaleconomische thema’s en problemen die intussen een globaal karakter
hebben aangenomen. Bovendien is de sociale leer van de Kerk niet alleen een verzameling
teksten maar ook een proces in de tijd, met zijn sterke en ronduit zwakke momenten, zijn
levensbeschouwelijke openheid of terugplooiing, zijn democratische of hiërarchische
reflexen, zijn profetische of conservatieve stellingnamen. De kennisneming van dat proces
kon de actoren van een interlevensbeschouwelijke dialoog rond economie en rechtvaardigheid
helpen in hun gesprek en mogelijke troeven en valkuilen van hun toekomstige samenwerking
aan het licht brengen.
1.3.Eerste verwezenlijkingen en activiteiten
* “Maak kennis met de raad van bestuur”. Eerste individuele interviews voor de website met
leden van de raad van bestuur op grond van vier vragen: wie ben je, vanwaar je
interlevensbeschouwlijke betrokkenheid bij Axcent, wat met het verband tussen je
levensovertuiging en economie, en wat wordt je eigen inbreng?
* 14-05-2013: Jaarlijkse herdenkingsplechtigheid “straatdoden”
* 15-07-2013: Workshop rond Roma in Brussel (op uitnodiging van Namahn bvba)
* 12-10-2013: “Bevrijden uit het neoliberalisme. Levensbeschouwingen als inspiratiebron
voor verzet” (Studievoormiddag van Motief vzw )
* 24-10-2013: Eerste werkgroep “sociale leer” (Johan Verstraeten, Nicolas Bardos, Ignace
Berten en Christof Grootaers). Kennismaking
* 11-11 tot 15-11-2013: Training “Religious Diversity and anti-discrimination”
Internationale training in Malta onder het Europese Grundtvig-programma onder leiding van
CEJI (A Jewish Contribution to an Inclusive Europe).
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
19
* 17-11-2013: Interface II “jongeren en armoede”. Een rondetafelgesprek met
armoedeorganisaties en socio-culturele verenigingen over armoede in Brussel (zie deel
“Jongeren”)
* 29-11-2013: Tweede werkgroep “sociale leer” (Johan Verstraeten, Nicolas Bardos, Ignace
Berten en Christof Grootaers) Behandelde teksten: pauselijke encyclieken Quadragesimo
Anno (1931) et Populorum Progressio (1967)
* 30-11-2013: Lezing “Art, beauté, foi”
Lezing gegeven door Axcent bij de lancering van het interculurele initiatief I.T.OUCH’
* 16-12-2013: Derde werkgroep “sociale leer” (Johan Verstraeten, Nicolas Bardos, Ignace
Berten en Christof Grootaers) Behandelde teksten: Economic Justice for All (1988) et J’ai
entendu les cris de mon peuple (1973)
2. EEN VEELZEGGEND INCIDENT
Voor de zevende keer op rij behartigde Axcent het religieuze en interlevensbeschouwelijke
luik van de jaarlijkse herdenkingsplechtigheid voor Brusselaars die aan de gevolgen van hun
dakloos bestaan het jaar ervoor waren gestorven. Deze plechtigheid is een sprekend voorbeeld
van een solidaire actie met een sterk symbolisch gehalte dat de geesten en de harten
maatschappelijk en levensbeschouwelijk niet onberoerd laat. De samenwerking tussen een
stedelijke overheid die de Gotische zaal van het Brusselse Stadhuis ter beschikking stelde, het
middenveld, muzikanten, stadsdichters, religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen
en, last but not least, de daklozen zelf, was al die jaren vlekkeloos verlopen. Met met de
beleidswissel na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012 werden de kaarten grondig
door elkaar geschud. De kersverse schepen van erediensten legde zonder voorafgaandelijk
overleg op enkele dagen van de plechtigheid de levensbeschouwelijke vertegenwoordigers
spreekverbod op. Het heette dat de “neutrale ruimte” van het stadhuis gebeden in het Arabisch
of het Hebreeuws niet toeliet. De vertegenwoordigers mochten weliswaar “aanwezig” zijn,
maar moesten er verder het zwijgen toe doen.
Het abrupte spreekverbod is veelzeggend. Het geeft nogmaals aan dat in de socio-culturele en
interlevensbeschouwelijke sector waar de menselijke factor primeert niets met zekerheid
verworven is. Succesverhalen zijn vaak het gevolg van een gelukkig maar fragiel samenspel
van menselijke belangen en inzichten dat bij de minste verandering terug naar af is. Daarnaast
illustreert het verbod in welke mate het begrip “neutraliteit” in hoofde van de overheid
vatbaar is voor interpretatie al naargelang de levensovertuiging van de beleidspersoon zelf.
Als hij of zij vindt dat religie en levensovertuiging een maatschappelijke stem verdienen,
wordt het begrip neutraal veeleer als “pluraal” ingevuld. Is hij of zij daarentegen van mening
dat religie en levensovertuiging best thuis blijven, dan wordt neutraliteit van de publieke
ruimte in strikt secularistische termen begrepen.
De getroffen vertegenwoordigers bleven waardig in hun verbolgenheid.
Axcent vzw – Jaarverslag 2013
20
NAWOORD: PERSPECTIEVEN 2014
Zoals hierboven te lezen stond, werd de jongerenwerking van Axcent in 2013 georganiseerd
rond drie pijlers: reflecteren, stimuleren en organiseren. Ook in 2014 gaan we verder op deze
weg en hebben we aandacht voor initiatieven binnen elk van deze pijlers.
In het voorjaar van 2014 wordt de laatste school bevraagd in het kader van de bevraging rond
jongeren en levensbeschouwing in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel en Vlaanderen.
De resultaten van alle interviews en klasgesprekken zullen tegen de zomer van 2014 in
brochurevorm verschijnen.
Daarnaast zal 2014 voor een groot deel gewijd zijn aan het verzamelen van het beeldmateriaal
voor het dvd-project “ik levensbeschouw jou”. De eerste contacten met organisaties, scholen
en jongeren waren veelbelovend, dus Axcent heeft er goede hoop op om jongeren van diverse
levensbeschouwingen bereid te vinden om een interview te geven voor de camera over hun
levensbeschouwing. Tegen eind 2014 zal ook een eerste versie van de dvd beschikbaar zijn,
die tijdens een eerste toonmoment voorgesteld zal worden, in de eerste plaats aan de jongeren
die zelf een interviews gegeven hebben.
En waar mogelijk werkt Axcent ook in 2014 samen met scholen en organisaties aan het
realiseren van interlevensbeschouwelijke dialoog met jongeren.
Voor de volwassenenwerking was 2013 een jaar van een dramatische heroriëntatie. Het
programma levensovertuiging en economie werd in de steigers gezet. Het gefaseerde
draaiboek zoals beschreven onder punt 1.2 (van de volwassenenwerking) moet in 2014 op
drie niveaus zijn vruchten afwerpen. Het wordt een jaar van strijd, verzet en volharding in een
moeilijk klimaat.
Brussel, voorjaar 2014
Axcent vzw – Jaarverslag 2013

Download Report