Bekijk fragment - Buijten en Schipperheijn

De gereedschapskist
van de gemeenteopbouwer
Een inleiding op gemeenteopbouw
Ingrid Plantinga-Kalter
Buijten & Schipperheijn Motief - Amsterdam
090274 gereedschapskist BW.indd 3
dinsdag20-oktober-2009 10:33
Onder de naam Telos publiceert een groep christelijke uitgevers boeken die doelgericht
en bijbels georiënteerd zijn.
In de Telos-groep werken samen:
Buijten & Schipperheijn Motief
Uitgeverij Medema
Uitgeverij De Vuurbaak
Colofon
© 2009 Ingrid Plantinga-Kalter
ISBN 978-90-5881-448-7
Illustraties: Liesbeth Bakker-Kalter
090274 gereedschapskist BW.indd 4
dinsdag20-oktober-2009 10:33
Inhoud
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
DEEL I Inleiding op gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Hoofdstuk 1
Wat is gemeenteopbouw en waarom is het nodig? . . . . . . . . . . 10
Hoofdstuk 2
Stromingen binnen gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Hoofdstuk 3
Trends in gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
DEEL II
Criteria voor gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Hoofdstuk 4
De theologie achter gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Hoofdstuk 5
Kerkbeelden in gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Hoofdstuk 6
De context van gemeenteopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
DEEL III
Ordening van gemeenteopbouwtheorieën . . . . . . . . . . . . . . . 57
Hoofdstuk 7
Welke soorten theorie zijn er voor gemeenteopbouw? . . . . . . . 58
Hoofdstuk 8
Op welke situaties zijn de theorieën toepasbaar? . . . . . . . . . . . 72
Hoofdstuk 9Welke dimensies van het gemeenteopbouwproces
belichten de theorieën? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Literatuurlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Bijlage
Overzicht van de besproken boeken en instrumenten . . . . . . . . 90
090274 gereedschapskist BW.indd 5
dinsdag20-oktober-2009 10:33
090274 gereedschapskist BW.indd 6
dinsdag20-oktober-2009 10:33
Inleiding
Bouwen aan de gemeente, dat wordt al eeuwenlang gedaan. Zolang de kerk bestaat wordt
er al gebouwd en soms afgebroken. De laatste decennia zijn een theologisch vak en een
stroming ontstaan, die zich specifiek met dit bouwen bezighouden. Een indrukwekkende
stroom literatuur beschrijft, beoordeelt en beredeneert het proces van bouwen aan de
gemeente.
Het is gemakkelijk om het overzicht te verliezen in de hoeveelheid literatuur, die de geïnteresseerde ter beschikking staat. En het is nog makkelijker om met elke wind mee te
waaien. Dit boek wil handvatten bieden om een weg te vinden in de literatuur over gemeenteopbouw en om op een verantwoorde manier met die literatuur om te gaan.
Een inleiding op gemeenteopbouw vindt u in deel I. Daarin wordt besproken waarom
gemeenteopbouw nodig is, welke stromingen er zijn en welke trends een rol spelen.
In deel II worden criteria gegeven voor het bouwen aan de gemeente en worden deze criteria toegepast op de bestaande literatuur over gemeenteopbouw. De theologische criteria
worden gevormd door het Schriftgebruik, de gehanteerde Godsbeelden en de visie op
mens en cultuur. Bij de ecclesiologische criteria worden de verschillende kerkmodellen
besproken, het perspectief van de kerk en de werkers in de kerk. In het hoofdstuk over de
context van gemeenteopbouw wordt gezocht naar criteria, die gemeenteopbouw helpen
om dichtbij haar context te blijven: het crisisbesef, het startkapitaal en de levensfase.
Deel III geeft vervolgens een overzicht van de breedte van de gemeenteopbouwliteratuur,
door deze literatuur in te delen in soorten theorie, de mate van toepasbaarheid en de dimensies van het proces waarop de theorie betrekking heeft.
In de bijlage wordt een samenvatting gegeven van de gangbare Nederlandstalige literatuur
over gemeenteopbouw.
Ik heb dit boek geschreven met nuchterheid. Het woord evenwicht zal de lezer dan ook
geregeld tegenkomen. Theorieën zijn tijdelijk. Gelovigen zijn niet volmaakt. De kerk is
niet maakbaar. En God is niet manipuleerbaar.
Ik heb dit boek ook geschreven met geloof. Geloof in de Heer van de kerk. Hij is de enige
echte gemeenteopbouwer. Zijn liefde voor de kerk is overweldigend. Dat geeft mij vertrouwen in de kerk en vreugde om te schrijven over gemeenteopbouw.
Als God de enige echte gemeenteopbouwer is, wat hebben wij dan nog te doen? Wij mogen onze schamele vijf broodjes en twee visjes bij Hem brengen, zodat Hij er een wonder
mee kan doen: nieuw leven voor de christelijke gemeente!
Inleiding
090274 gereedschapskist BW.indd 7
7
dinsdag20-oktober-2009 10:33
090274 gereedschapskist BW.indd 8
dinsdag20-oktober-2009 10:33
DEEL I
Inleiding op gemeenteopbouw
090274 gereedschapskist BW.indd 9
dinsdag20-oktober-2009 10:33
Hoofdstuk 1
Wat is gemeenteopbouw
en waarom is het nodig?
Vergaarbak
De term gemeenteopbouw is eigenlijk een vergaarbak geworden voor alles wat in de gemeente gedaan wordt en nieuw is. Cynici zullen gemeenteopbouw omschrijven als een
beweging ‘waarin alles anders moet’. Gemeenteopbouw is voor de één het organiseren
van een volleybalavond voor gemeenteleden, voor de ander het beginnen van een gebedskring en voor nog een ander het opstellen van een leerplan voor de catechese.
Maar wat is nu gemeenteopbouw? De verschillende uitwerkingen zijn duidelijk, maar
waar gaat het in al deze activiteiten om? Gemeenteopbouw zou ik willen omschrijven als:
Een bewust en planmatig bezig zijn met de kwaliteit van de gemeente.
De kwaliteit van de gemeente bevorderen is een opgave voor gelovigen. Zij doen dit door
denken en handelen. God wil onze hoofden en handen inzetten, dat bedoel ik met ‘bewust en planmatig bezig zijn’. Kenmerk van gemeenteopbouw is dat er bewust wordt nagedacht over processen, over doelen en over relaties. Waarom doen we dingen zoals we ze
doen? Wat beïnvloedt de sfeer in onze gemeente? Hoe gaan we eigenlijk met elkaar om?
Welke rol speelt Gods Woord in de verschillende aspecten van ons gemeenteleven?
Na het nadenken worden er plannen gemaakt om bepaalde dingen te verbeteren, om te
groeien als gemeente. Net zoals Jetro Mozes hielp om een structuur op te zetten voor het
behandelen van de problemen onder het volk Israël (Exodus 18). Zo kunnen wij ook
plannen maken voor het aanbrengen van structuur, voor het vergroten van de betrokkenheid van de jongeren of voor het bereiken van onze ongelovige stadsgenoten. Zolang we
blijven luisteren naar God en we ons oog gericht houden op het doel van gemeenteopbouw, is er niets mis met analyseren en plannen maken.
Gemeenteopbouw is een proces van groeien, geen plotselinge metamorfose. Het is een
proces van stil worden en luisteren, niet een met veel bombarie aangekondigde restauratie. Gemeenteopbouw vindt alleen plaats in afhankelijkheid van de Heilige Geest, die
onze harten en handen wil leiden. Ten diepste is het alleen God die de gemeente kan
opbouwen. Hij is de bouwmeester, wij zijn de medearbeiders. Wij doen niet aan gemeenteopbouw, wij zijn instrumenten in Gods hand. Hij is de enige echte gemeenteopbouwer.
Wanneer de Heilige Geest gaat werken, dan gebeurt er ook wat. Dan gaat de kerk steeds
meer lijken op een prachtige bruid die wacht op de komst van haar Bruidegom! Dat is gemeenteopbouw: een kerk die groeit van wat zij nu is tot wat zij mag zijn in Jezus Christus.
Er zijn heel wat opvattingen over gemeenteopbouw: goed of slecht, iets van deze wereld
of van de eeuwigheid. Wat is gemeenteopbouw: een manie van deze tijd of een must voor
elke gemeente?
Manie
Het is alweer tientallen jaren geleden dat het fenomeen gemeenteopbouw in zwang
kwam. Sinds die tijd hebben de kerken een hele verandering doorgaan. In een tijd waarin
management de focus van bedrijven werd, efficiëntie en doelgerichtheid in de hele maat10
De gereedschapskist van de gemeenteopbouwer
090274 gereedschapskist BW.indd 10
dinsdag20-oktober-2009 10:33
schappij sleutelwoorden werden, past een beweging als gemeenteopbouw. Alles moet
beter. Het ledenaantal moet groeien, de sfeer moet warmer worden, de structuur overzichtelijker en gemeenteleden actiever. De kerk moet gaan beantwoorden aan onze hoge
normen van kwaliteit.
Inderdaad, gemeenteopbouw is op een bepaalde manier een manie. Een manie waarin
de kerk aansluiting vindt bij wat in de maatschappij gaande is. Wat men op het werk leert
over organisatiedoelen en marketing kan immers ook in de kerkelijke gemeente worden
toegepast.
Maar met deze conclusie zijn we er nog niet. Want niet elke manie is per definitie verkeerd. De vraag is: welk doel moet gemeenteopbouw dienen?
Het gevaar bestaat dat door het ‘doen aan gemeenteopbouw’ niemand anders gediend
wordt dan de moderne mens met zijn behoefte aan structuur en doelmatigheid. Gemeenteopbouw kan worden tot een middel om het samen zo gezellig mogelijk te hebben in de
kerk. We kunnen ons ten doel stellen om een zo leuk mogelijke kerk te maken. Maar is dat
tot opbouw van de gemeente?
Must
Sprekend over het doel van gemeenteopbouw, komen we bij gemeenteopbouw als ‘must’.
Ik verdedigde stelling dat gemeenteopbouw een ‘must’ is.
Voor gemeenteopbouw zijn zinnige en praktische redenen te bedenken. Bijvoorbeeld het
te verwachten gebrek aan predikanten in de toekomst. Dit dwingt de kerk tot een organisatie waarbij de kerk minder ‘domineeskerk’ wordt. Kerkverlating kan ook een reden zijn
om dingen in de kerk anders te willen aanpakken.
Is gemeenteopbouw daarom een ‘must’? Nee, daarvoor moeten we zoeken naar het achterliggende doel van gemeenteopbouw. De noodzaak voor gemeenteopbouw ligt besloten in haar doel. Het wezenlijke doel van gemeenteopbouw ligt niet in de behoeften van
de moderne mens of in de overlevingsdrang van de kerk, maar in de eis van onze Heilige
God. De Koning van de Kerk vraagt ons om te groeien, ook in ons gemeente zijn. “Wees
heilig, want Ik ben heilig”. (Leviticus 11:45 en 1Petrus 1:16)
We lezen in Exodus 25 t/m 31 hoeveel eisen er werden gesteld aan de bouw van de Tabernakel. Elk detail moest met aandacht en zorg gemaakt worden. Het moest prachtig
worden, het beste van het beste. Waarom? Omdat het de Woonplaats werd van de Allerhoogste. Zou God van onze gemeente minder vragen? Wij hebben de taak ons door de
kracht van de Heilige Geest in te zetten om van onze gemeente een bouwwerk te maken
dat het waard is om de naam van onze Koning te dragen. Wij zijn geroepen om te streven
naar kwaliteit, omdat onze God het beste waard is!
Wat is gemeenteopbouw en waarom is het nodig?
090274 gereedschapskist BW.indd 11
11
dinsdag20-oktober-2009 10:33

Download Report