Klik hier voor een uitgebreide toelichting bij dit

HET IDEE
AVRO KLASSIEK
TROS KLASSIEK
HEMELSE MUZIEK
GROOT OMROEPKOOR
TROS VOCAAL
MUZIEK & POLITIEK
TROS MUZIKALE MEESTERWERKEN
vrijdag 12 december 2014, 20.15 uur, inleiding Leo Samama 19.30 uur
Een psalm van Mendelssohn en
een laatste mis van Schubert
Radio Filharmonisch Orkest
Groot Omroepkoor
Philippe Herreweghe dirigent
Gijs Leenaars koordirigent
Christina Landshamer sopraan
Marie-Claude Chappuis alt (Schubert)
Maximilian Schmitt tenor
Sebastian Kohlhepp tenor
Florian Boesch bas
Palle Fuhr Jørgensen bas (Mendelssohn)
Felix Mendelssohn 1809-1847
Psalm 42 ‘Wie der Hirsch schreit’ 1837
voor sopraan, mannenkwartet, gemengd koor en orkest
Koor ‘Wie der Hirsch schreit’
Aria ‘Meine Seele dürstet’
Recitatief ‘Meine Thränen sind meine’
Koor ‘Was betrübst du dich’
Recitatief ‘Mein Gott, betrübt ist meine Seele’
Kwintet ‘Der Herr hat des Tages verheissen’
Slotkoor ‘Was betrübst du dich meine Seele’
PAUZE
Franz Schubert 1797-1828
Mis nr. 6 in Es D 950 1828
voor solisten (SATTB), koor en orkest
Kyrie – Gloria – Credo – Sanctus – Benedictus – Agnus Dei
2
Drankje na afloop
Live-uitzending en webcast
Na het concert is er
gelegenheid om een
drankje te nuttigen.
zendt dit concert vanuit TivoliVredenburg live uit
op NPO Radio 4, met presentatie door Maartje Stokkers.
De webcast die vanavond wordt gemaakt, is te zien op
www.radio4.nl en later op NPO Cultura (WWW.CULTURA.NL).
➜ www.RADIO4.NL
AVROTROS
Voorprogramma Jong Talent
Aftellen naar kerst
met Radio 4!
19.00-ca.19.25 uur
In het Voorprogramma Jong
Talent speelt de veelbelovende violiste Hawijch
Elders vanavond muziek van
Bach en Paganini. Zij
ontving in september j.l. de
titel Classic Young Master
Hawijch Elders
tijdens de Meesterproef van
de stichting Classic Young Masters in de Doelen in
Rotterdam. Verder won Hawijch Elders eerste prijzen
tijdens de Iordens Viooldagen en bij concoursen van de
Stichting Jong Muziektalent. Het voorprogrammaconcert
vindt plaats op plein 5 in TivoliVredenburg.
Maak iedere dag een vakje
open in onze Adventskalender op de website, en
vind downloads, cd’s,
recepten voor een fantastisch kerstdiner en nog
veel meer moois. Ga naar
➜ wwW.NPORADIO4.NL/KERST
Alle dagen kerstmis (6+)
zondag 21 december, TivoliVredenburg, Grote Zaal. Concert 11.00 u | Sing Along 10.30 u
met o.a. leden van het Radio Filharmonisch
Orkest en het Groot Omroepkoor, Kinderkoor Kathedrale Koorschool
Sem zoekt een nieuwe man voor zijn moeder,
want hij wil niet langer inwonen bij zijn rare
ooms, tantes en oma. Zijn hond mag zelfs
niet bij hem wonen! Een grappig en ontroerend kerstverhaal vol bekende meezingliedjes.
l
16,50 | l 13,50 (kinderen). Dit concert is
onderdeel van een nog veel groter kinderfestival in
TivoliVredenburg: My first festival (2+)
➜ WWW.TIVOLIVREDENBURG.NL
Een psalm van Mendelssohn
en een laatste mis
van Schubert
3
Mendelssohn - Psalm 42
Felix Mendelssohn was van meet af aan een echte publiekslieveling, en hij is dat nog steeds. Met de muziek voor de Zomernachtdroom van Shakespeare, het Octet voor strijkers, het Vioolconcert
in e en de Schotse en Italiaanse symfonie is hij voor velen nog steeds
het ultieme voorbeeld van een ‘gelukkige’ en ‘zonnige’ componist.
Maar hij was veel meer dan dat alleen, en in zijn latere jaren was
zeker niet alles even zonnig.
Mendelssohn was al jong een gevierd componist, een virtuoos en
zeer veelzijdig dirigent, gaf leiding aan het door hem opgerichte
conservatorium in Leipzig, deed onderzoek naar oude muziek en
reisde voor al deze hoedanigheden stad en land af. Met name in
Groot-Brittannië was zijn faam nauwelijks te overtreffen. Hij gaf
daar jaarlijks concerten en onderhield warme banden met de
koninklijke familie. Bovendien was hij voor de Engelsen de favoriete componist van kerkmuziek. Zijn vele verantwoordelijkheden,
zijn hoge werktempo en enorme productie eisten echter hun tol.
In de laatste jaren van zijn leven was Mendelssohn geregeld ziek
en hij stierf amper 38 jaar oud, een half jaar na de vroege dood
van zijn zuster Fanny.
Een ‘zonnig’ componist, maar in zijn latere
jaren was zeker niet alles even zonnig.
De rol die Mendelssohn gespeeld heeft in de evangelische kerkmuziek roept wel wat vraagtekens op. Immers, in hoeverre was
hij inderdaad een christen en niet een jood? Zijn grootvader was
de beroemde joodse filosoof Moses Mendelssohn, die bevriend
was met de joodse schrijver Lessing, wiens Nathan der Weise naar
Moses Mendelssohn gemodelleerd was en die aan de wieg van de
nationale Duitse literatuur heeft gestaan. De moeder van Felix,
Lea Salomon, was een bekwaam pianiste.
Felix Mendelssohn
4
Zijn vader, Abraham Mendelssohn, een welgestelde bankier, besteedde veel tijd om zijn kinderen met alle vormen van cultuur
vertrouwd te maken. Schrijvers, schilders en filosofen kwamen
regelmatig naar huize Mendelssohn in Berlijn. In 1816 besloot
hij zijn kinderen te laten dopen, in de eerste plaats om hen meer
kansen in de toenmalige maatschappij te geven, daarnaast als
direct gevolg van de achttiende-eeuwse Verlichting: de christelijke
moraal en de verheven ethiek spraken de Mendelssohns aan.
Abraham volgde zijn kinderen in 1822, waarna de tweede achternaam, Bartholdy (aanvankelijk aangenomen door de oudste broer
van Lea Salomon), achter de oorspronkelijke familienaam gezet
werd: Mendelssohn-Bartholdy. Maar daarbij drukte Abraham zijn
kinderen wel op het hart hun afkomst nimmer te verloochenen.
Zijn vader, Abraham Mendelssohn, een welgestelde
bankier, besteedde veel tijd om zijn kinderen met alle
vormen van cultuur vertrouwd te maken.
Dat laatste heeft er wellicht toe geleid dat Mendelssohn altijd
zowel jood als christen is geweest, of om het anders te verwoorden:
hij koos voor zijn christelijke werken nadrukkelijk zo veel als
mogelijk was onderwerpen die stevig geworteld zijn in de joodse
traditie. Zo ook in Psalm 42, een werk dat hij in 1837 tijdens zijn
huwelijksreis met Cécile Jeanrenaud componeerde. Deze partituur toont niet alleen Mendelssohns grote beheersing van het
vak, maar ook zijn expressieve gaven. Hoewel menigeen Mendelssohn nog steeds in verband brengt met die zonnige en jeugdige
kant van zijn scheppen, is dit werk juist breed uitgesponnen,
overwegend lyrisch introvert en uitermate serieus van toon.
Psalm 42 (‘Zoals de hinde smacht naar stromend water’) gaat
vooral over het verlangen dichtbij God en zijn tempel te zijn. En
zoals in zoveel psalmen is ook in deze tekst een mooie vergelijking gemaakt. Immers, de Korachieten vergezelden David op zijn
tocht uit de stad, tijdens zijn strijd tegen Absalom. Zij waren dus
als het hert dat in de droge woestijn naar water smacht – de
Kolachieten en David smachten naar huis, haard en hun Godshuis,
de tempel. Het is een mooie oudtestamentische tekst, kortom,
passend voor de kleinzoon van een joodse filosoof.
Mendelssohn heeft de muziek als een klein oratorium gezet, met
enkele prachtige koorpassages, een paar aria’s, hier en daar voorafgegaan door een kort recitatief, een prachtig ensemble voor
sopraan met twee tenoren en twee bassen, en een groots opgezet
slotkoor. Hoewel we menigmaal aan Mendelssohns grote voorbeeld Johann Sebastian Bach moeten denken, is de stijl hier, afgezien van de door en door romantische expressieve toon, eerder
aan Händel ontleend (wiens koorwerken zoals de Messiah en andere oratoria in de negentiende eeuw zeer populair waren, en
niet alleen in Engeland) dan aan de cantor van de Leipziger
Thomaskirche.
Schubert - Mis in Es, D 950
Ook bij Franz Schubert moeten we ons afvragen hoe hij zich tot
de kerk verhield. “De mens komt met geloof op de wereld”, was
zijn mening, geheel in lijn met grote filosofen als Leibniz. En hij
voegde er aan toe: “Om ook maar iets te kunnen begrijpen, moet
ik eerst in iets geloven.” Maar dat “iets” werd niet per se gedefinieerd door enige specifieke kerk, al schreef hij voor de katholieke gemeenschap in Lichtental, waar hij met zijn ouders woonde,
tal van werken.
Schubert componeerde vooral voor de katholieke kerk, maar we
kennen van hem ook het oratorium Lazarus (1820), op een Duitse
tekst van de protestantse dominee August Niemeyer uit Halle, twee
Stabat mater-partituren
(1816), eveneens op Duitse
teksten, en de Deutsche Messe
(1827) op poëtisch religieuze, dus nadrukkelijk
niet liturgische teksten
van Johann Neumann.
Daarom verbood de censor
toentertijd een uitvoering
tijdens de dienst. En hij
schreef in hetzelfde jaar
als de Mis in Es (1828) een
prachtig koorwerk, Psalm
92, inclusief Hebreeuwse
tekst voor de joodse geFranz Schubert
meenschap in Wenen.
5
6
Het merendeel van Schuberts liturgische werken is lyrisch van
aard, met, waar zinvol, enkele treffende effecten, zoals we die
ook in de religieuze muziek van Zelenka en Mozart aantreffen. In
de grotere werken vinden we aria’s als momenten van bezinning,
en natuurlijk enkele grootse fugatische passages ter afronding
van een deel of compleet werk. Daarin volgde Schubert een traditie van dan al ruim zeventig jaren. Pas in zijn laatste twee grote
missen, die in As (1822) en in Es (1828), maar ook in de Deutsche
Messe, begint zijn liedkunst ook in zijn geestelijke werk door te
breken en lijkt Schubert sterker dan voorheen persoonlijk uitdrukking te willen geven aan de tekst en de emotionele lading
van de tekst.
In de Deutsche Messe is dat welhaast vanzelfsprekend aangezien de
tekst uit Duitse poëtische religieuze ontboezemingen bestaat.
Maar juist in de twee grote missen heeft zijn inspiratie vleugels
gekregen. De bevlogen lyriek en de knappe harmonische wendingen zijn nu eens ontroerend en intiem, dan weer spannend en
opzwepend. Het contrapunt is zowel knap als buitengewoon
natuurlijk (en dat voor een componist die nog kort voor zijn
dood besloot juist daarin serieus les te moeten nemen).
Schenk ons vrede!
Schubert had overigens weinig op met mystiek of katholieke devotie. In zijn missen ging hij nogal vrij om met de teksten die hij
zette. Zo liet hij in het Credo standaard de woorden ‘Et unam,
sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam’ (Ik geloof in de
éne, heilige, katholieke en apostolische Kerk) achterwege, hetgeen hij overigens met veel componisten van zijn tijd deelde. In
de Mis in Es zijn ook andere ‘omissies’ aan te wijzen: eveneens in
het Credo het ‘Patrem omnipotentem’, in het Gloria ‘Domine fili
unigenite’ en ‘Jesu Christe, Filius Patris’, en zo meer. We krijgen
de indruk dat het geloof voor Schubert inderdaad een hoogst persoonlijke zaak was, en geen institutionele.
De Mis in Es is Schuberts ‘zwanenzang’ in dit genre. Geen van de
missen is zo persoonlijk, zozeer een uitbarsting van vaak heftige
emoties afgewisseld met grootse fugatische passages. Direct al bij
de aanvang van het Kyrie bevinden we ons in de wereld van de
bekende ‘Onvoltooide symfonie’: intimiteit en grootse gebaren wisselen elkaar af in een kalme driekwartsmaat. Het Gloria begint
krachtig, bijna uitbundig, maar zodra sprake is van het Lam
Gods die zonden van de wereld wegneemt (‘Agnus Dei, qui tollis
peccata mundi’) wordt de sfeer somber en broedend. Daarop
wordt de muziek van het begin weer hernomen voor ‘Quoniam
solus’ en wordt het Gloria afgesloten met een koorfuga.
Het Credo begint bijna gepreveld, om dan stap voor stap aan
kracht te winnen, gelijk op met de tekst. Hier en in de andere
delen merken we hoezeer Schubert de regels van de retorica
bleef volgen ondanks zijn hang naar een meer verhalende, liedachtige uitdrukkingskunst. Maar dan, opeens, komt daar de tekst
van ‘Et incarnatus est’ (Hij is vlees geworden – dus Christus is
mens geworden) en Schubert heft een van zijn mooiste kerkliederen aan, want zo klinkt dit prachtige en lieflijke deel voor
twee tenoren, sopraan en koor. Direct daartegenover staat het
Crucifixus met zijn bevende ondergrond (een soort ingetogen
‘terramoto’ of aardbeving) en een statig fugato ter ondersteuning
van de glorie van de herrijzenis (‘Et resurrexit’).
In het ‘Et incarnatus est’ heft Schubert een
van zijn mooiste ‘kerkliederen’ aan.
Het Sanctus is beknopt: een statige, dramatische aanhef leidt tot
een plechtig-feestelijk fugato. Daarop volgt een intiemer Benedictus, opnieuw afgewisseld met fugatopassages voor het koor.
Schubert laat hier duidelijk merken dat hij de nieuwe liedtechniek weliswaar wil omhelzen, maar daarmee bepaald niet de
oude, geleerde kerkstijl met zijn polyfone technieken heeft afgezworen. De kerk hield nu eenmaal volhardend vast aan bewezen
tradities; daar moest een componist rekening mee houden.
Ook in het afsluitende Agnus Dei brengt Schubert nog eenmaal
de verschillende elementen van de tekst: het Lam Gods dat de
zonden van de mensen wegneemt en zich over hen ontfermt, in
zijn muziek op meesterlijke wijze bij elkaar. Met als finale roep:
schenk ons vrede! De Napoleontische oorlogen heeft Schubert
evenals de meeste van zijn generatiegenoten immers aan den
lijve ondervonden…
Leo Samama
7
gezongen teksten
8
Felix Mendelssohn Psalm 42 ‘Wie der Hirsch schreit’
1. Coro
Wie der Hirsch schreit nach frischem
Wasser,
so schreit meine Seele, Gott, zu Dir.
2. Aria (sopraan)
Meine Seele dürstet nach Gott,
nach dem lebendigen Gotte!
Wann werde ich dahin kommen,
dass ich Gottes Angesicht schaue?
3. Recitativo (sopraan)
Meine Tränen sind meine Speise Tag und
Nacht,
weil man täglich zu mir saget: Wo ist nun
dein Gott?
Wenn ich dess’ inne werde,
so schütte ich mein Herz aus bei mir
selbst:
(Aria con coro) (sopraan, vrouwenkoor)
Denn ich wollte gern hingehen mit dem
Haufen
und mit ihnen wallen zum Hause Gottes,
mit Frohlocken und mit Danken
unter dem Haufen, die da feiern.
4. Coro
Was betrübst du dich, meine Seele,
und bist so unruhig in mir?
Harre auf Gott!
Denn ich werde ihm noch danken,
dass er mir hilft mit seinem Angesicht.
5. Recitativo (sopraan)
Mein Gott, betrübt ist meine Seele in mir,
darum gedenke ich an dich!
Deine Fluten rauschen daher,
dass hier eine Tiefe und dort eine Tiefe
brause,
alle deine Wasserwogen und Wellen gehn
über mich.
Mein Gott, betrübt ist meine Seele in mir!
6. Quintetto (sopraan, 2 tenoren, 2
bassen)
Der Herr hat des Tages verheißen seine
Güte,
und des Nachts singe ich zu ihm
und bete zu dem Gotte meines Lebens.
Mein Gott! Betrübt ist meine Seele in mir,
warum hast du meiner vergessen?
Warum muss ich so traurig gehn,
wenn mein Feind mich drängt?
7. Schlusschor
Was betrübst du dich, meine Seele,
und bist so unruhig in mir?
Harre auf Gott!
Denn ich werde ihm noch danken,
dass er meines Angesichts Hilfe und mein
Gott ist.
Preis sei dem Herrn, dem Gott Israels,
von nun an bis in Ewigkeit!
Franz Schubert Mis nr.6 in Es D.950
Kyrie
Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison.
Gloria
Gloria in excelsis Deo
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te, benedicimus te,
adoramus te, glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam
gloriam tuam.
Domine Deus, agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Filius Patris, agnus Dei, qui tollis peccata
mundi, miserere nobis.
Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus
Dominus.
Tu solus altissimus, Iesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris.
Amen.
Credo
Credo in unum Deum, factorem caeli et
terrae, visibilium omnium et invisibilium.
Credo unum Dominum Iesum Christum,
Filium Dei unigenitum, et ex Patre natum
ante omnia saecula.
Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum
verum de Deo vero, per quem omnia
facta sunt.
Qui propter nos homines et propter
nostram salutem descendit de caelis.
Heer, ontferm u over ons
Christus, ontferm u over ons
Heer, ontferm u over ons.
Ere zij God in de hoge
en vrede op aarde voor mensen van
goede wil.
Wij loven U, wij prijzen en aanbidden U, wij
verheerlijken U en zeggen U dank voor
uw grote heerlijkheid.
Heer God, Lam Gods, Gij die wegneemt
de zonden der wereld, ontferm U over ons.
Zoon van de Vader, Lam Gods die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U
over ons.
Want Gij alleen zijt de Heilige, Gij alleen
de Heer,
Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus.
Met de Heilige Geest in de heerlijkheid
van God de Vader,
Amen.
Ik geloof in één God, Schepper van hemel
en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
Ik geloof in één Heer, Jezus Christus,
eniggeboren Zoon van God, voor alle
tijden geboren uit de Vader. God uit God,
Licht uit Licht, ware God uit de ware God,
door Wie alles geschapen is.
Hij is voor ons mensen en ons heil uit de
hemel neergedaald.
9
10
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex
Maria Virgine, et homo factus est.
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio
Pilato, passus et sepultus est,
et resurrexit tertia die, secundum Scripturas, et ascendit in caelum, sedet ad
dexteram Patris. Et iterum venturus est
cum gloria, iudicare vivos et mortuos,
cuius regni non erit finis.
Credo in Spiritum Sanctum, Dominum et
vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit.
Qui cum Patre et Filio simul adoratur et
conglorificatur: qui locutus est per prophetas.
Confiteor unum baptisma in remissionem
peccatorum mortuorum, et vitam venturi
saeculi. Amen.
Hij is vlees geworden door de heilige
Geest uit de Maagd Maria, en is mens
geworden.
Hij werd voor ons gekruisigd, heeft
geleden onder Pontius Pilatus en is
begraven. Hij is verrezen op de derde dag,
volgens de Schriften. Hij is opgevaren ten
hemel: zit aan de rechterhand van de
Vader. Hij zal wederkomen in heerlijkheid
om te oordelen levenden en doden. En
aan zijn rijk komt geen einde.
Ik geloof in de heilige Geest, die Heer is
en het leven geeft; die voortkomt uit de
Vader en de Zoon;
die met de Vader en de Zoon
te samen wordt aanbeden en verheerlijkt:
die gesproken heeft door de profeten.
Ik belijd één doopsel tot vergeving van de
zonden van de doden en het leven van het
komend rijk.
Amen.
Sanctus & Benedictus
Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus
Sabaoth;
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis.
Benedictus, qui venit in nomine Domini.
Hosanna in excelsis.
Heilig, heilig, heilig, de Heer, de God der
hemelse machten!
Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge.
Gezegend hij die komt in de naam des
Heren. Hosanna in den hoge.
Agnus Dei
Agnus Dei qui tollis peccata mundi
miserere nobis.
Agnus Dei qui tollis peccata mundi
miserere nobis.
Agnus Dei qui tollis peccata mundi
dona nobis pacem.
Lam Gods dat wegneemt de zonden der
wereld ontferm u over ons.
Lam Gods dat wegneemt de zonden der
wereld ontferm u over ons.
Lam Gods dat wegneemt de zonden der
wereld geef ons de vrede.
Nog tijdens zijn conservatoriumstudie
richtte Philippe Herreweghe Collegium
Vocale Gent op, het koor dat meewerkte
aan de opnamen van alle Bachcantates
met Nikolaus Harnoncourt en Gustav
Leonhardt. In 1977 richtte Herreweghe
in Parijs het ensemble La Chapelle
Royale op, waarmee hij de muziek van
de Franse Gouden Eeuw uitvoerde. Van
1982 tot 2002 was hij artistiek directeur
van de Académies Musicales de Saintes.
Destijds richtte hij het Ensemble Vocal
Européen op, gespecialiseerd in renaissancepolyfonie, en in 1991 het
Orchestre des Champs-Élysées, voor romantisch en preromantisch repertoire
met originele instrumenten. Daarnaast
dirigeert Herreweghe het symfonische
repertoire van Beethoven tot Gustav
Mahler. Herreweghe was vanaf 1997
chef-dirigent van deFilharmonie in
Antwerpen, en sinds 2008 vaste gastdirigent van de inmiddels opgeheven
Radio Kamer Filharmonie. Bovendien is
hij een veel gevraagd gastdirigent van
onder meer het Koninklijk Concertgebouworkest, het Gewandhausorchester uit Leipzig en het Mahler
Chamber Orchestra. In 1997 werd hij
Gijs Leenaars
Gijs Leenaars groeide op in Nijmegen,
waar hij naast zijn middelbare schoolopleiding piano studeerde. Hij behaalde
een jaar na het afsluiten van het VWO
de onderwijsakte B voor piano. Daarna
ontving hij orkestdirectielessen van
Joop van Zon, studeerde hij koordirectie
bij Jos Vermunt en zang bij Paula de
Wit. Gijs Leenaars is artistiek leider van
Bachkoor Holland en Capella Frisiae en
was assistent-dirigent bij de Radio Kamer
Filharmonie en het Radio Filharmonisch
Orkest. Hij is regelmatig te gast bij La
Filarmonica di Torino in Italïe en repetitor bij Cappella Amsterdam en het
Nederlands Kamerkoor. De afgelopen
seizoenen dirigeerde hij concerten bij
onder meer Cappella Amsterdam, het
Residentie Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Radio Kamer
Filharmonie. Gijs Leenaars werkt sinds
het seizoen 2004-2005 geregeld samen
Gijs Leenaars
HANS VAN DER WOERD
MICHIEL HENDRYKX
Philippe Herreweghe
benoemd als ere-doctor aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 2003 kreeg
hij in Frankrijk de titel Chevalier de la
Légion d’Honneur en in 2010 de BachMedaille van de stad Leipzig voor zijn
grote verdienste als Bachuitvoerder.
11
uitvoerenden
Philippe Herreweghe
12
met het Groot Omroepkoor, eerst als
assistent-dirigent en daarna als gastdirigent. In het seizoen 2012-2013 is hij
Celso Antunes opgevolgd als chef-dirigent
van het Groot Omroepkoor. Aan het einde
van dit seizoen verlaat hij zijn post bij
het Groot Omroepkoor om per 20152016 chef-dirigent te worden van het
Rundfunkchor Berlin.
Christina Landshamer
De in München geboren sopraan Christina Landshamer zong in 2005 bij de
Staatsoper Unter den Linden in Berlijn
de wereldpremière van Hans Zenders
opera Chief Joseph. Verder vertolkte zij in
2007 de hoofdrol tijdens de wereldpremière van Philippe Schoellers kameropera Trans-Warhol in Genève, in 2009 de
rol van Clarice in Haydns Il mondo della
luna onder Nikolaus Harnoncourt in het
Theater an der Wien, en in 2010 de rol
van Susanna in Le nozze di Figaro in de
Komische Oper in Berlijn. Zij trad verder
op met het Freiburg Barockorchester,
het Gewandhausorchester Leipzig,
het Tsjechisch Filharmonisch Orkest
(Mahlers Tweede symfonie), het Orchestre
des Champs-Élysées (Die Schöpfung) en de
Bamberger Symphoniker (Mahlers Vierde
Marie-Claude Chappuis
De Zwitserse mezzosopraan MarieClaude Chappuis studeerde zang in
haar geboortestad Fribourg en aan het
Mozarteum in Salzburg. Ze was tussen
1999 en 2003 lid van het ensemble van
het Staatstheater in Innsbruck, dat
destijds onder leiding stond van Brigitte
Fassbaender. In die jaren zong ze onder
meer Sesto in Mozarts La clemenza di
Tito, de titelrol in Carmen, Charlotte in
Massenets Werther, Armindo in Händels
Partenope en Hans in Humperdincks Hänsel und Grethel. Marie-Claude Chappuis
was regelmatig te zien op operapodia in
Berlijn, Salzburg, Genève, Aix-en-Provence,
Zürich en Wenen, in samenwerking met
dirigenten als Giovanni Antonini,
Marie-Claude Chappuis
Maximilian Schmitt
CHRISTIAN KARGL
MARCO BORGGREVE
Christina Landshamer
symfonie). Zij treedt bovendien op als recitalzangeres en heeft een grote belangstelling voor eigentijds repertoire. Op cd
is Christina Landshamer onder meer te
horen in de Matthäus-Passion onder Riccardo Chailly. Eerdere seizoenen was zij
in de ZaterdagMatinee te horen in Der
Freischütz van Weber, en in De Vrijdag
van Vredenburg in Bachs Hercules auf
dem Scheidewege en in missen van Beethoven en Stravinsky.
Riccardo Chailly, Charles Dutoit, Sir
Colin Davis, Sir John Eliot Gardiner,
Nikolaus Harnoncourt, René Jacobs,
Riccardo Muti, Sir Roger Norrington en
Christophe Rousset. Afgelopen seizoen
was ze te zien en te horen in producties
van Die Fledermaus in Genève, La finta
giardiniera met Emanuelle Haïm in Lille
en Dijon, Cavalieri’s La rappresentatione
di Anima et Corpo met René Jacobs in
Berlijn en Schuberts Fierrabras bij de
Salzburger Festspiele. Op het concertpodium zong ze Beethovens Negende
symfonie met Neeme Järvi in Genève, Les
nuits d’été in St. Gallen en de MatthäusPassion in Lissabon. Verder zong ze met
luitist Luca Pianca tijdens het Internationaal Barokfestival in de abdij van Melk.
Maximilian Schmitt
De Duitse tenor Maximilian Schmitt
startte zijn zangcarrière als koorknaap
bij de Regensburger Domspatzen. Vanaf
1999 studeerde hij zang bij Anke Eggers
aan de Universität der Künste in Berlijn.
Vanaf 2005 maakte hij deel uit van het
ensemble van de Bayerische Staatsoper
München. Met dat ensemble debuteerde
hij bij het Salzburger Landestheater als
Tamino in Die Zauberflöte. In 2008 werd
hij lid van het ensemble aan het Nationaltheater Mannheim, waar hij Mozartrollen vertolkte als Tamino, Don Ottavio,
Belmonte en Ferrando. Ook in 2012 zong
hij daar nog de titelrol in La clemenza di
Tito. Dat jaar debuteerde hij bij De Nederlandse Opera als Tamino onder leiding
van Marc Albrecht. Schmitts repertoire
varieert van Monteverdi, Mozart tot
Mendelssohn. Hij zong onder dirigenten
als Andrew Manze, Daniel Harding,
Philippe Herreweghe, Marcus Creed,
René Jacobs en met orkesten als de
Akademie für alte Musik Berlin, Concerto
Köln en het Zweeds Radio Orkest.
Schmitt geeft regelmatig liedrecitals
met pianist Gerold Huber. Vorig seizoen
gaven Schmitt en Huber liedrecitals in
het Concertgebouw in Amsterdam, in de
Kölner Philharmonie en op het Heidelberger Frühling Festival.
Sebastian Kohlhepp
De Duitse tenor Sebastian Kohlhepp
kreeg zijn eerste vocale opleiding bij
het jongenskoor in Limburg an der
Lahn en studeerde zang bij Hedwig
Fassbender aan de Hochschule für Musik
und Darstellende Kunst in Frankfurt.
Toen al zong hij in de Opéra van Monte
Carlo als eerste jood in Strauss’ Salome.
In de twee jaar bij het Badische Staatstheater in Karlsruhe zong hij rollen als
Tamino, Don Ottavio, Basilio, Kudrjaˇs
(Kát’a Kabanová) en Helenus / Hylas (Les
Troyens). Tijdens een gastoptreden van
het Badische Staatstheater in ZuidKorea maakte hij zijn debuut in Wagners Der fliegende Holländer. Sinds seizoen 2013/2014 is Sebastian Kohlhepp
lid van het ensemble van de Wiener
Staatsoper. Daar zong hij rollen als
Remendado (Carmen), Jaquino (Fidelio),
Junger Seemann (Tristan und Isolde),
Tamino (Die Zauberflöte) en Froh (Das
Rheingold). Hij werkte met dirigenten
als Franz Welser-Möst, Adam Fischer,
Peter Schneider, Jeffrey Tate, Dan
Ettinger en Patrick Long. Groot succes
had Sebastian Kohlhepp in februari 2014
13
14
met zijn debuut in de Weense Volksoper
in de titelrol van Brittens Albert Herring
(geregisseerd door Brigitte Fassbaender).
Florian Boesch
Florian Boesch kreeg zijn eerste zanglessen bij Ruthilde Boesch. Tijdens zijn
studie aan de Universität für Musik
und Darstellende Kunst in Wenen bezocht hij de lied- en oratoriumklas van
Robert Holl. Florian Boesch treedt geregeld op in concertzalen in Wenen, New
York, Amsterdam, Londen, Hamburg,
Keulen, Edinburgh, Schwetzingen en
Rotterdam. Verder is hij te horen op
festivals in Engeland, Denemarken,
Frankrijk, Spanje, Portugal, Zwitserland, de Verenigde Staten en Canada.
In Glasgow verzorgde hij een complete
Schubert-cyclus samen met Malcolm
Martineau. Dit seizoen is hij door de
Wigmore Hall in Londen uitgenodigd
als artist in residence. Zijn agenda van
dit seizoen vermeldt optredens in Die
Schöpfung in Parijs en met Nikolaus
Harnoncourt in Wenen, in Händels
Saul en Messias in Wenen, La damnation
de Faust met de Berliner Philharmoniker
onder Sir Simon Rattle, in Brahms
Deutsches Requiem in Baden-Baden,
Palle Fuhr Jørgensen
De in Nederland woonachtige Deense
bariton Palle Fuhr Jørgensen studeerde
aan het Sweelinck Conservatorium in
Amsterdam. Hij vervolgde zijn operaopleiding bij Maria Louise Hendrickx in
Antwerpen en volgde masterclasses bij
Cathy Berberian, Guus Hoekman en
Tom Krause. Zijn huidige coach is de
Vlaamse alt-mezzo Lucienne Van Deijck.
In 1985 was Palle Fuhr Jørgensen prijswinnaar van het internationale zangconcours ‘Mina Bolotine’ in Antwerpen.
Sindsdien verzorgde hij vele concerten
en optredens in binnen- en buitenland
met oratoria, liederen, opera, barokmuziek en hedendaags repertoire. In het
Holland Festival van 1994 zong hij solorollen in de wereldpremière van twee
Chinese kameropera’s The Death of
Oedipus en Wolvendorp en was hij via de
KRO-radio te beluisteren als solist in An
American Te Deum van Karel Husa, een
Nederlandse première. In 1996 vertolkte
Palle Fuhr Jørgensen
GEORGE TERBERG
Florian Boesch
STEPHAN VON DER DEKEN
ECKHARD KRUMPHOLZ
Sebastian Kohlhepp
Kopenhagen en Wenen, in de Johannesen Matthäus-Passion op tournee met
Philippe Herreweghe en Beethovens
Negende symfonie met het Koninklijk
Concertgebouworkest onder Iván Fischer.
Jørgensen de rol van Willem van Oranje
in de opera François Guyon van Kees Olthuis in Delft. In 1998 zong hij in Velsen
de rol van Don Carlo in Verdi’s Ernani en
enkele rollen in Wim Stoppelenburgs
Van Gogh-opera Het Uitstel. In 2005 zong
Palle Fuhr Jørgensen de rol van Assur in
Rossini’s Semiramide in de Frits Philipszaal in Eindhoven en in 2007 zong hij
een hoofdrol in Giovanna D’Arco van Verdi
bij de Bossche Opera in de schouwburg
te ‘s-Hertogenbosch.
Radio Filharmonisch Orkest
Het Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare
schakel in het Nederlandse muziekleven. Het orkest speelt bijzonder
geprogrammeerde symfonische concerten en concertante opera-uitvoeringen.
Nederlandse en wereldpremières
vormen een belangrijk onderdeel van
het repertoire. De meeste concerten
vinden plaats in het kader van concertseries NTR ZaterdagMatinee (het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam),
De Vrijdag van Vredenburg (TivoliVredenburg in Utrecht) en Het Zondagochtend Concert (Amsterdam) en
worden live worden uitgezonden op
HANS VAN DER WOERD
Radio Filharmonisch Orkest
NPO Radio 4. Een deel ervan wordt
bovendien op de Nederlandse televisie
uitgezonden. Daarbuiten trad het
orkest onder meer op tijdens de BBC
Proms 2011 in de Royal Albert Hall.
Markus Stenz is sinds 2012 chef-dirigent.
Onder zijn voorgangers zijn Bernard
Haitink, Jean Fournet, Willem van
Otterloo, Hans Vonk, Edo de Waart en
Jaap van Zweden. Het orkest werkte
bovendien samen met gastdirigenten
als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin,
Antal Doráti, Charles Dutoit, Mariss
Jansons, Michael Tilson Thomas,
Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös,
Vladimir Jurowski en Valery Gergiev.
De Amerikaanse dirigent James Gaffigan
is vaste gastdirigent sinds het seizoen
2011-2012; Bernard Haitink heeft als
beschermheer zijn naam het orkest
verbonden. Sinds augustus 2013 maakt
het Radio Filharmonisch Orkest deel
uit van de Stichting Omroep Muziek,
samen met het Groot Omroepkoor en
de productie-afdeling van de concertseries van Radio 4 (NTR en AVROTROS).
Cd’s met werken van hedendaagse
componisten als Jonathan Harvey, Klas
Torstensson, James MacMillan en Jan
van Vlijmen, of de registratie van
15
16
Wagners Parsifal – live in de NTR
ZaterdagMatinee onder leiding van
Jaap van Zweden – werden met prijzen
als Edison Klassiek onderscheiden.
Onlangs verschenen bovendien
Bruckners symfonieën onder leiding
van Jaap van Zweden op cd, de acht
symfonieën van Karl Amadeus Hartmann (verschillende dirigenten) en
diens opera Simplicius Simplicissimus
(gedirigeerd door Markus Stenz). Dit
seizoen kreeg het Radio Filharmonisch
Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs
toegekend voor zijn verdiensten voor
de Nederlandse muziek.
Een tournee bracht het orkest eind
oktober naar onder andere Wenen,
München, Nürnberg en Keulen. Markus
Stenz dirigeerde Mahlers Vijfde symfonie
en het Vioolconcert van Korngold (soliste:
Vilde Frang). Uit de pers: “Klankcultuur
op het hoogste niveau” (Nürnberger
Zeitung). “[Mahlers] Treurmarsch, die
Stenz geen moment liet slepen, raakte
niet alleen door een verbazingwekkend
zacht geblazen trompetsolo. Stenz richt
zich op een zeer levendige, ritmisch
flexibele frasering in het orkest, die het
typische Mahler-idioom prachtig liet
horen.” (Kölnische Rundschau).
WWW.RADIOFILHARMONISCHORKEST.NL
VOLG HET ORKEST VIA TWITTER
(@RADIOFILHORKEST) EN FACEBOOK
Groot Omroepkoor
Met zestig vocalisten is het Groot
Omroepkoor het grootste professionele
koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 brengt het koor een breed
repertoire, waarbij de bezetting vanzelfsprekend afhankelijk is van de
muziek en de visie van de dirigent. Het
koor is nauw verbonden met de Nederlandse Publieke Omroep. Het merendeel van de concerten vindt plaats in
de omroepseries NTR ZaterdagMatinee,
De Vrijdag van Vredenburg en Het
Zondagochtend Concert, dikwijls in
samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest. Het repertoire in deze
series strekt zich uit van klassiek tot
hedendaags, met opdrachtwerken van
Nederlandse componisten als Wagemans, Visman, Vleggaar en Diderik
Wagenaar, en premières van buitenlandse componisten onder wie MacMillan, Henze en Adams. Op het programma staan daarnaast inmiddels
‘klassieke’ twintigste-eeuwse werken,
opera en het romantisch repertoire.
HANS VAN DER WOERD
Groot Omroepkoor
➜
Het Groot Omroepkoor wordt bovendien met enige regelmaat uitgenodigd
door het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch
Orkest en de Berliner Philharmoniker.
Op cd’s schittert het Groot Omroepkoor in een breed repertoire, met
opnamen van onder meer Keuris,
MacMillan, Mahler, Poulenc, Rossini en
Wagner.
De eerste officiële chef-dirigent van het
Groot Omroepkoor was Kenneth
Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright,
Simon Halsey en Celso Antunes chef-
dirigent van het koor. Sinds het seizoen
2012-2013 is Gijs Leenaars chef-dirigent.
Michael Gläser is vaste gastdirigent
sinds september 2010.
Sinds augustus 2013 werken het Groot
Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest samen met het team
Levende Muziek van de omroepen in
een nieuwe organisatie: de Stichting
Omroep Muziek, gehuisvest in het
Muziekcentrum van de Omroep aan de
Heuvellaan in Hilversum.
➜ WWW.GROOTOMROEPKOOR.NL
VOLG HET GROOT OMROEPKOOR OP TWITTER
(@GROOTOMROEPKOOR) EN FACEBOOK
HANS VAN DER WOERD
Het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor
17
18
BESCHERMHEER
HONORARY CHIEF
Leonie Mensink
Pedja Milosavljevic
Gerrie Rodenhuis
Pieter Vel
Ruud Wagemakers
CONDUCTOR
TWEEDE VIOOL
HOBO
CELLO
Arjan Woudenberg
Esther Misbeek
Radio Filharmonisch Orkest
Annemarie Konijnenburg
Erik Krosenbrink
Robert Meulendijk
Peter Weimar
CHEF-DIRIGENT
Nadia Wijzenbeek
Semjon Meerson
Fred Gaasterland
Alexander Baev
Maria Escarabajal
Alberto Facanha
Johnson
Mariska Godwaldt
Josje ter Haar
Kerstin Kendler
Pamela Kubik
Michael Stirling
Eveline Kraayenhof
Andrea van Harmelen
Harm Bakker
Eveline Trap
Crit Coenegracht
Zofia Balcar
Sebastiaan van Eck
Esther de Bruijn
Anneke Janssen
Michiel Eekhof
Ansfried Plat
Wouter Groesz
Annemarie van Helderen Arjen Uittenbogaard
Esther Kövy
CONTRABAS
Dana Mihailescu
Rien Wisse
Guido Muller
Stephan Wienjus
Nina de Waal
Walter van Egeraat
Frits Wagenvoorde
Edward Mebius
Jim Schultz
ALTVIOOL
Boris Oostendorp
Huub Beckers
Arjan Wildschut
FLUIT
Lotte de Vries
Ingrid Geerlings
Sabine Duch
Ellen Alberts
Marije Helder
Annemijn den Herder
Groot Omroepkoor
Bernard Haitink
CHEF-DIRIGENT
SOPRANEN
ALTEN
Gijs Leenaars
Annelie Brinkhof
Elma van den Dool
Daphne Druijf
Loes Groot Antink
Anitra Jellema
Simone Manders
Tanja Obalski
Judith Petra
Maja Roodveldt
Annette de Rozario
Jolanda Sengers
Henda Strydom
Yuko Yagishita
Femke de Boer
Nicoline Bovens
Ans van Dam
Anneke Leenman
Els Liebregt
Suzanne Meessen
Marga Melerna
Anjolet Rotteveel
Lisinka de Vries
Harda van Wageningen
Anke Zuithoff
Pierrette de Zwaan
Markus Stenz
Jaap van Zweden
ERE-DIRIGENT
Edo de Waart
VASTE GASTDIRIGENT
James Gaffigan
EERSTE VIOOL
VASTE GASTDIRIGENT
Michael Gläser
TENOREN
Alan Belk
Boguslaw Fiksinski
Gerben Houba
Peter-Paul Houtmortels
Matevz Kajdiž
Aisling Casey
Marjolein Koning
KLARINET
FAGOT
Hajime Konoe
Freek Sluijs
HOORN
Laurens Woudenberg
Laurens Otto
TROMPET
Hans van Loenen
Hans Verheij
TROMBONE
Herman Nass
Victor Belmonte Albert
Sebastiaan Kemner
PAUKEN
Paul Jussen
Marius Kwaks
Ioan Micu
Albert van Ommen
Uroš Petrac
Matthew Smith
Henk Vels
John Vredeveldt
BASSEN
Gert-Jan Alders
Peter Duyster
Geert van Hecke
Daniël Hermán Mostert
Palle Fuhr Jørgensen
Itamar Lapid
Ludovic Provost
Lars Terray
Hans de Vries
Nanco de Vries
Jan van Zelm
vrijdag 19 december 2014, 20.15 uur
TivoliVredenburg, Utrecht
SERIE TROSKLASSIEK
vrijdag 9 januari 2015, 20.15 uur
TivoliVredenburg, Utrecht
SERIES TROSKLASSIEK / HET IDEE
Beethovens Pastorale Dagdromen
- maar dan door
en extase
Ludwig
Radio Filharmonisch Orkest
Ludwig
Markus Stenz dirigent
Lucie Horsch blokfluit
Imogen Cooper piano
Haydn Zesde symfonie ‘Le matin’
Bach Koraal ‘Jesu richte mein Beginnen’ uit
het Weihnachtsoratorium BWV 248
Vivaldi Concerto per flautino RV 443
Beethoven Zesde symfonie ‘Pastorale’
Schönberg Fünf Orchesterstücke opus 16
Ravel Pianoconcert in G
Debussy Prélude à l’après-midi d’un faune
Skrjabin Le poème de l’extase
Ludwig, voortgekomen uit enkele omroeporkesten, hecht zeer aan een warme en open
band met het publiek. Het oproepen van een
aangename kerstsfeer is hen wel toevertrouwd. Ze doen dat met overwegend
lichtvoetige, transparante muziek, zoals
Vivaldi’s fluitconcert, dat twinkelt als een
kerstster. Ook Haydns ‘Matin’ en Beethovens
‘Pastorale’ klinken als licht in de duisternis.
Beethoven roept beelden op van ruisende
beekjes, fluitende vogeltjes, onweer op een
mooie zomerdag en een goede afloop. Niet
voor niets heeft de symfonie als bijnaam
‘Pastorale’, wat niet alleen slaat op het
landelijke karakter van de muziek, maar
vandaag ook op de herderlijke, pastorale
sfeer die de muziek uitstraalt.
Maurice Ravel typeerde zijn Pianoconcert in
G als ‘luchtig en briljant en niet op zoek naar
diepzinnigheid of dramatische effecten’. Hij
bedoelde ermee dat hij een twintigste-eeuwse
Mozart wilde zijn. Wat dat betreft was hij het
spiegelbeeld van Alexander Skrjabin, die al
zijn composities met onnavolgbare filosofieën
optuigde.
Zo ook bij zijn Le poème de l’extase, dat hij
aanvankelijk Poème orgiaque wilde noemen.
Volgens hem symboliseert Le poème de
l’extase de transcendente doorbraak van
de mens tot een nieuw bewustzijn. De iets
nuchterdere componisten Aleksander
Glazoenov en Dmitri Sjostakovitsj hoorden er
vooral een uitbundige religieuze en erotische
bezetenheid in. Kijk, dat snappen we.
volgende concerten
19
20
zaterdag 13 december 2014
13.30-16.30 uur
Concertgebouw, Amsterdam
WWW.ZATERDAGMATINEE.NL
René Jacobs & Bachs Weihnachts-Oratorium
Barokorkest B’rock
RIAS Kammerchor
René Jacobs dirigent
Sunhae Im sopraan
Bernarda Fink mezzosopraan
Bernard Richter tenor
Dominik Köninger bariton
colofon
Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248
Op eerste kerstdag van het jaar 1734 zit een
grote menigte van kerkgangers samengepakt
in de Thomaskirche in Leipzig. Er staat iets
bijzonders op het programma. Cantor Bach
heeft niet de gebruikelijke blijmoedige kerstcantate ingestudeerd, zoals in de voorgaande
jaren, maar een grootschalig werk in maar
liefst zes afleveringen: het WeihnachtsOratorium. Indrukwekkende paukenslagen
galmen door de ruimte. Fluiten en hobo’s
vallen in, gevolgd door schetterende trompetten en wervelende strijkers. In de muziek
heerst jubelstemming. Hier klinkt de blijdschap over de geboorte van Jezus Christus.
Fluiten en hobo’s staan voor het landelijke
karakter van het verhaal, voor herders en
herderinnen. In het tekstboekje dat men bij
de ingang heeft gekocht, staat de tekst van
het openingskoor: ‘Jauchzet, frohlocket, auf,
preiset die Tage’.
PROGRAMMERING
PRESENTATIE AVROTROS RADIO 4 PROGRAMMATOELICHTING
Astrid in ’t Veld
Maartje Stokkers
Leo Samama
PRODUCTIE
EINDREDACTIE AVROTROS
REDACTIE PROGRAMMABOEK
Manon Tuynman, Anneke Peerik,
René Meulenberg
RADIO 4
Clemens Romijn
Tim Moen
EINDREDACTIE
PUBLICITEIT & PRODUCTIE
CASTING DIRECTOR
Onno Schoonderwoerd
JONG TALENT
Mauricio Fernández
Anne Marie van Doorn
ARTISTIEK LEIDER
ADMINISTRATIE & FINANCIËN
Kees Vlaardingerbroek
Anneke de Vries

Download Report