Abstract VJD 2011

Paarden: vrijdag 29 April
Gedurende de afgelopen 15 jaar is
gebitsverzorging een steeds belangrijkere rol binnen de geneeskunde
van het paard gaan spelen. Controle
en behandeling worden zowel door
gebitsverzorgers als door dierenartsen uitgevoerd waarbij de nadruk
van een behandeling met name ligt
op het corrigeren van afwijkingen
aan de elementen. Hierbij worden scherpe randen aan
de kiezen afgerond, haken verwijderd en het gebit in
balans gebracht zodat het paard makkelijk kan eten en
onder het zadel soepel in de mond is. Wanneer correcties niet regelmatig worden uitgevoerd kunnen er laesies aan de weke delen in de mond ontstaan.
Naast afwijkingen aan de elementen door een verkeerde slijtage van het gebit komen er verschillende
andere aandoeningen in de mond voor. Hierbij kunnen
zowel de elementen als de weke delen (tong, slijmvliezen, gehemelte) een rol spelen.
Ontstekingen in de mond kunnen ontstaan door infecties, geïnfecteerde slijmvlies laesies, contact met bijtende stoffen, rottende voedseldelen en bacteriën en
door mechanische irritatie door doorgegroeide elementen of voedsel.
Op de bacteriën na die betrokken zijn bij het ontstaan
van tandvleesontstekingen en kieswortelontstekingen, komen infectieuze oorzaken van ontstekingen in
de paardenmond maar weinig voor. Actinobacillus lignieresii kan bij het paard net als bij het rund ‘hout tong’
veroorzaken. Bij veulens wordt een orale schimmel
infectie beschreven (spruw, psilosis), deze wordt veroorzaakt door Candida spp. Vesiculaire stomatitis is
een virale aandoening die in Amerika wel eens wordt
gezien bij paarden. De ziekte komt tevens voor bij
koeien, varkens en waarschijnlijk ook bij kleine herkauwers. Dieren kunnen er ernstig door gaan kwijlen en
krijgen blaasjes in en rondom de mond. Symptomen
lijken erg op mond- en klauwzeer. Soms kan er tijdens
Abstracts European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2011
een gebitscontrole een larve van de horzel in de paardenmond aangetroffen worden die door penetratie
van de slijmvliezen een zweertje veroorzaakt.
Indien voedselresten en bacteriën achter blijven in
spleetjes tussen elementen en tandvlees, bijvoorbeeld
bij een diastase, raakt allereerst het tandvlees geïrriteerd. Deze oppervlakkige ontsteking van het tandvlees wordt ook wel gingivitis genoemd. Tandvlees
wordt rood en wordt dik door oedeem vorming. Gingivitis wordt ook gezien bij irritatie van het tandvlees
door tandsteen. Vanuit gingivitis kan zich parodontitis
ontwikkelen waarbij ook dieper gelegen structuren bij
de ontsteking betrokken raken. In dit geval ontstaan er
pockets doordat tandvlees zich terug gaat trekken. In
een verder stadium worden ook structuren zoals periodontale ligamenten en alveolair bot aangetast en uiteindelijk zal er een ontsteking van de kieswortel, het
wortelkanaal (pulpaholte) en de tandkas (alveole) ontstaan. Een alveolitis kan gepaard gaan met een doorbraak naar buiten via een fistel kanaal of er kan secundair een sinusitis ontstaan.
De kiezen in de bovenkaak van het paard bevatten
twee kroonholtes (infundibula). De kiezen in de onderkaak hebben geen kroonholtes. Kroonholtes zijn normaal opgevuld met cement. In sommige gevallen zijn
de infundibula afwijkend waardoor voedsel en bacteriën zich erin kunnen ophopen. Vervolgens ontstaat er
een rottingsproces waarbij vrijkomende stoffen het
element verder aantasten. Dit proces wordt infundibulum necrose genoemd en is vergelijkbaar met cariës bij
de mens. Indien door de necrose ook de pulpaholte in
het proces betrokken wordt ontstaat er een wortelkanaalontsteking, een kieswortelontsteking en vervolgens ook een alveolitis.
Een alveolitis kan dus op verschillende manieren ontstaan. De alveolitis ten gevolge van parodontitis wordt
vaker gezien bij de elementen van de onderkaak terwijl een alveolitis ten gevolge van infundibulum
necrose alleen bij elementen van de bovenkaak kan
worden gezien. Andere mogelijke oorzaken van een
kieswortelontsteking zijn cement hypoplasie waardoor voedsel en bacteriën tussen het element en
omringend tandvlees richting de kieswortel wordt
gedrukt tijdens het kauwen. Ook een fractuur van een
element kan een kieswortelontsteking veroorzaken
omdat door de fractuur de pulpaholte open wordt
1
CHAPTER 5
TA N D H E E L K U N D E ; Z I E K T E S VA N
DE ELEMENTEN EN OMLIGGENDE
S T R U C T U R E N I N D E PA A R D E N M O N D
Drs. T. van Delft, dierenarts en paardentandarts
DGC de Vallei, Woudenberg.
gelegd en bacteriën via deze weg de kies infecteren.
Als laatste wordt beschreven dat bacteriën via de
hematogene weg in een alveole terecht kunnen
komen. Dit zou incidenteel tijdens het wisselen van de
premolaren plaats vinden.
Symptomen van ontstekingen in de mond zijn slecht
eten en het maken van proppen, een stinkende geur
uit de mond of uit de neus, toegenomen speeksel productie en een slechte aanleuning tijdens het rijden
welke meestal door de aanwezige pijn wordt veroorzaakt. Tijdens een inspectie van de mond kunnen
afwijkingen aan de elementen en weke delen waargenomen worden. Een goed mond speculum, hoofdlamp, mondspiegel, probe, dentaal picks en een dentaal sonde zijn noodzakelijk om een grondige
mondinspectie uit te voeren. Aanvullend kan een dentaal scope gebruikt worden om afwijkingen duidelijk
in beeld te brengen. Om kieswortels en omringend
botweefsel te beoordelen kunnen röntgen foto’s of
een CT-scan worden gemaakt.
De behandeling van oppervlakkige ontstekingen
bestaat voornamelijk uit het regelmatig spoelen van
de mond met een licht desinfecterende oplossing. Bij
diepere ontstekingen kunnen antibiotica en ontstekingsremmers worden voorgeschreven. Het is van
belang ook de onderliggende oorzaak weg te nemen
door bijvoorbeeld een gebitscorrectie uit te voeren.
Indien het wortelkanaal, de kieswortel en de alveole bij
het ontstekingsproces betrokken zijn is een antibiotica
therapie meestal niet voldoende en moet er besloten
worden het element te extraheren.
en is erg pijnlijk. Therapeutisch kunnen aangedane
elementen geëxtraheerd worden.
Ook wonden en fracturen kunnen in de mond worden
aangetroffen. Deze worden eigenlijk altijd door trauma
veroorzaakt. Wonden aan de tong en wangen worden
nog wel eens gezien door het gebruik van een verkeerd bit of door het snijden aan scherpe materialen
zoals glas of ijzerdraad. Ook drukkingen op de lagen
kunnen door het bit veroorzaakt worden. Fracturen
kunnen in afzonderlijke elementen gezien worden, of
de onder- of bovenkaak kan een fractuur bevatten.
Fracturen worden meestal veroorzaakt door ongelukken, bijvoorbeeld door een trap op de kaak door een
ander paard of door het vastzitten tussen de tralies of
de sluiting van de deur op stal. Afhankelijk van de ernst
kunnen wonden schoongemaakt en gehecht worden.
Bij fracturen van de elementen kan gekozen worden
geopende wortelkanalen schoon te maken en af te
sluiten in de hoop zo een ontsteking van het wortelkanaal te voorkomen. Een andere mogelijkheid is extractie van het element. Bij fracturen van de kaken zijn ook
vaak tandkassen betrokken. Afhankelijk van de fractuur kunnen elementen en botdelen middels circlage
draad of door middel van osteosynthese met schroeven en botplaten gefixeerd worden.
Bronnen:
1. Baker and Easley. Equine Dentistry. 2002, Sauders,Elsevier.
2. Dale Jeffrey. Oral Health in Equidae. 2005-2009
3. Evert Offereins. Paardentanden. 1998, Equicare, Langelo.
4. Sellon and Long. Equine Infectious Diseases. 2007, Saunders,
Elsevier
Naast ontstekingen komen er ook tumoren van de elementen en omliggende structuren voor. Tumoren van
tanden of kiezen ontwikkelen zich in het algemeen bij
jonge dieren uit de structuren waar een element uit is
opgebouwd. Vaak zie je dat de nieuwvorming omringende structuren wegduwt of dat de nieuwvorming
zich niet alleen tot het element beperkt maar ook de
omringende structuren aantast.
Een ziekte waarvan de oorzaak nog niet duidelijk is en
die bij oudere paarden kan worden gezien is hypercementosis en odontoclastische tand resorptie. De wortels van de snijtanden en hengstentanden vertonen
een woekering van het cement en resorptie van omliggend botweefsel. Dit proces veroorzaakt parodontitis
2
Abstracts European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2011

Download Report