NEDERLANDS JURISTENBLAD
WAARHEID IN DE
JEUGDBESCHERMING
ž Filosofie van en kanttekeningen bij
de ‘rechter nieuwe stijl’
ž Alcoholslotprogramma (ASP) hoort
in het strafrecht thuis
ž Zelfplagiaat geen wetenschapsfraude
ž Meer over adviesrecht slachtoffers
P. 830-891 JAARGANG 89 4 APRIL 2014
10304665
13
Ingezonden Mededeling
Bestuursrecht. Dé specialisten.
ďĞǀĞƐƟŐƚĞdžƉĞƌƟƐĞ
Op deze plaats een overzicht van advocaten en
partners/kantoren die gespecialiseerd zijn in bestuursrecht.
/ŶĨŽƌŵĂƟĞ͗ĂƉŝƚĂůDĞĚŝĂ^ĞƌǀŝĐĞƐϬϮϰͲϯϲϬϳϳϭϬ
<ůĂǀĞƌǀĂŶĚĞƌ,ŽŽŌWŽƐĐŚĚǀŽĐĂƚĞŶ
ǁǁǁ͘ŬůĂǀĞƌͲƉĂƌƚŶĞƌƐĂĚǀŽĐĂƚĞŶ͘ŶůͲ,ŽŽƌŶͲϬϮϮϵϮϳϲϯϬϬ
Dƌ͘ĚƌƐ͘KƐĐĂƌDŝŶũŽŶ͕advocaat
Oscar adviseert op het terrein
van het omgevingsrecht en het
schadevergoedingsrecht voor en tegen
lokale overheden.
^ƵƐĂŶ^ĐŚĂĂƉĚǀŽĐĂƚĞŶŬĂŶƚŽŽƌ
ǁǁǁ͘ƐƵƐĂŶƐĐŚĂĂƉ͘ŶůͲtŝũŚĞͲϬϲϰϲϴϰϮϳϭϳ
Dƌ͘^ƵƐĂŶ^ĐŚĂĂƉ͕advocaat
Dit nichekantoor richt zich op
bestuursrecht, met name op ruimtelijke
ordening, milieu, handhaving en (plan)
schadevergoeding.
sĞůƚŵĂŶĚǀŽĐĂƚĞŶŬĂŶƚŽŽƌ
ǁǁǁ͘ǀĞůƚŵĂŶĂĚǀŽĐĂƚĞŶŬĂŶƚŽŽƌ͘ŶůͲŵĞƌƐĨŽŽƌƚͲϬϯϯϰϲϱϲϮϰϬ
Dƌ͘:ĂŶsĞůƚŵĂŶ͕advocaat
ĚǀŝƐĞĞƌƚĞŶƉƌŽĐĞĚĞĞƌƚĂůϮϬũĂĂƌŽƉ
het terrein van het bestuursrecht en
omgevingsrecht. Bescheiden tarieven,
ŐĞĞŶŬĂŶƚŽŽƌŬŽƐƚĞŶ͘hŝƚĚĞƌĞĨĞƌĞŶƟĞƐ͗
‘welbespraakt, scherp en juridisch slim’,
‘deskundig, correct
en gedegen’, ‘eerlijk
over de kansen’.
Rotterdam
ĚǀŽĐĂĂƚƉƌĂŬƟũŬ͘^ƚĞLJŐĞƌ͘s͘- ’s-Hertogenbosch
ǁǁǁ͘ĞƵƌŽƉĞĞƐďĞƐƚƵƵƌƐƌĞĐŚƚ͘ŶůͲϬϳϯϲϮϭϵϰϲϱ
WƌŽĨ͘ŵƌ͘ůŝĞƐ^ƚĞLJŐĞƌ͕advocaat
Elies is gespecialiseerd in het Europees
bestuursrecht zoals de aanbesteding, vrij
verkeer, mededinging, staatssteun en
gereguleerde markten.
ĚǀŽĐĂƚĞŶŬĂŶƚŽŽƌǁŝŶŬĞůƐ
ǁǁǁ͘njǁŝŶŬĞůƐĂĚǀŽĐĂƚĞŶ͘ŶůͲ,ŽŶƐĞůĞƌƐĚŝũŬͲϬϭϳϰϲϯϭϴϲϰ
Dƌ͘ĚƌƐ͘:ƵůŝģƩĞǁŝŶŬĞůƐ͕advocaat
/ŬŚĞůƉƵďŝũ͗
ͻWƌŽũĞĐƚŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ
ͻĞƐƚĞŵŵŝŶŐƐƉůĂŶǁŝũnjŝŐŝŶŐ
ͻ^ĐŚĂĚĞǀĞƌŐŽĞĚŝŶŐǀĂŶĚĞŽǀĞƌŚĞŝĚ
Direct naar kantoor/specialist?
Bezoek www.mr-online.nl/specialisme
Inhoud
833
Prof. mr. T.B.M. Spronken
‘Meer of minder’
Wetenschap 673
834
J.I. Huijer LLM
Waarheidsvinding in de
jeugdbescherming
Een juridisch perspectief
Essay 674
841
848
853
Prof. mr. A.A. Quaedvlieg
Zelfplagiaat is geen
wetenschapsfraude
Reacties 677-678
854
Mr. A.H. Sas
Geen adviesrecht voor zielig
slachtoffer?
Mr. A.F. de Savornin Lohman 855
Naschrift
Rubrieken
679-690 Rechtspraak
691 Boeken
692-704 Tijdschriften
705-712 Wetgeving
713-715 Nieuws
716 Universitair nieuws
717 Personalia
718 Agenda
SAMENLEVING die
ž Filosofie van en kanttekeningen bij
de ‘rechter nieuwe stijl’
ž Alcoholslotprogramma (ASP) hoort
ž Zelfplagiaat geen wetenschapsfraude
ž Meer over adviesrecht slachtoffers
856
868
869
876
885
887
889
890
P. 830-891 JAARGANG 89 4 APRIL 2014
DIVERSITEIT te
waarborgen en te
BEHOUDEN
Pagina 833
Anders dan in het
STRAFRECHT zijn de
rechtsgronden van de
JEUGDBESCHERMINGSMAATREGELEN aan te
duiden als OPEN
NORMEN, waardoor
een GEBREK AAN
LEGITIMATIE voor gedwongen overheidsingrijpen dreigt
Pagina 838
Deze als NIEUW gepresenteerde, maar in feite OEROUDE,
RECHTER staat voor een
bepaalde BENADERING van
recht en samenleving, en voor
een bepaald idee van de ROL
VAN DE RECHTER in die
samenleving
Pagina 844
Pagina 000
Pagina 849
Omslag: Pinokkio poppen te koop, Florence
13
VRIJHEID en
Voor een BELANGENAFWEGING bij de oplegging
van het ALCOHOLSLOT
PROGRAMMA bestaat
binnen de huidige bestuursrechtelijke regelgeving GEEN
RUIMTE
© Gordon Mills / Alamy
WAARHEID IN DE
JEUGDBESCHERMING
gebaseerd is op
Mr. N. de Vries
Mr. G.J.M. van Spanje
Mr. L.P. Kabel
Straffen horen in het
strafrecht thuis
ASP una via
Opinie 676
NEDERLANDS JURISTENBLAD
ENIGE middel om een
in het strafrecht thuis
Mr. S. Dijkstra
De ‘rechter nieuwe stijl’
De achterliggende filosofie en
enkele kritische kanttekeningen
Focus 675
De DIALOOG is het
10304665
Vooraf 672
De term ‘ZELFPLAGIAAT’ is
een CONTRADICTIO IN
TERMINIS
Pagina 853
Sommige SLACHTOFFERS
willen NIET VERGEVEN,
maar juist voor zichzelf
OPKOMEN
Pagina 854
De term ‘ADVIESRECHT’
roept VERWACHTINGEN op
bij het slachtoffer, die NIET
AANSLUITEN bij wat
rechtens wordt
WAARGEMAAKT
Pagina 855
UITGANGSPUNT moet zijn
dat het UITBLIJVEN van een
rechterlijke BESLISSING
binnen REDELIJKE
TERMIJN steeds leidt tot
IMMATERIËLE SCHADE
Pagina 885
NEDERLANDS JURISTENBLAD
Opgericht in 1925 Eerste redacteur J.C. van Oven
toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging
vanaf de eerste levering, vooraf gefactureerd voor de vol-
Erevoorzitter J.M. Polak
t.b.v. de elektronische ontsluiting van het NJB.
ledige periode. Abonnementen kunnen schriftelijk tot drie
Redacteuren Tom Barkhuysen, Ybo Buruma, Coen Drion,
Logo Artikelen met dit logo zijn door externe peer
maanden voor de aanvang van het nieuwe abonnements-
Ton Hartlief, Corien (J.E.J.) Prins (vz.), Taru Spronken,
reviewers beoordeeld.
jaar worden opgezegd; bij niet-tijdige opzegging wordt het
Peter J. Wattel
Citeerwijze NJB 2014/[publicatienr.], [afl.], [pag.]
abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Medewerkers Barend Barentsen, sociaal recht (socialeze-
Redactiebureau Bezoekadres: Lange Voorhout 84,
Gebruik persoonsgegevens Kluwer BV legt de gegevens
kerheidsrecht), Stefaan Van den Bogaert, Europees recht,
Den Haag, postadres: Postbus 30104, 2500 GC Den Haag,
van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonne-
Alex F.M. Brenninkmeijer, alternatieve geschillen-
tel. (0172) 466399, e-mail [email protected]
ments-)overeenkomst. De gegevens kunnen door Kluwer,
beslechting, Wibren van der Burg, rechtsfilosofie en
Internet www.njb.nl en www.kluwer.nl
of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te
rechtstheorie, G.J.M. Corstens, Europees strafrecht,
Secretaris, nieuws- en informatie-redacteur Else Lohman
informeren over relevante producten en diensten. Indien u
Remy Chavannes, technologie en recht, Eric Daalder,
Adjunct-secretaris Berber Goris
hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen.
bestuursrecht, Caroline Forder, personen-, familie- en
Secretariaat Nel Andrea-Lemmers
Media advies/advertentiedeelname Maarten Schuttél
jeugdrecht, Janneke H. Gerards, rechten van de mens,
Vormgeving Colorscan bv, Voorhout, www.colorscan.nl.
Capital Media Services
Ivo Giesen, burgerlijke rechtsvordering en rechtspleging,
Uitgever Simon van der Linde
Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen
Aart Hendriks, gezondheidsrecht, Marc Hertogh, rechts-
Uitgeverij Kluwer, Postbus 23, 7400 GA Deventer.
Tel. 024 - 360 77 10, [email protected]
sociologie, P.F. van der Heijden, internationaal arbeidsrecht,
Op alle uitgaven van Kluwer zijn de algemene leverings-
ISSN 0165-0483 NJB verschijnt iedere vrijdag, in juli en
C.J.H. Jansen, rechtsgeschiedenis, Piet Hein van Kempen,
voorwaarden van toepassing, zie www.kluwer.nl.
augustus driewekelijks. Hoewel aan de totstandkoming van
straf(proces)recht, Harm-Jan de Kluiver, ondernemings-
Abonnementenadministratie, productinformatie Kluwer
deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de
recht, Willemien den Ouden, bestuursrecht, Stefan Sagel,
Afdeling Klantcontacten, www.kluwer.nl/klantenservice,
auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijk-
arbeidsrecht, Nico J. Schrijver, volkenrecht en het recht der
tel. (0570) 673 555.
heid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch
intern. organisaties, Ben Schueler, omgevingsrecht,
Abonnementsprijs (per jaar) Tijdschrift: € 310 (incl. btw.).
voor gevolgen hiervan. Voor zover het maken van kopieën
Thomas Spijkerboer, migratierecht, T.F.E. Tjong Tjin Tai,
NJB Online: Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 340 (excl.
uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m
verbintenissenrecht, F.M.J. Verstijlen, zakenrecht,
btw), extra gebruiker € 100 (excl. btw). Combinatieabon-
16m Auteurswet j°. Besluit van 29 december 2008, Stb.
Dirk J.G. Visser, auteursrecht en intellectuele eigendom,
nement: Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 340 (excl.
2008, 583, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde
Inge C. van der Vlies, kunst en recht, Rein Wesseling,
btw). Prijs ieder volgende gebruiker € 100 (excl. btw). Bij
vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te
mededingingsrecht, Reinout Wibier, financieel recht,
dit abonnement ontvangt u 1 tijdschrift gratis en krijgt u
Hoofddorp (Postbus 3051, 2130 KB).
Willem J. Witteveen, staatsrecht
toegang tot NJB Online. Zie voor details: www.njb.nl (bij
abonneren). Studenten 50% korting. Losse nummers
€ 7,50. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment
verzoek van de redactie aanbieden van artikelen impliceert
worden aangegaan voor de duur van minimaal één jaar
Nationaal
ArbeidsRecht
Diner
2014
Auteursaanwijzingen Zie www.njb.nl. Het al dan niet op
DE PRAKTIJK VAN HET
NIEUWE ONTSLAGRECHT
12 JUNI 2014 | EYE FILMMUSEUM, AMSTERDAM
www.kluwer.nl/arbeidsrechtdiner
3
Georganiseerd
door de redactie
van het tijdschrift
ArbeidsRecht
Vooraf
672
‘Meer of minder?’
13
Op 29 maart werd het 200-jarig bestaan van
onze Grondwet herdacht, waarvan het eerste
artikel iedereen het recht op gelijke behandeling garandeert en discriminatie verbiedt. Tegelijkertijd
stonden bij politiebureaus lange rijen met honderden
mensen die aangifte tegen Wilders deden vanwege zijn
toespraak op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen
waarbij hij zijn toehoorders vroeg of ze meer of minder
Marokkanen wilden en het publiek vol vuur ‘minder’ scandeerde. Het was een demonstratie dat de Grondwet leeft.
Het zal nog wel even duren voordat het woord ‘minder’
zijn nare bijsmaak verliest. Meer nog dan de kwestie of
hetgeen Wilders heeft gezegd strafbaar is, zou ons moeten
bezig houden hoe moet worden omgegaan met de PVVachterban die, als we de opiniepeilingen moeten geloven,
toch grotendeels achter Wilders’ uitlatingen blijft staan.
Over hoe het komt dat de doembeelden over buitenlanders, de Islam en de gevolgen van Europeanisering bij
een niet onaanzienlijk deel van onze bevolking, net zoals
in de ons omringende landen, in vruchtbare aarde valt is
al veel geschreven.
Verhelderend is mijns inziens in dit verband wat de
Franse socioloog Emile Durkheim in ‘The Division of
Labor in Society’1 schrijft, waarin hij het vraagstuk van
sociale cohesie bij de overgang van de pre-moderne naar
de moderne samenleving analyseert. Durkheim onderscheidt twee soorten van solidariteit die samenlevingen
binden. In de meer primitieve samenlevingen waar er
nauwelijks sprake is van een sociale arbeidsdeling en
ieder (gezin) in beginsel zelfvoorzienend is, wordt de
samenhang van het samenlevingsverband sterk bepaald
door een collectief bewustzijn waarbij vooral de gelijkgeaardheid van mensen die er deel van uitmaken de
cohesiefactor is. Durkheim noemt dit mechanische
solidariteit. Kenmerkend voor daarop gebaseerde samenlevingen is dat afwijkend gedrag of afwijkende opvattingen worden bestraft of de personen die die huldigen
worden buitengesloten, omdat afwijking van de gedeelde
normen en waarden als zodanig een bedreiging is voor de
collectiviteit. De manier waarop China omgaat met haar
dissidenten is daar een goed voorbeeld van. De kracht van
de sociale binding bestaat in het gemeenschappelijke dat
alle betrokkenen delen.
In moderne samenlevingen is de arbeidsverdeling
veel meer gedifferentieerd en zijn mensen afhankelijk van
elkaar in hun bestaansvoorziening. Dat vereist tolerantie
en daardoor ontstaat er ruimte voor individualiteit en
diversiteit. Sterker nog, diversiteit is juist de kracht van
de moderne samenleving en stelt haar in staat zich aan te
passen en te ontwikkelen. Daarbij hoort ook een ander
type solidariteit dat door Durkheim organische solidariteit wordt genoemd, naar analogie van een complex
menselijk orgaan waarvan ieder onderdeel zijn eigen
functie en kenmerken heeft en het geheel alleen functio-
Reageer op NJBlog.nl op het Vooraf
neert bij de gratie van deze verschillen. In een samenleving die gekenmerkt wordt door organische solidariteit
staan ook de individuele vrijheidsrechten en respect voor
ieders persoonlijke eigenheid en identiteit voorop.
De ontwikkeling van mechanische solidariteit naar
organische solidariteit is geen lineaire. Er zijn nog steeds
samenlevingen die in belangrijke mate gebaseerd zijn op
mechanische solidariteit en ook binnen moderne samenlevingen kunnen we structuren die hierop gebaseerd zijn
terugvinden, die gevoed worden door een in ons allen
ingebakken behoefte te behoren tot een groep die hetzelfde denkt en er hetzelfde uitziet. Meestal zijn dat onschuldige vormen zoals het oranje-legioen dat zich opmaakt
voor een voetbalkampioenschap. Dat biedt veiligheid en
geborgenheid. Maar er zijn ook situaties waarin het
schuurt. Zeker in tijden van economische onzekerheid
waarin mensen zich bedreigd voelen in hun bestaan ontstaat er een soort instinctieve reflex terug te vallen op
waarden die zijn gebaseerd op mechanische solidariteit.
De neiging om ons terug te trekken in een cocon van
gelijkgestemden is de voedingsbodem voor ongelijke
behandeling van elementen die daaraan vreemd zijn en
kan ontwrichtend werken voor een samenleving die overwegend gebaseerd is op organische solidariteit en diversiteit zoals de onze.
Paradoxaal genoeg is de reactie van het vormen van
een cordon sanitaire om de PVV, waartoe nu door sommige politieke partijen wordt opgeroepen, in wezen gebaseerd op het mechanisme van mechanische solidariteit:
uitsluiten en straffen van gedachtegoed of gedrag dat niet
wordt geaccepteerd. Ik denk dat het daarom ook weinig
effectief is. Daarmee wil ik niet beweren dat schadelijk en
afwijkend gedrag, zoals discriminatie, niet bestraft zou
moeten worden, maar in het politieke discours is de dialoog het enige middel om een samenleving die gebaseerd
is op vrijheid en diversiteit te waarborgen en te behouden. Daarin moeten groepen niet worden uitgesloten of
zich uitgesloten voelen, dat geldt net zo goed voor de
PVV-aanhang, als voor de mensen met Marokkaanse wortels. Dit is een van de grote uitdagingen waar onze samenleving voor staat. Daarom is het goed dat premier Rutte in
het Jeugdjournaal de Marokkaanse kinderen verzekerde
dat niemand zomaar Nederland zal worden uitgezet, al
had hij wat mij betreft in deze context het woord ‘zomaar’
kunnen weglaten. Mensen van Marokkaanse afkomst, of
welke afkomst dan ook die deel uitmaken van onze
samenleving moeten zich verzekerd weten van onze solidariteit als zij op grond van hun identiteit worden aangevallen of weggezet.
Taru Spronken
1. Oorspronkelijk ‘De la division du travail social’ 1893, in het Engels verschenen bij Free Press
of Blencoe, 1964.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
833
Wetenschap
673
Waarheidsvinding in de
jeugdbescherming
Een juridisch perspectief
Joost Huijer1
Lange tijd speelde het streven naar waarheidsvinding slechts een marginale rol in het jeugdbeschermingsrecht.
Waarheidsvinding werd geassocieerd met publiekrechtelijke rechtsgebieden waarin de staat intervenieert in de
rechten en vrijheden van burgers. Het jeugdbeschermingsrecht is weliswaar civielrechtelijk van aard, toch kan
de overheid op dit gebied fors ingrijpen in het leven van burgers. Na alarmerende berichten over gebrekkige
besluitvorming in het systeem van jeugdbescherming op basis van onjuiste of onvolledige informatie en een
onderzoek van de Kinderombudsman dat op verschillende fronten forse kritiek levert op de wijze van
rapporteren in de keten jeugdzorg is nu via amendering in de Jeugdwet een plicht tot waarheidsvinding in de
wet verankerd. Maar er is meer nodig om waarheidsvinding in de hele keten te internaliseren. Te beginnen met
eenduidige rapportages waarin een onderscheid wordt aangebracht tussen feiten, visies en interpretaties.
Inleiding
De notie van waarheidsvinding speelt van oudsher een
cruciale rol in publiekrechtelijk georiënteerde rechtsgebieden. In die geschillen waarin de staat intervenieert in de
persoonlijke rechten en vrijheden van burgers vormt het
streven naar waarheidsvinding een voorwaarde om deze
inbreuk van een deugdelijke legitimatie te voorzien. Zo
wordt in de strafrechtswetenschap het correct vaststellen
van het werkelijke gebeurde (de materiële waarheid) als
noodzakelijk streven gezien om te voldoen aan de hoofddoelstelling van het strafproces, te weten het correct
toepassen van het materiële strafrecht.2
In het jeugdbeschermingsrecht speelt het streven
naar waarheidsvinding slechts een marginale rol, zo is
lange tijd het uitgangspunt geweest. Deze stelling lijkt
inmiddels achterhaald. In de media verschijnen regelmatig artikelen waarin de noodklok wordt geluid over
besluitvorming in het systeem van jeugdbescherming op
basis van onjuiste of onvolledige informatie.3 Gelijktijdig
wordt in recente publicaties het belang van waarheidsvinding in het civiele procesrecht benadrukt.4 Ook de Tweede
Kamer heeft zich bewust getoond van voornoemde problematiek door bij de behandeling van de Jeugdwet via
amendering een plicht tot waarheidsvinding in de wet te
verankeren.5 Daarnaast is de Kinderombudsman verzocht
onderzoek te doen naar de wijze waarop het feitenonderzoek in de jeugdzorgketen vorm krijgt.6 Het op 10 decem-
834
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
ber jl. gepubliceerde onderzoek levert op verschillende
fronten forse kritiek op de wijze van rapporteren in de
keten jeugdzorg, maar benadrukt tevens de complexe
werkelijkheid waar gezinsvoogden, hulpverleners en
raadsonderzoekers dagelijks mee te maken hebben.7 Die
complexe werkelijkheid betekent dat doorgaans uit een
wirwar van (tegenstrijdige) signalen de zorgen omtrent de
minderjarige geconcretiseerd moeten worden, zonder dat
de betrokken ketenpartners daarbij gebruik kunnen
maken van vergaande (opsporings)middelen.
Het leidt echter geen twijfel dat het zo correct mogelijk vaststellen van de feiten en omstandigheden van
groot belang is voor het nemen van een zorgvuldige, goed
onderbouwde beslissing ten aanzien van het kind en zijn
ouders/verzorgers. De wijze waarop de onderbouwing van
deze inbreuken vorm krijgt verdient dan ook maximale
aandacht.
In deze bijdrage wordt allereerst de achtergrond van
de huidige discussie geschetst door een korte weergave
van de belangrijkste standpunten zoals naar voren
komend in de media, vakliteratuur en politiek. Daarbij
wordt tevens aandacht besteed aan enkele conclusies en
aanbevelingen uit het onderzoek van de Kinderombudsman. Vervolgens wordt echter gekozen voor een juridisch
perspectief ten aanzien van het begrip waarheidsvinding
en de implicaties voor het jeugdbeschermingsrecht. Daarna worden verschillende argumenten aangedragen waar-
om juist in het systeem van jeugdbescherming waarheidsvinding meer aandacht en gelding zou moeten krijgen,
maar komen tevens enkele knelpunten aan bod. Tot slot
worden enkele aanbevelingen gedaan die mogelijkerwijs
kunnen bijdragen aan een verbetering van de objectieve
bewijsgaring en toetsing in jeugdbeschermingszaken.
Problematiek
De huidige discussie omtrent het nut en de noodzaak van
het streven naar waarheidsvinding in de procedure van
jeugdbescherming is met name ingegeven door aanhoudende kritiek vanuit maatschappelijke hoek. Met enige
regelmaat verschijnen in de media artikelen waarin wordt
gewezen op (vermeende) onzorgvuldige besluitvorming
van de zijde van Bureau Jeugdzorg.8 De kritiek richt zich
voornamelijk op de matige kwaliteit van rapporteren,
waardoor, zo is het verwijt, besluitvorming geregeld
plaatsvindt op basis van lacuneuze informatie.9 Meer specifiek richt de kritiek zich op het gebrek aan onderscheid
in de rapportage tussen feiten en meningen waardoor
ouders zich machteloos voelen om de visie van de betrokken gezinsvoogd, die als feitelijke weergave wordt gepresenteerd, te weerleggen. Zo wordt gesteld dat informatie
soms jarenlang blijft terugkomen in dossiers ook als
inmiddels is aangetoond dat deze informatie onjuist of
gedateerd is.10 Uiteindelijk wordt in voornoemde artikelen
geconcludeerd dat in het systeem van jeugdzorg niet, of
niet voldoende aan waarheidsvinding wordt gedaan, een
zienswijze die de betreffende ketenpartners overigens
geruime tijd ook zelf hebben ondersteund. Naar aanleiding van voornoemde berichtgeving beaamt de brancheorganisatie Jeugdzorg Nederland dat ten aanzien van de
kwaliteit van de rapportages nog grote vooruitgang moet
worden geboekt.11
De vele klachten omtrent het handelen van de
Bureaus Jeugdzorg heeft de Nationale Ombudsman ertoe
gebracht middels een artikel in het Tijdschrift- voor
Familie- en Jeugdrecht een pleidooi te houden waarin hij
benadrukt dat waarheidsvinding in de jeugdzorg van het
grootste belang moet worden geacht. In zijn ogen moet
het begrip waarheidsvinding binnen de jeugdzorg niet
worden gezien als een absolute plicht om de materiële
waarheid te achterhalen, zoals in het strafrecht, maar veel
meer als een aansporing om binnen redelijke grenzen te
streven naar het achterhalen van de juiste informatie.12
Tot slot zij gewezen op de aandacht die het onderwerp waarheidsvinding vanuit de politiek krijgt. Bij
behandeling van de Jeugdwet in de Tweede Kamer is middels amendering opgenomen dat de Raad voor de Kinderbescherming en gecertificeerde instellingen verplicht
worden de van belang zijnde feiten volledig en naar waarheid aan te voeren.13 Daarnaast heeft de Tweede Kamer de
Kinderombudsman verzocht de rol van waarheidsvinding
in het systeem van jeugdzorg te onderzoeken.14 In het
onderzoek is het besluitvormingsproces onderzocht van
de eerste zorgmelding tot aan de uitspraak van de kinderrechter, door met de verschillende ketenpartners en
betrokkenen te spreken en indicatief dossieronderzoek te
verrichten. In algemene zin wordt geconcludeerd dat het
AMK, Bureau Jeugdzorg en de Raad deskundig en professioneel te werk gaan, maar dat fouten ‘met enige regelmaat’
Meer specifiek richt de kritiek zich
op het gebrek aan onderscheid in de
rapportage tussen feiten en meningen
voorkomen.15 Deze conclusie – kennelijk gebaseerd op de
zienswijze van ouders dat er vaak fouten worden gemaakt
en de zienswijze van de ketenpartners dat er soms fouten
worden gemaakt –16 is mager onderbouwd. De daaropvolgende conclusie dat de foutmarges omlaag moeten kent
dan ook eenzelfde manco als wat de ketenpartners wordt
verweten; de beschikbare onderzoekgegevens zijn niet
voldoende concreet om deze conclusie te dragen. Desondanks bevat het onderzoek interessante elementen die bijdragen aan het inzichtelijk maken van de wijze waarop
informatieverzameling- en normering plaatsvindt in de
keten van jeugdzorg. Daarnaast worden enkele waardevolle aanbevelingen gedaan die toezien op het onderscheid
Auteur
Prinsen, ‘Of een beschuldiging waar is, doet
bescherming waarmee wordt bedoeld het
10. Zie bijv. de Volkskrant 13 april 2011 en
1. J.I. Huijer LLM is als docent en promo-
er bij de kinderrechter niet toe’, NRC Han-
(justitiële) kader van gedwongen overheids-
meer recentelijk Algemeen Dagblad 17
vendus verbonden aan het Molengraaff
delsblad 19 maart 2011, en meer recentelijk
ingrijpen in het gezinsleven.
augustus 2013.
Instituut voor Privaatrecht en de faculteit
Algemeen Dagblad 17 augustus 2013.
7. Rapport Kinderombudsman: Is de zorg
11. Algemeen Dagblad 17 augustus 2013,
Sociale Wetenschappen van de Universiteit
4. R.H. de Bock, Tussen waarheid en onze-
gegrond? Analyse van het feitenonderzoek
p.4.
Utrecht. Zijn promotieonderzoek omvat
kerheid; over het vaststellen van feiten in
aan de basis van ingrijpende jeugdzorgbe-
12. M. van Zanten & A.F.M. Breninkmeijer,
dossieronderzoek bij de RvdK naar de recht-
de civiele procedure, Deventer: Kluwer
slissingen, 10 december 2013.
‘Waarheidsvinding van groot belang in de
vaardiging van kinderbeschermingsmaatre-
2011 en M. van Zanten & A.F.M. Brennink-
8. O.a. Algemeen Dagblad 17 augustus
jeugdbescherming’, FJR 2011/76.
gelen in de praktijk.
meijer, ‘Waarheidsvinding van groot belang
2013, p. 4; de Volkskrant 13 april 2011; De
13. Kamerstukken II 2012/13, 33 684, nr.
in de jeugdbescherming’, FJR 2011, p.197-
Telegraaf 24 augustus 2013, p. 7.
32.
Noten
199.
9. Algemeen Dagblad 17 augustus 2013, p.
14. Kamerstukken II 2012/13, 33 400-XVI,
2. J.H. Crijns en P.P.J. van der Meij, ‘Over de
5. Kamerstukken II 2012/13, 33 684, nr.
4; de Volkskrant 13 april 2011. Naar aanlei-
nr.36.
grenzen van de materiële waarheidsvinding’,
32.
ding van eerdergenoemde berichtgeving in
15. Rapport Kinderombudsman: Is de zorg
in: R.H. Haveman en H.C. Wiersinga (red.),
6. De term jeugdzorg is breder en omvat
de media geven zowel de betreffende krant
gegrond? Analyse van het feitenonderzoek
Langs de randen van het strafrecht, Nijme-
tevens alle vormen van jeugdhulpverlening
als de Kinderombudsman aan overstelpt te
aan de basis van ingrijpende jeugdzorgbe-
gen: Wolf Legal Publishers 2005, p. 46.
en jeugd-ggz in het vrijwillig kader. Deze
zijn met reacties van betrokkenen die
slissingen, 10 december 2013, p. 92.
3. Zie bijv. de Volkskrant 13 april 2011; P.
bijdrage richt zich met name op de jeugd-
menen onrechtvaardig te zijn behandeld.
16. Idem, p.92.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
835
Wetenschap
tussen feiten en meningen, het standaard toepassen van
hoor en wederhoor in de rapportages, het duidelijk en
navolgbaar wegen van de beschikbare informatie en het
bijvoegen van eventuele externe rapportages van deskundigen.17 Verschillende van deze aanbevelingen zullen later
in deze bijdrage nog worden besproken.
Waarheidsvinding als juridisch concept
Het meest opvallende aan de tot nu toe gevoerde discussie is dat nog nauwelijks aandacht is besteed aan het
begrip waarheidsvinding in de juridische context. Ook het
onderzoek van de Kinderombudsman zwijgt over de
invloed van het civiele recht op de aard en omvang van
het begrip waarheidsvinding. Mogelijk is dit een bron van
onduidelijkheid waardoor de suggestie kan ontstaan dat
waarheidsvinding slechts een rol in het strafrecht zou spelen.18 Niets is echter minder waar. Waarheidsvinding is
nauw verbonden met rechtsgebiedoverschrijdende noties
als rechtvaardigheid, wetmatigheid en behoorlijkheid.19
Als wordt gesproken over ‘de waarheid’ in het kader van
Als wordt gesproken over
‘de waarheid’ in het kader
van een rechtsstrijd dan
betreft dit altijd een
geconstrueerde werkelijkheid
een rechtsstrijd dan betreft dit altijd een geconstrueerde
werkelijkheid; dat wil zeggen een waarheid die is vormgegeven binnen een zeker juridisch perspectief.20 De inhoudelijke bepaling van het begrip waarheidsvinding is dan
ook overwegend gekoppeld aan de gevoerde rechtsstrijd.
Hier ligt waarschijnlijk de oorsprong van het hardnekkige
misverstand dat in het straf- of bestuursrecht wordt
gestreefd naar het achterhalen van de materiële waarheid
en in het civiele recht slechts de formele of relatieve waarheid heeft te gelden.21 Met materiële waarheid wordt
bedoeld het achterhalen van hetgeen werkelijk is gebeurd.
De formele waarheid daarentegen betreft de waarheid
zoals deze binnen de begrenzingen van het proces is vast
komen te staan, wat dus niet per definitie het ‘werkelijk’
gebeurde hoeft te zijn.
In het civiele recht vindt de begrenzing van het
geschil doorgaans plaats aan de hand van hetgeen door
partijen naar voren wordt gebracht, maar ook binnen het
strafrecht en bestuursrecht vindt begrenzing van het waarheidsbegrip plaats, bijvoorbeeld door de tenlastelegging of
het oorspronkelijke besluit van een bestuursorgaan. Het is
derhalve onjuist om beide waarheidsbegrippen tegenover
elkaar te plaatsen met de vaststelling dat in het civiele procesrecht slechts de formele waarheid heeft te gelden. Hoogstens kan worden betoogd dat het rechtsgebied naar keuze
van invloed is op de aard en omvang van het begrip. Het
publiekrechtelijke karakter van het strafrecht stimuleert
836
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
materiële waarheidsvinding en vormt zelfs een voorwaarde
ter legitimatie van het overheidsingrijpen. Het civiele proces is van nature minder geëquipeerd voor het streven
naar materiële waarheidsvinding hetgeen zijn oorsprong
vindt in de geldende partijautonomie en daaraan verbonden lijdelijkheid van de civiele rechter. De lijdelijkheid van
de civiele rechter (vergelijk artikel 24 Rv) geldt echter niet,
of in veel mindere mate voor zaken waarin het rechtsgevolg niet ter vrije beschikking van partijen staat, zoals in
het jeugdbeschermingsrecht.22
Asser benadrukt daarnaast ten aanzien van het verschil tussen beide waarheidsbegrippen dat een beroep op
de lijdelijkheid van de rechter en daarmee op de begrenzingen van het geschil, nooit een excuus mogen vormen om
onverschillig te staan tegenover het streven om de ‘werkelijke’ waarheid te achterhalen.23 Uiteindelijk moet dus
ongeacht het rechtsgebied waarbinnen de rechtsstrijd vorm
krijgt de doelstelling zijn om de formele waarheid – de
waarheid die in het proces vast komt te staan – zo min
mogelijk af te laten wijken van de materiële waarheid.
De vraag blijft echter op welke manier inhoudelijk
invulling kan worden gegeven aan de notie van waarheidsvinding. Cleiren beschrijft drie sterk verweven componenten die tezamen het begrip juridische waarheidsvinding
binnen het strafproces omvatten: naast feitenvaststelling
volgens logische, empirische en ervaringsgerichte wetenschappen, omvat juridische waarheidsvinding tevens een
materiële en een processuele component.24 Ook voor het
jeugdbeschermingsrecht kan deze onderverdeling in drie
componenten verhelderend werken:
1. De feitenvaststelling in het besluitvormingsproces
vindt plaats vanaf de eerste zorgmelding (doorgaans bij
het AMK). Daarna dient verificatie van de feiten uitgevoerd te worden door Bureau Jeugdzorg en tenslotte de
Raad voor de Kinderbescherming in het initiële raadsonderzoek, hetgeen kan leiden tot een verzoek om een
jeugdbeschermingsmaatregel. Is de maatregel eenmaal
toegewezen door de kinderrechter dan komt de verantwoordelijkheid ten aanzien van de feitenverzameling bij
de Bureaus Jeugdzorg te liggen en heeft de Raad voor de
Kinderbescherming nog slechts een controlerende taak.
2. De materiële component ziet toe op het wettelijk
kader dat van toepassing is op jeugdbeschermingszaken,
dus primair de regelingen in boek 1, titel 14, afdeling 4
BW, de Wet op de Jeugdzorg en aanverwante regelgeving.
Ten aanzien van het toepasselijk wettelijk kader staan
wetswijzigingen op stapel die tevens belangrijke implicaties kunnen hebben voor de rol van waarheidsvinding in
de jeugdbeschermingsprocedure.25
3. De processuele component is in beginsel gebaseerd op het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering,
maar wordt tevens sterk beïnvloed door het in artikel 6
EVRM vervatte recht op een fair trial, de participatievereisten met betrekking tot de minderjarige die onder
andere voortvloeien uit artikel 12 IVRK en fundamentele
procesrechtelijke beginselen zoals het beginsel van hooren wederhoor. Kort gezegd omvat het processuele aspect
alle relevante vereisten binnen de jeugdbeschermingsprocedure die toezien op de verkrijging en normering van
bewijsmateriaal en de rechtspositie van de minderjarige
en/of zijn wettelijke vertegenwoordiger(s). Dit betekent
ook dat binnen de processuele component wordt gekeken
naar de mate waarin betrokkenen inspraak hebben tijdens
de feitenverzameling en in hoeverre zij binnen de procedure in staat worden gesteld om zich effectief te verweren
tegen de aangedragen informatie.
De kinderrechter speelt in alle drie de genoemde
componenten een centrale rol. Immers, waar het gaat om
feitenvaststelling is het uiteindelijk de rechter die beslist
welke aangedragen feiten en visies relevant zijn en of op
basis hiervan de veronderstelde ontwikkelingsbedreiging
voldoende aannemelijk kan worden gemaakt. Processuele
en materiële vereisten normeren daarbij de aard en
omvang van waarheidsvinding door de kinderrechter. Het
voornoemde onderscheid en de centrale rol die de rechter
hierin speelt komen later in deze bijdrage nog aan bod.
Waarheidsvinding in de jeugdbescherming:
noodzakelijk streven of onhaalbare
doelstelling?
Er zijn vanuit juridisch perspectief verschillende argumenten aan te voeren waarom het systeem van jeugdbescherming gebaat is bij het streven naar waarheidsvinding. Een
eerste argument kan worden gevonden in de aard van het
jeugdbeschermingsrecht. Het jeugdbeschermingsrecht
onderscheidt zich in verschillende opzichten van andere
terreinen binnen het civiele recht. Het civiele recht reguleert primair de verhouding tussen burgers onderling. In
beginsel zijn de procesrechtelijke regels zoals neergelegd in
het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering onverminderd van toepassing op jeugdbeschermingszaken. Zo is het
verzoek tot een maatregel van jeugdbescherming gebaseerd op de normale verzoekschriftprocedure zoals neergelegd in artikel 261 Rv e.v. Belangrijke aanvullingen met
betrekking tot het jeugdbeschermingsrecht zijn terug te
vinden in de artikelen 798 t/m 813 Rv waarin de belangrijkste procesrechtelijke regels naar voren komen inzake
rechtspleging betreffende het personen- en familierecht.
17. Idem, p. 95-96.
heid en waarheidsvinding in het recht (pre-
onzekerheid: over het vaststellen van feiten
recht; niet tot elke prijs’, in: C.P.M. Cleiren,
18. Moeilijk voorstelbaar is echter dat deze
adviezen voor de Nederlandse Juristen
in de civiele procedure (diss. Tilburg),
R.H. de Bock & C.J.M Klaassen, Het proces-
gedachte ook nog leeft bij kinderrechters,
Vereniging), Deventer: Kluwer 2012.
Deventer: Kluwer, 2011, p. 73 e.v.
recht en de waarheidsvinding, preadviezen
zoals blijkt in het onderzoek van de Kinder-
20. C.P.M. Cleiren, ‘Waarheid in het straf-
22. T&C Burgerlijke Rechtsvordering, com-
voor de Nederlandse Vereniging voor Pro-
ombudsman.
recht; niet tot elke prijs’, in: C.P.M. Cleiren,
mentaar art. 24 Rv.
cesrecht, Den Haag: Boom Juridische Uitge-
19. W.D.H. Asser, Grenzen aan de waar-
R.H. de Bock & C.J.M Klaassen, Het proces-
23. W D H Asser, Grenzen aan de waar-
vers 2001, p. 11.
heidsvinding in burgerlijke zaken, Heiligt
recht en de waarheidsvinding, preadviezen
heidsvinding in burgerlijke zaken, Heiligt het
25. Zowel de herziening kinderbescher-
het doel de bewijsmiddelen? (preadvies
voor de Nederlandse Vereniging voor Pro-
doel de bewijsmiddelen? (preadvies voor de
mingsmaatregelen als de nieuwe Jeugdwet
voor de Nederlandse Vereniging voor Pro-
cesrecht, Den Haag: Boom Juridische Uitge-
Nederlandse Vereniging voor Procesrecht
zijn reeds aanhangig bij de Eerste Kamer,
cesrecht Deventer), Deventer: Kluwer 1991;
vers 2001, p. 10.
Deventer), Deventer: Kluwer 1991, p. 4-5.
Kamerstukken I 2013/14, 33 684, nr. A;
En meer recentelijk, M A. Loth e.a, Waar-
21. R.H. de Bock, Tussen waarheid en
24. C.P.M. Cleiren, ‘Waarheid in het straf-
Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 1-3.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
837
Wetenschap
Waar een dergelijke machtsconcentratie aan overheidszijde zich
aandient moeten ook vergaande eisen worden gesteld aan de
procedure op basis waarvan de besluitvorming tot stand komt
Het voornaamste verschil is gelegen in de verhouding tussen de procesdeelnemers in de jeugdbeschermingsprocedure. De specifieke verhouding tussen de procesdeelnemers
heeft invloed op de functie van waarheidsvinding in het
licht van de betekenis van rechtsgebieden, op het belang
van feiten, op de rol van partijen bij het vinden of het aandragen van de waarheid, op het belang van normering van
de methoden van waarheidsvinding en op de toetsing van
zowel het aangedragen bewijsmateriaal als de wijze van
verkrijging daarvan.26
Anders dan in overige civiele zaken kenmerkt het
jeugdbeschermingsrecht zich door een overwegend afhankelijke situatie van burgers ten opzichte van publieke
organen die bevoegd zijn om een maatregel te verzoeken.27 De toekenning van verstrekkende bevoegdheden
aan de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau
Jeugdzorg maakt dat het jeugdbeschermingsrecht primair
toeziet op de verhouding tussen staat en burger en
daarmee sterke overeenkomsten vertoond met het
bestuursrecht en het strafrecht. Waar een dergelijke
machtsconcentratie aan overheidszijde zich aandient
moeten ook vergaande eisen worden gesteld aan de procedure op basis waarvan de besluitvorming tot stand
komt, teneinde de ‘zwakke’ partij te beschermen tegen
willekeur en ongerechtvaardigd ingrijpen.
Een tweede argument is direct verbonden met de
toekenning van verstrekkende bevoegdheden aan Bureau
Jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming, namelijk de ingrijpendheid van de maatregelen waartoe zij
kunnen verzoeken. Hoewel de maatregelen van jeugdbescherming geen leedtoevoeging als doelstelling hebben,
zoals in het strafrecht, kunnen zij wel degelijk leed veroorzaken bij degenen die met jeugdbeschermingsrecht te
maken krijgen. Voor beide rechtsgebieden geldt dat het
resultaat van een rechterlijke beslissing kan zijn dat wordt
ingegrepen in de persoonlijke vrijheidsrechten die iedere
burger toekomen, weliswaar bestraffend in het strafrecht
en met een beschermende doelstelling in het jeugdbeschermingsrecht. De maatregelen van jeugdbescherming
maken inbreuk op het recht van het kind en de ouders op
een ongestoord gezinsleven zoals beschermd in artikel 8
EVRM en artikel 9 IVRK. Volgens vaste rechtspraak van
het Europees Hof is een vorm van gedwongen overheidsingrijpen in het gezinsleven slechts gerechtvaardigd in
uitzonderlijke gevallen en mogen er tevens de nodige
eisen worden gesteld aan de procedure die aan een dergelijke maatregel voorafgaat.28 Daar komt bij dat een machtiging uithuisplaatsing in een instelling voor gesloten
jeugdzorg een vorm van vrijheidsbeneming van minderjarigen betreft, hetgeen op basis van artikel 5 EVRM en artikel 37 sub b IVRK slechts is toegestaan in uitzonderlijke
gevallen en dan alleen onder zeer strikte voorwaarden. De
inzet van een beschermingsmaatregel is dus een ultimum
remedium net zoals de inzet van het strafrecht. Echter,
838
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
anders dan in het strafrecht zijn de rechtsgronden van de
jeugdbeschermingsmaatregelen aan te duiden als open
normen, waardoor een gebrek aan legitimatie voor
gedwongen overheidsingrijpen dreigt.29 Als dan het verzamelde feitenmateriaal waarmee invulling wordt gegeven
aan de rechtsgrond niet voldoende zorgvuldig tot stand is
gekomen, ontstaat het risico op een totaal gebrek aan
rechtszekerheid voor het kind en zijn ouders.
Tevens dienen enkele knelpunten te worden besproken die toezien op de haalbaarheid van waarheidsvinding
in jeugdbeschermingszaken en de mogelijk negatieve
invloed op de veiligheid van het kind. Beide aangedragen
punten zijn geen doorslaggevende argumenten om van
het streven naar waarheidsvinding af te zien. Wat betreft
de haalbaarheid is het belangrijk vast te stellen dat de kritiek zich niet primair richt op het geheel ontbreken van
feitelijke informatie in de rapportages, maar op een
gebrek aan onderscheid tussen objectief en subjectief
bronmateriaal. In plaats van het onhaalbare streven naar
louter objectieve bewijslast moet de nadruk dus liggen op
een correcte waardering van alle aangedragen informatie.
Een ander naar voren gebracht knelpunt is onlosmakelijk verbonden met de besluitvorming in het systeem
van jeugdbescherming, namelijk de uiterst lastige afweging omtrent de veiligheid van het kind. Hoe verhoudt
zich dit tot het streven naar waarheidsvinding? Waarheidsvinding in jeugdbeschermingszaken – zo is de
angst – is dermate tijdrovend dat de veiligheid van het
kind mogelijk in gevaar komt. Echter, een deugdelijk en
zorgvuldig onderbouwd verzoek legitimeert het eigen
handelen, vergroot de kans op acceptatie bij de betrokkenen en doet het meeste recht aan het welbevinden van
het kind. Voor die spoedeisende situaties waarin onmiddellijk gevaar voor de veiligheid van het kind is te duchten staat ons een aantal voorlopige maatregelen ter
beschikking, waarbij de bewijsdrempel terecht ook aanzienlijk lager ligt.
Conclusie
De discussie omtrent waarheidsvinding is uiterst actueel
gezien de recente maatschappelijke en politieke aandacht.
Jeugdrechtadvocaten, kinderrechters, betrokkenen, maar
ook de ketenpartners zelf laten zich met enige regelmaat
kritisch uit over de kwaliteit van rapporteren in jeugdbeschermingszaken. Op basis van de afwegingen in voorgaande paragraaf oogt de noodzaak tot het streven naar
waarheidsvinding in het systeem van jeugdbescherming
evident. De publiekrechtelijke verhouding tussen de procesdeelnemers en het ingrijpende karakter van de jeugdbeschermingsmaatregelen, vereisen een besluitvormingsprocedure waarin handelen op basis van deugdelijke en
actuele informatie het uitgangspunt moet zijn. Het streven naar waarheidsvinding veronderstelt echter niet dat
op een strafrechtelijke manier aan bewijsgaring moet wor-
den gedaan. In de rapportage omtrent jeugdbeschermingszaken blijft de visie van betrokken professionals
belangrijk, maar moet vooral nagedacht worden over
manieren om deze visie en informatie die als feitelijk kan
worden bestempeld beter van elkaar te onderscheiden.
Wanneer wordt gesproken over verbeteringen op het
vlak van de rapportage ontkomt men niet aan een analyse
van de kansen en beperkingen die het toepasselijk wettelijk kader biedt. Een van de hoofddoelstellingen van deze
bijdrage is te laten zien dat de aard en omvang van de
feitenvergaring worden genormeerd middels materiële en
processuele aspecten, alwaar zich belangwekkende ontwikkelingen voordoen met de op handen zijnde wetswijzigingen. Om dit te illustreren volgen enkele concrete
aanbevelingen waarbij waarheidsvinding als juridisch
concept wordt onderverdeeld in de drie eergenoemde
componenten. Daarnaast wordt vanuit het perspectief van
de kinderrechter nog een aanbeveling gedaan. Uiteindelijk kunnen deze aspecten mogelijk bijdragen aan een
effectievere procedure waarin meer rechtvaardigheid
wordt ervaren door de betrokkenen hetgeen een positieve
uitwerking kan hebben op de acceptatie van de verschillende maatregelen en de overheid meer legitimatie
verschaft ten aanzien van de beslissing tot gedwongen
ingrijpen in het gezinsleven.
Aanbevelingen
Rapportage
Waar het gaat om de feitenvergaring ten aanzien van de
rapportage door de verschillende ketenpartners ligt het
voor de hand om de manier waarop de informatie nu
wordt verzameld en geselecteerd kritisch en diepgaand te
analyseren. Het onderzoek van de Kinderombudsman
geeft slechts een globale indicatie over de prevalentie van
fouten in de rapportage. Daarbij lijkt het op basis van zijn
onderzoek en de maatschappelijke kritiek met name van
belang om de kwaliteit van rapporteren bij de Bureaus
Jeugdzorg scherp onder de loep te nemen. Hier lijkt de
urgentie van de problematiek nog niet voldoende doorgedrongen. Uiteindelijk moet dit leiden tot een goed
onderbouwd antwoord op de vraag die nog steeds open
ligt: hoe vaak worden fouten gesignaleerd in de jeugdbeschermingsrapportage en nog belangrijker, in hoeverre
heeft dit een negatieve invloed op de besluitvorming
omtrent het kind?
Één element verdient in dit licht extra aandacht.
Voor men een oordeel kan geven over het onderscheid
tussen feiten en meningen moet duidelijk zijn welke
informatie als feitelijk kan worden bestempeld. De familie-
kamer van de Rechtbank Amsterdam geeft in dit verband
een belangrijke aanzet. Zij laat in een brief aan Bjz en de
Raad weten voortaan scherper te toetsen of het verzoek
tot een maatregel middels concrete en toetsbare feiten is
onderbouwd.30 Concreet en toetsbaar betekent met name
dat de aangedragen informatie waar mogelijk kan worden
gestaafd met documenten.31 Voorbeelden zijn het bijvoegen van justitiële documentatie in het geval dat naar een
strafblad wordt verwezen, een verslag van een hulpverleningsinstelling indien wordt gesteld dat vrijwillige
hulpverlening heeft gefaald, of een bijgevoegd persoonlijkheidsonderzoek indien een stoornis wordt vermeld.32
Materiële component
Met betrekking tot de materiële component van waarheidsvinding kan worden gewezen op ontwikkelingen die
samenhangen met de invoering van de Jeugdwet en de
wettelijke herziening kinderbeschermingsmaatregelen.
Zoals eerder genoemd voorziet de Jeugdwet in een ‘waarheidsplicht’ hetgeen betekent dat rapportages en verzoekschriften van de Raad en Bureau Jeugdzorg volledig en
naar waarheid onderbouwd dienen te worden, waarbij
specifieke aandacht moet worden geschonken aan het
onderscheid tussen feiten, visies en interpretaties.33
Hoewel de noodzaak tot onderscheid tussen feiten en
meningen reeds terugkomt in het beleidskader van de
ketenpartners, lijkt extra nadruk op het belang van waarheidsvinding geen overbodige luxe. Of het voorstel in de
praktijk ook toegevoegde waarde heeft is echter in zijn
geheel afhankelijk van de specifieke invulling en consequenties wanneer niet wordt gehandeld overeenkomstig
de ‘waarheidsplicht’. Ten aanzien van de consequenties
wordt aansluiting gezocht bij het reeds op jeugdbeschermingszaken toepasselijke artikel 21 Rv, waarin staat dat
de rechter bij niet-naleving de gevolgtrekking kan maken
die hij geraden acht.
Een tweede ontwikkeling op materieelrechtelijk vlak
hangt samen met de wettelijke herziening kinderbeschermingsmaatregelen. Met de wetswijziging wordt voorzien
in een vergemakkelijking van de gegevensuitwisseling
met betrekking tot onder toezicht gestelde kinderen. Dit
veronderstelt dat betrokken professionals, zoals medici of
psychologen, ongeacht hun beroepsgeheim, informatie
over het kind of de ouders of verzorgers op verzoek van
de gezinsvoogd moeten delen met Bureau Jeugdzorg,
indien dit noodzakelijk wordt geacht voor de uitvoering
van de ondertoezichtstelling.34 Toestemming door de
ouder of verzorger met gezag is hiervoor niet meer noodzakelijk. De doelstelling om op deze manier meer zicht te
26. C.P.M. Cleiren, ‘Waarheid in het straf-
licht van mensenrechten, Stichting NJCM-
zodanig open zijn geformuleerd dat deze
element kan in belangrijke mate recht doen
recht; niet tot elke prijs’, in: C.P.M. Cleiren,
Boekerij 53, 2012, p. 112.
zelfstandig onvoldoende rechtvaardiging
aan het ultimum remedium- criterium zoals
R.H. de Bock & C.J.M Klaassen, Het proces-
28. Zie onder meer EHRM 17 december
bieden voor gedwongen overheidsingrijpen
opgenomen in de rechtsgrond van de OTS.
recht en de waarheidsvinding, preadviezen
2002, nr. 35731/97 (Venema vs. The
in het gezinsleven.
33. Kamerstukken II 2013/14, 33 684, nr.
voor de Nederlandse Vereniging voor Pro-
Netherlands), r.o. 70.
30. Brief aangehaald in Rapport Kinderom-
32.
cesrecht, Den Haag: Boom Juridische Uitge-
29. Zie hierover M. Bruning, Rechtvaardi-
budsman: Is de zorg gegrond? Analyse van
34. M. Bruning, ‘Herziening van kinderbe-
vers 2001, p. 14-15.
ging van kinderbescherming: naar een
het feitenonderzoek aan de basis van ingrij-
schermingsmaatregelen; wanneer is de
27. Bakker & Bentem, ‘Het indicatiebesluit:
nieuw maatregelenpakket na honderd jaar
pende jeugdzorgbeslissingen, 10 december
overheid aan zet’? in: I.Weijers, ‘Parens
waarborg of formaliteit?’, in: Duist, Forder
kinderbescherming, Deventer: Kluwer
2013, p. 82.
patriae en prudentie; grondslagen van
& Wolthuis, Kindvriendelijke opsluiting;
2002, p.146. Zij stelt dat de rechtsgronden
31. Idem, p.82.
jeugdbescherming, Amsterdam: SWP Uitge-
Gesloten plaatsing van jeugdigen in het
van de jeugdbeschermingsmaatregelen
32. Een scherpe toetsing op laatstgenoemd
verij 2012, p. 39.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
839
Wetenschap
krijgen op de thuissituatie en daarmee op de veiligheid
van het kind brengt ook met zich mee dat de gezinsvoogd
minder afhankelijk wordt van eigen waarnemingen. In
potentie kan dit de kwaliteit van de rapportages verbeteren hoewel er tevens grote risico’s aan kleven. Meer
informatie betekent (nog) meer verantwoordelijkheid.
Alles hangt dus af van de zorgvuldigheid waarmee met de
beschikbare informatie wordt omgegaan. Momenteel zijn
er nog grote zorgen over de gevolgen van een vereenvoudigde gegevensuitwisseling op het gebied van rechtsbescherming en de privacy van betrokkenen.35
breekt de betrokken gezinsvoogd op zitting dan is iedere
vorm van discussie bij voorbaat onmogelijk en kan slechts
worden verwezen naar de rapportage. Zoals genoegzaam
is gebleken is nu juist de kwaliteit van rapporteren aan
zware kritiek onderhevig. Uiteindelijk kunnen in zo’n
situatie dus grote vraagtekens worden gezet bij de mate
waarin betrokkenen effectief in staat worden gesteld om
verweer te voeren. Eventuele praktische bezwaren wegen
in dit geval niet op tegen het fundamentele recht om
feiten en omstandigheden aangevoerd door de verzoekende partij ter discussie te stellen.
Processuele vereisten
Ten aanzien van de processuele component van waarheidsvinding kan gewezen worden op de verschillende
vereisten die voortvloeien uit het in artikel 19 Rv neergelegde beginsel van hoor- en wederhoor. Ook de Kinderombudsman benadrukt in zijn onderzoek het belang van
hoor- en wederhoor in de jeugdbeschermingsprocedure.
Ten aanzien van de ketenpartners veronderstelt dit meer
dan alleen het weergeven van de visie van betrokkenen in
de rapportage, maar ook laten zien of en hoe de visie is
meegewogen. De Raad voor de Kinderbescherming wijst
in dit verband zelf op de mogelijkheid voor cliënten om
gegevens die terugkomen in de rapportage aan te mogen
vullen en/of te wijzigen.36
Rechterlijke motivering
Tot slot een laatste aanbeveling die zich specifiek richt op
de positie van de kinderrechter. Al decennialang wordt
gewezen op de vaak summiere rechterlijke motivering in
jeugdbeschermingszaken.37 Het gebruik van standaardformuleringen zonder inhoudelijke toelichting lijkt zich
moeizaam te verhouden met de voor vonnissen, arresten
en beschikkingen geldende motiveringsplicht.38 Hoewel
deze gang van zaken in de literatuur en tijdens parlementaire behandelingen geregeld naar voren is gebracht, lijkt
er op dit vlak, zeker ten aanzien van jeugdbeschermingszaken in eerste aanleg, nog onvoldoende veranderd.39 Met
de herziening kinderbeschermingsmaatregelen wordt de
kinderrechter verplicht de concrete bedreigingen in de
ontwikkeling van de minderjarige alsmede de daarop
afgestemde duur van de ondertoezichtstelling te vermelden (concept artikel 1:255 lid 5 BW). Dit veronderstelt dat
het slechts herhalen van de rechtsgrond in de nieuwe
situatie niet meer voldoende is. Doek stelt daarnaast dat
artikel 12 IVRK vereist dat in de rechterlijke beschikking
ook expliciet wordt ingegaan op het belang dat aan de
opvatting van het kind is toegekend, zeker waar het een
kind van twaalf jaar of ouder betreft.40
Een uitgebreide rechterlijke motivering waarin aandacht wordt besteed aan de concrete bedreiging maar
tevens aan de zienswijze van het kind kan een belangrijke
stap voorwaarts betekenen, er van uitgaande dat een
belangrijke functie van de rechterlijke motiveringsplicht
kwaliteitsbevordering is. Een diepgaande motivatie dwingt
de rechter immers om alle relevante aspecten kritisch en
zorgvuldig te overwegen, hetgeen nauw verbonden is met
de notie van waarheidsvinding. Een constante kritische blik
oogt noodzakelijk om de ingezette veranderingen te stimuleren en het stemt dan ook positief dat de Rechtbank
Amsterdam hiertoe het initiatief lijkt te hebben genomen.
Een diepgaande motivatie
dwingt de rechter om alle
relevante aspecten kritisch
en zorgvuldig te overwegen
Een ander problematisch element in dit licht is de
praktijk op zitting waarbij met enige regelmaat niet de
betrokken gezinsvoogd maar een andere (juridische) vertegenwoordiger van Bureau Jeugdzorg aanwezig is. Juist
omdat de persoonlijke visie van de gezinsvoogd vaak een
wezenlijk onderdeel uitmaakt van de rapportage, moeten
de betrokkenen middels hun advocaat in de gelegenheid
worden gesteld deze visie aan de kaak te stellen. Ont-
35. I. Weijers, ‘Jeugdwet biedt onvoldoende
37. Zie voor een historisch overzicht H. van
39. Zie hierover M. Bruning, Rechtvaardi-
text van het IVRK’, in: M. Bruning & T.
rechtsbescherming’, NJB 2013/2407, afl.
Wijk, Hoezo noodzakelijk? Rechtsgronden
ging van kinderbescherming: naar een
Liefaard, Ondertoezichtstelling 90
41, p. 2871-2873.
voor kinderbeschermingsmaatregelen (diss.
nieuw maatregelenpakket na honderd jaar
jaar – versleten of vitaal? Den Haag: Sdu
36. G. Cardol, I. Galama & M. Kuipers,
Amsterdam UvA), Amsterdam: Thela Thesis
kinderbescherming (diss. Leiden), Deventer:
2013, p. 32-33.
‘Herziening maatregelen van kinderbescher-
1999, p. 103-117.
Kluwer 2002, p. 64.
ming’, FJR 2013/41.
38. Op basis van art. 30 Rv.
40. J. Doek, ‘Kinderbescherming in de con-
840
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Essay
674
De ‘rechter nieuwe stijl’
De achterliggende filosofie en enkele kritische
kanttekeningen
Sietske Dijkstra1
Er wordt binnen de rechtspraak hard gewerkt aan de ontwikkeling van de ‘rechter nieuwe stijl’, een rechter
met een sterke gerichtheid op het conflict achter het juridische geschil, een rechter die in samenspraak met
partijen op zoek gaat naar een praktische oplossing voor hun geschil. Een nadere beschouwing van deze
‘rechter nieuwe stijl’ leert dat deze helemaal niet zo nieuw is maar juist een representant van een traditionele
vorm van conflictbeslechting. Hij is te herkennen in de comparerende rechter, de kantonrechter en de kort
gedingrechter die in spoedeisende situaties met een slimme oplossing komt om een impasse te doorbreken.
Maar ook in traditionele ‘stamhoofden’ die conflicten beslechten in culturen die niet zijn georganiseerd in
statelijke verbanden. Deze als nieuw gepresenteerde, maar in feite oeroude, rechter staat voor een bepaalde
benadering van recht en samenleving die uitdrukking geeft aan de ethische opvatting dat rechtspraak in
nauw contact met de samenleving moet staan. Maar een oplossingsgerichte, pragmatische en op efficiency
gerichte insteek zoals de ‘rechter nieuwe stijl’ die heeft, is niet zonder meer te verenigen met de positie van de
rechter in een democratische rechtstaat die primair op de wetgever is georiënteerd.
1. Inleiding
In de laatste afleveringen van het Magazine van de Raad
voor de rechtspraak ‘Rechtspraak’, waarmee de rechtspraak zich op het internet aan de buitenwereld presenteert, en ook elders in de media, wordt gesproken over de
‘rechter nieuwe stijl’.2 Daar wordt beschreven hoe de rechtspraak het roer aan het omgooien is, als reactie op kritiek
uit de samenleving en dat overal in het land rechters
nieuwe werkwijzen ontwikkelen om beter aan te sluiten
bij de behoeften van de partijen. De spil van die nieuwe
aanpak is een sterke gerichtheid op het conflict achter het
juridische geschil, één waarbij de rechter in samenspraak
met partijen op zoek gaat naar een praktische oplossing
voor hun geschil. In deze bijdrage wil ik deze ‘rechter
nieuwe stijl’ onder de loep nemen. Daarbij zal ik achtereenvolgens ingaan op de bijzondere kenmerken van deze
rechter, de ethische en filosofische gedachten die met
deze benadering in verband kunnen worden gebracht en
zal ik bezien of er risico’s kleven aan deze vorm van rechtspraak. Daarbij zal blijken dat we niet te maken hebben
met een nieuw type rechter, maar, integendeel, dat deze
rechter kan worden beschouwd als een representant van
een traditionele vorm van conflictbeslechting.
tonrol. Voorheen konden justitiabelen op die zitting
alleen aangegeven of zij verweer wilden voeren, terwijl
dat verweer zelf vervolgens schriftelijk moest worden
gevoerd. In een nieuwe, gedeformaliseerde, procedure
wordt het verweer mondeling op zitting gevoerd, in aanwezigheid van de deurwaarder en wordt, als het meezit,
ter plekke een betalingsregeling getroffen: klantvriendelijk, snel, eenvoudig en direct, zo lezen we. Soortgelijke
ontwikkelingen in de rechtspraak zijn de nieuwe zaaksbehandeling in het bestuursrecht (Nzb) en de ‘burenrechter’. De Nzb is een recent in het bestuursrecht ingevoerde
werkwijze die tot stand is gekomen als reactie op maatschappelijke kritiek op de bestuursrechtelijke procedures:
deze werden als onvoldoende inzichtelijk ervaren, als te
traag en als gebrekkig vanuit het perspectief van definitieve conflict- of geschilbeslechting.3 De ‘burenrechter’
Auteur
publicatie Mr. Online: ‘Rechter nieuwe stijl
1. Mr. S. Dijkstra is rechter in de Rechtbank
wint terrein’ op http:www.mr-online.nl/ en
Noord-Nederland (Sector Civiel en Kanton)
Leo van der Wees, ‘De nieuwe rechter’ op
en buitenpromovendus bij prof. Huub
http://www.nrc.nl/.
3. Zie www.rechtspraak.nl voor een
Spoormans van de OUNL.
beschrijving en achtergronden van de Nzb
2. Waar gaat het precies over?
In het hierboven genoemde artikel in Rechtspraak wordt
de ‘rechter nieuwe stijl’ beschreven aan de hand van de
gewijzigde werkwijze van de Utrechtse rechter op de kan-
Noten
en R.J. Jue eerder in NJB met een kritische
2. Zie de link op de website www.recht-
beschouwing over de Nzb, ‘Weg uit de
spraak.nl. naar de kwartaaluitgave Recht-
ivoren toren’, NJB, 2013/2303, afl. 39, p.
spraak, 2013/4, en 2014/1, en de digitale
2743-2745.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
841
Essay
betreft een project dat volgend jaar van start gaat en
waarin burenkwesties digitaal aan de rechter kunnen
worden gepresenteerd en waarbij die rechter, als dat
nodig is, ter plekke een kijkje komt nemen. Ook de zittingstechnieken in het familierecht die de laatste jaren
zijn ontwikkeld en die onlangs door Margreet Smilde en
Cees van Leuven in Trema zijn besproken, passen in deze
trend.4 Het gaat steeds om een benadering die doet
denken aan de mediation die zo’n tien jaar geleden zijn
intrede in de rechtspraak heeft gedaan. Alles overziend,
gaat het bij de ‘rechter nieuwe stijl’ om een rechter met
de volgende specifieke eigenschappen:
žäąðäėôÜóġóäôàĊĔóäġÛäÿÐąðäąÜĊąïôÜġÐÜóġäėóäġ
üĤėôàôěÜóäðäěÜóôÿŪėĮĊėàġðäijĊÜóġąÐÐėääąĊĔÿĊěěôąð
van het probleem dat aan de zaak ten grondslag ligt.
Daarbij wordt gestreefd naar een herstel van relaties:
buren moeten weer met elkaar over één oprit kunnen
en ex-echtgenoten moeten weer kunnen praten over de
kinderen.
žäąĔėÐðĄÐġôěÜóäÛäąÐàäėôąðũàäijÐÐýĮĊėàġĊĔääą
informele en praktische manier aangepakt. Het gaat om
het realiseren van een werkbare, snelle en effectieve uitkomst van de procedure, waarbij allerlei aspecten van de
zaak worden meegewogen en de oplossing breder kan
worden getrokken dan het geschil zoals dat aan de rechġäėôěĭĊĊėðäÿäðàŪäąĭĊĊėÛääÿàôěääąėäðäÿôąðôąýĊėġ
geding, waarin betaling van een onderhoudsbijdrage
wordt gevorderd en waarin partijen niet alleen een
betalingsregeling overeenkomen, maar het ook eens
worden over de te zetten stappen om te komen tot een
omgangsregeling voor de kinderen.
žäąÛäóÐąàäÿôąðĭÐąàäijÐÐýĮÐÐėàäėäÜóġäėŬôąðäěĔėäý
gaat’ met partijen en in samenspraak wordt gezocht
naar het probleem achter het juridische geschil en een
oplossing voor dat probleem. In dit gesprek bestaat veel
ruimte voor het verhaal van partijen en voor hun emoties. De communicatie is daarmee meer horizontaal van
karakter dan in de ‘klassieke’ rechtspraak.5
žäėĊÿĭÐąàäėäÜóġäėóääíġġėäýýäąĭÐąàôäĭÐąääą
(gezaghebbend) bemiddelaar. Hij is gespreksleider, actief
meedenker, knopendoorhakker en degene die richting
geeft aan de discussie tussen partijen en aan de inhoud
van een te bereiken oplossing.
De opkomst van deze vorm van rechtspraak kan worden
begrepen tegen de achtergrond van de kritische geluiden
die in de afgelopen decennia over de rechtspraak te
horen zijn geweest en die vooral daarop neerkomen dat
de rechter wereldvreemd is en niet weet wat er ‘daarbuiten’ gebeurt. De samenleving laat haar stem horen, ook
over de rechter: burgers, de politiek, de media en ook
rechters zelf, uiten kritiek via allerlei platforms, waaronder het internet. Het is tegen deze achtergrond dat de
rechtspraak allerhande, op de buitenwereld gerichte,
maatregelen, neemt, variërend van het meten van de
tevredenheid van haar ‘klanten’, het initiëren van projecten om haar beslissingen beter uit te leggen tot het
‘modern’ maken van de rechterlijke organisatie, met een
eigen logo, vlot ogende persrechters en aandacht voor
nieuwe ontwikkelingen als social media. Illustratief is de
berichtgeving omtrent de nieuwe rechtersopleiding die
842
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
per 1 januari 2014 van start is gegaan. De Volkskrant
kopte op 7 januari 2014: Rechter mag ook kwetsbaar zijn.
In dit artikel is onder meer te lezen:
‘“De nieuwe opleiding betekent ook dat iedereen die
rechten heeft gestudeerd aan de universiteit rechter
kan worden, of dat nou een advocaat, ambtenaar,
bankdirecteur, vrijwilliger of politieagent aan het
eind van zijn loopbaan is. Er is één voorwaarde: de
nieuwe rechter in opleiding dient minimaal twee jaar
werkervaring te hebben en moet aantoonbaar maatschappelijk betrokken zijn”. (…) “We krijgen vaak het
verwijt dat we te wit zijn en te weinig divers en dat is
ook zo”, zegt bestuursvoorzitter Rosa Jansen van het
Studiecentrum Rechtspleging. “Met de RIO willen we
de rechterlijke macht een kleurtje geven, de kansen
van nieuwe Nederlanders vergroten. (…) Rechters die
de RIO hebben doorlopen dienen niet alleen een brede afspiegeling van de maatschappij te vormen, maar
ook te voldoen aan moderne eisen als maatschappelijke verantwoording.” “Meer dan vroeger is er behoefte aan duiding en uitleg over vonnissen”, zegt Simone
Roos, lid van de Raad voor de rechtspraak, de belangenbehartiger van de rechters. “In deze opleiding
wordt veel aandacht besteed aan maatschappelijke
oriëntatie en een goed mediabewustzijn, waarbij ook
social media aan de orde komen, en hoe je als rechter
omgaat met camera’s in de zittingszaal”.’
Bij de nadruk op het belang van betrokkenheid van de
rechter bij de samenleving en van het belang van een
goede communicatie tussen rechter en samenleving past
een laagdrempelige, toegankelijke vorm van rechtspraak,
waar op een horizontale wijze met justitiabelen wordt
Het gaat steeds om een
benadering die doet denken
aan de mediation die zo’n tien
jaar geleden zijn intrede in de
rechtspraak heeft gedaan
gecommuniceerd en waar problemen op een herkenbare
wijze worden benaderd, door een rechter die, hoewel
gezaghebbend, uiteindelijk zelf ook maar een mens is.
Met andere woorden, daarbij past de ‘rechter nieuwe stijl’.
Nieuw die ‘rechter nieuwe stijl’?
Is deze ‘rechter nieuwe stijl’, zoals de betiteling suggereert, inderdaad nieuw? Nee, dat is niet het geval: hij is
een oude bekende, met name in het civiele recht. Hij is
te herkennen in de comparerende rechter, de kantonrechter en de kort gedingrechter die in spoedeisende
situaties met een slimme oplossing komt om een impasse te doorbreken. Het stereotype van deze rechter is wel
Frank Visser, de rijdende rechter van de NCRV, die op
locatie, het plaatselijke café of op het tuinpad van de
strijdende buren, en in bijzijn van de dorpsbewoners de
ruzie tussen partijen onder de loep neemt. Freek
Bruinsma, rechtssocioloog, heeft in zijn onderzoek naar
zittingsstijlen van rechters dit type rechter, onder verwijzing naar Max Weber, omschreven als de kadi, de Turkse
rechter, voor wie argumenten van fatsoen of de te
verwachten praktische gevolgen van een beslissing
belangrijker zijn dan juridische argumenten.6 De ‘rechter
nieuwe stijl’ is niet alleen niet nieuw, maar kan zelfs
worden geduid als een representant van een vorm van
traditionele conflictbeslechting. Daarbij kan gedacht worden aan een vorm van geschilbeslechting die buiten de
ons bekende structuren bestaat en geen onderdeel is van
een overheidsbureaucratie, zoals die waarin onze rechter
is ingebed. Het gaat om de conflictbeslechting zoals die
plaatsvindt in non-state societies, traditionele culturen
die niet zijn georganiseerd in statelijke verbanden, of in
failing states, landen waar formeel een overheid(sstructuur) bestaat, maar het aan de effectieve uitoefening van
gezag door die overheid ontbreekt. Wat daar zichtbaar is,
is geschilbeslechting in lokale gemeenschappen, persoonlijk en informeel. Illustratief is wat Jared Diamond,
antropoloog en Papua Nieuw-Guinea specialist, schrijft
over conflicten binnen de kleinschalige gemeenschappen die hij heeft bezocht. In The World Until Yesterday
geeft hij onder andere een beschrijving van de wijze
waarop binnen de Nuer-stam (Sudan) wordt omgegaan
met conflictsituaties. De ernstigste situatie die zich binnen de stam kan voordoen is de doodslag op of moord
van een van de stamleden. Zo’n overlijden vormt een
onmiddellijke bedreiging voor de gemeenschap omdat
deze een bloedvete doet ontstaan tussen de familie van
het slachtoffer en de (familie van de) dader, waarbij op
de familie van het slachtoffer van oudsher de verplichting komt te rusten om de dood van hun familielid te
wreken met de dood van de dader of een van zijn familieleden. Wat er in dat soort gevallen gebeurt, is dat de
dader na het voorval onderdak vraagt bij het stamhoofd,
waar hij veilig is. Daar blijft hij een bepaalde periode totdat de gemoederen enigszins zijn gekalmeerd. Als het
zover is, opent het stamhoofd de onderhandelingen
tussen de strijdende partijen. Daarbij treedt hij niet op
als een rechter of beslisser, maar als een gezaghebbend
bemiddellaar. Het compromis dat het stamhoofd formuleert, wordt in het algemeen door de familie van het
slachtoffer aanvaard, zij het soms na langdurige onderhandelingen, mede op grond van het argument dat zij
het stamhoofd niet voor het hoofd willen stoten. Dit
biedt alle betrokkenen de mogelijkheid om zonder
gezichtsverlies en zonder verder bloedvergieten het leven
te hervatten, een uitkomst waarbij de gemeenschap het
meest is gebaat. Deze gang van zaken is sterk op de toe-
4. Zie M. Smilde en C. van Leuven, De
volg)’, NJB, 2011/1816, afl. 36, p. 2426-
Zitting: naar de kern van de kwestie, Trema,
2430.
november 2013, p. 314-320.
6. J.F. Bruinsma in onder meer Kadi-recht-
5. Zie kritisch over rechtspraak waarin dit
spraak in postmodern Nederland, inaugure-
soort communicatie centraal staat: J. Grif-
le rede van 7 november 1995, Zwolle:
fiths, ‘Vertrouwen in de rechtspraak (ver-
W.E.J. Tjeenk Willink, 1996, p. 2.
Stamhoofd in de Omo Vallei met symbolische stok © Remi Benali/Hemis/Corbis
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
841-847_NJB13_ART02.indd 843
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
843
31-03-14 15:22
Essay
komst gericht in plaats van op het verleden; het gaat er
niet om vast te stellen wie schuldig is en wie het ‘recht’
aan zijn kant heeft, maar om de relaties binnen de
gemeenschap te normaliseren.7
4. De ethische ondergrond van de ‘rechter
nieuwe stijl’
Deze als nieuw gepresenteerde, maar in feite oeroude,
rechter staat voor een bepaalde benadering van recht en
samenleving, en voor een bepaald idee van de rol van de
rechter in die samenleving. Hij geeft uitdrukking aan de
ethische opvatting dat de rechtspraak in nauw contact
met de samenleving moet staan en dat wat in de samenleving leeft, van groot belang is voor de rechter. Deze opvatting is onder meer terug te vinden in de door de rechterlijke beroepsgroep in VN-verband opgestelde richtlijn voor
rechterlijk gedrag, een van de belangrijkste ethische raamwerken voor rechters, de Bangalore Principles of Judicial
Conduct.8 Deze richtlijn geeft een aantal beginselen op
grond waarvan het ethische gehalte van rechterlijk gedrag
kan worden getoetst, waaronder onafhankelijkheid, onpartijdigheid en integriteit. In het uitgebreide Commentaar9
dat bij de richtlijn is uitgegeven worden deze beginselen
Het gaat er niet om vast te stellen
wie schuldig is en wie het ‘recht’
aan zijn kant heeft, maar om de
relaties binnen de gemeenschap te
normaliseren
uitgewerkt in concrete richtsnoeren voor het gedrag van
de rechter. De rol van de rechter wordt daarbij op verschillende manieren beschreven, één daarvan is de rechter die
zich ten doel stelt to serve the community.10 Een actieve
betrokkenheid van de rechter bij de samenleving en kennis van die samenleving zijn volgens het Commentaar
vereist wil de rechter zijn taken werkelijk goed kunnen
vervullen. De rechter moet absorberen wat er in de wereld
om hem heen gebeurt:
‘A judge is not merely enriched by knowledge of the
real world; the nature of modern law requires that a
judge “live, breathe, think and partake of opinions in
that world”.’11
Het belang van de zienswijze van de samenleving voor de
rol die de rechter speelt en de eisen die aan de rechter
mogen worden gesteld, blijkt ook uit de omschrijving die
wordt gegeven aan het begrip rechterlijke integriteit. Het
Commentaar beschrijft dat een precieze definitie van integriteit niet valt te geven en dat de rechter zich zo moet
gedragen als passend is volgens de normen en waarden
die leven binnen de samenleving. Uitgangspunt bij de
vraag of dat het geval is, is het perspectief van ‘a reasona-
844
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
ble, fair-minded and informed member of the community’:12
‘While the ideal of integrity is easy to state in general
terms, it is much more difficult and perhaps even unwise
to be more specific. The effect of conduct on the perception
of the community depends considerably on community
standards that may vary according to place and time. This
requires consideration of how particular conduct would be
perceived by reasonable, fair minded and informed members of the community, and whether that perception is likely to lessen respect for the judge or the judiciary as a whole.
If conduct is likely to diminish respect in the minds of
such persons, that conduct should be avoided.’13
De gedachte dat de rechter sterk verbonden is met de
samenleving en afstemt op wat leeft in die samenleving,
staat in nauw verband met het idee dat de mens bovenal
een gemeenschapswezen is. Vanuit dat idee is de zin van
het leven gelegen in het vervullen van een rol in de
gemeenschap en in de relaties die met anderen worden
aangegaan. De gemeenschap is zo belangrijk, omdat de
mens alleen daarin daadwerkelijk tot ontplooiing kan
komen: zijn unieke kwaliteiten, dat wil zeggen zijn rationele en sociale aard, die onder meer tot uitdrukking komt
in zijn vermogen om met anderen te debatteren, kan
alleen tot bloei komen in een samenleven met zijn medemens. Aristoteles noemt de mens van nature een sociaal
dier, een zoön politica.14 Volgens hem is de mens zo geworteld in de gemeenschap dat een mens die zich buiten de
samenleving plaatst of daarbuiten wordt geplaatst, geen
mens is, maar een beest of een god: óf hij mist de sociale
eigenschappen die zo kenmerkend zijn voor de mens óf
hij staat zo ver boven de menselijke behoeften en noden
dat hij boven alles verheven is.15
In het verlengde van het belang van de gemeenschap
voor de mens ligt het belang van vrede binnen die
gemeenschap. Conflicten binnen de samenleving zijn de
bijl aan de wortel van het voor de mens zo belangrijke
samenleven en, daarmee, aan de essentie van zijn bestaan.
De rol van de overheid, waaronder die van de rechter, is
daarom vooral om het samenleven te bevorderen en conflicten en spanningen zoveel mogelijk te beperken. Daarbij staat de overheid niet zozeer voor een samenstel van
organen dat de macht uitoefent, maar voor een bepaalde
organisatie van de gemeenschap, die uitdrukking geeft
aan de mores van de gemeenschap, die normen en waarden waaraan de leden van de gemeenschap hun identiteit
ontlenen. De wet is voor die overheid een instrument om
polarisatie binnen de samenleving te verminderen. Een
oriëntatie op het oplossen van problemen, het bemiddelen tussen partijen, onderhandelen en het gladstrijken
van ongerechtvaardigde ongelijkheden past bij deze
gerichtheid. Het rechterlijk pragmatisme, zoals dat onder
meer door de Amerikaanse rechter Richard Posner is
beschreven, is een rechterlijke werkwijze die bij deze
gedachtegang aansluit.16 Hij beschrijft een aanpak die
sterk gericht is op de effecten van een beslissing in de
samenleving. De rechter zoekt niet zozeer naar consistentie met eerdere beslissingen of naar eenheid binnen het
systeem van het recht, maar oriënteert zich op de gevolgen van zijn beslissing in de werkelijkheid, waarbij allerlei
aspecten, zoals sociologische en economische, een rol kunnen spelen. Een zaak kan volgens een legal pragmatist
De gedachte dat de rechter sterk verbonden is met de samenleving en
afstemt op wat leeft in die samenleving, staat in nauw verband met
het idee dat de mens bovenal een gemeenschapswezen is
nooit los worden gemaakt van haar context en het recht
wordt gezien als een instrument om binnen die context
een bepaald resultaat te bewerkstelligen, een werkwijze
die (net als bij de Nuer) gericht is op de toekomst in plaats
van op het verleden.
5. Kanttekeningen bij deze benadering van
rechtspraak
De aanpak van deze rechter lijkt grote voordelen te hebben: snel, gericht op de praktijk en met oog voor de mens
en diens onder de juridische werkelijkheid verscholen
‘echte’ problemen. Er kunnen echter ook een aantal kanttekeningen bij deze benadering van rechtspraak worden
gemaakt. Wat die zijn, wordt duidelijk als de rol van de
rechter in een democratische rechtstaat als de Nederlandse nader wordt bekeken. De rechter in een democratische
rechtstaat staat voor de toepassing van de wet in concrete
situaties: hij vertaalt de wil van de wetgever naar het individuele geval. Het is de politiek, de democratisch gelegitimeerde volksvertegenwoordiging, die via debat en vaststaande procedures bepaalt hoe de rechten en plichten
van de burger eruit komen te zien en die afweegt wat voor
de samenleving als totaliteit het beste is. Het is ook op dat
niveau dat de middelen en de expertise aanwezig zijn om
te onderzoeken welke keuzes de optimale zijn in de tal
van complexe beleidsterreinen die moeten worden vormgegeven. Leidend voor de rechter bij de toepassing van de
wet zijn daarom de afwegingen zoals die door de wetgever
zijn gemaakt. Bij die toepassing heeft de rechter in wisselende mate een bepaalde vrijheid om zelf invulling te
geven aan de betreffende criteria. Die vrijheid is aanwezig
met name in de open normen in het civiele recht en in
spoedeisende situaties, en in mindere mate daar waar
rechten en plichten nauwkeurig zijn vastgelegd, zoals het
geval is in bepaalde gedeelten van het civiele recht zoals
het erfrecht en het insolventierecht of waar het systeem
maar weinig ruimte voor rechterlijke toetsing biedt, zoals
in het vreemdelingenrecht. Op deze wijze vervult de rechter zowel samen met als los van de wetgever een ordenende rol in de samenleving, ieder binnen zijn eigen domein.
Een andere wezenlijk aspect van de rechter in een
democratische rechtstaat is zijn rol als beschermheer van
het individu. Hij waakt over een (rechts)orde die de orde
van de staat te boven gaat, één waarin de vrijheid van het
individu wordt beschermd tegen de almacht van de staat.
De rechter handelt daarbij autonoom, aan de hand van de
universele rechten en beginselen die die orde beheersen
en waaraan de rechter ook de wetgever houdt. Het gaat
om rechten en beginselen die zijn neergelegd in verdragen en in de jurisprudentie zijn onderkend en uitgewerkt,
zoals het recht op een fair trial, het beginsel van rechtszekerheid en van rechtsgelijkheid. Het is ook binnen de context van de democratische rechtstaat dat betekenis wordt
gegeven aan de ethische opvatting dat de rechter tot taak
heeft to serve the community en dat de rechter, om daaraan invulling te geven, afstemt op wat er in de samenleving gebeurt. Het gaat daarbij om een gerichtheid op het
wezen van de samenleving, dat wil zeggen op dat wat de
samenleving maakt tot democratische rechtstaat, de wetten, de mensenrechten en sociale normen en waarden,
zoals solidariteit en medemenselijkheid. Het gaat om die
normen en waarden die zich over de tijd heen in de basis
van die samenleving hebben ontwikkeld, niet om sentimenten of tendensen die aan de oppervlakte spelen. Zoals
Aharon Barak, voormalig president van de hoogste rechterlijke instantie in Israël, het formuleert in zijn boek The
Judge in A Democracy:
‘The judge must reflect the beliefs of society, even if
these are not the judge’s own beliefs. The judge gives
expression to the values and traditions of the populace in its progress through history. The judge reflects
the central tenets of the people and the national credo rather than his personal beliefs. In this way, the
judge gives effect to the constitution and to democracy. Thus, the choice is not between the wishes of the
people and the wishes of the judge. The choice is between two levels of the wishes of the people. The first,
basic level reflects the most profound values of society in its progress through history; the second, ad hoc
level reflects passing vogues (…) Public confidence
means giving expression to history, not to hysteria.’
Als tegen deze achtergrond naar de ‘rechter nieuwe stijl’
wordt gekeken, valt een aantal dingen op. Ten eerste krijgt
de rechter in deze rol een grote mate van vrijheid toebedeeld: hij heeft, of neemt, veel vrijheid om de zaak daar te
sturen, waarheen dat voor partijen wenselijk is. De oplossingsgerichte en pragmatische aanpak kan leiden tot een
regeling die creatief is en meer omvat dan het geschil
zoals dat oorspronkelijk aan de rechter is voorgelegd. Er
kan daarbij een aanzienlijk verschil bestaan tussen de
oplossing van een geschil dat met behulp van deze rechter tot stand komt, en de uitkomst van een procedure als
7. J. Diamond, The World Until Yesterday,
ple/.
12. Commentaar, p. 74.
1278b 20.
London: Penguin Books Ltd 2012, p. 95-96.
9. Zie op de website http://www.unrol.org/
13. Commentaar, p. 73.
15. Aristoteles, Politics, Boek I, hoofdstuk
8. Zie in Matters of Principle op de website
doc.aspx?d=2329 voor het Commentaar.
14. Aristoteles, Politics, Chicago: University
2, 1253a28-29.
van Rechters voor Rechters http://www.
10. Commentaar, p.40.
of Chicago Press 2013, Boek I, hoofdstuk 2,
16. Richard A. Posner, How Judges Think,
rechtersvoorrechters.nl/matters-of-princi-
11. Commentaar, p. 40.
1252b 28-1253a2; Boek III, hoofdstuk 7,
London: Harvard University Press 2010.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
845
Essay
de wet wordt toegepast en een vonnis wordt gewezen. Dit
staat op gespannen voet met de positie van de rechter ten
opzichte van de wetgever zoals die hierboven is beschreven. Hoewel, zoals gezegd, ook in die benadering sprake is
van een bepaalde rechterlijke vrijheid, heeft of neemt, de
nieuwe rechter die vrijheid ook als de wet geen ruimte
biedt via open normen en buiten spoedeisende situaties.
De wet en de afwegingen die de wetgever in dit verband
in het algemeen belang heeft gemaakt, rechtvaardigen
deze rechterlijke vrijheid dan ook niet. Uit deze kanttekening volgt een andere. Door de vrijheid die de rechter
heeft of neemt, kunnen procedures in zaken die sterk op
elkaar lijken tot sterk verschillende uitkomsten leiden. Er
kunnen verschillen ontstaan doordat soms wel en soms
niet een regeling wordt getroffen en doordat die regelingen sterk uiteen kunnen lopen. Daarmee kan er ook een
problematische verhouding bestaan tussen de ‘rechter
nieuwe stijl’ en het waarborgen van beginselen zoals
rechtsgelijkheid en rechtszekerheid. Deze kanttekeningen
doen denken aan wat Iris van Domselaar eerder in dit
blad ‘ontregelde rechtspraak’ heeft genoemd.17 Zij doelt
daarmee op een rechtspraak waarin niet of slechts
beperkt een extern juridisch criterium beschikbaar is om
vast te stellen of een rechterlijk oordeel ook daadwerkelijk
juist is en zij beschrijft hoe dit een ontregelend effect op
de rechtsorde heeft. De conclusie is dan ook dat een oplos-
846
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
singsgerichte, pragmatische en op efficiency gerichte
insteek zoals de ‘rechter nieuwe stijl’ die heeft, niet zonder
meer te verenigen is met de positie van de rechter in een
democratische rechtstaat als de Nederlandse, die primair
op de wetgever is georiënteerd, alsmede op het bewaken
van een buiten die wet bestaande rechtsorde gericht op de
bescherming van het individu.
Een kanttekening van een heel andere orde die ik
hier (slechts) aanstip, is dat het mogelijk is dat de behoeften in de samenleving waarop met de ‘rechtspraak nieuwe
stijl’ wordt afgestemd, verkeerd worden ingeschat. Over
soortgelijke kwesties is eerder in NJB kritisch geschreven
door professor John Griffiths en bestuursrechter Ron Jue.18
Deze laatste ziet bijvoorbeeld groot belang bij een verbetering van de communicatie tussen rechter en burger in het
bestuursrecht, maar bekritiseert de gedachte die aan de
Nzb ten grondslag ligt dat er in de gemiddelde zaak een
belangenconflict achter het juridische geschil schuil gaat
waar aan gewerkt kan worden. De vraag of de oriëntatie
van deze rechtspraak inderdaad de juiste is, is te veelomvattend om hier goed onder de loep te nemen, maar er is
wel een aantal empirische gegevens beschikbaar die in dit
verband tot nadenken stemmen. Zo heeft Janneke van der
Linden in 2008 onderzoek gedaan naar de civielrechtelijke
comparities bij twee rechtbanken.19 Daarbij heeft zij gemeten hoe rechtvaardig partijen en advocaten de comparitie-
praktijk vonden. Uit het onderzoek, dat is gebaseerd op
150 comparities, blijkt dat voor zover op de zittingen
schikkingen tot stand kwamen (en dat was het geval in
circa een derde van de zaken), het merendeel van de partijen daarover niet echt tevreden was: 53,4% van de partijen valt in de categorieën ‘een beetje tevreden/een beetje
ontevreden’ tot ‘zeer ontevreden’. Dit is een uitkomst op
grond waarvan het belang van een oplossingsgerichte
aanpak in elk geval zou moeten worden gerelativeerd.
6. Conclusie
Met de aandacht voor de oplossingsgerichte en pragmatische ‘rechter nieuwe stijl’ wordt de schijnwerper gezet op
het belang van een goede communicatie tussen rechtspraak en samenleving, een wezenlijk belang zowel vanuit
feitelijk als ethisch oogpunt. Een rechter die staat voor
oplossingsgerichtheid, snelheid en een praktische benadering kan een bijdrage leveren aan het bevorderen van die
communicatie, omdat hiermee wordt tegemoet gekomen
aan bepaalde in de samenleving levende behoeften. Er
moet echter niet uit het oog worden verloren dat de ‘rechter nieuwe stijl’ zich in een spanningsveld bevindt met
datgene waar de ‘rechter klassieke stijl’ in een democratisch rechtstaat voor staat, namelijk de orde van de wet en
de orde van het recht. Daar is voor oplossingsgerichtheid
en een pragmatische benadering slechts een bescheiden
rol weggelegd. Gelet op het wezenlijke belang van die orde
in een democratische rechtstaat, zal goed moeten worden
gekeken waar binnen de rechtspraak de ‘rechter nieuwe
stijl’ kan worden ingezet. Hij lijkt minder geschikt voor
die rechtsgebieden waar de rechten en plichten van de
burger nauwkeurig in de wet zijn vastgelegd of het
systeem zo is ingericht dat voor de rechter maar weinig
ruimte bestaat om te toetsen, zoals dat in het vreemdelingenrecht het geval is. Hetzelfde geldt daar waar het recht
een sterke openbare orde component bevat, zodat het
belang van de samenleving juist naleving van de regels
vordert, zoals het erfrecht, het strafrecht en het insolven-
Een oplossingsgerichte,
pragmatische en op efficiency
gerichte insteek zoals de ‘rechter
nieuwe stijl’ die heeft, is niet zonder
meer te verenigen met de positie
van de rechter in een democratische
rechtstaat als de Nederlandse
tierecht. Ook kan er een kanttekening worden gemaakt bij
de behoefte in de samenleving aan een oplossingsgerichte
aanpak door de rechter. De conclusie is dan ook dat, hoewel de ‘rechter nieuwe stijl’ een bijzondere bijdrage aan de
rechtspraak levert en om die reden moet worden verwelkomd, een kritische houding ten aanzien van de rechtspraak waar hij voor staat, eveneens op zijn plaats is.
17. I. van Domselaar, ‘Zelfbevestigende’
18. J. Griffiths, Vertrouwen in de recht-
ren toren, NJB 2013/2303, afl. 39, p. 2743-
schikken: rechtvaardigheid en doelbereik
versus ‘ontregelde’ rechtspraak. NJB
spraak (vervolg), NJB 2011/1816, afl. 36,
2745.
bij de comparitie na antwoord, Raad voor
2011/795, afl. 16, p. 1032-1039.
p. 2426-2430 en R.J. Jue, Weg uit de ivo-
19. J. van der Linden, Zitten, luisteren en
de rechtspraak, Den Haag: OBT BV, 2008.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
847
675
Focus
Straffen horen in het
strafrecht thuis
ASP una via
Nico de Vries, Annemiek van Spanje en Bert Kabel1
Wie als bestuurder betrapt wordt met een te hoog alcoholpromillage kan sinds eind 2011 verplicht worden
een alcoholslot in zijn auto te laten inbouwen. Een bestuursrechtelijke maatregel die echter zodanige
kosten met zich meebrengt dat van een criminal charge gesproken kan worden. De maatregel zou daarom
strafrechtelijk van aard moeten zijn.
1. Inleiding
Op 1 december 2011 is het alcoholslotprogramma (ASP) in
werking getreden. Het doel van de wetgever met het ASP is
het aanbrengen van een scheiding tussen het gebruik van
alcohol en het besturen van een motorrijtuig.2 De afgelopen twee jaar is er van diverse kanten de nodige kritiek op
het ASP ontstaan. Zo zijn strafrechters kritisch over het feit
dat automobilisten vanaf een bepaald alcoholpromillage
standaard een ASP opgelegd krijgen. Volgens strafrechters
verhindert dit maatwerk.3 Wij delen deze kritiek.
In dit artikel stellen wij dat het ASP in alle gevallen
een punitieve sanctie is. Om die reden zijn wij van
mening dat het ASP in het strafrecht thuis hoort. Een
straf behoort door de strafrechter te worden opgelegd en
niet door twee overheidsinstanties. Met deze wijze van
afdoening wordt er tegemoet gekomen aan de bezwaren
vanuit het una via-beginsel.
Hierna zal achtereenvolgens worden ingegaan op het
juridisch kader, de bestuursrechtelijke en strafrechtelijke
jurisprudentie ten aanzien van de vraag of het ASP een
punitieve sanctie is en het ASP in België. Tot slot zullen
wij nog enkele aanbevelingen doen.
2. Het alcoholslotprogramma
Bestuurders die deelnemen aan het alcoholslotprogramma worden verplicht een startonderbreker in hun auto
in te bouwen. Voordat de auto kan worden gestart, moet
men blazen. Bij een alcoholpromillage van 0,2 promille
of 88 ug/l start de auto niet. Ook tijdens het rijden moet
men bij het horen van een signaal blazen. Deze gegevens
moeten met regelmaat worden uitgelezen bij een uitleesstation.
Het CBR legt deze maatregel op aan bestuurders die
door de politie in het verkeer worden aangehouden met
848
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
een promillage tussen de 1,3 en 1,8.4 Beginnend bestuurders, die nog geen 5 jaar hun rijbewijs hebben, krijgen
deze maatregel opgelegd als zij worden aangehouden met
een promillage tussen 1,0 en 1,8.5
De bestuurder wordt bij het opleggen verplicht € 306
aan het CBR te voldoen en bij het uitvoeren van het ASP
nog eens € 760.6 Met de kosten voor de uitvoering van het
programma worden de kosten voor de begeleiding door het
CBR en de deelname aan het motivatieprogramma vergoed.
Bestuurders zijn namelijk verplicht in de eerste zes maanden deel te nemen aan een motivatieprogramma van drie
dagdelen. Tijdens deze groepssessies dienen zij te leren een
scheiding te maken tussen het gebruik van alcohol en het
besturen van een motorrijtuig. Voorts dienen zij zicht te
krijgen op hun persoonlijk alcoholgebruik.7
Het alcoholslot dient te worden ingebouwd door een
erkend alcoholslotleverancier.8 Op dit moment is de enige
erkende alcoholslotleverancier Dräger. Zij bieden drie
soorten leasepakketten aan, waarvan de prijzen variëren
tussen € 2771 en € 3099 (exclusief BTW). Dit betekent dat
de minimale kosten voor deelname aan het ASP € 4418,91
(inclusief BTW) bedragen.9
Het totale programma duurt in principe twee jaar.
Gedurende dit programma rijdt de bestuurder met een
speciaal rijbewijs B met code 103 ‘rijden met een alcoholslot’.10 Mocht de bestuurder ook in het bezit zijn van een
rijbewijs met andere rijbewijscategorieën dan wordt deze
tijdens deelname aan het ASP ongeldig verklaard.11
3. Juridisch kader
De Wegenverkeerswet 1994 (WVW), kent in de artikelen
130 tot en met 134a de vorderingsprocedure. Deze artikelen maken deel uit van hoofdstuk VI met de titel ‘rijvaardigheid en rijbevoegdheid’. In de artikelen 132b tot en
met 132o WVW en de artikelen 129a tot en met 129e
WVW zijn de belangrijkste bepalingen met betrekking tot
het ASP opgenomen.
Bij het ASP heeft de wetgever gekozen voor gelaagde
wetgeving. In artikel 131 lid 1 sub b WVW is opgenomen
dat het CBR in de bij ministeriële regeling aangewezen
gevallen besluit tot oplegging van een ASP. Deze ministeriële regeling betreft de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011 (RMRG).12
In artikel 17 lid 1 sub a tot en met g RMRG zijn de
gevallen opgenomen waarin het CBR moet besluiten tot
oplegging van het ASP. Het CBR heeft hierbij geen discretionaire bevoegdheid. Dit betekent dat het CBR na een
schriftelijke mededeling van de politie te allen tijde moet
overgaan tot oplegging van het ASP. Voor een belangenafweging bij de oplegging van het ASP bestaat binnen de
huidige bestuursrechtelijke regelgeving derhalve geen
ruimte.13
telijke regeling de maatregel schaart onder het bestuursrecht of niet.
Advocaten hebben zich in vele bestuursrechtelijke
procedures op het standpunt gesteld dat de oplegging van
het ASP een punitieve sanctie behelst. Argumenten daarvoor zijn dat de aard en de zwaarte van het ASP maken
dat deze maatregel leedtoevoegend is. De kosten van het
ASP van ongeveer € 5000 zijn dermate hoog dat bepaalde
rijbewijshouders deze niet kunnen betalen met als gevolg
dat deze bestuurders worden uitgesloten van het rijden
met een motorrijtuig. Dit geldt eveneens voor bestuurders
die voor hun werk in verschillende auto’s moeten rijden,
zoals taxichauffeurs en automonteurs. In dergelijke situaties is de aard en zwaarte van de maatregel dusdanig dat
deze naar onze mening punitief van aard is.
Ten aanzien van houders van rijbewijzen van de categorie B hebben rechtbanken dit standpunt consequent
verworpen. Recentelijk heeft onze hoogste bestuursrechter, de Raad van State, geoordeeld dat het ASP niet is aan
4. ASP in het bestuursrecht
De wetgever heeft ervoor gekozen het ASP in het
bestuursrecht onder te brengen. Hierdoor is het ASP
naar intern Nederlands recht een bestuursrechtelijke
maatregel. Een dergelijke maatregel kan bestraffend van
aard zijn en daardoor feitelijk een punitieve sanctie zijn.
Bij punitieve sancties moeten de waarborgen verankerd
in artikel 6 EVRM worden gegarandeerd. Dit artikel garandeert in de leden 2 en 3 uitgebreide rechten aan ieder,
tegen wie een strafvervolging in materiële zin oftewel een
‘criminal charge’ wordt ingesteld. Wanneer er sprake is
van een ‘criminal charge’, komen strafrechtelijke beginselen, zoals het ne bis in idem-beginsel (artikel 68 Sr) in
beeld.
Het EHRM hanteert drie criteria ter vaststelling van
de vraag of er sprake is van een ‘criminal charge’. Dat zijn
de kwalificatie die de wetgever aan de maatregel geeft, de
aard van de overtreden norm en het doel, de aard en de
ernst van de maatregel.14 Deze criteria kunnen elk op
zichzelf beschouwd tot de slotsom leiden dat een door de
wetgever als bestuursrechtelijk aangemerkte maatregel
toch een straf is. Het begrip ‘criminal charge’ wordt daarbij
autonoom uitgelegd. Niet bepalend is of de nationaalrech-
De minimale kosten voor deelname
aan het ASP bedragen € 4418,91
(inclusief BTW)
te merken als een ‘criminal charge’ voor deze categorie
rijbewijzen nu houders van deze rijbewijzen deze kunnen
behouden door deel te nemen aan het ASP.15
Ten aanzien van houders van rijbewijzen van de
categorie C en D oordeelde de Rechtbank Haarlem eerder
dat het ASP wel een ‘criminal charge’ was en dat dit een
onevenredig zware maatregel was omdat de vrachtwagenchauffeur in kwestie hierdoor zijn baan zou verliezen en
niet meer in zijn levensonderhoud zou kunnen voorzien.16
In hoger beroep bevestigde de Raad van State dat het
ASP voor deze rijbewijshouders een ‘criminal charge’ was.
Toch was er geen sprake van een onevenredig zware maat-
Auteurs
5. Idem. Op basis van het geconstateerde
ten_3752_nl.pdf.
ment rijbewijzen wordt een alcoholslot
1. Mr. N. de Vries is juridisch medewerker
promillage doet de politie een mededeling
10. Nadat betrokkene heeft voldaan aan de
alleen ingebouwd in motorrijtuigen van de
bij Anker & Anker Strafrechtadvocaten te
ex art. 130 Wegenverkeerswet aan het
eisen zoals bedoeld in art. 132c lid 1 aanhef
rijbewijscategorie B, met uitzondering van
Leeuwarden, mw. mr. G.J.M. van Spanje is
CBR, waarna het CBR aan de betrokkene
en onder a, b, en c WVW, doet het CBR
driewielige motorrijtuigen die onder deze
advocaat bij KHDS Advocaten te Amster-
– behoudens contra-indicaties – het alco-
mededeling aan betrokkene dat hij over-
rijbewijscategorie vallen.
dam en mr. L.P. Kabel is advocaat bij Swart
holslotprogramma oplegt.
eenkomstig de daarvoor bij algemene maat-
11. Dit volgt uit art. 132b lid 1, 2 Wegen-
& De Schepper Advocaten te Eindhoven.
6. Deze tarieven zijn door het CBR vastge-
regel van bestuur gestelde regels een rijbe-
verkeerswet 1994.
De auteurs zijn alle drie verantwoordelijk
legd en staan op de tarievenlijst 2012,
wijs kan aanvragen voor de categorie of
12. Stcrt. 2011, 200015.
geweest voor sowieso meer dan 100 proce-
http://cbr.nl/brochure.pp?id=57. Onder de
categorieën waarvoor hij aan die eisen heeft
13. ABRvS 30 oktober 2013, zaaknr.
dures tegen het CBR.
kosten voor de uitvoering van het program-
voldaan, alsmede voor de categorie AM. Dit
201302411/1.
ma wordt verstaan, de kosten voor de
volgt uit art. 132b lid 3 aanhef en onder a
14. EHRM 8 juni 1976, Publ. ECHR, Serves
Noten
begeleiding door het CBR en de deelname
WVW. Voornoemd artikel staat er niet aan
A Vol. 22 (Engel).
2. Kamerstukken II 2008/09, 31 896, nr.3,
aan het motivatieprogramma.
in de weg dat in lagere regelgeving kan
15. ABRvS 30 oktober 2013, zaaknr.
p.8.
7. www.cbr.nl/11018.pp.
worden bepaald dat het alcoholslot alleen
201302411/1.
3. Zie www.rechtspraak.nl/actualiteiten/
8. Het toezicht op de alcoholsloten en de
kan worden ingebouwd in motorrijtuigen
16. Rb. Haarlem 21 december 2012,
nieuwsoverzicht.
installateurs is een taak van de RDW.
van één categorie. Art. 132b lid 3 aanhef en
ECLI:NL:RBHAA:2012:BW3309.
4. Art. 17, lid 1 sub a Regeling rijvaardig-
9. Deze prijzen zijn te vinden op http://
onder a WVW biedt hiervoor ook de moge-
heid en rijgeschiktheid.
www.draeger.nl/local/IK/PDF/leasepakket-
lijkheid. Op grond van art. 132a lid 1 Regle-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
849
Focus
regel gelet op het doel ervan, kort gezegd, het bevorderen
van de verkeersveiligheid. De Raad van State was van oordeel dat het ASP een geschikt instrument was om dit doel
te bereiken.17
5. ASP vanuit het strafrecht
Niet alleen in het bestuursrecht maar ook in het strafrecht hebben rechters zich uitgelaten over de vraag of
het ASP een ‘criminal charge’ is. In de lagere rechtspraak
wordt verschillend geantwoord op deze vraag.
Zo wordt door sommige politierechters geoordeeld
dat een beroep op het zogenaamd ne bis in idem-principe
niet kan slagen omdat het ASP geen ‘criminal charge’ zou
zijn.18 Wel wordt in die gevallen het opgelegde ASP in de
strafmaat meegewogen. Recentelijk is in de Oriëntatiepunten voor straftoemeting dienaangaande ook opgenomen dat deelname aan het ASP matigend kan werken op
de op te leggen straffen.
De Rechtbank ’s-Gravenhage lijkt
de eerste te zijn geweest met het
oordeel dat er wel degelijk sprake
kan zijn van een criminal charge
De Rechtbank ’s-Gravenhage lijkt de eerste te zijn
geweest met het oordeel dat er wel degelijk sprake is van
een criminal charge indien, zoals in casu het geval was,
de verdachte in de onmogelijkheid verkeerde om aan het
ASP deel te nemen, omdat zij niet over de noodzakelijke
financiën beschikt. De politierechter stelde zich op het
standpunt dat een ongeldigverklaring van het rijbewijs
gedurende vijf jaar als een criminal charge is aan te merken ‘indien die ongeldigverklaring het gevolg is van een
zwaar wegende onmogelijkheid aan het alcoholslotprogramma deel te nemen’.19
Het meest opmerkelijk zijn echter de volgende twee
uitspraken. Recent verklaarde de politierechter naar aanleiding van een preliminair verweer met een beroep op
het ne bis in idem-beginsel het Openbaar Ministerie nietontvankelijk in de vervolging omdat er reeds een ASP was
opgelegd.20 De eerste uitspraak in deze sfeer was echter
van de Rechtbank Noord-Holland, die eveneens het OM
niet-ontvankelijk verklaarde en hieraan een zeer interessante rechtsoverweging liet voorafgaan:
‘In deze zaak is niet gebleken dat bij het CBR op
dezelfde wijze als in de strafzaak, waarin verweren
van de verdachte aan de orde komen, onderzoek
wordt gedaan naar de feiten die hebben geleid tot het
invorderen van het rijbewijs. Het CBR is echter in feite
– als derde overheidsinstantie – reeds vóór de behandeling van de strafrechter overgegaan tot het opleggen van vergaande maatregelen, terwijl het, zo blijkt
in deze zaak, nog niet zonder meer vaststaat dat het
aan de verdachte verweten feit in de strafzaak tot een
850
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
bewezenverklaring leidt. Dit betekent dat de verdachte
door twee overheidsinstanties wordt bejegend, terwijl
de ene overheidsinstantie (het CBR) de andere (de
rechter) de vrijheid ontneemt om naar bevind van
zaken tot een behoorlijke afdoening van de (straf)
zaak over te gaan. Daaraan doet niet af dat het CBR
en het OM geheel volgens de aan hun toegekende
eigen bevoegdheden handelen, voor de burger blijft
het ‘de overheid’ die tegen hem maatregelen treft en
hem al straf (niet in strafrechtelijke zin) heeft opgelegd. De mogelijkheden om zich tegen de beslissingen
van het CBR te verweren blijken in de praktijk praktisch nihil te zijn, deze worden direct uitgevoerd. De
politierechter constateert dat hij door het optreden
van het CBR in de onderhavige strafzaak dermate in
zijn beslissingsvrijheid wordt beperkt dat een redelijke
en billijke strafrechtstoepassing niet meer mogelijk is’
(onderstreping auteurs).21
Saillant detail is dat het Openbaar Ministerie in voornoemde zaak niet in hoger beroep is gegaan.
Overigens is het natuurlijk aannemelijk dat er inmiddels al meerdere politierechters zijn die in vergelijkbare
zaken tot eenzelfde gedurfd oordeel zijn gekomen. Dit valt
echter lastig na te gaan nu deze motiveringen immers
zelden worden opgetekend, laat staan gepubliceerd.
Ook op een ander vlak worden door strafrechters
consequenties verbonden aan het in de bestuursrechtelijke procedure opgelegde ASP. De raadkamer van de Rechtbank Zwolle-Lelystad oordeelde in februari 2012 dat het
door klaagster ingediende klaagschrift tegen de inhouding van haar rijbewijs gegrond moest worden verklaard.22
De strafrechtelijke invorderingsprocedure is immers
bedoeld om het recidivegevaar op korte termijn tegen te
gaan en dit doel was reeds bereikt door het opgelegde
alcoholslotprogramma, aldus de rechtbank.23
Aan een belangenafweging tussen het algemeen
belang bij invordering en het persoonlijk belang van
klager komt de rechtbank bij voornoemd oordeel dan ook
niet meer toe.24 De raadkamer van de Rechtbank Gelderland oordeelde evenwel dat deelname aan het alcoholslotprogramma niet van doorslaggevend belang is voor de
inschatting van de verkeersveiligheid, maar wel van
belang is bij de afweging van het persoonlijk belang.25
Hoewel niet elke rechtbank derhalve een gelijke afweging
maakt, kan wel worden gesteld dat het ASP linksom of
rechtsom een grote rol speelt bij de teruggave van het
ingevorderde rijbewijs in de raadkamer.
6. ASP in België
Nederland is niet het eerste land in de wereld waar het
alcoholslot in de wetgeving is opgenomen. Het toestel
wordt ondermeer reeds gebruikt in de Verenigde Staten,
Zweden, Finland, Australië, Canada en België. In ieder land
kent het alcoholslotprogramma een eigen wettelijk kader.
In Nederland heeft de wetgever het ASP als een bestuursrechtelijke maatregel aangemerkt naar aanleiding van een
aanhouding wegens het rijden onder invloed van alcohol.
De keuze voor inbedding in het bestuursrecht biedt voordelen, maar heeft ook talloze nadelen. Zoals hiervoor al
opgemerkt, achten wij de keuze voor het bestuursrecht
ongelukkig. De strafrechter wordt buiten spel gezet, ter-
Zaterdagnacht in Rotterdam - Alcoholcontrole © ANP/Robin Utrecht
wijl deze rekening moet houden met alle omstandigheden van het geval.
Naar onze mening komt het Belgische stelsel ten
aanzien van het alcoholslotprogramma aan onze bezwaren tegemoet. In België heeft het ASP een plaats gekregen
binnen het strafrechtelijke systeem. In de wetsgeschiedenis wordt ook uitdrukkelijk gewezen op het straffende
karakter van de sanctie. In de Wet betreffende de politie
over het wegverkeer zijn de strafbepalingen en veiligheidsmaatregelen opgenomen in reactie op het rijden
onder invloed.26
Net zoals in Nederland kan de strafrechter een
geldboete, een gevangenisstraf en een ontzegging van de
rijbevoegdheid opleggen. In plaats van oplegging van een
ontzegging van de rijbevoegdheid kan de strafrechter in
België ook als alternatief ervoor kiezen dat een veroordeelde chauffeur zijn voertuig moet laten uitrusten met
een alcoholslot.27
In geval van een veroordeling wegens het rijden
onder invloed van alcohol kan de rechter, indien hij geen
definitief verval van het recht tot het besturen van een
motorvoertuig uitspreekt, voor een minimale periode van
één jaar tot ten hoogste vijf jaar of voorgoed, de geldigheid van het rijbewijs van de overtreder beperken tot
motorvoertuigen die uitgerust zijn met een alcoholslot op
voorwaarde dat deze als bestuurder voldoet aan de voorwaarden van het omkaderingsprogramma.28
Er is veel kritiek op de hoge kosten van deelname
aan het ASP. Vaak zal de strafrechter naast een ontzegging
van de rijbevoegdheid ook een geldboete opleggen. Dit
17. ABRvS 23 oktober 2013, zaaknr.
maar, 2 oktober 2013,
lijke ontzegging van de rijbevoegdheid,
ECLI:NL:RBGEL:2013:1942.
201301126/1.
ECLI:NL:RBNH:2013:13109.
maakt dat dit in de praktijk veelal wel als
26. Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet
18. Bijvoorbeeld Rb. ’s-Gravenhage, 13
22. Rb. Zwolle-Lelystad, 27 februari 2012,
een voorschot op de straf wordt gezien en
betreffende de politie over het wegverkeer,
februari 2013,
ECLI:NL:RBZLY:2012:BW1512.
gevoeld. Maar het is nadrukkelijk niet de
DOC 52,1856/001, p. 10.
ECLI:NL:RBDHA:2013:BZ7108.
23. Daarbij overwoog de rechtbank voorts
bedoeling van de regeling. Het zou indrui-
27. Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet
19. Rb.’s-Gravenhage, 16 oktober 2013,
nog ‘dat de strafrechtelijke invordering van
sen tegen een van de belangrijkste beginse-
betreffende de politie over het wegverkeer,
ECLI:NL:RBDHA:2013:14150.
het rijbewijs niet bedoeld kan zijn als een
len in het strafrechtelijk systeem, dat een
DOC 52,1856/001, p. 4.
20. (Nog) niet gepubliceerd vonnis van Rb.
lik-op-stuk-beleid waarbij alvast een voor-
straf eerst wordt tenuitvoergelegd nadat
28. Art. 37/1 Wet betreffende politie over
Midden-Nederland, zittingslocatie Lelystad,
schot op de te verwachten straf wordt
iemand onherroepelijk is veroordeeld.’
het wegverkeer.
19 december 2013, parketnummer
opgelegd. Dat de termijn van de invorde-
24. Zie ook Rb. Limburg, 15 januari 2013,
96-021402-13.
ring van het rijbewijs later wordt afgetrok-
ECLI:NL:RBLIM:2013:BY9366.
21. Rb. Noord-Holland, zittingslocatie Alk-
ken van de periode van de onvoorwaarde-
25. Rb. Gelderland, 24 juli 2013,
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
851
Focus
heeft tot gevolg dat een veroordeelde binnen relatief korte
tijd duizenden euro’s kwijt is aan de geldboete en het ASP.
Niet iedereen kan deze kosten betalen met als gevolg
ongeldigverklaring van het rijbewijs.
In de Belgische wetgeving heeft men dit voorzien.
Om die reden is de strafrechter de mogelijkheid gegeven
de geldboete te verminderen met de volledige of gedeeltelijke kosten van de installatie en het gebruik van een
alcoholslot in een voertuig, evenals de kosten van het
omkaderingsprogramma.29
Wanneer een bestuurder in België na een veroordeling tot het ASP het slot niet laat inbouwen en vervolgens
een voertuig bestuurt, levert dat een strafbaar feit op,
waarover de strafrechter vervolgens oordeelt.
7. Aanbevelingen
Uit het bovenstaande blijkt dat de wetgever ervoor heeft
gekozen het ASP in het bestuursrecht onder te brengen.
In de bij de Regeling maatregelen rijvaardigheid en
geschiktheid aangewezen gevallen moet het CBR besluiten tot oplegging van het ASP. Het CBR mag hierbij geen
belangenafweging maken.
Bij rijden onder invloed van alcohol is het dikwijls
ook de strafrechter die oordeelt, waarbij ter bevordering
van de rechtseenheid in de strafoplegging wordt uitgegaan van de oriëntatiepunten voor straftoemeting en
LOVS-afspraken, gepubliceerd op rechtspraak.nl, bijgewerkt: januari 2014.
De richtlijn voor strafvordering, (rijden onder
invloed/art. 8 lid 2 WVW 1994 e.v.) van het College van
Procureurs-Generaal,30 houdt in de tabellen rekening met
oplegging van het ASP, en bevestigt daarmee het punitieve karakter van de maatregel.
Wij zijn van mening dat dit op gespannen voet staat
met het una via-beginsel. Hiervoor hebben wij uiteengezet
waarom het ASP punitief van aard is. Gelet op het bestraffende karakter van het ASP dient naar onze mening de
strafrechter te reageren op het rijden onder invloed.
De strafrechter kan rekening houden met alle omstandigheden van het geval en daarbij een belangenafweging
maken tussen enerzijds het belang van de verkeersveiligheid en anderzijds de belangen van de betrokkene.
In de huidige regelgeving moet aan first offenders
bij een alcoholpromillage vanaf 1,3 te allen tijde het ASP
worden opgelegd. De kosten van het ASP bedragen ongeveer € 5000 over twee jaar. Niet iedereen is daartoe
financieel in staat. Het gevolg is dan dat het rijbewijs voor
852
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
een periode van vijf jaar ongeldig wordt verklaard.
Vrachtwagen- en buschauffeurs zijn zelfs van het ASP uitgesloten. Dit heeft tot gevolg dat zij hun baan kwijt raken.
Zij komen daardoor in financiële problemen en moeten
een beroep doen op sociale uitkeringen en andere regelingen. Dit is maatschappelijk onwenselijk.
Van de 6673 bestuurders die het
ASP opgelegd hebben gekregen,
hebben 3900 dit nog niet in hun
voertuig laten inbouwen
Het ASP dient naar onze mening uit het bestuursrecht te worden gehaald en opgenomen te worden in het
strafrechtelijk sanctiestelsel. Het Openbaar Ministerie kan
dan in aangewezen gevallen op zitting het ASP eisen waarna de strafrechter uiteindelijk bepaalt of het ASP wordt
opgelegd.
Een groot voordeel is dat first offenders dan in voorwaardelijke vorm een ASP opgelegd kunnen krijgen,
gekoppeld aan een proeftijd. Deze proeftijd kan gelijk zijn
aan de proeftijd die in het algemeen wordt opgelegd bij
een voorwaardelijke ontzegging van de rijbevoegdheid. Op
deze manier kunnen vrachtwagenchauffeurs, en overige
beroepschauffeurs, hun baan blijven behouden.
Door dit systeem wordt het maatschappelijk draagvlak voor het ASP hersteld. Het ASP is geen slechte
maatregel, doch het is thans geen maatwerk. Door het niet
meewegen van de belangen van betrokkenen dreigen
bepaalde rijbewijshouders maatschappelijk uitgeschakeld
te worden. De cijfers laten zien dat deze groep steeds groter wordt. Van de 6673 bestuurders die het ASP opgelegd
hebben gekregen, hebben 3900 dit nog niet in hun voertuig laten inbouwen.31 Dit draagt niet bij aan de vergroting
van de verkeersveiligheid en maatschappelijk draagvlak.
29. Art. 37/1 Wet betreffende politie over
OM.nl).
het wegverkeer.
31. De Telegraaf 19 augustus 2013, cijfers
30. Registratienummer 2013RO16, datum
medio augustus 2013.
inwerkingtreding 1 januari 2014 (www.
Opinie
676
Zelfplagiaat is geen wetenschapsfraude
Antoon Quaedvlieg1
Sinds januari plaagt ‘zelfplagiaat’ het geweten van de
academie. Een nogal hijgerige perscampagne stelde
het recent aan de kaak als alweer een vorm van wetenschapsfraude in een steeds troostelozer gecorrumpeerd
academisch landschap. Dat is een misleidende voorstelling van zaken. De berichtgeving blijkt niettemin ook
juridische auteurs te verontrusten. Die gewetenskriebels
zijn echter meestal onterecht.
1. ‘Zelfplagiaat’ bestaat niet
Wie op eigen naam eigen tekst publiceert, pleegt geen plagiaat. De term ‘zelfplagiaat’ is een contradictio in terminis. Het
is een woordvondst die in een serieus debat vermeden moet
worden. Omdat plagiaat een academische hoofdzonde is,
werkt de term zelfplagiaat uiterst incriminerend. Zij vervuilt
het debat over een verschijnsel dat niets te maken heeft met
tekstdiefstal. Het door schrijvers aangehaalde COPE Protocol
(Committee on Publication Ethics) spreekt dan ook niet van
‘zelfplagiaat’ maar redundant (duplicate) publication.
Anders dan bij plagiaat is bij een duplicate publication niet (alleen) de afwezigheid van bronvermelding het
probleem, maar om te beginnen de overtolligheid van de
meervoudige publicatie. Bronvermelding alleen biedt
daartegen geen soelaas. Het gaat om een fundamenteel
ander probleem.
2. Belangen van uitgevers en universiteiten
Het Protocol van COPE is opgesteld door editors en uitgevers.
Uitgevers en tijdschriften hebben belang bij de exclusiviteit
van de door hen gepubliceerde informatie. Dat maakt een
schending van dat belang nog geen wetenschapsfraude. Als
tijdschriften zoals onder meer het International Journal for
Business and Globalisation ‘double submission’ gelijk stellen
aan plagiaat, is dat humbug. Er kan wel sprake zijn van een
schending van de zorgvuldigheid die de auteur tegenover de
uitgever betaamt. Hoe belangrijk dat ook is als verbintenisrechtelijke verplichting, het betreft iets anders dan wetenschappelijke integriteit in eigenlijke zin.
Ook universitaire werkgevers kunnen transparantie
omtrent meervoudige publicatie op prijs stellen. Dat kan
voortvloeien uit de meetdrift van hen die de kwantiteit
van output een graadmeter achten voor de kwaliteit. Die
voelen zich gefopt als hetzelfde product twee keer meetelt. Maar ook dat maakt meervoudig publiceren nog lang
geen wetenschappelijk wangedrag. Het heeft daar niets
mee te maken. Het betreft een intern voorschrift van de
werkgever, niet meer en niet minder dan dat.
3. Geoorloofde meervoudige publicatie
De beschuldiging van wetenschapsfraude zit met name
ernaast bij het hergebruik van fragmenten. Als dezelfde
elementen in meer publicaties aan de orde komen is hergebruik geoorloofd en praktisch. Ook van langere fragmenten. Waarom zou een auteur geen bouwsteen van
eigen hand mogen hergebruiken? De beoordeling of
gedeeltelijk hergebruik overtollig is, vergt derhalve
omzichtigheid. De richtlijnen van COPE doen recht aan
die omzichtigheid. In het geval van minor overlap (‘salami
publishing with some element of redundancy’) kan de
redactie haar ‘teleurstelling’ uitspreken, maar zij kan er
ook mee volstaan in ‘neutral terms’ haar beleid uit te leggen. Zorgvuldige zelfverwijzing verhoogt wel de kwaliteit
van een stuk. Het nalaten daarvan kan die kwaliteit
verlagen. Maar dat rechtvaardigt nog niet de overspannen
conclusie dat dit nalaten tot ‘fraude’ voert.
Meervoudige publicatie van een volledig stuk is evenmin per definitie een duistere praktijk. Als zij een relevant
nieuw publiek bereikt dient zij slechts de verspreiding van
kennis. Dat kan niet alleen gelden voor een vertaling, maar
ook voor meervoudige publicatie in dezelfde taal. Soms is
er een ruime, heterogene informatiemarkt die de actuele
ontwikkelingen en inzichten in een wetenschapsgebied
beschrijft. Bijdragen voor die markt, die weliswaar wetenschappelijk van aard zijn maar noch exclusiviteit
pretenderen noch verslag doen van eigen grensverleggend
onderzoek, mogen meerdere tijdschriften bedienen.
4. Onzorgvuldige meervoudige publicatie
In sommige gevallen is meervoudig publiceren wél wetenschappelijk onzorgvuldig. Integrale herpublicatie van hetzelfde artikel op overlappende markten is overbodig en
vervuilt de publicatiekanalen. Maar het blijft een lichte
vorm van wangedrag vergeleken met eigenlijk plagiaat.
Het blijft immers eigen werk. Dat geldt zelfs in de veel
bedenkelijker gevallen waarin sprake is van kennelijke
opzet tot misleiding, doordat bijvoorbeeld hetzelfde stuk
een tweede keer onder een andere titel verschijnt.
5. De keerzijde van de criminalisering van
‘zelfplagiaat’
Er is breed uitgepakt over de plagen die ‘zelfplagiaat’ zou
ontketenen. Het maakt de wetenschappelijke literatuur
onoverzichtelijk, het vertekent het beeld van iemands
productiviteit, het levert oneerlijk voordeel op, het ondermijnt vertrouwen. Laat ik ook op de keerzijde wijzen. De
bijna hysterische opwinding over – dikwijls onbeduidend – partieel ‘zelfplagiaat’ drijft tot overdreven administratief formalisme in de wetenschap. Het resulteert in een
potsierlijke praalstoet met zelfverwijzingen die niet meer
dan de kleinste bagatelbetekenis hebben. Wetenschappers
die dat schuwen moeten veel tijd gaan besteden aan
moeizame herformuleringen. Close readers gaan vervolgens puzzelen wat de auteur met die subtiel afwijkende
nieuwe formulering beoogt te zeggen – terwijl hij alleen
maar hetzelfde wil zeggen. Alle tijd die in deze klucht
geïnvesteerd wordt is een verkwisting van publiek geld.
De puriteinen van het ‘zelfplagiaat’ bewijzen de wetenschap een slechte dienst.
Auteur
1. Prof. mr. A.A. Quaedvlieg is hoogleraar privaatrecht en auteursrecht aan de Radboud
Universiteit te Nijmegen.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
853
677
Reacties
Geen adviesrecht voor zielig slachtoffer?
Alex Sas1
I
n zijn essay ‘Adviesrecht voor
slachtoffers?’2 spreekt A. de
Savornin Lohman zich uit tegen
het voorstel om het huidige spreekrecht uit te breiden met een adviesrecht. Het adviesrecht zou alleen
maar schadelijk zijn voor het
slachtoffer. Hij gaat echter uit van
een beeld van slachtoffers dat niet
strookt met de werkelijkheid. (Waar
ik hier spreek over slachtoffers
bedoel ik tevens nabestaanden.)
De Savornin Lohman schildert
slachtoffers af als zwaar getraumatiseerde mensen die moeten worden
beschermd. Slachtofferschap staat
volgens hem voor zielig zijn. Dit is
een volstrekt onjuist beeld. Slachtoffers zijn over het algemeen veerkrachtig genoeg om de gevolgen van een
misdrijf zelf weer te boven te komen.
Toch legt De Savornin Lohman in zijn
stuk de nadruk op getraumatiseerde
slachtoffers die een rouwproces zouden moeten doorlopen. Bij dit laatste
verwijst hij naar de door Kübler-Ross
beschreven fasen van traumaverwerking. Dit is discutabel, want dit is een
model voor rouwverwerking en dat is
niet hetzelfde als traumaverwerking.
Maar goed, belangrijker is dat slachtoffers verschillend reageren op een
misdrijf en niet volgens de fasen van
Kübler-Ross.
Het hoogste doel van traumaverwerking is voor De Savorin
Lohman vergeving van de dader door
het slachtoffer. Het is de kroon op de
traumaverwerking. En eerst dan kan
een slachtoffer zeggen wat hij werkelijk vindt, lijkt zijn onderliggende
redenering. Het standpunt van De
Savornin Lohman is ronduit betuttelend. Uiteraard is vergevingsgezindheid bewonderenswaardig, maar er is
geen vergevingsplicht. Sommige
slachtoffers willen niet vergeven,
maar juist voor zichzelf opkomen.
Dat kan door te participeren in het
strafproces. Maar dat punt lijkt De
Savornin Lohman te missen. Het
herpakken van de controle door
adviesrecht uit te oefenen, kan juist
van belang zijn voor de verwerking.
Als slachtoffers goed worden geïnfor-
854
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
meerd kunnen zij heel goed zelf
beslissen of, en zo ja op welke wijze
zij willen participeren. Het is immers
een adviesrecht en geen adviesplicht.
Het argument dat het slachtoffer in een wespennest terechtkomt
door het adviesrecht, is niet overtuigend. In hoeverre het slachtoffer aan
ondervraging door de verdediging zal
worden onderworpen, is afhankelijk
van de wijze waarop hij van zijn
adviesrecht gebruik maakt. Als hij
alleen een hartenkreet laat horen, zal
dat heel anders liggen dan wanneer
hij zich over het bewijs of de strafbaarheid uitlaat. En ook hier geldt
dat het slachtoffer goed moet worden geïnformeerd en voorbereid,
zodat hij weet waartoe het uitoefenen van zijn adviesrecht kan leiden.
Er zullen dan slachtoffers zijn die er
vanaf zien, anderen zullen het
adviesrecht laten uitoefenen door
een gemachtigde of zij oefenen het
adviesrecht zelf uit en nemen eventuele risico’s op de koop toe.
Maar ook de zorgvuldige rechtspleging is in het geding volgens De
Savornin Lohman. Het advies van het
slachtoffer zou niet voldoen aan de
voorwaarden die gelden voor een
adviseur: hij is namelijk niet deskundig. Dat is hij echter wel degelijk. Het
adviesrecht geeft het slachtoffer juist
de mogelijkheid zijn stem te laten
horen. En hiervoor is het slachtoffer
zelf toch het meest deskundig. Geen
zielige of getraumatiseerde deskundige, maar een ervaringsdeskundige
met een verhaal (het huidige spreekrecht) en een mening (het toekomstige adviesrecht). Het adviesrecht komt
juist tegemoet aan de beperking die
sommige slachtoffers voelen, dat de
verdachte ‘alles maar mag zeggen’ en
dat het slachtoffer zich tot de gevolgen die het misdrijf voor hem heeft
gehad moet beperken. Sommige
slachtoffers willen zich hier niet toe
beperken, maar willen zich ook kunnen uitlaten over de gewenste straf
en over de toedracht of verloop van
het misdrijf.3
Indien het slachtoffer argumenten naar voren brengt die hout snij-
den zal de rechter op deze argumenten moeten ingaan, of ze eventueel
overnemen. Dat lijkt me vanzelfsprekend. Een slachtoffer kan teleurgesteld zijn als zijn advies niet wordt
gevolgd, maar als de rechter zijn
beslissing goed motiveert, moet het
slachtoffer dat kunnen accepteren.
Wordt door het slachtoffer alleen een
onbeargumenteerd ‘levenslang’ naar
voren gebracht, dan zal de rechter
zich daar weinig van aantrekken. En
een slachtoffer dat goed wordt voorbereid zal dat ook begrijpen.
Het is in dit verband interessant
ook eens over bijvoorbeeld de oostgrens te kijken. In Duitsland kan een
slachtoffer zich in bepaalde gevallen
als Nebenkläger in het strafproces
aansluiten. Als Nebenkläger is het
slachtoffer medeaanklager. Hij heeft
nog veel verdergaande rechten dan
het voorgestelde adviesrecht.4 Zo kan
hij bijvoorbeeld getuigen oproepen
en ze (laten) ondervragen. In bepaalde
gevallen kan hij zelfs hoger beroep
instellen. En het slachtoffer kan zich
daar onder meer ook uitlaten over het
bewijs en de gewenste straf. Dat is
nog eens andere koek dan het adviesrecht. Blijkbaar zijn die problemen
van zorgvuldige rechtspleging, ondeskundige adviezen en wespennesten
voor onze oosterburen niet zo zwaarwegend geweest. De Duitse slachtof-
Auteur
1. Mr. A.H. Sas is beleidsmedewerker bij Slachtofferhulp
Nederland.
Noten
2. A. F. de Savornin Lohman, ‘Adviesrecht voor slachtoffers?’
NJB 2014/306, afl. 6, p. 390 e.v.
3. K. Lens, A. Pemberton en M. Groenhuijsen, Het spreekrecht in Nederland: een bijdrage tot het emotioneel herstel
van slachtoffers? Tilburg: Intervict/WODC 2010, p. 60.
4. H. Kury en M. Kichling, ‘Accessory Prosecution in Germany: Legislation and Implementation’, in: E. Erez, M. Kichling
en J-A Wemmers, Therapeutic Jurisprudence and Victim Participation in Justice, Durham: Carolina Academic Press 2011,
p. 41-65.
5. S. Barton, ‘Nebenklägervertretung im Strafverfahren,
Empirische Fakten und praktische Kondequenzen’, in: Strafverteidiger Forum 2011, p. 161-168.
fers zien blijkbaar toch ook wel wat in
deze participatie in het strafproces,
want sinds de financiering van de
rechtshulp voor Nebenklage is verbeterd, wordt er steeds meer gebruik
van gemaakt.5 En toch bereiken mij
geen berichten uit Duitsland dat deze
slachtoffers zich als Nebenkläger in
wespennesten hebben gestoken.
Naschrift
678
Alexander F. de Savornin Lohman
M
r A.H. Sas van Slachtofferhulp Nederland beweert
dat ik slachtoffers als
zwaar getraumatiseerde mensen zou
hebben voorgesteld. Ik deel zijn opinie niet. Ook dicht mr Sas mij opvattingen toe over vergeving die ik
geenszins onderschrijf. Zijn toedichtsels staan haaks op wat ik als essentie van het slachtofferverwerkingsproces beschouw. Ik volsta met de
opmerkingen voor rekening te laten
van mr Sas.
Ik onderschrijf de door mr Sas
geuite behoefte aan opheffing van de
beperking die aan het spreekrecht is
gesteld tot de gevolgen die het misdrijf
voor het slachtoffer heeft gehad. Ik
ben het met hem eens dat het niet verteerbaar is dat verdachten alles mogen
zeggen in het strafproces terwijl het
gedupeerde slachtoffer de mond
gesnoerd wordt als hij de grenzen van
zijn spreekrecht te buiten gaat.
Ik vind het echter ongewenst dat
hieraan tegemoet gekomen wordt
door aan slachtoffers een ‘adviesrecht’
toe te kennen. In de behoefte van
slachtoffers kan veel effectiever en
beter worden voorzien door het
bestaande spreekrecht te ontdoen van
zijn te nauwe begrenzingen. Adviesrecht impliceert de intentie de rechter
en diens uitspraak te sturen. Rechters
moeten zich per definitie niet laten
sturen door adviezen die niet vanuit
een neutrale, deskundige, objectieve
en onafhankelijke achtergrond zijn
gegeven. Slachtoffers kunnen die positie nooit waarmaken, ook niet als zij
de deskundigheid van hun advocaat
‘erbij lappen’. Daarom zouden noch de
wetgever, noch slachtoffers een
adviesrecht moeten ambiëren.
ž`ĊĊėóäġěÿÐÜóġĊííäėĭäėĮäėýôąðěĔėĊces is het essentieel dat het slachtoffer op de zitting onbelemmerd
zijn verhaal kan doen. Hij moet zijn
hart kunnen luchten, desgewenst
ook over de schuld en strafbaarheid
van de dader en de op te leggen
straf. Nadat hij heeft kunnen zeggen wat hij op zijn hart heeft met
betrekking tot het misdrijf en de
dader, zal het slachtoffer emotioneel gezien, in staat raken de voortgang van het strafproces over te
laten aan de bevoegde autoriteiten.
Als hij zijn verhaal écht heeft kunnen doen, kan hij zijn behoefte om
de uitslag van het strafproces te
sturen, loslaten (Procedural Justice).
žäðėäąěàôäġĤěěäąóäġěĔėääýėäÜóġ
en het adviesrecht is gecreëerd, is
voor slachtoffers onbegrijpelijk,
irrationeel en willekeurig. Rechtens
acht ik dit statusonderscheid ongewenst, misleidend en onnodig.
ž&äġěÿÐÜóġĊííäėóääíġôąàäěġėÐíĔėĊcedure de functie van feitenkenner,
ervaringsdeskundige, benadeelde
partij en getuige. In dit rijtje hoort
een positie als adviseur niet thuis.
ž&äġěÿÐÜóġĊííäėÐàĭôäěėäÜóġĮĊėàġ
weliswaar ‘adviesrecht’ genoemd,
maar van een serieus adviesrecht is
geen sprake. De term ‘adviesrecht’
roept verwachtingen op bij het
slachtoffer, die niet aansluiten bij
wat rechtens wordt waargemaakt.
Ik begrijp niet dat mr Sas moeite
heeft te onderkennen dat het slachtofferverwerkingsproces verloopt volgens de door Elizabeth Kübler-Ross
beschreven fasen. De fasen/gedragspatronen ontkenning, boosheid,
onderhandelen, depressie en acceptatie doen zich bijna altijd voor als
mensen met een ongewenste situatie
(relatieprobleem, ontslag, conflict of
ziekte is, dood of slachtofferschap)
worden geconfronteerd. Kübler-Ross
wijst op het belang voor het verwerkingsproces dat de fasen die aan de
orde zijn, doorlééfd worden. Ook laat
zij zien dat deze fasen eindig zijn. Ik
heb op dit fasenkarakter van het
slachtofferverwerkingsproces gewezen om de betrekkelijkheid van het
slachtofferadvies te onderbouwen.
`ÐąĮäðäóäġĭäėĮäėýôąðěĔėĊÜäěôěàä
houding van het slachtoffer jegens de
misdaad en jegens de dader geen stabiel gegeven. Daarmee is ook het
advies van het slachtoffer aan de rechter geen betrouwbaar stabiel gegeven.
Betrokkenheid in een verwerkingsproces diskwalificeert voor de hoedanigheid van adviseur.
Waar mr Sas stelt “Sommige
slachtoffers willen niet vergeven,
maar juist voor zichzelf opkomen”,
wekt hij de indruk dat ‘vergeving’ en
‘voor jezelf opkomen’ niet met elkaar
verenigbaar zouden kunnen zijn. Dat
vergeving en ‘voor jezelf opkomen’
wel degelijk en helemaal met elkaar
in lijn kunnen liggen bewijzen verhalen van ervaringsdeskundigen als
Hank Heijn, Aba Gayle, Jo Berry, Azim
Khamisa en Margot van Sluytman
(allen nabestaanden van moord op
een naast familielid) en vele anderen
met hen. Zie het blog ‘Levensdelicten,
verzoening en herstelrecht’ dat ik op
2 januari 2013 op de website www.
mr-online.nl publiceerde.
Ik begrijp mr Sas niet waar hij
stelt: “Het herpakken van de controle
door adviesrecht uit te oefenen, kan
juist van belang zijn voor de verwerking.” Ik vraag mij af welke ‘controle’
het slachtoffer hiermee ‘herpakt’ en
wat volgens mr Sas het belang voor
het verwerkingsproces is. Zonder nadere uitleg is de stelling voor mij een
slag in de lucht. Ik maak me sterk dat
‘herpakken van de controle’ een schijnbijdrage aan het verwerkingsproces
levert, die zowel de duur als de zwaarte
van het gehele verwerkingsproces eerder zal vergroten dan verkleinen.
Ik ben het geheel eens met mr
Sas waar hij stelt dat slachtoffers in
de regel veerkrachtig genoeg zijn om
de gevolgen van een misdrijf zélf te
boven te komen. Ook onderschrijf ik
mr Sas’ stelling dat vergevingsgezindheid bewonderenswaardig is, maar
dat er geen vergevingsplicht is.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
855
Rechtspraak
Aanbevolen citeerwijze:
geplaatst. Later volgt een andere publieke
ke alternatieven alvorens een dergelijk ver-
NJB 2014/ … (nummer uitspraak)
voorziening in Padua. Als de moeder werk
strekkende maatregel wordt genomen. In
vindt in een ziekenhuis wordt het kind over-
tegenstelling tot andere zaken waarover het
Eur. Hof v.d. Rechten v.d. Mens
856
dag in een gastgezin geplaatst. Drie maanden
Hof heeft geoordeeld is dit kind niet bloot-
Hoge Raad (civiele kamer)
858
later geeft dit gastgezin echter aan niet meer
gesteld aan een situatie van geweld, fysieke
Hoge Raad (strafkamer)
860
voor het kind te kunnen zorgen. Op eigen
of psychische mishandeling. In dit geval is
Centrale Raad van Beroep
862
initiatief en zonder overleg met de sociale
de beslissing tot uithuisplaatsing van het
College Beroep Bedrijfsleven
865
diensten besluit moeder het kind dan tijdens
kind in een pleeggezin genomen omdat de
haar werkuren onder te brengen bij een
moeder niet in staat was om het kind te bie-
ouder echtpaar in de buurt. Dit paar is niet
den wat hij nodig heeft voor zijn ontwikke-
Europees Hof voor de
Rechten van de Mens
goedgekeurd door de sociale diensten. Wan-
ling. De ontwikkeling van het kind is inder-
neer de plaatsing bij het nieuwe paar bij hen
daad zorgelijk, onder meer ten gevolge van
Deze rubriek wordt verzorgd door onderzoe-
bekend wordt, wordt een rapportage opge-
het zuurstof gebrek tijdens de geboorte.
kers van de Universiteit Leiden, de VU
steld over de opvoedingssituatie van het
Maar, zo stelt het Hof, hoewel moeder niet
Amsterdam en de RU Nijmegen. Onderstaan-
kind. Op basis van deze rapportage wordt
helemaal capabel was om voor haar kind te
de bewerkingen zijn verzorgd door mw. mr.
besloten het kind uit huis te plaatsen met
zorgen, is haar gedrag niet schadelijk
K.A.M. van der Zon (Universiteit Leiden) en
het oog op adoptie. Moeder zou over onvol-
geweest voor het kind.
mw. prof. mr. J.H. Gerards (Radboud Universi-
doende opvoedingscapaciteiten beschikken
Het Hof stelt dat de bevoegde autoriteiten
teit Nijmegen). Alle uitspraken van het
om het kind te bieden wat het nodig heeft.
voordat ze beslisten dat het kind van moeder
EHRM staan op www.echr.coe.int; een selec-
De omgang tussen moeder en kind wordt
moest worden gescheiden alle mogelijke
tie verschijnt uiteindelijk in Reports of
vastgesteld op twee dagen per week. Wan-
middelen en maatregelen hadden moeten
Judgments and Decisions. De uitspraken van
neer echter in 2008 een psycholoog stelt dat
nemen die redelijkerwijs konden worden ver-
kamers van het EHRM worden drie maanden
A zeer verstoord gedrag vertoont na omgang
wacht van hen om de uithuisplaatsing en
na de uitspraakdatum definitief, tenzij er
met zijn moeder, wordt de omgang opge-
later ook de adoptie te voorkomen. Daarbij is
intern appel wordt ingesteld bij de Grote
schort. Bij het hoger beroep in 2009 wordt
het Hof van mening dat meer gerichte socia-
Kamer van het Hof.
deze schorsing van omgang weer ingetrok-
le bijstand had moeten worden geboden aan
ken. In 2010 verklaart de rechtbank dat A.
moeder en kind. Sociale diensten hebben een
mag worden geadopteerd. Moeder is volgens
verplichting om ondersteuning te bieden,
de rechtbank niet in staat om hem te bieden
een verplichting die des te meer geldt wan-
wat hij nodig heeft voor zijn ontwikkeling en
neer het gaat om kwetsbare personen. De
belemmert zijn ontwikkeling. Het verzoek
noodzaak om, zoveel als mogelijk, de familie-
van de vertegenwoordiger van het kind om
band tussen moeder en kind te behouden, is
Art. 8 EVRM. Uithuisplaatsing tweejarig
een eventuele adoptie vorm te geven als
niet in overweging genomen. Daarbij is
kind bij pleegouders, met perspectief op
‘zwakke’ adoptie (zodat de juridische band
klaagster geen kans gegeven om de banden
adoptie. Scheiding ouder-kind als ultimum
tussen moeder en kind zou blijven bestaan
met haar zoon aan te halen en zijn mogelijke
remedium. Moeder kan niet voldoen aan
en omgang tussen hen nog mogelijk blijft)
verbeteringen van haar capaciteiten om voor
ontwikkelingsbehoeften kind maar heeft
wordt afgewezen. Het Hof van beroep stelt
haar kind te zorgen niet onderzocht. Er is
kind geen schade toegebracht. Onvoldoende
dat, hoewel in eerdere zaken de Italiaanse
bovendien geen enkele overtuigende uitleg-
inzet autoriteiten tot behoud relatie moe-
wetgeving ruim is geïnterpreteerd om een
gegeven door de Italiaanse overheid die het
der en kind.
dergelijke constructie mogelijk te maken,
doorbreken van de banden tussen moeder en
deze ruime interpretatie niet door de Itali-
zoon door de adoptie rechtvaardigt. Volgens
aanse wetgever is voorzien en spreekt de
het Hof had moet worden vastgesteld of de
adoptie uit.
autoriteiten zorgvuldig hebben onderzocht
679
21 januari 2014, appl.nr. 33773/11
(EVRM art. 8)
Zhou vs. Italie
wat de impact van de adoptie (is op zowel de
B. Procedure
ouders als het kind). Een ‘zwakke’ adoptie
A. Feiten
Klaagster heeft op 24 mei 2011 een verzoek-
waarbij moeder en kind omgang konden
Klaagster is een Chinese vrouw, die woonach-
schrift ingediend bij het EHRM. Zij stelt dat
behouden, is op legalistische gronden afge-
tig is in Padua (Italië). Ze is in 2000 naar Ita-
met de adoptie van haar zoon haar recht op
wezen, terwijl andere Italiaanse rechters wel
lië gekomen met haar toen vierjarige doch-
familieleven zoals beschermd in artikel 8
een ‘zwakke’ adoptie hebben uitgesproken.
ter. In 2002 wordt een tweede dochter
EVRM geschonden is.
Het Hof oordeelt dat de lidstaat onvoldoende
inspanningen heeft verricht om een ingrij-
geboren. Beide dochters worden naar de
grootouders in China gestuurd. Tijdens de
C. Uitspraak van het Hof
pende doorbreking van de familiebanden
zwangerschap van een derde kind, gaat haar
(Tweede kamer: Karakaş (president), Raimon-
tussen moeder en kind te voorkomen en
partner bij haar weg. Moeder zoekt tijdens de
di, Lorenzen, Popović, Sajó, Pinto de Albu-
onvoldoende inzet heeft getoond bij het zoe-
zwangerschap geen medische zorg en wordt
querque, Keller)
ken naar passende en effectieve pogingen
in september 2004 met spoed in het zieken-
Het Hof herhaalt in zijn uitspraak dat in
om het recht van moeder om met haar kind
huis opgenomen met een nierbekkenontste-
complexe zaken als de onderhavige een rui-
te leven, te respecteren, zoals art. 8 EVRM dat
king. Het kind wordt geboren maar loopt tij-
me margin of appreciation geldt. Niettemin
garandeert.
dens bevalling schade op als gevolg van
moet het Hof zich ervan verzekeren dat
zuurstofgebrek. De sociale diensten besluiten
scheiding van moeder en kind in de betref-
D. Slotsom
moeder en kind ondersteuning te bieden en
fende zaak kan worden gerechtvaardigd.
Het Hof oordeelt unaniem dat sprake is van
beiden worden in een moeder-kind huis
Hiertoe moet gekeken worden naar mogelij-
een schending van artikel 8 EVRM en kent
856
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Rechtspraak
een immateriële schadevergoeding van
staat onder meer op zogenaamde ‘vicarious
van LH leverde uiteindelijk geen effectieve
€ 40 000 toe. Voor de kosten van het geding
liability’, waarbij de aansprakelijk gestelde
schadevergoeding op omdat LH niet over vol-
kent het Hof € 5655,83 toe.
persoon of entiteit zelf geen schade heeft
doende middelen beschikte om het toege-
toegebracht, maar in een bijzondere relatie
kende bedrag te kunnen betalen. Daardoor is,
staat tot degene die wel verantwoordelijk is
anders dan is vereist voor verlies van slacht-
voor de schade. Volgens O’Keeffe zou daarvan
offerschap, noch sprake van een expliciete
in dit geval sprake zijn omdat er in wezen
erkenning van een schending van het EVRM,
sprake was van een werkgever-werknemersre-
noch van een adequate schadevergoeding.
latie tussen de staat en LH. Het Ierse High
ii. Artikel 3
Artikel 3 EVRM. Artikel 13 EVRM. Seksueel
Court wees O’Keeffe’s beroep jegens LH toe
Ten aanzien van de beweerde schending van
misbruik op katholieke school door pries-
en kende een schadevergoeding toe, maar
art. 3 EVRM rijst de vraag of de staat aanspra-
ter. Tekortkoming in naleving positieve
het wees aansprakelijkheid van de staat af.
kelijk kan worden gehouden voor het niet-
verplichting tot bescherming gezondheid
Gelet op de bijzondere rechtsrelatie tussen
optreden in 1973 tegen kindermisbruik op
en welzijn van kinderen. Bekendheid van
de staat en het religieuze management van
National Schools zoals die van O’Keeffe. Het
risico’s bij overheid. Onvoldoende effectieve
de National Schools zou namelijk geen spra-
Hof stelt voorop dat deze vraag moet worden
rechtsmiddelen om staat aansprakelijk te
ke zijn van een verhouding waarin ‘vicarious
beantwoord naar de omstandigheden zoals
kunnen stellen.
liability’ zou kunnen ontstaan, noch was er
ze destijds golden en bekend waren. Het is
enige andere grond voor staatsaansprakelijk-
vaste rechtspraak van het EHRM dat er bij-
heid. Dit oordeel werd bevestigd door het
zondere positieve verplichtingen voor de
Ierse Supreme Court.
staat bestaan als het gaat om bescherming
680
28 januari 2014, appl.nr. 35810/09
(EVRM art. 3, 13)
van de gezondheid en het welzijn van kinde-
O’Keeffe vs. Ierland
B. Procedure
ren, vooral in de context van het primair
A. Feiten
O’Keeffe heeft op 16 juni 2009 een klacht
onderwijs. Dat is een verplichting die het Hof
De klaagster in deze zaak, Louise O’Keeffe,
ingediend bij het EHRM, waarin zij stelt dat
ook al in de relevante periode had erkend;
heeft vanaf 1968 op de Dunderrow National
de Ierse staat haar onvoldoende bescherming
daarbij wijst het Hof onder meer op zijn uit-
School in Ierland enkele jaren primair onder-
heeft geboden tegen misbruik en daardoor in
spraak in X. en Y. vs. Nederland (EHRM 26
wijs gevolgd. De school was in eigendom van
strijd heeft gehandeld met art. 3 EVRM.
maart 1985, nr. 8978/80, NJ 1985/525 m.nt.
de Katholieke Kerk en de manager was een
Tevens stelt zij dat zij onvoldoende toegang
E.A. Alkema, NJCM-Bull. 1985, p. 410 m.nt.
lokale priester. Er waren twee onderwijzers
heeft gehad tot een effectief rechtsmiddel
J.G.C. Schokkenbroek), waarin het oordeelde
op de school, waarvan één, LH, O’Keeffe mini-
onder art. 13 EVRM en klaagt zij over een aan-
dat de staat zich bewust had moeten zijn van
maal twintig keer seksueel heeft misbruikt.
tal andere schendingen van het EVRM. Rech-
het risico van seksueel misbruik van mentaal
In de periode waarin klaagster werd mis-
ter Power-Forde heeft zich wegens betrokken-
gehandicapte minderjarigen en daartegen
bruikt waren er meer klachten over seksueel
heid in deze zaak teruggetrokken en is
had moeten optreden. Het Hof wijst erop dat
misbruik door LH, hetgeen ertoe leidde dat
vervangen door ad hoc-rechter Charleton. Op
het sindsdien de positieve verplichtingen op
LH aanvankelijk met ziekteverlof ging en ont-
26 juni 2012 heeft een Kamer, samengesteld
dit terrein verder heeft uitgewerkt en ver-
slag nam. Vervolgens werd hij overgeplaatst
uit de Vijfde Sectie van het Hof, besloten om
fijnd, maar dat de uitgangspunten gelijk zijn
naar een andere school, waar hij tot 1995 les
afstand van rechtsmacht te doen ten gunste
gebleven. Ierland had zich in de relevante
heeft gegeven. De manager van de school
van de Grote Kamer. Een hoorzitting in de
periode dus bewust moeten zijn van het
meldde een en ander destijds niet bij de
zaak heeft plaatsgevonden op 6 maart 2013.
bestaan van deze positieve verplichtingen.
autoriteiten of de politie. Ook de schoolin-
De Irish Human Rights Commission en het
Wat betreft de inhoud van de positieve ver-
spectie was niet op de hoogte van de klach-
European Centre for Law and Justice hebben
plichtingen geldt dat er in ieder geval effec-
ten, noch van de redenen voor ontslag en
op hun verzoek toestemming gekregen om in
tieve mechanismen voor detectie en aangifte
overplaatsing. In de jaren negentig kwam
de zaak te interveniëren.
of rapportage hadden moeten bestaan, net
als een adequaat mechanisme voor rechtsbe-
aan het licht dat LH zich op de tweede school
waar hij werkte schuldig had gemaakt aan
C. Uitspraak van het Hof
scherming achteraf. Het is voor het ontstaan
grootschalig misbruik van kinderen; het ging
(Grote Kamer: Spielmann (President),
van die positieve verplichting niet noodzake-
daarbij om 386 gevallen van seksueel mis-
Casadevall, Raimondi, Ziemele, Villiger,
lijk dat de staat wist van een concreet risico
bruik met 21 kinderen, die hadden plaatsge-
Berro-Lefèvre, Zupančič, Gyulumyan,
voor klaagster. Evenmin hoeft te worden
vonden gedurende een periode van ongeveer
Tsotsoria, Kalaydjieva, Vučinić, De Gaetano,
bewezen dat zonder de omissies van de staat
tien jaar. LH werd hiervoor in 1998 strafrech-
Nußberger, Potocki, Wojtyczek, Griţco,
het misbruik niet zou hebben plaatsgevon-
telijk veroordeeld. In deze periode realiseerde
Charleton (rechter ad hoc))
den. De staat kan zich ook niet onttrekken
O’Keeffe zich dat psychische problemen die
i. Slachtofferschap
aan aansprakelijkheid door te stellen dat de
zij had ondervonden te wijten waren aan het
Volgens de regering kan O’Keeffe zich geen
verantwoordelijkheid was overgedragen aan
misbruik door LH tijdens haar schooltijd. Zij
slachtoffer meer noemen van een schending
het management van de National Schools en
deed daarom een beroep op het Criminal
van het EVRM, nu zij een schadevergoeding
daarmee aan een niet-statelijke, op religieuze
Injuries Compensation Tribunal (CICT), dat
vanuit het CICT heeft ontvangen en haar
grondslag gebaseerde entiteit. Verder wijst
haar een onverplichte (ex gratia) schadever-
schadevergoedingsactie jegens LH succesvol
het Hof erop dat er voldoende aanwijzingen
goeding van bijna € 45 000 toekende. De Ier-
is geweest. Het Hof merkt op dat het bij de
waren dat de staat zich allang voor 1973
se staat was geen partij bij deze procedure. In
vergoeding vanuit het CICT ging om een ex
bewust was van problemen van seksueel mis-
1998 startte de klaagster ook een civiele actie
gratia-vergoeding waarbij geen aansprakelijk-
bruik binnen deze scholen. Gelet daarop had
tegen LH en de staat vanwege het ondervon-
heid voor de staat voor een verdragsschen-
de staat op zijn minst mogelijkheden in het
den leed. Daarbij beriep zij zich jegens de
ding is geaccepteerd. De aansprakelijkheid
leven moeten roepen om via een statelijk
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
857
Rechtspraak
orgaan klachten in te dienen of zorgen uit te
Hoge Raad (civiele kamer)
overdragen.’ In 2009 heeft Intergamma beta-
spreken, waarbij ook ruimte had moeten
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. G.C.C.
lingen op bepaalde facturen gedaan aan AFK
bestaan voor het treffen van preventieve en
Lewin, lid van het Gemeenschappelijk Hof
Holland.
redresserende maatregelen. Het Hof wijst
van Justitie van het Caribische deel van het
In dit geding heeft Coface betaling gevorderd
erop dat hierin in het geheel niet is voorzien.
Koninkrijk. De uitspraken zijn integraal in te
van € 100 825, met rente en kosten. Hiertoe
Tot slot wijst het Hof erop dat een systeem
zien op www.rechtspraak.nl.
heeft Coface gesteld dat AFK Holland de vorderingen waarop de hiervoor bedoelde factu-
dat er niet in slaagt om bijna 400 gevallen
van seksueel misbruik door een enkele
docent gedurende vele jaren te detecteren en
681
ren betrekking hebben, heeft overgedragen
aan AFK Duitsland, en dat AFK Duitsland deze
heeft overgedragen aan Coface. De rechtbank
aan te pakken, in ieder geval niet effectief
kan worden genoemd.
21 maart 2014, 12/05258
heeft de vordering toegewezen. Het hof heeft
iii. Art. 13 EVRM
(Mrs. F.B. Bakels, C.E. Drion, G. Snijders,
de vordering alsnog afgewezen. Het hof heeft
Art. 13 EVRM vergt in gevallen als het onder-
G. de Groot, M.V. Polak;
daarbij overwogen dat een contractueel ver-
havige dat er een effectief mechanisme
A-G mr. E.B. Rank-Berenschot)
bod tot overdracht of verpanding, bij gebreke
bestaat om de staat aansprakelijk te kunnen
ECLI:NL:HR:2014:682
van aanwijzingen voor het tegendeel, zo moet
worden uitgelegd dat daarmee goederenrech-
stellen. De bestaande mechanismen voldoen
telijke werking is beoogd.
naar het oordeel van het Hof niet aan het
Contractueel overdraagbaarheidsverbod.
effectiviteitsvereiste. Dit geldt in ieder geval
Verbintenisrechtelijke werking. Goederen-
voor het instrument van ‘vicarious liability’,
rechtelijke werking. Uitleg. De algemene
Hoge Raad
nu duidelijk is dat er geen ‘duty of care’
inkoopvoorwaarden van Intergamma ver-
Vooropgesteld wordt dat in HR 17 januari
bestond tussen klaagster en de staat en de
bieden de wederpartij (in dit geval: AFK
2003, ECLI:NL:HR:2003:AF0168, NJ 2004/281
managers van de National Schools tussen de
Holland) om haar vorderingen op Intergam-
(Oryx vs. Van Eesteren) is geoordeeld dat een
staat en klaagster instonden. Een ‘constitutio-
ma over te dragen aan derden. Coface stelt
verpandingsverbod zoals in die zaak aan de
nal tort’ claim zou in een geval als dit niet
dat zij (niettemin) vorderingen van AFK
orde, ingevolge art. 3:83 lid 2 BW niet leidt tot
effectief zijn geweest en ook voor het overige
Holland op Intergamma tot betaling van
beschikkingsonbevoegdheid van de gerechtig-
bestonden er geen adequate mogelijkheden
facturen overgedragen heeft gekregen van
de tot de vordering, maar tot niet-overdraag-
om de staat aansprakelijk te stellen.
AFK Holland, en vordert betaling door
baarheid van de vordering zelf. Een handeling
Intergamma aan haar. Het hof wijst de vor-
in strijd met zo’n beding levert niet slechts
D. Slotsom
dering af op grond van zijn oordeel dat het
wanprestatie van de schuldeiser tegenover
Het Hof wijst met twaalf stemmen tegen vijf
beding uit de algemene inkoopvoorwaar-
zijn schuldenaar op, maar kan bovendien niet
het preliminaire verweer van de regering af
den goederenrechtelijke werking heeft. HR:
leiden tot een geldige overdracht of verpan-
dat O’Keeffe niet langer slachtoffer is van
1. Mogelijkheid van goederenrechtelijke
ding van die vordering. Noch het feit dat de
een schending van het EVRM. Met elf stem-
werking. De HR ziet onvoldoende aanlei-
cessionaris dan wel de pandnemer niet op de
men tegen zes besluit het Hof dat art. 3
ding voor heroverweging van zijn in 2003
hoogte was van dat verbod, noch het bepaalde
EVRM is geschonden door de tekortkoming
gegeven oordeel dat partijen goederenrech-
in art. 3:36 BW, doet eraan af dat het verbod in
in de bescherming tegen het misbruik. Even-
telijke werking kunnen geven aan een con-
de weg staat aan een rechtsgeldige overdracht
eens met elf stemmen tegen zes stelt het Hof
tractueel overdraagbaarheids- of verpan-
respectievelijk verpanding. Dit oordeel, dat
een schending vast van art. 13 in samenhang
dingsverbod. 2. Uitleg beding. Als
strookt met de tekst van art. 3:83 lid 2 BW en
met art. 3 EVRM. Met elf stemmen tegen zes
uitgangspunt bij de uitleg van bedingen die
de daarop gegeven toelichting (Parl. Gesch.
oordeelt het Hof dat Ierland een bedrag van
de overdraagbaarheid van een vorderings-
Boek 3, blz. 314), komt erop neer dat partijen
€ 30 000 verschuldigd is als vergoeding voor
recht uitsluiten, moet worden aangenomen
goederenrechtelijke werking kunnen geven
materiële en immateriële schade; voor de
dat zij uitsluitend verbintenisrechtelijke
aan een contractueel overdraagbaarheids- of
kosten van het geding kent het met dezelfde
werking hebben, tenzij uit de – naar objec-
verpandingsverbod. Weliswaar is het arrest
stemverhouding een vergoeding van
tieve maatstaven uit te leggen – formule-
van de Hoge Raad van 17 januari 2003 in de
€ 85 000 toe.
ring daarvan blijkt dat daarmee goederen-
literatuur kritisch besproken, maar de Hoge
Aan het oordeel is een concurring opinion
rechtelijke werking is beoogd.
Raad ziet hierin onvoldoende aanleiding tot
gehecht van rechter Ziemele, een joint partly
dissenting opinion van rechters Zupančič,
heroverweging van zijn rechtspraak. Die recht(BW art. 3:36, 3:83 lid 2)
spraak strookt immers met de wettekst en de
wetsgeschiedenis. Voorts moet worden aange-
Gyulumyan, Kalaydjieva, De Gaetano en Wojtyczek, en een partly dissenting opinion van
Coface, adv. mr. J.H.M. van Swaaij, vs. Inter-
nomen dat de praktijk zich op deze recht-
rechter Charleton.
gamma, adv. mrs. J.P. Heering en J.W. de Jong.
spraak heeft ingesteld. Daarbij komt dat het
de rechtsvormende taak van de rechter te bui-
858
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Feiten en procesverloop
ten gaat om een keuze te maken uit de alter-
Sinds 2007 heeft Intergamma elektronica
natieven die, zoals rechtsvergelijking leert,
gekocht en geleverd gekregen van AFK Hol-
kunnen worden overwogen met betrekking
land. In de tussen partijen overeengekomen
tot de regeling van niet-overdraagbaarheids-
algemene inkoopvoorwaarden van Intergam-
clausules.
ma is bepaald: ‘Zonder voorafgaande schrifte-
Onderdeel 1.6 is gericht tegen het oordeel
lijke toestemming van Intergamma zal Ver-
van het hof dat een contractueel verbod tot
koper zijn rechten en verplichtingen uit de
overdracht of verpanding, bij gebreke van
met Intergamma gesloten overeenkomst,
aanwijzingen voor het tegendeel, zo moet
noch geheel noch gedeeltelijk aan derden
worden uitgelegd dat daarmee goederenrech-
Rechtspraak
telijke werking is beoogd. Het onderdeel treft
Mr. H. Dulack q.q. (de curator), adv. mr. E.H.
zwakker bleek te zijn dan zich ten tijde van
doel. Een uitlegregel van deze strekking is
van Staden ten Brink, vs. Y, niet verschenen.
het aangaan van de borgtocht liet aanzien.
Onder deze omstandigheden – zo overwoog
niet aanvaard in het arrest van de Hoge Raad
van 17 januari 2003. Zij is bovendien onjuist.
Feiten en procesverloop
de Hoge Raad – is het gevaar van ondoor-
Een beding als het onderhavige, dat naar zijn
X heeft als curator in de faillissementen
dachtheid of misplaatst vertrouwen op de
aard mede is bestemd om de rechtspositie te
waarin thans eiser tot cassatie als curator
goede afloop zodanig dat het een professio-
beïnvloeden van derden die de bedoeling van
optreedt, onrechtmatig gelden aan de faillis-
nele kredietverstrekker als een bank – die in
de contracterende partijen niet kennen, en
sementsboedels onttrokken. Nadat X als
de regel beter in staat zal zijn om het risico
dat ertoe strekt hun rechtspositie op unifor-
curator was ontslagen, is een opvolgend
dat de borg loopt, te beoordelen dan de parti-
me wijze te regelen, dient te worden uitge-
curator benoemd (hierna: de toenmalige
culier die uit hoofde van zijn persoonlijke
legd naar objectieve maatstaven, met inacht-
curator). Eiser tot cassatie is de opvolgend
relatie tot de schuldenaar bereid is borg te
neming van de Haviltexmaatstaf (zie HR 20
curator van de toenmalige curator. Ter beëin-
staan – alleen dan vrijstaat te betogen dat de
februari 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO1427, NJ
diging van de procedure die de toenmalige
dwaling voor rekening van de particuliere
2005/493 (DSM vs. Fox)). Als uitgangspunt bij
curator tegen X was begonnen, is tussen de
borg moet blijven indien hij stelt en, voor
de uitleg van bedingen die de overdraagbaar-
toenmalige curator en X een vaststellings-
zover nodig, bewijst dat hij de borg op juiste
heid van een vorderingsrecht uitsluiten,
overeenkomst gesloten. Hierin staat vermeld
wijze omtrent die risico’s heeft voorgelicht.
moet worden aangenomen dat zij uitsluitend
dat X € 287 465 aan de curator verschuldigd
Zoals onderdeel 4 terecht aanvoert, kan de
verbintenisrechtelijke werking hebben, tenzij
is. Voorts heeft de toenmalige curator een
positie van de toenmalige curator in het
uit de – naar objectieve maatstaven uit te
borgtochtovereenkomst gesloten met Y, de
onderhavige geval niet op één lijn worden
leggen – formulering daarvan blijkt dat daar-
echtgenote van X. Hierin staat vermeld dat Y
gesteld met die van een bank of andere
mee goederenrechtelijke werking als bedoeld
zich ten behoeve van de curator borg stelt
financiële dienstverlener. De onderhavige
in art. 3:83 lid 2 BW is beoogd. Het hof heeft
voor X tot een bedrag van ten hoogste
borgtochtovereenkomst is immers niet tot
dit miskend.
€ 287 465 en voorts als verklaringen van Y
stand gekomen in het kader van professione-
Volgt vernietiging en verwijzing, overeen-
dat zij zich bewust is van de risico’s die aan
le kredietverstrekking, maar is door de cura-
komstig de conclusie van de A-G.
de borgtochtovereenkomst zijn verbonden
tor aangegaan in het kader van het beheer en
De A-G bespreekt onder 2.7-2.15 aan de hand
en dat de (toenmalige) curator haar op die
de vereffening van de faillissementsboedels
van onder meer de praktijk en de literatuur
risico’s heeft gewezen.
(art. 68 Fw). Daarmee vervulde de curator zijn
de mogelijkheid dat partijen goederenrechte-
In dit geding heeft de curator gevorderd dat
taak in de eerste plaats ten behoeve van de
lijke werking geven aan een contractueel
X en Y hoofdelijk worden veroordeeld tot
gezamenlijke schuldeisers. Bij het aangaan
overdraagbaarheids- of verpandingsverbod.
betaling van (in hoofdsom) € 287 465.
van de borgtochtovereenkomst met Y rustte
Onder 2.18-2.19 geeft zij een overzicht van
Y heeft een beroep gedaan op dwaling en
op de curator niet de bijzondere zorgplicht
door de Hoge Raad aanvaarde uitlegregels.
daartoe aangevoerd dat zij in de veronder-
die voor banken en andere financiële dienst-
stelling verkeerde dat de borgtocht niet ver-
verleners voortvloeit uit hun maatschappelij-
der strekte dan de overwaarde van de echte-
ke positie en professionele deskundigheid.
lijke woning en dat indien de woning per
Voorts klagen de onderdelen 2 en 5 terecht
31 december 2009 niet zou zijn verkocht, zij
dat het hof zich onvoldoende rekenschap
21 maart 2014, 13/00253
niet meer aan de borgtocht gehouden zou
heeft gegeven van de positie van Y en de
(Mrs. E.J. Numann, A.M.J. van Buchem-
zijn. De rechtbank heeft de vorderingen
omstandigheden waaronder zij de borgtocht-
Spapens, G. Snijders, M.V. Polak, T.H. Tanja-
tegen X en Y toegewezen. Het hof heeft de
overeenkomst is aangegaan. Zo is in die over-
van den Broek; plv. P-G mr. C.L. de Vries
jegens X uitgesproken veroordeling in stand
eenkomst tot uitdrukking gebracht dat Y zich
Lentsch-Kostense)
gelaten; die is in cassatie niet in geschil. Het
borg stelt in het kader van een vaststellings-
ECLI:NL:HR:2014:679
hof heeft Y bij tussenarrest toegelaten tot
overeenkomst die haar echtgenoot met de
het leveren van tegenbewijs tegen de stelling
toenmalige curator is aangegaan in verband
Particuliere borgtocht. Informatieplicht.
dat zij zich bewust was van de risico’s die aan
met een geschil over de onttrekking van gel-
Bijzondere zorgplicht. X heeft onrechtmatig
de borgtochtovereenkomst waren verbonden
den aan de faillissementsboedels. Voorts
gelden onttrokken aan faillissementsboe-
en dat de toenmalige curator haar op die
blijkt uit de vaststellingsovereenkomst dat
dels. Bij vaststellingsovereenkomst met de
risico’s heeft gewezen. Bij eindarrest heeft
beslag was gelegd op aan Y in eigendom toe-
curator verbindt hij zich tot (terug)betaling
het hof geoordeeld dat Y is geslaagd in het
behorende panden, waaronder het woonhuis
van € 287 465. Y, echtgenote van X, stelt
tegenbewijs en heeft het de vordering tegen
van X en Y. Ten slotte vermeldt de borgtocht-
zich borg. De curator vordert betaling door
Y alsnog afgewezen.
overeenkomst dat Y belang heeft bij beide
682
overeenkomsten, aangezien de curator daar-
Y. Het hof wijst de vordering af op de grond
dat het niet bewezen acht dat de curator Y
Hoge Raad
mee ook de door hem tegen haar aangevan-
heeft gewezen op de risico’s die aan de borg-
Het hof heeft aansluiting gezocht bij HR 1
gen rechtsmaatregelen zal staken.
tochtovereenkomst waren verbonden. HR:
juni 1990, ECLI:NL:HR:1990:AB7632, NJ
Ten slotte komt onderdeel 3 terecht op tegen
Bij het aangaan van de borgtochtovereen-
1991/759 (Van Lanschot Bankiers vs. Bink).
het door het hof gehanteerde uitgangspunt
komst rustte op de curator niet de bijzonde-
Die zaak betrof een beroep op dwaling van
dat de curator alleen een beroep kan doen op
re zorgplicht die voor banken en andere
Bink – de moeder van de hoofdschuldenaar –
gerechtvaardigd vertrouwen, indien Y
financiële dienstverleners voortvloeit uit
die zich jegens de bank borg had gesteld voor
omtrent de aan de borgstelling verbonden
hun maatschappelijke positie en professio-
een bankkrediet aan haar zoon, welk bank-
risico’s is voorgelicht of zich daarvan anders-
nele deskundigheid.
krediet de zoon wenste aan te wenden voor
zins bewust was. Zonder nadere motivering
een deelneming in een onderneming, waar-
is onbegrijpelijk welke risico’s het hof daarbij
van de financiële situatie naderhand nog
op het oog heeft, gelet op de omstandighe-
(BW art. 3:35, 6:228, 7:857; Fw art. 68)
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
859
Rechtspraak
den waaronder de toenmalige curator en Y
Overijssel van 25 september 2013 is SRC fail-
Hieruit volgt dat op de faillissementsdatum
de onderhavige borgtochtovereenkomst zijn
liet verklaard. Ter rolzitting van 11 oktober
het geding nog niet aan de invloed van par-
aangegaan. Gelet op al hetgeen hiervoor is
2013 is bepaald dat de P-G op 24 januari 2014
tijen was onttrokken in de hiervoor vermelde
overwogen, heeft het hof, door aansluiting te
zal concluderen. Bij brief van 19 november
zin. Daarom is art. 30 lid 1 Fw nog niet van
zoeken bij de rechtsregel van het arrest Van
2013 heeft A schorsing van het geding ver-
toepassing.
Lanschot Bankiers vs. Bink, hetzij blijk gege-
zocht om haar in staat te stellen de curatoren
Aldus stelt het verzoek de vraag aan de orde
ven van een onjuiste rechtsopvatting hetzij
van SRC in het geding te roepen.
of het geding ten aanzien van de hiervoor
vermelde vorderingen (i) en (iii) op de voet
zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd.
Volgt vernietiging en verwijzing, overeen-
Hoge Raad
van art. 28 Fw dient te worden geschorst om
komstig de conclusie van de plv. P-G.
Art. 30 Fw bepaalt dat de art. 27-29 en art. 25
A in staat te stellen de curatoren in het
De plv. P-G bespreekt onder 14-25 de litera-
lid 2 Fw niet toepasselijk zijn indien vóór de
geding te roepen. De vorderingen (i) en (iii)
tuur over de vraag hoe moet worden geoor-
faillietverklaring de stukken van het geding
strekken tot verkrijging van een verklaring
deeld over een informatieplicht van de schuld-
tot het geven van een beslissing aan de rech-
voor recht en een gebod, die erop neerkomen
eiser jegens de (particuliere) borg ingeval de
ter zijn overgelegd. Het verzoek stelt de vraag
dat wordt vastgesteld dat de arbeidsrelatie
schuldeiser geen bank of andere professionele
aan de orde hoe deze bepaling moet worden
tussen A en SRC steeds heeft voortgeduurd,
kredietverstrekker is.
uitgelegd. Bij de beoordeling van het verzoek
althans voor elk nieuw reisseizoen telkens
wordt het volgende vooropgesteld. Art. 30 Fw
opnieuw had moeten worden aangegaan.
maakt deel uit van bepalingen in de Faillisse-
Niet blijkt dat A bij deze vorderingen een
mentswet over de gevolgen van faillietverkla-
ander belang heeft dan dat haar vorderingen
ring voor gedingen die aanhangig zijn ten
(ii) en (iv), die voldoening van verbintenissen
21 maart 2014, 13/01510
tijde van het faillissement van een proces-
uit de boedel ten doel hebben, toewijsbaar
(Mrs. F.B. Bakels, C.A. Streefkerk, C.E. Drion,
partij. Het artikel moet worden uitgelegd
zijn. Voor de toepassing van de art. 25 lid 2
G. Snijders, G. de Groot; A-G mr. J. Spier)
tegen de achtergrond dat proceshandelingen
Fw en 27-29 Fw hebben de vorderingen (i) en
ECLI:NL:HR:2014:675
die in een civiele procedure zijn verricht door
(iii) naast de vorderingen (ii) en (iv) daarom
de schuldenaar vóór diens faillissement, de
geen zelfstandige betekenis. Dit brengt mee
Faillissement procespartij. Schorsing geding.
boedel binden. Na de faillietverklaring kan
dat de procedure ook voor zover het de vor-
HR: 1. Uitleg art. 30 Fw. Borgersbrief. Zolang
de gefailleerde echter niet de boedel binden
deringen (i) en (iii) betreft, door het faillisse-
de termijn voor het indienen van de Bor-
door proceshandelingen te verrichten. Hier-
ment van SRC van rechtswege is geschorst.
gersbrief niet is verstreken, is art. 30 lid 1
uit volgt dat er geen reden is de beslissing
Het verzoek is dus niet toewijsbaar.
Fw niet van toepassing. 2. Verbintenis uit de
van het geding aan te houden indien het
Volgt als dictum: de HR verstaat dat het
boedel. Door het faillissement is het geding
geding zover is gevorderd dat ‘de processtof
geding in cassatie is geschorst.
van rechtswege geschorst, ook voor zover het
verder aan elke inwerking van partijen [is]
De A-G concludeert tot afwijzing van het ver-
vorderingen betreft die geen zelfstandige
onttrokken’ (Van der Feltz I, p. 389). Voor dat
zoek. Hij meent dat art. 30 lid 1 Fw van toe-
betekenis hebben naast de vorderingen die
geval bepaalt art. 30 Fw dan ook dat de art.
passing is, omdat op de faillissementsdatum
strekken tot voldoening van een verbintenis
25 lid 2 en 27-29 Fw niet toepasselijk zijn.
de stukken reeds waren gefourneerd (3.4.1 en
uit de boedel.
Op de voet van art. 44 lid 3 Rv kunnen partij-
3.15), althans omdat in de Borgersbrief geen
en in cassatie hun schriftelijk commentaar
plaats is voor partijdebat (3.8).
683
(Fw art. 25 lid 2, 27, 28, 29, 30 lid 1; Rv art. 19,
op de conclusie van de P-G aan de Hoge Raad
44 lid 3)
doen toekomen. De ratio hiervan is dat partijen gezien het beginsel van hoor en weder-
Hoge Raad (strafkamer)
hoor (art. 19 Rv) moeten kunnen reageren op
Deze rubriek wordt verzorgd door prof. mr.
een conclusie van de P-G, aangezien die con-
P.H.P.H.M.C. van Kempen, hoogleraar
Procesverloop
clusie in de oordeelsvorming van de Hoge
straf(proces)recht Radboud Universiteit Nij-
In dit geding heeft A gevorderd:
Raad wordt betrokken (vgl. EHRM 30 oktober
megen.
(i) verklaring voor recht dat tussen partijen
1991, ECLI:NL:XX:1991:AD1521, NJ 1992/73
een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde
(Borgers vs. België); EHRM 20 februari 1996,
tijd bestaat;
r.o. 33, Reports 1996-I, p. 224 e.v. (Vermeulen
(ii) betaling van achterstallig salaris;
vs. België)). De reactie op de conclusie moet
(iii) gebod om aan A een nieuwe oproepover-
beknopt zijn. In die reactie is geen plaats
11 maart 2014, nr. 13/01255
eenkomst voor onbepaalde tijd aan te bieden
voor debat door partijen. Nieuwe stellingen
(Mrs. A.J.A. van Dorst, J. de Hullu, E.S.G.N.A.I.
dan wel voor bepaalde tijd met garantie na
en producties zijn niet toelaatbaar. Een meer
van de Griend)
elk nieuw reisseizoen een nieuwe arbeids-
uitvoerige reactie is echter mogelijk ingeval
(Na conclusie van A-G mr. G. Knigge, strek-
overeenkomst voor bepaalde tijd aan te bie-
de conclusie daartoe aanleiding geeft (vgl. HR
kende tot vernietiging en tot terugwijzing
den;
22 februari 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC3299,
dan wel verwijzing; adv. mr. B.P. de Boer,
(iv) betaling van salaris totdat de arbeidsver-
NJ 2008/123 en HR 27 november 2009,
Amsterdam)
houding rechtsgeldig zal zijn beëindigd;
ECLI:NL:HR:2009:BH2162 (VEB vs. World
ECLI:NL:HR:2014:530
(v) immateriële schadevergoeding.
Online)). Omdat de reactie op de conclusie
Nadat in feitelijke instanties over de vordering
van invloed kan zijn op de beslissing van de
Aanwezigheidsrecht en verstekverlenging
was beslist, heeft A op 18 maart 2013 cassatie-
Hoge Raad, is het geding niet aan de invloed
wanneer na betekening van de appeldag-
beroep ingesteld. Ter rolzitting van 13 sep-
van partijen onttrokken tot aan het verstrij-
vaarding doch voor aanvang van het onder-
tember 2013 heeft A stukken gefourneerd en
ken van de termijn voor het indienen van die
zoek ter terechtzitting alsnog een adres van
arrest gevraagd. Bij vonnis van Rechtbank
reactie.
de verdachte bekend is geworden (vgl. HR
A, adv. mr. S.F. Sagel, vs. SRC, niet verschenen.
860
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
684
Rechtspraak
22 juni 2004, ECLI:NL HR:2004:AO9097, NJ
ervan moet worden uitgegaan dat dit niet is
terecht is geschied. Uit de stukken en het-
2004/607, r.o. 3.5): gelet op deze zich in casu
geschied.
geen bij de behandeling in raadkamer naar
voordoende omstandigheden niet zonder
2.4. Gelet hierop is het kennelijke oordeel van
voren is gebracht blijkt voorts dat klager
meer begrijpelijk oordeel dat geen reden
het hof dat er geen reden bestond om het
recentelijk een transactie heeft voldaan
bestond het onderzoek ter terechtzitting te
onderzoek ter terechtzitting te schorsen ten-
wegens een soortgelijk verkeersdelict. Daar-
schorsen teneinde de verdachte in de gele-
einde de verdachte in de gelegenheid te stel-
uit kan blijken van een gevaar voor recidive,
genheid te stellen om alsnog in zijn tegen-
len om alsnog in zijn tegenwoordigheid te
maar de rechtbank zal hier, gelet op de pleeg-
woordigheid te worden berecht.
worden berecht, niet zonder meer begrijpe-
datum van meer dan twee jaar geleden, in dit
lijk. Dat leidt tot nietigheid van het onder-
geval geen rekening mee houden. De recht-
zoek ter terechtzitting in hoger beroep en
bank is dan ook van oordeel dat er thans
het naar aanleiding daarvan gewezen arrest.
onvoldoende omstandigheden zijn aan te
Inleiding:
2.5. Het middel is terecht voorgesteld.
wijzen die duiden op een concreet gevaar
Het middel klaagt over de beslissing van het
Volgt vernietiging en terugwijzing.
voor recidive, zodat het belang van klager bij
(Sv art. 280)
teruggave van zijn rijbewijs dient te prevale-
hof tot het verlenen van verstek tegen de
niet-verschenen verdachte.
Hoge Raad, onder meer:
685
ren boven het belang van een verdere inhouding van dat rijbewijs.’ De Officier van Justitie
heeft tegen deze beschikking cassatieberoep
ingesteld.
2.2. Bij de op de voet van art. 434, eerste lid,
11 maart 2014, nr. 12/03806
Sv aan de Hoge Raad gezonden stukken
(Mrs. A.J.A. van Dorst, N. Jörg, V. van den
bevinden zich:
Brink)
Hoge Raad, onder meer:
– een aan het dubbel van de dagvaarding
(Na conclusie van A-G mr. G. Knigge, strek-
2.1. De rechtbank heeft het klaagschrift van
voor de terechtzitting in hoger beroep van
kende tot niet-ontvankelijkverklaring van
de klager strekkende tot teruggave aan hem
20 januari 2010 gehechte akte van uitreiking,
de Officier van Justitie in zijn cassatiebe-
van zijn ingehouden rijbewijs, gegrond ver-
onder meer inhoudende dat de dagvaarding
roep; OM-cassatie)
klaard. Nu die beslissing afwijkt van het door
op 27 november 2009 is uitgereikt aan de
ECLI:NL:HR:2014:538
de Officier van Justitie dienaangaande in
griffier van de Rechtbank Amsterdam, omdat
raadkamer ingenomen standpunt, kan deze
van de geadresseerde geen woon- of verblijf-
in zijn beroep worden ontvangen en kan zijn
plaats in Nederland bekend is;
Door de Officier van Justitie onder zich
middel, dat zich met een rechts- en een moti-
– het proces-verbaal van de terechtzitting in
houden van ingevorderd rijbewijs art. 164
veringsklacht keert tegen die gegrondverkla-
hoger beroep, inhoudende als adres van de
lid 4 WVW 1994: deze bepaling moet aldus
ring, in behandeling worden genomen.
verdachte [a-straat 1] te Amsterdam en
worden uitgelegd dat in de gevallen waarin
(…)
voorts inhoudende dat tegen de aldaar niet-
op grond van art. 164 lid 2 WVW 1994 het
2.4. In het licht van de in de conclusie van de
verschenen verdachte verstek is verleend.
rijbewijs is ingevorderd, steeds sprake is
advocaat-generaal onder 6 weergegeven wets-
2.3. Indien de dagvaarding van een verdachte
van een wettelijk vermoeden van recidive-
geschiedenis moet het vierde lid van art. 164
die geen bekende woon- of verblijfplaats in
gevaar ter zake van die gevallen en dat de
WVW 1994 aldus worden uitgelegd dat in de
Nederland heeft, overeenkomstig de wettelij-
Officier van Justitie bijgevolg in dergelijke
gevallen waarin op grond van het tweede lid
ke regels is betekend, mag de rechter over-
gevallen bevoegd is dat rijbewijs onder zich
van genoemde bepaling het rijbewijs is inge-
gaan tot berechting van de zaak. Het recht
te houden, tenzij gelet op bijzondere
vorderd, steeds sprake is van een wettelijk
van de verdachte op berechting in zijn tegen-
omstandigheden toch niet gezegd kan wor-
vermoeden van recidivegevaar ter zake van
woordigheid moet dan worden afgewogen
den dat ernstig rekening moet worden
die gevallen en dat de Officier van Justitie
tegen het algemeen belang, in het bijzonder
gehouden met de mogelijkheid van herha-
bijgevolg in dergelijke gevallen bevoegd is
het belang van een behoorlijke rechtspleging,
ling, en behoudens klemmende redenen
dat rijbewijs onder zich te houden, tenzij
waaronder de afdoening van de zaak binnen
om van die maatregel af te zien (vgl. HR 3
gelet op bijzondere omstandigheden toch
een redelijke termijn. Dat belang zou in het
juni 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZD0743, NJ
niet gezegd kan worden dat ernstig rekening
gedrang kunnen komen in gevallen waarin
1997/548).
moet worden gehouden met de mogelijkheid
de woon- of verblijfplaats van de verdachte
die verstek heeft laten gaan, onbekend is (vgl.
van herhaling, en behoudens klemmende
(WVW 1994 art. 164)
redenen om van die maatregel af te zien (vgl.
HR 3 juni 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZD0743, NJ
HR 12 maart 2002, ECLI:NL:HR:2002:AD5163,
NJ 2002/317, r.o. 3.33). Die situatie doet zich
Inleiding:
1997/548).
hier echter niet voor. Het onderhavige geval
De rechtbank heeft bij beschikking van 19
2.5. Gelet hierop is de bestreden beschikking
wordt immers daardoor gekenmerkt dat
augustus 2011 het beklag van klager ex art.
ontoereikend gemotiveerd.
– kennelijk na de betekening van de appel-
164 lid 8 WVW 1994, dat volgens de bestre-
Volgt vernietiging van de bestreden beschik-
dagvaarding doch voor de aanvang van het
den beschikking strekt tot teruggave van zijn
king en terugwijzing naar de rechtbank.
onderzoek ter terechtzitting – naar het hof
door de politie ingevorderde en door het
blijkens het proces-verbaal van de terechtzit-
Openbaar Ministerie ingehouden rijbewijs,
A-G Knigge, onder meer:
ting in hoger beroep heeft vastgesteld, als-
gegrond verklaard en de teruggave van het
6. In de MvT op het wetsvoorstel dat leidde
nog een adres van de verdachte bekend is
rijbewijs aan [klager] bevolen. De rechtbank
tot de Wet van 24 oktober 2008, Stb. 2008,
geworden (vgl. HR 22 juni 2004,
heeft haar beslissing – voor zover hier van
433 wordt de wetswijzing als volgt toegelicht:
ECLI:NL:HR:2004:AO9097, NJ 2004/607, r.o.
belang – als volgt gemotiveerd: ‘De rechtbank
‘In hun advies pleiten het CPG en de RHC
3.5). Uit de stukken van het geding kan niet
is derhalve van oordeel dat de invordering
ervoor om in artikel 164, vierde lid, WVW
blijken dat een afschrift van de appeldag-
van het rijbewijs en de verdere inhouding
1994 dezelfde overschrijding van de maxi-
vaarding aan dit adres is toegezonden, zodat
daarvan door het Openbaar Ministerie
mumsnelheid en dezelfde alcohollimiet op te
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
861
Rechtspraak
nemen als in artikel 164, tweede lid, WVW
Centrale Raad van Beroep
de uitoefening van deze bevoegdheid het
1994. Nu is het zo dat voor de inhoudingsbe-
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. A.B.J.
gemeenschapsrecht eerbiedigen, in het bij-
voegdheid van de Officier van Justitie een
van der Ham, vice-president van de Centrale
zonder de bepalingen betreffende het vrije
hogere grens geldt dan voor de invorderings-
Raad van Beroep, en mr. J.E. Jansen, hoofd
verkeer van werknemers.
plicht van de politie. Met deze adviesorganen
Wetenschappelijk bureau van de Centrale
6.4. Het staat vast dat het doel van artikel 39
kan worden vastgesteld dat het onwenselijk
Raad van Beroep.
EG niet zou worden bereikt indien migrerende werknemers, ten gevolge van de uitoefe-
is dat er gevallen zijn waarin de politie moet
invorderen, terwijl de Officier van Justitie
niet de bevoegdheid toekomt tot inhouding,
686
ning van hun recht van vrij verkeer, voordelen op het gebied van de sociale zekerheid
zouden verliezen die hun door de wettelijke
en het rijbewijs dus moet teruggeven. De
Officier van Justitie mag, zo wordt in dit
7 maart 2014, nr. 12/3580 WIA, 12/3653 WIA
regeling van een lidstaat zijn gewaarborgd.
onderdeel voorgesteld, overeenkomstig de
(Mrs. Van der Kade, Simon, Lenos)
Een dergelijk gevolg zou een werknemer in
invorderingsplicht voor de politie, gaan
ECLI:NL:CRVB:2014:868
de Gemeenschap er immers van kunnen
weerhouden zijn recht van vrij verkeer uit te
inhouden bij rijden onder invloed van een
alcoholgehalte vanaf 1,3 promille voor de
Verschil in wachttijd in Duitsland en
oefenen, en daarmee een belemmering voor
ervaren bestuurder, en vanaf 0,8 voor de
Nederland. Vrij verkeer van werknemers.
dit vrije verkeer kunnen opleveren.
beginnende bestuurder, en bij snelheidsover-
WIA-gat. Gelet op de inkomenssituatie van
6.5. Een divergentie van wettelijke regelingen
tredingen vanaf vijftig kilometer per uur te
betrokkene na zijn ziekmelding wordt
brengt mee dat het in artikel 10 EG neerge-
hard.
geoordeeld dat in dit specifieke geval geen
legde beginsel van loyale samenwerking de
Ten opzichte van de bestaande situatie houdt
sprake is van strijd met het recht van vrij
bevoegde nationale organen verplicht, alle
de wijziging die in dit onderdeel wordt voor-
verkeer van werknemers.
hun ter beschikking staande middelen aan te
wenden om het doel van artikel 39 EG te
gesteld louter en alleen in, dat de inhoudingsbevoegdheid van de Officier van Justitie
(Wet WIA art. 23; EG art. 10, 39)
onder invloed van alcohol en grove snel-
bereiken.
6.6. Om te kunnen bepalen of er sprake is
wordt uitgebreid tot die gevallen van rijden
(….)
van een benadeling van betrokkene als
migrerende werknemer ten opzichte van een
heidsovertredingen, waarin de politie op
basis van artikel 164, tweede lid, WVW 1994
Overwegingen
niet-migrerende werknemer, is de inkomens-
verplicht is om het rijbewijs in te vorderen.
6.1. In het kader van het hoger beroep van
situatie van betrokkene in de periode in
Het inhouden van het rijbewijs kan alleen op
het UWV dient de vraag te worden beant-
geding van belang. Het UWV heeft in een
grond van recidivegevaar. Het wettelijk ver-
woord of de ingangsdatum van de aan
brief van 24 oktober 2013, na navraag bij het
moeden dat daarvan sprake is bij rijden
betrokkene toegekende WIA-uitkering door
Duitse orgaan, uiteengezet hoe deze voor,
onder invloed van een alcoholgehalte vanaf
de rechtbank terecht is vastgesteld op 14
tijdens en na de periode in geding was.
1,8 promille en snelheidsovertredingen vanaf
maart 2008. In dit verband is van belang of
Betrokkene heeft de uiteenzetting van het
zeventig kilometer per uur te hard heeft in
betrokkene een geslaagd beroep kan doen op
UWV niet bestreden, en ook de Raad zal de
zoverre een enigermate arbitrair karakter,
het arrest Leyman. De vraag is of het hante-
volgende feiten en omstandigheden als vast-
dat daarvan ook sprake kan zijn vanaf 1,3
ren van de in artikel 23 van de Wet WIA neer-
staand aannemen. De Duitse ziekte-uitkering
onderscheidenlijk 0,8 promille en vijftig kilo-
gelegde wachttijd van 104 weken in het geval
is tot en met 13 maart 2008 toegekend. Van
meter per uur te hard. De belangen van rijbe-
van betrokkene in strijd komt met het recht
14 maart 2008 tot en met 1 april 2008 en
wijshouders blijven gewaarborgd doordat
van vrij verkeer van werknemers.
van 24 april 2008 tot en met 31 maart 2009
voor inhouding steeds als extra voorwaarde
6.2. Tussen partijen is niet in geschil dat de
heeft betrokkene een Duitse werkloosheids-
geldt, dat moet kunnen worden gezegd dat
periode in geding wordt bepaald door de ver-
uitkering ontvangen. In de tussenliggende
ernstig rekening moet worden gehouden met
schillende wachttijden van onderscheidenlijk
periode heeft betrokkene zogenaamde Kur
recidivegevaar (HR 3 juni 1997, NJ 1997/548).
18 maanden en 104 weken die Duitsland en
Übergangsgeld ontvangen. De ziekte- en
Bovendien moet het rijbewijs worden terug-
Nederland hanteren voordat een (pro rata)
werkloosheidsuitkering zijn verrekend met
gegeven als niet te verwachten is dat een
arbeidsongeschiktheidsuitkering kan worden
de achteraf bij besluit van 6 maart 2009 met
rijontzegging zal worden opgelegd voor een
toegekend. Uitgaande van de ziekmelding op
ingang van 1 juli 2007 toegekende ‘Rente
langere periode dan gedurende welke het
14 september 2006 is aldus tussen partijen
wegen voller Erwerbsminderung’, met dien
rijbewijs is ingevorderd en ingehouden (arti-
in geschil of betrokkene ook over de periode
verstande dat uitsluitend ter hoogte van de
kel 164, zesde lid, WVW 1994). Tenslotte kan
van 14 maart 2008 tot 12 september 2008
Rente is verrekend. Het meerdere aan toege-
de rijbewijshouder een klaagschrift indienen
recht heeft op een uitkering op grond van de
kende ziekte- en werkloosheidsuitkering
bij raadkamer van de rechtbank (artikel 164,
Wet WIA.
heeft betrokkene niet hoeven terug te beta-
achtste lid, WVW 1994).
6.3. In het arrest Leyman heeft het Hof, zoals
len. Aan betrokkene is de zogenaamde
De in dit onderdeel voorgestelde wijziging
ook in eerdere arresten, overwogen dat het
‘Innerstaatliche Rente’, dat wil zeggen de
betreft artikel 164, vierde lid, tweede zin,
gemeenschapsrecht de bevoegdheid van de
nationale, en niet de prorata berekende, uit-
WVW 1994 zoals dat komt te luiden nadat de
lidstaten om hun socialezekerheidsstelsels te
kering toegekend omdat die uitkering hoger
wet van 12 mei 2005 tot wijziging van de
organiseren, niet aantast. Het is aan de lid-
was. Het ontvangen bedrag aan Rente
Wegenverkeerswet 1994 in verband met ver-
staten om in hun wetgeving de voorwaarden
bedroeg € 755,26 netto per maand en de
laging van de wettelijke alcohollimiet voor
voor toekenning van socialezekerheidsuitke-
werkloosheidsuitkering bedroeg € 110,82
beginnende bestuurders (Stb. 2005, 283) in
ringen vast te stellen, waaronder de mogelijk-
netto per maand in de periode in geding,
werking is getreden.’3
heid de toekenning van deze uitkeringen te
alsmede in de daarop volgende periode tot
laten afhangen van het verstrijken van een
en met 31 maart 2009. Uit het vorenstaande
wachttijd. Niettemin moeten de lidstaten bij
volgt dat betrokkene, naast zijn ‘Rente wegen
3. Kamerstukken II, 2005/06, 30 324, nr. 3, p. 37.
862
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Rechtspraak
voller Erwerbsminderung’, van 14 maart 2008
Voor zover zou moeten worden gezegd dat
den na vertrek terug was in Nederland.
tot en met 1 april 2008 en van 24 april 2008
de beëindiging van de ten onrechte toege-
4.3. De omstandigheid dat bij besluit van 3
tot en met 31 maart 2009 aanvullend een
kende WW-uitkering een ontneming is in
november 2011 hem niettemin uitkering is
Duitse werkloosheidsuitkering, en van 2 april
de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol,
verstrekt met informatie over de resterende
2008 tot en met 23 april 2008 aanvullend
is deze eigendomsontneming gerechtvaar-
uitkeringsduur met het voorbehoud van
Kur Übergangsgeld heeft ontvangen.
digd. Vastgesteld wordt dat appellant niet
geen verandering van omstandigheden is
6.7. Gelet op de inkomenssituatie van betrok-
voldoet aan de voorwaarden welke recht
veroorzaakt door een, gelet op artikel 28 van
kene na zijn ziekmelding, zoals weergegeven
geven op betaling van een WW-uitkering,
de WW, foute beoordeling van de aanvraag
onder 6.6, wordt geoordeeld dat in dit speci-
zodat, ook getoetst aan artikel 1 van het
van 19 oktober 2011 door het UWV. Zoals de
fieke geval geen sprake is van strijd met het
Eerste Protocol, de uitkering in beginsel
Raad eerder heeft overwogen (zie onder meer
recht van vrij verkeer van werknemers. Van
beëindigd mag worden.
ECLI:CRVB:2003:AN8625) komt aan een
bestuursorgaan in beginsel de bevoegdheid
een benadeling van betrokkene ten opzichte
van een niet-migrerende werknemer is niet
(WW art. 22a, Eerste Protocol bij het EVRM
toe een gemaakte fout te herstellen, mits het
gebleken. Weliswaar geldt in de Wet WIA een
art. 1)
daartoe strekkende besluit niet in strijd is
met het rechtszekerheidsbeginsel en ook ove-
langere wachttijd dan de voor hem toepasselijke Duitse arbeidsongeschiktheidsuitkering,
(….)
rigens geen sprake is van strijd met enige
geschreven of ongeschreven rechtsregel of
en mist betrokkene hierdoor gedurende zes
maanden een bedrag van € 187,36 bruto per
Overwegingen
enig algemeen rechtsbeginsel. Hiervan is niet
maand, echter de compensatie hiervan is
4.1. De mededelingen die zijn gedaan in de
gebleken. De rechtbank heeft het beroep op
gelegen in de omstandigheid dat in de zes
besluiten van 28 februari, 1 maart en 3
het vertrouwensbeginsel op goede gronden
maanden van het WIA-gat betrokkene een
november 2011 over de (maximale) uitke-
verworpen. Over het beroep op artikel 1 van
bedrag van € 110,82 aan Duitse werkloos-
ringsduur van de WW-uitkering bevatten een
het Eerste Protocol wordt nog het volgende
heidsuitkering heeft ontvangen. Betrokkene
voorbehoud van geen verandering in de
overwogen.
is dat bedrag blijven ontvangen in de periode
omstandigheden van appellant en kunnen
4.4. Voor zover zou moeten worden gezegd
na het WIA-gat tot 13 maart 2009, bovenop
daarom niet worden beschouwd als een onge-
dat de beëindiging per 31 januari 2012 van
de ‘Rente wegen voller Erwerbsminderung’ en
clausuleerde toezegging, waaraan een gerecht-
de ten onrechte toegekende WW-uitkering
de uitkering op grond van de Wet WIA. Het
vaardigde verwachting kan worden ontleend
een ontneming is in de zin van artikel 1 van
totale bedrag dat betrokkene gedurende het
dat de WW-uitkering ongewijzigd zal worden
het Eerste Protocol, is deze eigendomsontne-
hele jaar aan Duitse werkloosheidsuitkering
voortgezet tot de daarin genoemde data. Bij
ming gerechtvaardigd. Vastgesteld wordt dat
heeft ontvangen overstijgt het bedrag dat
het besluit van 1 maart 2011 is een bijlage
appellant niet voldoet aan de voorwaarden
betrokkene aan WIA-uitkering in de periode
gevoegd. Daarin staat wanneer en hoe lang
welke recht geven op betaling van een WW-
van het WIA-gat tekort is gekomen. In dit
herleving van de uitkering nog mogelijk is.
uitkering, zodat, ook getoetst aan artikel 1
specifieke geval van betrokkene heeft Duits-
Het betreft algemene informatie voor werklo-
van het Eerste Protocol, de uitkering in
land feitelijk gezien de oplossing geboden
zen die met behoud van WW-uitkering naar
beginsel beëindigd mag worden. Daar komt
voor overbrugging van het WIA-gat.
een andere lidstaat van de Europese Unie ver-
bij dat appellant – naar achteraf is geble-
6.8. Het hoger beroep van het UWV slaagt
trekken. Aan die informatie heeft appellant
ken – reeds bij de toekenning van de WW-uit-
wel. Dit betekent dat de aangevallen uit-
geen gerechtvaardigde verwachting kunnen
kering bij besluit van 28 februari 2011 geen
spraak dient te worden vernietigd voor zover
ontlenen over zijn resterende uitkeringsduur
recht had op betaling van die uitkering en
daarbij de ingangsdatum van de WIA-uitke-
in de situatie van remigratie naar Nederland.
daardoor ook geen recht had op voortzetting
ring is vastgesteld op 14 maart 2008. Nu
4.2. De e-mail van 13 juli 2011 bevat geen
van de WW-uitkering met ingang van 17
eerst in de fase van het hoger beroep een als
informatie over wat de gevolgen zijn voor de
oktober 2011, terwijl die uitkering eerst is
afdoende aan te merken motivering waarom
uitkeringsduur in een situatie van voortdu-
beëindigd met ingang van 31 januari 2012.
er geen sprake is van strijd met het recht van
rende werkloosheid na terugkeer naar Neder-
De beëindiging van de WW-uitkering levert
vrij verkeer van werknemers is verstrekt, is
land. Daaruit blijkt wel duidelijk dat het
bij gebreke van bijzondere omstandigheden
het bestreden besluit genomen in strijd met
UWV tot het inzicht was gekomen dat aan
voor appellant geen ‘individual and excessive
het in artikel 7:12, eerste lid, van de Algeme-
appellant ten onrechte WW-uitkering was
burden’ op. Hierbij wordt tevens van belang
ne wet bestuursrecht neergelegde motive-
verstrekt wegens werkloosheid, ontstaan
geacht dat het UWV heeft afgezien van terug-
ringsbeginsel en dient het bestreden besluit
door de ontslagname van appellant bij [ex-
vordering van de onverschuldigd betaalde
om die reden te worden vernietigd. Wel
werkgever] en dat die uitkering daarom had
uitkering. Dit betekent dat ook het beroep
bestaat gelet op hetgeen hiervoor is overwo-
moeten worden geweigerd. De rechtbank
van appellant op artikel 1 van het Eerste Pro-
gen aanleiding om te bepalen dat de rechts-
heeft het UWV terecht gevolgd in zijn stand-
tocol geen doel treft.
gevolgen van het vernietigde besluit geheel
punt dat de mededeling dat het gewijzigde
in stand blijven.
standpunt voor appellant geen gevolgen zou
hebben moet worden gezien in het licht van
687
688
de situatie zoals die op dat moment was:
appellant verbleef in Tsjechië en zijn WW-uit-
21 maart 2014, nr. 13/5274 ANW e.a.
kering was al beëindigd. Gelet op deze zon-
(Mrs. Van der Kade, De Vries, Lenos)
12 maart 2014, nr. 13/1628 WW
der voorbehoud aan appellant verstrekte
ECLI:NL:CRVB:2014:845
(Mrs. Van den Hurk, Greebe, Lange)
informatie kon hij er niet van uitgaan dat hij
ECLI:NL:CRVB:2014:850
desondanks toch weer aanspraak op uitke-
De vermindering van de nabestaandenuit-
ring wegens voortdurende werkloosheid zou
kering van betrokkenen is in strijd met art.
kunnen maken zodra hij binnen zes maan-
6 van Besluit 3/80.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
863
Rechtspraak
(ANW art. 17 lid 3; Besluit 3/80 van de
kend dat Besluit 3/80 berust op de in artikel
den in deze zaken, is de vraag of de recht-
Associatieraad van 19 september 1980,
22 van de Associatieovereenkomst neergeleg-
bank terecht de beroepen gegrond heeft ver-
betreffende de toepassing van de socialeze-
de bevoegdheid besluiten te nemen ter ver-
klaard.
kerheidsregelingen van de lidstaten der
wezenlijking van de in deze overeenkomst
4.4.1. Artikel 6, eerste lid, eerste alinea, van
Europese Gemeenschappen op Turkse werk-
vermelde doelstellingen en dat de doelstel-
Besluit 3/80 luidt als volgt:
nemers en hun gezinsleden art. 6)
ling waaraan Besluit 3/80 uitvoering geeft, is
‘Tenzij in dit besluit anders is bepaald, kun-
te vinden in artikel 22 van de Associatieover-
nen de uitkeringen bij invaliditeit, ouderdom
eenkomst en artikel 36 van het Aanvullend
of de uitkeringen aan nagelaten betrekkin-
Protocol, namelijk de (geleidelijke) realisatie
gen alsmede de renten bij arbeidsongevallen
Overwegingen
van het vrij verkeer van werknemers.
en beroepsziekten, verkregen op grond van
4.1. Voorop moet worden gesteld dat het de
4.2.3. Dit standpunt vindt steun in de recht-
een wettelijke regeling van een of meer lid-
wetgever vrijstaat op grond van – wellicht
spraak van het Hof van Justitie van de EU. In
staten, op generlei wijze worden verminderd,
begrijpelijke – nieuwe en gewijzigde inzich-
diverse arresten, laatstelijk in het arrest
gewijzigd, geschorst, ingetrokken of ver-
ten ervoor te kiezen wetten zodanig te wijzi-
Akdas e.a. van 26 mei 2011, nr. C-485/07, is
beurdverklaard op grond van het feit dat de
gen dat het toe te kennen bedrag van uitke-
het Hof ook in die gevallen waarin de betrok-
rechthebbende in Turkije woont of op het
ringen die zijn bedoeld om te voorzien in
kene slechts in één lidstaat van de Unie
grondgebied van een andere lidstaat dan die,
een minimumbestaansniveau, wordt gerela-
werkzaam was geweest, uitgegaan van de toe-
op het grondgebied waarvan zich het orgaan
teerd aan de kosten van levensonderhoud in
passelijkheid van Besluit 3/80. In die arresten
bevindt dat deze uitkering verschuldigd is.’
het land waar de betrokkene woont. Bij de
is steeds gewezen op de artikelen 12 en 22
4.4.2. De nabestaandenuitkeringen die aan
vormgeving van dergelijke wetgeving zal ech-
van de Associatieovereenkomst. In enkele
betrokkenen zijn toegekend met toepassing
ter rekening gehouden moeten worden met
arresten, waaronder het arrest Akdas, is
van de ANW zoals die gold voor de inwer-
de verplichtingen die voortvloeien uit verdra-
voorts gewezen op artikel 36 van het Aanvul-
kingtreding van de Wwsz op 1 juli 2012, moe-
gen en andere internationale instrumenten.
lend Protocol. Uit het arrest Kocak en Örs, 14
ten worden aangemerkt als ‘uitkeringen ver-
4.2.1. De Associatieraad is ingesteld bij de
maart 2000, nr. C-102/98 en nr. C-211/98,
kregen op grond van een wettelijke regeling
overeenkomst waarbij een associatie tot
punt 33, blijkt dat het Hof zich daarbij heeft
van een of meer lidstaten’ zoals in dit artikel
stand wordt gebracht tussen de Europese
gerealiseerd dat de betrokkenen slechts in
bedoeld. Artikel 6 van Besluit 3/80 verbiedt
Economische Gemeenschap en Turkije, die
één lidstaat werkzaam waren geweest.
dat door– aangepaste – nationale wetgeving
op 12 september 1963 te Ankara is onderte-
4.2.4. Uit het onder 4.2.1 tot en met 4.2.3
deze uitkeringen op grond van het wonen in
kend door de Turkse Republiek enerzijds en
overwogene vloeit voort dat betrokkenen een
Turkije op een lager bedrag worden vastge-
door de lidstaten van de EEG en de Gemeen-
beroep op artikel 6 van Besluit 3/80 toekomt.
steld. Toepassing van de Wwsz leidt er voor
schap anderzijds, en die namens de Gemeen-
4.3. Getoetst dient dus te worden of toepas-
betrokkenen toe dat zij feitelijk minder uit-
schap is gesloten, goedgekeurd en bevestigd
sing van Besluit 3/80 in deze concrete zaken
kering ontvangen dan voorheen. De stelling
bij besluit 64/732/EEG van de Raad van 23
mogelijk is en zo ja, tot welk resultaat dat
van appellant dat deze vermindering niet
december 1963, PB 1964, blz. 3685 (Associa-
leidt.
voortvloeit uit het wonen in Turkije, maar
tieovereenkomst). In artikel 22, eerste lid, van
4.3.1. In artikel 2 van Besluit 3/80 is de perso-
rechtstreeks uit het kostenniveau aldaar, kan
de Associatieovereenkomst is bepaald dat de
nele werkingssfeer geregeld. Dit artikel luidt:
de Raad niet overtuigen. Immers, dit kosten-
Associatieraad voor de verwezenlijking van
‘Dit besluit is van toepassing:
niveau is onlosmakelijk verbonden met het
de in de overeenkomst vermelde doelstellin-
– op werknemers op wie de wetgeving van
wonen in Turkije. In artikel 17, derde lid, van
gen en in de overeenkomst bedoelde geval-
een of meer Lidstaten van toepassing is of
de ANW wordt ook gesproken over ‘het kos-
len bevoegd is tot het nemen van besluiten.
geweest is, en die onderdaan van Turkije zijn,
tenniveau van het land waar de nabestaande
In artikel 12 van de overeenkomst is neerge-
– op de gezinsleden van deze werknemers
woonachtig is’. Het bepalende criterium is
legd dat partijen zich laten leiden door de
die op het grondgebied van een van de Lid-
derhalve het wonen in een ander land dan
artikelen 48, 49 en 50 van het Verdrag tot
staten wonen,
Nederland, een andere lidstaat van de EU,
oprichting van de Gemeenschap teneinde
– op de nagelaten betrekkingen van deze
een andere staat die partij is bij de EER, dan
onderling geleidelijk het vrije verkeer van
werknemers.’
wel Zwitserland. Het gaat dus om de vraag in
werknemers tot stand te brengen. Artikel 36
Tussen partijen is niet in geding, en ook de
welk land iemand woont en welk percentage
van het Aanvullend Protocol bepaalt voorts
Raad gaat hiervan uit, dat elk van betrokke-
van het brutobedrag dat in Nederland in
dat het vrije verkeer van werknemers tussen
nen weduwe is van een Turkse werknemer
beginsel toegekend zou worden, bij dat land
de lidstaten van de Gemeenschap en Turkije
die in Nederland gewerkt heeft en verzekerd
hoort.
geleidelijk tot stand wordt gebracht overeen-
is geweest. Hiermee voldoen betrokkenen
4.4.3. Voor zover appellant stelt dat betrokke-
komstig de in artikel 12 van de Associatie-
aan het bepaalde bij het derde streepje van
nen geen recht hadden op een bepaald bedrag
overeenkomst neergelegde beginselen, tus-
artikel 2 en vallen zij dus onder de personele
aan nabestaandenuitkering, maar dat zij recht
sen het einde van het twaalfde en het
werkingssfeer van Besluit 3/80.
hebben op het bedrag ter grootte van het
tweeëntwintigste jaar na de inwerkingtre-
4.3.2. De materiële werkingssfeer is geregeld
bestaansminimum in het land waar zij
ding van genoemde overeenkomst en dat de
in artikel 4 van Besluit 3/80. In lid 1, aanhef
wonen, moet geconcludeerd worden dat die
hiertoe nodige regels door de Associatieraad
en onder d, van dit artikel is bepaald dat het
stelling geen steun vindt in de ANW. In de
worden bepaald.
besluit van toepassing is op alle wettelijke
ANW wordt niet gesproken over de toeken-
4.2.2. Appellant gaat er ten onrechte van uit
regelingen betreffende uitkeringen aan nage-
ning van een uitkering naar het bestaansmi-
dat Besluit 3/80 uitsluitend is gegrond op
laten betrekkingen. De ANW is een dergelijke
nimum, laat staan het bestaansminimum van
artikel 39 van het Aanvullend Protocol en dat
regeling, zodat Besluit 3/80 van toepassing
het land waar men woont. In het eerste lid
dit besluit in de situatie van betrokkenen
is.
van artikel 17 van de ANW, zoals die bepaling
niet toepasbaar is. Door appellant wordt mis-
4.4. Nu Besluit 3/80 dus ingeroepen kan wor-
voor 1 juli 2012 luidde en ook thans nog luidt,
(….)
864
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Rechtspraak
staat dat de bruto nabestaandenuitkering op
houdende vaststelling van voorschriften
uitspraak allereerst besluit II.
een zodanig bedrag wordt vastgesteld, dat het
inzake preventie, bestrijding en uitroeiing
Verweerder heeft ten aanzien van dat besluit
na inhouding van de van toepassing zijnde
van bepaalde overdraagbare spongiforme
primair het standpunt ingenomen dat appel-
belastingen en premies uitkomt op 70% van
encefalopathieën (hierna: Verordening (EG)
lante in strijd met dwingend Europees recht
het nettominimumloon. Er is aan betrokke-
nr. 999/2001); Verordening (EU) nr. 142/2011
heeft gehandeld door verwerkt voeder voor
nen derhalve een bedrag toegekend ter hoog-
van de Commissie van 25 februari 2011 tot
gezelschapsdieren te exporteren, zonder dat
te van 70% van het (Nederlandse) nettomini-
uitvoering van Verordening (EG) nr.
zij beschikt over een erkenning voor het ver-
mumloon. Op grond van het derde lid van
1069/2009 van het Europees Parlement en de
vaardigen daarvan. Subsidiair voert verweer-
artikel 17 van de ANW zoals dat sedert 1 juli
Raad tot vaststelling van gezondheidsvoor-
der aan dat de export van het voeder naar
2012 luidt, wordt door de toepassing van het
schriften inzake niet voor menselijke con-
derde landen ingevolge Verordening (EG) nr.
woonlandbeginsel slechts een percentage van
sumptie bestemde dierlijke bijproducten en
999/2001 en Verordening (EU) nr. 142/2011
dat bedrag uitbetaald. Dit kan niet anders
tot uitvoering van Richtlijn 97/78/EG van de
verboden is.
worden gezien dan als een vermindering van
Raad wat betreft bepaalde monsters en pro-
Volgens appellante volgt uit de vigerende
het toegekende bedrag.
ducten die vrijgesteld zijn van veterinaire
regelgeving niet dat zij door het exporteren
4.4.4. Het onder 4.4.2 en 4.4.3 overwogene
controles aan de grens krachtens die richtlijn
van het betreffende voeder in strijd met
leidt tot het oordeel dat de vermindering van
(hierna: Verordening (EU) nr. 142/2011); Ver-
Europees recht zou hebben gehandeld. Ten
de nabestaandenuitkering van betrokkenen
ordening (EG) nr. 1069/2009 van het Euro-
aanzien van verweerders subsidiaire stand-
in strijd is met artikel 6 van Besluit 3/80. Op
pees Parlement en de Raad van 21 oktober
punt voert appellante aan dat haar product
de stelling van appellant dat dit artikel niet
2009 tot vaststelling van gezondheidsvoor-
binnen de uitzondering op het exportverbod
mag worden uitgelegd met inachtneming
schriften inzake niet voor menselijke con-
valt, nu dat product is bestemd voor gezel-
van de rechtspraak van het Hof van Justitie
sumptie bestemde dierlijke bijproducten en
schapsdieren. Appellante is van mening dat
van de EU met betrekking tot artikel 7 van
afgeleide producten en tot intrekking van
zij niet hoeft aan te tonen wat het feitelijk
Vo 883/2004, voorheen artikel 10 van Vo
Verordening (EG) nr. 1774/2002 (verordening
gebruik van het product in het land van
1408/71, behoeft derhalve niet meer te wor-
dierlijke bijproducten) (hierna: Verordening
bestemming is.
den ingegaan. Daarbij zij ten overvloede nog
(EG) nr. 1069/2009))
Het College volgt verweerder niet in diens
opgemerkt dat artikel 11 van het Europees
De Staatssecretaris van Economische Zaken
primaire standpunt dat uit dwingend Euro-
Verdrag inzake Sociale Zekerheid vrijwel
(hierna: verweerder) heeft bij primair besluit
pees recht zonder meer volgt dat uitsluitend
gelijkluidend is aan artikel 6 van Besluit
van 24 januari 2012 de aanvraag van een vee-
de exploitant van een voor de vervaardiging
3/80. Ook in dit artikel is, kort gezegd,
voederbedrijf (hierna: appellante) om erken-
van voeder voor gezelschapsdieren erkende
opgenomen dat (specifieke) verkregen
ning voor de vervaardiging van voeder voor
inrichting dit product mag exporteren. Een
uitkeringen niet mogen worden verminderd,
gezelschapsdieren afgewezen. Het door
dergelijke regeling zou uitdrukkelijk in de
gewijzigd, geschorst, ingetrokken of ver-
appellante daartegen gemaakte bezwaar is
toepasselijke regelgeving neergelegd moeten
beurdverklaard op grond van het feit dat
bij besluit van 11 december 2012 (besluit I)
zijn. Een nationale of unierechtelijke wettelij-
iemand niet woont in het land dat de uitke-
ongegrond verklaard.
ke bepaling van die strekking is evenwel niet
ring verstrekt.
Bij primair besluit van 8 november 2012
aan te wijzen.
heeft verweerder aan appellante een last
Het College ziet zich vervolgens geplaatst
onder dwangsom opgelegd, nadat gebleken
voor de vraag of verweerder terecht het (sub-
College van Beroep voor het
bedrijfsleven
was dat appellante in 2012 mengpartijen van
sidiaire) standpunt heeft ingekomen dat op
dierlijke eiwitten, afkomstig van herkauwers,
grond van het Unierecht de export van de
Deze rubriek wordt verzorgd door mw. mr.
als voeder voor gezelschapsdieren naar Thai-
onderhavige mengpartijen dierlijke eiwitten
J.M.M. Bancken, auditeur bij het College en
land en Vietnam had geëxporteerd. Verweer-
van appelante naar derde landen verboden
mw. mr. A. Bruining, voorheen gerechtsaudi-
der wilde daarmee voorkomen dat appellante
is. Het College beantwoordt die vraag bevesti-
teur bij het College.
een dergelijk product opnieuw zou exporte-
gend. Het College overweegt daartoe dat uit
ren naar derde landen. Volgens verweerder
een aantal (in de uitspraak aangehaalde)
was onvoldoende gewaarborgd dat het pro-
unierechtelijke bepalingen en overwegingen,
duct, ondanks de gestelde bestemming als
in onderlinge samenhang bezien, volgt dat
voeder voor gezelschapsdieren, in een later
met betrekking tot de export van dierlijke
8 januari 2014, AWB 13/36 en 13/662
stadium de bestemming van voeder voor
producten als hoofdregel geldt dat de uitvoer
(Mrs. Doolaard, Verwayen en Schukking)
landbouwhuisdieren zou krijgen.
van van herkauwers afkomstige verwerkte
ECLI:NL:CBB:2014:4
Bij uitspraak van 7 februari 2013
dierlijke eiwitten en van producten die der-
(ECLI:NL:CBB:BZ1605) heeft de voorzienin-
gelijke eiwitten bevatten verboden is. Met
Export van voeder, bestemd als ‘voeder voor
genrechter van het College het door het
deze hoofdregel beoogt de Uniewetgever de
gezelschapsdieren’. Restrictieve uitleg van
appellante tegen de last onder dwangsom
gezondheid van mens en dier overeenkom-
dit begrip. Is voldoende gewaarborgd dat
ingediende verzoek om een voorlopige voor-
stig het voorzorgsbeginsel te beschermen.
het product niet ondanks de gestelde
ziening afgewezen. Bij besluit van 23 augus-
Voeder voor gezelschapsdieren is blijkens
bestemming als voeder voor gezelschaps-
tus 2013 (besluit II) heeft verweerder het
een bepaling uit de Verordening (EG) nr.
dieren, in een later stadium de bestemming
door appellante gemaakte bezwaar onge-
999/2001 van deze hoofdregel uitgezonderd.
van voeder voor langbouwhuisdieren zal
grond verklaard.
Dit in de uitzonderingsbepaling opgenomen
krijgen?
Vervolgens heeft appellante beroep ingesteld
begrip ‘voeder voor gezelschapsdieren’ heeft
bij het College tegen zowel besluit I als
zelfstandige betekenis en moet, gelet op de
(Verordening (EG) nr. 999/2001 van het Euro-
besluit II.
context waarin het is geplaatst, restrictief
pees Parlement en de Raad van 22 mei 2001
Het College beoordeelt in de onderhavige
worden uitgelegd. Meer in het bijzonder
689
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
865
Rechtspraak
dient bij die uitleg te worden betrokken dat
schikt wordt gemaakt voor de verwerking in
tevens een last onder bestuursdwang opge-
uit punt 19, Bijlage I, in samenhang met arti-
voeders van landbouwhuisdieren. Volgens
legd, ten aanzien van de overige 26 paarden.
kel 24, tweede lid, Verordening (EU) nr.
verweerder is de inrichting van appellante
Deze zijn na enkele hercontroles op 21 mei
241/2011 volgt dat voeder voor gezelschaps-
alleen toegerust om verwerkte dierlijke eiwit-
2012 in bewaring genomen, omdat de eige-
dieren niet als zodanig kan worden aange-
ten op te slaan en te mengen en is appellan-
naar (hierna: appellant) volgens verweerder
merkt indien het kan worden gebruikt voor
te niet voornemens om haar bedrijfsproces-
onvoldoende aan de hem opgelegde last had
vervoedering aan landbouwhuisdieren. De
sen aan te passen.
voldaan. De paarden zijn in juli 2012 (8),
beantwoording van de vraag of dit laatste
Appellante stelt dat bepalend is of aan de
november 2012 (28) en februari 2013 (15)
wel of niet het geval is, dient niet uitsluitend
aan de inrichting te stellen eisen wordt vol-
verkocht.
plaats te vinden op basis van de feitelijke
daan en dat verweerder ten onrechte niet
Bij besluit van 8 augustus 2012 (het bestre-
constatering dat het voeder in geschikte ver-
vermeldt op welke onderdelen de inrichting
den besluit) heeft verweerder de bezwaren
houdingen is gemengd met andere voederbe-
niet zou voldoen. Het College overweegt dat
van appellant tegen beide besluiten van 3
standdelen die gewoonlijk door de betrokken
uit Verordening (EG) nr. 1069/2009 volgt dat,
mei 2012 ongegrond verklaard. Appellant
soort gezelschapsdieren worden gegeten. Die
teneinde de bevoegde autoriteit in staat te
heeft beroep ingesteld tegen het bestreden
omstandigheid vormt immers geen belem-
stellen om te beoordelen of bij het fabricage-
besluit.
mering dat het voeder als (bestanddeel van)
proces wordt voldaan aan het vereiste dat
Bij twee besluiten van 23 juli 2013 heeft ver-
voeder door landbouwhuisdieren wordt
eventuele risico’s voor de volks- en dierge-
weerder de kosten ad € 129 742,81 bij appel-
genuttigd en dat het dus kan worden
zondheid op adequate wijze worden beheerst,
lant in rekening gebracht. Deze bestaan uit
gebruikt als voeder voor landbouwhuisdie-
de exploitant informatie over dit fabricage-
transport-, opvang-, dierenarts-, paspoort- en
ren. Een redelijke uitleg van deze uitzonde-
proces en over de faciliteiten van de inrich-
taxatiekosten, minus de verkoopopbrengst ad
ringsbepaling brengt mee dat verweerder de
ting dient te verstrekken. Het lag dus op de
€ 9 407,50.
beantwoording van de hier bedoelde vraag
weg van appellante om die informatie aan
Het College beoordeelt of verweerder op goe-
mede beoordeelt aan de hand van alle feiten
verweerder te verstrekken, temeer nu in de
de gronden zijn besluiten tot toepassing van
en omstandigheden die een objectieve aan-
inrichting van appellante, conform de ver-
spoedbestuursdwang en het opleggen van
wijzing kunnen vormen voor de (al dan niet)
leende erkenning als opslagbedrijf, slechts
een last onder bestuursdwang in bezwaar
aannemelijkheid van de gestelde bestem-
(dierlijke bij)producten werden opgeslagen
heeft gehandhaafd en kosten ter hoogte van
ming en van het daadwerkelijk gebruik over-
en gemengd en hierin andere faciliteiten
€ 129 742,81 bij appellant in rekening heeft
eenkomstig de bestemming als voeder voor
ontbraken. Nu appellante die informatie niet
gebracht.
gezelschapsdieren. Verweerders onbetwiste
heeft verstrekt, heeft verweerder reeds hier-
Appellant heeft zich op het standpunt
vaststelling dat het product een meelvorm
om terecht de gevraagde erkenning afgewe-
gesteld dat zijn paarden ten onrechte in
heeft, dat het wordt uitgevoerd in zakken
zen. De stelling van appellante dat haar pro-
bewaring zijn genomen, dat de Gezondheids-
met een inhoud van 25 000 kg, die in een
duct voldoet aan de unierechtelijke definitie
en welzijnswet voor dieren niet is overtreden
container worden gehangen en dat de afne-
van voeder voor gezelschapsdieren kan, gelet
en dat hij aan de aangezegde maatregelen
mers van het product in derde landen (ook)
op hetgeen het College hiervoor ten aanzien
heeft voldaan. De door verweerder in reke-
voeder voor landbouwhuisdieren produce-
van besluit II heeft overwogen, niet slagen.
ning gebrachte kosten waren niet noodzake-
ren, zijn aanwijzingen dat het product van
Het beroep tegen besluit I is eveneens onge-
lijk en zijn onredelijk hoog. Zo waren bijvoor-
appellante in ieder geval in economische zin
grond.
beeld paspoortkosten niet nodig, aangezien
niet ongeschikt is als voeder voor landbouw-
Volgt: ongegrondverklaring van de beroe-
de paspoorten beschikbaar waren. De paar-
huisdieren. Het College is van oordeel dat
pen.
den zijn voorts verkocht voor een bedrag dat
in geen verhouding staat tot hun waarde.
verweerder redelijkerwijs heeft kunnen oordelen dat er onvoldoende waarborgen
bestaan dat het te exporteren product niet,
690
Voor de vraag of verweerder in redelijkheid
heeft kunnen besluiten tot het (terstond)
toepassen van bestuursdwang, tot het opleg-
ondanks de gestelde bestemming, in een
later stadium de bestemming van voerder
17 januari 2014, AWB 12/924
gen van de in de last genoemde maatregelen
voor landbouwhuisdieren zal krijgen. Het
(Mrs. Van Duuren, Waterbolk, Albers)
en tot inbeslagname van de achtergebleven
College komt tot de slotsom dat het door
ECLI:NL:CBB:2014:26
26 paarden verwijst het College naar de uitspraak van de voorzieningenrechter van 30
appellante geëxporteerde product niet
beschouwd kan worden als voeder voor gezel-
Spoedbestuursdwang en last onder
oktober 2012 (ECLI:NL:CBB:2012:BY2539),
schapsdieren en dat het beroep tegen besluit
bestuursdwang. Kostenverhaal ten aanzien
waarbij het door appellant ingediende ver-
II ongegrond is.
van 51 paarden voor een bedrag ad
zoek om voorlopige voorziening is afgewe-
Vervolgens gaat het College in op de afwij-
€ 130 000.
zen. Het College ziet geen aanleiding om in
de bodemprocedure tot een ander oordeel te
zing door verweerder van het verzoek van
appellante om een erkenning ten behoeve
(Gezondheids- en welzijnswet voor dieren;
komen dan dat van de voorzieningenrechter
van haar inrichting voor de vervaardiging
Awb art. 5:25)
en maakt diens overwegingen tot de zijne.
Gelet daarop is het College van oordeel dat
van voeder voor gezelschapsdieren. Verweerder heeft in dit verband aangevoerd dat het
Op 24 april 2012 heeft de Staatssecretaris
de paarden rechtmatig in bewaring zijn
verwerken van dierlijke bijproducten tot voe-
van Economische Zaken (hierna: verweerder)
genomen. Dat betekent dat de daarmee
der voor gezelschapsdieren aan strikte voor-
spoedbestuursdwang toegepast, waarbij 25
gemoeide kosten op grond van artikel 5:25,
waarden is gebonden en dat het fabricage-
paarden terstond in bewaring zijn genomen.
eerste lid, Awb in beginsel voor rekening van
proces daarom op een dusdanige manier
Deze beslissing is bij primair besluit van 3
appellant behoren te komen.
moet worden ingericht dat het product, con-
mei 2012 op schrift gesteld.
Het College volgt appellant niet in diens
form unirechtelijke eisen, definitief onge-
Bij besluit van 3 mei 2012 heeft verweerder
standpunt dat verweerder de kosten niet
866
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Rechtspraak
voldoende heeft onderbouwd of gespecifi-
bij is van belang dat het appellant duidelijk
om de kosten onnodig dan wel te hoog zijn.
ceerd. Verweerder heeft ten aanzien van de
kon zijn welke financiële consequenties een
Dat de verkoopopbrengst van de paarden
gemaakte kosten immers facturen overge-
dergelijk verzoek zou kunnen hebben, aan-
onredelijk laag zou zijn, is niet gebleken. Wel-
legd. Appellant heeft echter niet concreet
gezien zowel bij het spoedbestuursdwangbe-
iswaar zijn de paarden voor een lagere
aangegeven in welk opzicht hij deze feitelij-
sluit als bij de last onder bestuursdwang een
opbrengst verkocht (€ 9 407,50) dan de voor-
ke onderbouwing van de kosten onvoldoen-
bijlage was gevoegd met een overzicht van
af vastgestelde taxatiewaarde (€ 16 750),
de gespecificeerd acht.
de kosten waarmee rekening moest worden
maar er kan niet zonder meer van worden
Verweerder heeft voorts uitvoerig uiteenge-
gehouden. Voorts kost het enige tijd om gro-
uitgegaan dat een dergelijk grote groep paar-
zet dat en waarom het nodig was om kosten
te groepen paarden te verkopen tegen een
den wordt verkocht tegen de vooraf vastge-
te maken voor het verwerven van de ontbre-
redelijke prijs. Verweerder heeft, nadat het
stelde taxatiewaarde.
kende paspoorten. Uit het toezichtrapport
verzoek om voorlopige voorziening was
Hetgeen appellant aanvoert inzake de ver-
volgt bovendien dat appellant, ondanks aan-
afgewezen bij de eerdergenoemde uitspraak
houding tussen de gemaakte kosten en de
dringen van de toezichthouders, niet alle
van 30 oktober 2012, de opvangkosten tot
waarde dan wel de opbrengst van de paarden
paspoorten heeft afgegeven.
en met november 2012 in rekening
slaagt evenmin. Dat de paarden een beperkte
De hoogte van de opvangkosten is vastge-
gebracht. Het College ziet niet in dat in dit
waarde vertegenwoordigen of een relatief
steld aan de hand van de daarvoor geldende
geval zou moeten worden gezegd dat de
gering bedrag hebben opgebracht vormt in
tarieven. Het lange verblijf van de paarden
paarden onredelijk lang in de opvang heb-
dit geval onvoldoende aanleiding voor het
is voor een belangrijk deel veroorzaakt door
ben verbleven. Overigens hebben 15 paar-
oordeel dat de hier gemaakte kosten redelij-
de (proces)opstelling van appellant. Appel-
den tot en met februari 2013 in de opvang
kerwijs niet voor rekening van appellant als
lant heeft lange tijd geen afstand van de
verbleven. Nu niet alle gemaakte kosten in
overtreder behoren te komen. Het College
paarden willen doen. Hij wilde deze terug
rekening zijn gebracht, is appellant in zover-
ziet in de financiële situatie van appellant
hebben, getuige ook het door hem ingedien-
re niet tekort gedaan. Appellant heeft voor
evenmin aanleiding voor dat oordeel.
de verzoek om voorlopige voorziening. Daar-
het overige niet gemotiveerd betwist waar-
Volgt: ongegrondverklaring van het beroep.
AANWIJZINGEN VOOR AUTEURS
Het verdient aanbeveling vóór het inzenden van artikelen contact
op te nemen met het redactiebureau; dit kan dubbel of vergeefs werk
voorkomen.
žOpinies zijn in beginsel gebonden aan de omvang van één pagina.
Dit is 800 woorden.
žôüàėÐðäąĭĊĊėàäėĤÛėôäýO&M omvatten maximaal 1200 woorden.
žôüàėÐðäąĭĊĊėàäėĤÛėôäýReacties blijven binnen de 600 woorden
Het NJB kent verschillende soorten hoofdartikelen. Voor alle artikelen
en een naschrift binnen de 300 woorden.
geldt dat de auteur in de eerste alinea’s duidelijk maakt aan de NJBlezers waarom dit artikel interessant is om verder te lezen.
- Noten kunnen alleen bij artikelen worden geplaatst; daarin geen
meningen, toelichtingen of andere uitweidingen, maar alleen
žWetenschappelijke artikelen: omvang inclusief notenapparaat
3 000 tot maximaal 5 000 woorden. Uitgebreidere versies kunnen
op de NJB-site worden geplaatst. Deze artikelen voldoen aan de
maatstaven van het wetenschappelijk forum. Zij vermeerderen de
vindplaatsen.
- Meestal ontvangt de auteur binnen 1 maand bericht of de inzending zal worden geplaatst.
- Artikelen of andere bijdragen die elders in dezelfde of vrijwel dezelf-
bestaande kennis met relevante nieuwe inzichten die methodisch
de vorm zijn of worden gepubliceerd worden niet aanvaard.
worden verantwoord.
Bij inzending dient vermeld te worden of en waar het artikel of de
Auteurs van wetenschappelijke artikelen kunnen de redactie verzoeken hun artikel aan peer review te laten onderwerpen. Meer informatie op www.njb.nl onder Voor Auteurs
žLessen voor de praktijk: indicatie van de omvang inclusief notenapparaat 2 500 woorden. Dit is een analyse van een expert met als
doel de praktijk te informeren over ‘best practices’.
žFocus: indicatie van de omvang inclusief notenapparaat 2500 woor-
andere bijdrage eveneens ter plaatsing is aangeboden.
- Auteurs die bij een zaak of onderwerp waarover zij in het NJB willen
schrijven, betrokken zijn of zijn geweest, dienen dat in een voetnoot te
vermelden met een korte uitleg van de aard van hun betrokkenheid.
- Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen
aan het NJB impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging t.b.v. de elektronische ontsluiting van het NJB.
den. Deze artikelen geven een schets en ordening van interessante
actuele ontwikkelingen in een deelgebied.
žEssays: indicatie van de omvang 3 000 woorden. Dit is een prikkelende beschouwing over een breder onderwerp. Verwijzingen staan
Een uitgebreide toelichting op het bovenstaande is te lezen in de
brochure Schrijven voor het NJB, te vinden op www.njb.nl onder
Voor Auteurs
bij voorkeur in de tekst zelf.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
867
691
Boeken
Korte uitleg van de Grondwet
De Nederlandse
Grondwet lijkt op het
eerste gezicht een
abstracte juridische
tekst die vooral interessant is voor staatsrechtgeleerden. Maar
niets is minder waar!
In onze Grondwet staan belangrijke
beginselen en garanties voor de rechten en vrijheden van elke Nederlander – dus van onze democratische
rechtsstaat. De Grondwet geeft richting en betekenis aan het handelen
van de overheid en beweegt mee met
grote veranderingen in onze maatschappij en politiek. Juist in het jaar
waarin onze Grondwet 200 jaar
bestaat, maakt dit boek het belang
en de betekenis van onze Grondwet
nog eens extra helder. De auteurs
doen dit door bij elk afzonderlijk
artikel een korte uitleg te geven. Die
uitleg kan uiteraard niet volledig zijn
en kan ook niet alle nuances omvatten. Het geeft echter wél een goed
beeld van wat onze Grondwet
inhoudt en betekent.
G.J. Leenknegt en E.M.H. Hirsch
Ballin
Uitgeverij Kluwer BV 2014, 340 p., € 35,00
ISBN 978 90 1312 091 2
Gedragscodes in internationaal, Europees en privaatrechtelijk perspectief
Juridische betekenis, effectiviteit en
handhaving
In dit boek zijn twee preadviezen
voor de Vereniging voor Burgerlijk
recht opgenomen, met als thema
‘Internationale codes en privaatrechtelijke handhaving’. In het preadvies
van Menting en Vranken wordt
onderstreept dat, hoewel wordt opgeroepen om meer aandacht te besteden aan zelfregulering door middel
van gedragscodes in het privaatrecht,
het onderwerp in Nederland nog
steeds niet erg in beweging is. Omdat
een quickscan uitwees dat dit op
Europees niveau meer gebeurt, hebben de auteurs het vizier ook op
Europa gericht. Tot nu toe is dat in
de Nederlandse privaatrechtelijke
literatuur niet stelselmatig gedaan.
Verder hebben de preadviseurs empirische gegevens verzameld over het
verschijnsel gedragscodes in Europa
en Nederland, meer in het bijzonder
over hun functies. Ook dit is anders
868
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Uitgeverij Paris 2014, 150 p., € 32,50
Deze bundel bevat bijdragen over het
hoger beroep in het burgerlijk, strafen bestuursprocesrecht.In de diverse
bijdragen komen tegen de achtergrond van de functies van het appel
de knelpunten, de beperkingen en de
voordelen van dit rechtsmiddel aan
de orde. Mede aan de hand van
recente ontwikkelingen in rechtspraak en wetgeving wordt eveneens
aandacht besteed aan (mogelijke)
wijzigingen die tot een beter en efficiënter verloop van de procedure in
hoger beroep kunnen leiden. In dit
verband blijven de grondslagen van
het appel en de ook in hoger beroep
in acht te nemen fundamentele
beginselen van een behoorlijk proces
niet onbesproken.
P.H.P.H.M.C. van Kempen, Carla
Klaassen, R.J.N. Schlossels
ISBN 978 94 6251 021 0
Uitgeverij Kluwer BV 2014, 384 p., € 45,00
dan gebruikelijk. Achtereenvolgens
hebben de preadviseurs (a) De stand
van zaken in literatuur en wetgeving
met betrekking tot zelfregulering
(gedragscodes) in Europa en Nederland (hoofdstukken II en III) onderzocht, en (b) empirisch onderzoek
gedaan naar de functies van gedragscodes in Europa en Nederland
(hoofdstuk IV). De te beantwoorden
vraag in dit preadvies is vervolgens
of uit de gegevens van a en b criteria
zijn af te leiden voor het toekennen
van (enigerlei vorm van) juridische
betekenis aan gedragscodes (hoofdstuk V). Menting en Vranken formuleren daartoe enkele discussiepunten
en tentatieve conclusies.
mr. M. Menting, prof. mr. J.B.M.
Vranken, prof. mr. M.W. Scheltema
Staat en Recht (SteR) deel 16
Lijf ende Goedt
De juridische bescherming van de
menselijke persoon en diens vermogen. Een schets van de westerse
rechtsgeschiedenis
Dit boek biedt een
overzicht van de westerse rechtsgeschiedenis, van de totstandkoming van het Corpus
iuris civilis tot vandaag, met een ‘excursie’ naar het gereconstrueerde Romeinse recht van de
klassieke periode. Daarnaast wordt
dit overzicht aanschouwelijk
gemaakt aan de hand van een centrale vraag uit het vermogensrecht,
namelijk die naar de aansprakelijkheid voor buitencontractueel toegebrachte schade. De hoofdstukken, die
ook aandacht besteden aan het canonieke recht en het Anglo–Amerikaanse recht, centreren zich rond de
hoofdmomenten uit de rechtsgeschiedenis: het Corpus iuris civilis, de
rechtswetenschap en het ius proprium van de Middeleeuwen, de receptie van het Romeinse recht in de
vroeg–moderne tijd en de codificatie
en internationalisering van het recht.
Jan Hallebeek
VU Uitgeverij 2014, 592 p., € 37,50
ISBN 978 90 8659 665 2
Hoger beroep: renovatie en
innovatie
Het appel in burgerlijk, straf- en
bestuursprocesrecht
ISBN 978 90 1312 053 0
De constitutionele conventie:
een blinde vlek in ons
staatsrecht
Deze rede handelt over conventies.
Volgens de heersende opvatting
bestaan in het staatsrecht slechts weinig regels. Afgezien van het internationale recht gaat het om het Statuut,
de Grondwet, een beperkt aantal
geschreven wetten en een enkele regel van ongeschreven recht. De rest is
praktijk. Deze benadering gaat voorbij
aan het feit dat tussen het harde
staatsrecht en de praktijk een belangrijke tussencategorie zit. Deze bestaat
uit conventies: informele regels die
het gedrag reguleren van onze instituties zoals bijvoorbeeld de Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de regering.
Conventies zijn belangrijk om het
staatkundige leven te ordenen en om
daarin minderheden tot hun recht te
laten komen. Zij zijn de smeerolie in
de motor van ons staatsbestel en kunnen in die functie de kans reduceren
dat de politieke besluitvorming vastloopt. Het maatschappelijke en economische belang hiervan is groot. Conventies zijn geen rechtsregels maar
zijn ook niet vrijblijvend. Zij zijn bindend, zij het dat gemotiveerd ervan
kan worden afgeweken. In die zin zijn
conventies te vergelijken met beleidsregels in het bestuursrecht.
Prof. mr. Luc Verheij
Uitgeverij Kluwer BV 2014, 24 p., € 30,00
ISBN 978 90 1312 225 1
Tijdschriften
692
worden gezegd dat er in de afgelopen
ruim twintig jaar beweging is ontstaan in het leerstuk.
Burgerlijk (proces)recht
Contracteren
ANWB Verkeersrecht
62e jrg. nr. 3, maart 2014
Mr. R.J.B. Boonekamp
De psychische sfeer rondom de aansprakelijkheid voor onrechtmatige
daad in groepsverband anno 2014
– Deze bijdrage is de
tweede in de dissertatiereeks, waarvan
het de bedoeling is
schrs. de gelegenheid te geven hun
proefschrift nog
eens onder de loep
te nemen en te reflecteren op de veranderingen in de rechtsontwikkeling
en (mogelijk) in de eigen gedachten.
In deze tweede aflevering blikt schr.
terug op zijn proefschrift ‘Onrechtmatige daad in groepsverband volgens NBW’, waarop hij in 1990 promoveerde. Het toen geldende BW
bevatte geen bepaling waarin aansprakelijkheid voor onrechtmatige
daad in groepsverband was geregeld.
Er was welgeteld één arrest van de
Hoge Raad, uit 1867, waarin aansprakelijkheid van de deelnemers voor
een in turba begane onrechtmatige
daad was afgewezen, en er waren een
stuk of tien uitspraken van feitenrechters waarin wel aansprakelijkheid was aangenomen. En verder was
er art. 6.3.1.5 (het huidige art. 6:166)
in het ontwerp NBW met de (deels
nog levende) geschiedenis van de totstandkoming. In de afgelopen decennia is tamelijk veel feitenrechtspraak
gepubliceerd waarin art. 6:166 tot
toepassing is gekomen. Daarentegen
is er nauwelijks nieuwe literatuur
over de onrechtmatige daad in
groepsverband verschenen, behalve
een aantal nieuwe drukken van
handboeken waarin standpunten
zijn verwoord met betrekking tot de
criteria voor aansprakelijkheid. Aan
de hand van dit materiaal bespreekt
schr. de stand van zaken van enkele
belangrijke aspecten van het leerstuk, zoals de verschillende opvattingen over de reikwijdte van de aansprakelijkheid, de betekenis en
toepassingen van de ruime opvatting, en de criteria voor het aannemen van groepsverband. Het geheel
overziende denkt schr. dat wel kan
16e jrg. nr. 1, maart 2014
Mr. dr. M. van Kogelenberg
Opzettelijke wanprestatie en
contractuele remedies: een
onderbelicht terrein
– In deze bijdrage wordt via een
rechtsvergelijkende analyse betoogd
dat de teleurgestelde crediteur in het
geval van opzettelijke wanprestatie
toegang moet hebben tot strengere
sancties dan het contractenrecht normaal gesproken biedt. De teleurgestelde crediteur moet bijvoorbeeld
eerder nakoming kunnen vorderen,
in ruimere mate tegemoet worden
gekomen in bewijs en begroting van
de schade ter grootte van het positief
contractsbelang, een hogere schadevergoeding kunnen claimen, eerder
toegang hebben tot winstafdracht en
eerder kunnen ontbinden.
WPNR
145e jrg. nr. 7009, 8 maart 2014
Prof. mr. A.F. Verdam
Privaatrecht Actueel. DNB doet
gewogen stemverhoudingen binnen
het pensioenfonds in de ban
– De toezichthouder De Nederlandsche Bank heeft bekendgemaakt dat
een pensioenfonds in beginsel niet
gewogen stemverhoudingen mag
hanteren in het bestuur; dat is in
strijd met de wet. Bij dit standpunt
en motivering zijn de nodige vraagtekens te plaatsen.
Mr. L.G.A. Janssen
Onteigening van passiva in de zin
van de Interventiewet
– In deze bijdrage gaat schr. in op de
vraag hoe een onteigening van passiva vermogensrechtelijk vorm krijgt.
De vraag is of het BW en de Wet op
het financieel toezicht (Wft) op dit
moment voldoende op elkaar zijn
afgestemd. De Wft bepaalt nu niet of
bij een onteigening van passiva moet
worden aangesloten bij de bepalingen uit het BW en wat de rechtspositie van de betrokken partijen na een
onteigening is. Schr. stelt daarom
voor om de artikelen over schuldoverneming uit Boek 6 BW in art. 6:2
Wft van overeenkomstige toepassing
te verklaren.
Mr. dr. L.H.M. Zonnenberg
Huwelijkse voorwaarden en
partneralimentatie
– Kunnen in huwelijkse voorwaarden
regelingen met betrekking tot partneralimentatie worden getroffen? In
weerwil van uitspraken van de Hoge
Raad meent schr. dat dit mogelijk is.
Verder breekt schr. een lans voor de
totstandkoming van huwelijkse voorwaarden via mediationtechnieken.
Mr. H.K. Nijkamp,
mr. J.C. van Straaten
Afkoop van erfpachtcanon en
overdrachtsbelasting (I)
– Bij verkrijging van erfpacht wordt
de heffingsgrondslag voor de overdrachtsbelasting verhoogd met de
gekapitaliseerde canon (bij verkrijging van bloot eigendom geldt het
omgekeerde). Hoe moet deze regel
worden toegepast als de canon is
afgekocht?
WPNR
145e jrg. nr. 7010, 15 maart 2014
Prof. mr. E.H. Hondius
Privaatrecht Actueel. De sociale
aspecten van het Nederlands
privaatrecht
– Vorig jaar stortte een gebouw met
kledingfabrieken in Bangladesh in.
Biedt het conformiteitsvereiste bij
koop aan afnemers van kleding uit
deze fabrieken de mogelijkheid hier
iets aan te doen?
Mr. I.S.J. Houben, mr. Y.A. Rampersad
Financial lease en de nieuwe
regeling van de overeenkomst van
goederenkrediet
– De wettelijke regeling van huurkoop ondergaat mogelijk een verandering. Het conceptwetsvoorstel consumentenkredietovereenkomsten,
goederenkrediet en geldlening bevat
een nieuwe afdeling 7.2A.2, en twee
nieuwe titels 7.2B en 7.2C. In deze
bijdrage bespreken schrs. twee bepalingen uit de nieuwe titel 7.2B over
goederenkredietovereenkomsten. Zij
gaan daarbij in op de vraag of deze
bepalingen gevolgen hebben voor de
financial leaseovereenkomsten. Volgens schrs. biedt de regeling bij leaseovereenkomsten meer mogelijkheden voor partijen dan de huidige
regeling over huurkoop die regelmatig wordt toegepast op een leaseovereenkomst. Doordat de voorgestelde
regeling voor professionele partijen
van regelend recht is, hebben zij de
vrijheid om overeenkomsten naar
hun eigen wensen vorm te geven.
Mr. H.K. Nijkamp,
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
869
Tijdschriften
mr. J.C. van Straaten
Afkoop van erfpachtcanon en
overdrachtsbelasting (II)
– In dit tweede deel wordt verder
ingegaan op de verkrijging van erfpacht en de gestelde hoogte van de
overdrachtsbelasting.
693
Fiscaal recht
Weekblad Fiscaal Recht
143e jrg. nr. 7041, 20 maart 2014
Mr. M.J. Hamer, mr. J.A.R. van Eijsden,
WFR 2014/366
Vereenvoudiging formeel verkeer
belastingdienst? (deel 2)
– Schrs. bespreken het wetsvoorstel
Wet vereenvoudiging formeel verkeer
Belastingdienst. In dit tweede deel
wordt ingegaan op de voorgestelde
herzieningsregeling voor (voorlopige)
aanslagen. Tevens wordt aandacht
besteed aan de wijzigingen in de
regeling met betrekking tot ambtshalve vermindering. Schrs. concluderen dat van een vereenvoudiging van
het formele verkeer tussen belastingplichtige en Belastingdienst op basis
van de voorgestelde regeling vooralsnog geen sprake lijkt te zijn. Het
wetsvoorstel behoeft op tal van
onderdelen verbetering. Niettemin is
het kabinet met het onderhavige
wetsvoorstel naar de mening van
schrs. de goede weg ingeslagen.
Mr. dr. J. Vleggeert, WFR 2014/376
Is het regime voor fiscale
beleggingsinstellingen een
onrechtmatige steunmaatregel?
– Schr. onderzoekt of het fiscale
beleggingsinstellingen (fbi)-regime
een onrechtmatige steunmaatregel
is. Er is sprake van steun, omdat het
fbi-regime verder gaat dan nodig is
om zijn doelstelling te bereiken. Dat
is het geval ten aanzien van buitenlandse beleggers die via een fbi
beleggen in Nederlands vastgoed en
bepaalde categorieën beleggers die
via een fbi gebruikmaken van de herbeleggingsreserve. Aangezien het fbiregime na 1958 is geïntroduceerd, is
sprake van nieuwe steun. Het fbiregime kwalificeert bovendien als
onrechtmatige steun, omdat het regime niet is genotificeerd.
Mr. S.K. Soerdjan, WFR 2014/386
Aftrek bij niet-economische
870
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
activiteiten
– Schr. bespreekt of een ondernemer
ook BTW-aftrek geniet ter zake van
niet-economische activiteiten.
Prof. dr. H. Vermeulen, WFR 2014/393
Vastgoedbeleggingsfondsen en de
heffing van overdrachtsbelasting
nieuwe stijl
– Als gevolg van de Wet overige fiscale maatregelen 2014 is de heffing
van overdrachtsbelasting over de verkrijging van deelnemingsrechten in
vastgoedbeleggingsfondsen sterk
gewijzigd. In deze bijdrage staat schr.
stil bij deze aanpassing. De nieuwe
hoofdregel, de verkrijging van deelnemingsrechten in een vastgoedbeleggingsfonds vormt een economische eigendomsverkrijging, wordt
kort behandeld. Daarna staat de
behandeling van de uitzondering
centraal: de verkrijging vormt onder
omstandigheden toch geen econoom.
De daarbij relevante begrippen deelnemingsrecht en beleggingsfonds
worden geanalyseerd om vervolgens
in te gaan op de mogelijke effecten
van de implementatie van de richtlijn voor beheerders van alternatieve
beleggingsinstellingen (AIFMD).
Besloten wordt met een pleidooi
voor het loslaten van de koppeling
van de Wet op belastingen van
rechtsverkeer 1971 met de Wet op
het financieel toezicht, zoals ook bij
art. 6a Wet op de Vennootschapsbelasting 1969 is gebeurd.
694
Gezondheidsrecht
Rechtskundig Weekblad
77e jrg. nr. 28, 15 maart 2014
H. Nys, L. Boddez
De meerderjarige beschermde
personen bekeken vanuit
gezondheidsrechtelijke invalshoek
– (België) De wet van 17 maart 2013
tot hervorming van de regelingen
inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke
waardigheid, bevat één rechterlijke
beschermingsregeling voor de meerderjarige wilsonbekwame persoon,
zowel met betrekking tot diens goederen als met betrekking tot diens
persoon. Verschillende wijzigingen
die deze wet doorvoert, zijn te situe-
ren binnen het gezondheidsrecht. Dit
artikel strekt ertoe deze wijzigingen
uitvoerig te bespreken, te wijzen op
eventuele knelpunten en te voorzien
in concrete voorstellen tot reparatie.
ZIP Tijdschrift Zorg & Recht
in Praktijk
1e jrg. nr. 2, februari 2014
C. Philips-Santman
Tijd voor een zakelijke
opzeggingsregeling tussen medisch
specialist en ziekenhuis
– De mogelijkheid dat
een toelatingsovereenkomst tussen medisch
specialist en ziekenhuis onder omstandigheden niet-opzegbaar
is, blijkt in de praktijk
nagenoeg illusoir. Het
dwingt partijen tot een polariserende
houding, draagt daarmee bij aan de
escalatie van conflicten en laat zich
niet rijmen met de praktijk van
opzegging van duurovereenkomsten.
Om al die redenen is een herziening
van de opzeggingsregeling in de contractuele relatie tussen medisch specialist en ziekenhuis wenselijk. Uitgangspunt van die nieuwe regeling
moet zijn dat het ziekenhuis de overeenkomst kan opzeggen, maar in
beginsel wel een vergoeding aan de
betrokken specialist is verschuldigd.
Intentie daarbij is niet de specialist
minder bescherming te bieden, maar
om die bescherming op een andere
manier vorm te geven.
T. Schalken
Wanneer kunnen hulpverleners
strafrechtelijk worden vervolgd?
– In deze bijdrage staat de vraag centraal op basis van welke criteria hulpverleners in de zorg de kans lopen
dat zij door justitie worden vervolgd.
Die kans is niet erg groot. Het aantal
strafvervolgingen van dokters, verpleegkundigen of zorginstellingen
staat in geen verhouding tot het aantal meldingen van medische fouten.
Dat neemt niet weg dat justitie
steeds actiever is geworden in het
vooronderzoek. Tijdens dat onderzoek wordt bekeken of zich ‘een uitzonderlijk’ geval voordoet waarin het
belang van de waarheidsvinding
belangrijker wordt geacht dan de vertrouwelijkheid van de zorg. Dat blijkt
niet eenvoudig.
Tijdschriften
695
Handels- & economisch recht
Juridisch up to Date
Nr. 6, 20 maart 2014
Mr. F.F. Nagelkerke
Gaat MiFID II veel veranderingen
teweegbrengen? Ja!
– De Markt in Financiële Instrumenten Richtlijn (MiFID) is herzien. Door
de Europese Commissie zijn op 17
februari 2014 de definitieve teksten
van MiFID II en MiFIR (Markten in
Financiële Instrumenten Verordening) gepubliceerd. Schr. bespreekt
de belangrijkste onderwerpen, met
aandacht voor een nieuw handelsplatform (de georganiseerde handelsfaciliteit) en de verplichting tot handel op een handelsplatform. Daarna
wordt de reikwijdte van de MiFID II
besproken en de door deze richtlijn
geïntroduceerde definities van algoritmisch handelen en de techniek
van high-frequency algoritmisch
handelen. Tot slot besteedt schr. aandacht aan enkele aanpassingen van
gedragsregels met betrekking tot
onder meer cliënt classificatie, het
belang van de cliënt en cross-selling.
WPNR
145e jrg. nr. 7011, 22 maart 2014
Themanummer: Het nieuwe
BV-recht
– Het derde themanummer van het
WPNR gaat over het vernieuwe BVrecht. De vorige themanummers
daarover zijn verschenen in WPNR
6962 (2013) en WPNR 6979 (2013).
De notariële praktijk is aardig vertrouwd met het nieuwe BV-recht,
maar toch rijzen nog regelmatig vragen bij de toepassing ervan. Dat
blijkt ook uit de bijdragen in dit themanummer. De redactie beschouwt
deze aflevering als de laatste in de
serie over het nieuwe BV-recht, maar
houdt de ontwikkelingen in praktijk
en wetenschap nauwgezet bij. Indien
er behoefte aan blijkt te zijn, wijdt
het WPNR nog meer themanummers
hieraan.
Mr. drs. R.A. Wolf
Het creëren en de uitgifte van
stemrechtloze aandelen als soort
aandelen
– In dit artikel concludeert schr. dat
bij het creëren en uitgeven van stemrechtloze aandelen men zich moet
realiseren dat stemrechtloze aandelen wel aandelen van een aparte
soort zijn. Het is vanuit praktisch
oogpunt aan te raden stemrechtloze
aandelen van een aanduiding te
voorzien. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen de situatie dat
stemrechtloze aandelen direct bij
oprichting van de BV worden
geplaatst en stemrechtloze aandelen
na oprichting van de BV worden
gecreëerd.
Mr. drs. J.A. Terstegge
Instructierecht en de Flex-BV: “Hier
spreekt de algemene vergadering
van uw vennootschap om u de
volgende opdracht te geven...,”
– Op 1 oktober 2012 trad de Wet vereenvoudiging en flexibilisering bvrecht in werking, waardoor art. 2:239
lid 4 BW werd gewijzigd. Hoewel de
wetswijziging theoretisch een aanzienlijke verruiming van de instructiebevoegdheid behelst, is het maar
de vraag of in praktische zin veel verandert.
Mr. A.J.P. Schild,
prof. mr. L. Timmerman
Het nieuwe art. 2:9 BW, uitgelegd
voor gewone bestuurders
– Schrs. hopen aan te tonen dat voor
de gewone, niet-one tier-bestuurders
het gewijzigde art. 2:9 BW inhoudelijk nauwelijks nieuws brengt. De
angel in art. 2:9 BW is de hoofdelijkheidsregel. Alles afwegende menen
schrs. dat de wetgever terecht die
angel niet uit art. 2:9 BW heeft
getrokken.
Mr. Chr.M. Stokkermans
Onverantwoorde uitkeringen
– Schr. richt zich in deze bijdrage op
uitkeringen door een BV en stelt in
dat kader aan de orde het nu in art.
2:216 BW opgenomen criterium van
het weten of redelijkerwijs behoren
te voorzien. Een belangrijk aspect dat
bij uitkeringen ‘op het scherpst van
de snede’ aan de orde kan zijn, is de
schijn van belangenverstrengeling.
Mede tegen die achtergrond
bespreekt schr. mogelijke aansprakelijkheid van bestuurders en aandeelhouders, waarbij aan bod komen de
bewijslast en de vraag of de toetsing
terughoudend of verdergaand moet
zijn. Vervolgens gaat hij in op de
mogelijkheden van aantasting van
besluiten en op de toepasbaarheid
en het nut van de actio pauliana. Ten
slotte besteedt schr. aandacht aan de
omzetting van eigen vermogen in
vreemd vermogen.
Mr. J. Beckers, prof. mr. G. Raaijmakers
De reflexwerking van de Flex-BV
– Schrs. staan stil bij de stand van
zaken rond de herhaaldelijk aangekondigde herziening van het NVrecht. Aan de orde komt wat moet
worden verstaan onder reflexwerking
van het BV-recht. In dat verband
onderzoeken zij of hiervoor criteria
kunnen worden geformuleerd, om
vervolgens aan de hand van enkele
belangrijke wijzigingen voor de FlexBV te kunnen beargumenteren waarom analoge toepassing wel of niet is
gerechtvaardigd.
696
Intellectuele eigendom,
mediarecht & informatierecht
Berichten industriële
eigendom
5e jrg. nr. nr. 2, februari 2014
T. Huydecoper
Auteursrecht met betrekking tot
octrooiaanvragen
– In het kader van een opdracht van
de Orde van Octrooigemachtigden
heeft prof. Quaedvlieg een advies
over het onderwerp auteursrecht met
betrekking tot octrooiaanvragen
opgesteld. Schr. heeft hiervan een
samenvatting gemaakt en het advies
van commentaar voorzien.
697
Jeugd-, relatie- & erfrecht
FJR Tijdschrift voor Familieen Jeugdrecht
36e jrg. nr. 3, maart 2014
Mr. I. Jansen, FJR 2014/17
Rechtspositie transgenders
– Sinds 1 juli 1985 is
het in Nederland voor
transgenders mogelijk
dat de oorspronkelijke
vermelding van het
geslacht in de geboorteakte kan worden
gewijzigd, zie artt. 1:28
tot en met 1:28c BW. In de voorwaarden waaraan daartoe moet zijn voldaan, zijn majeure wijzigingen aangebracht. Niet meer vereist is dat de
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
871
Tijdschriften
desbetreffende persoon fysiek aan
het verlangde geslacht is aangepast,
terwijl de voorwaarde van absolute
onvruchtbaarheid eveneens is vervallen. De procedure via de rechter is
vervangen door aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, terwijl wijziging van de vermelding van
het geslacht in de geboorteakte
voortaan ook mogelijk is voor minderjarigen van 16 en 17 jaar. De ambtenaar van de burgerlijke stand kan
desverzocht tevens overgaan tot wijziging van de voornaam of voornamen van de transgender (in namen
die passen bij het nieuwe geslacht).
In deze bijdrage wordt nader ingegaan op de recente wetswijziging.
Dr. T. Geurts, dr. M.J. ter Voert,
FJR 2014/18
Evaluatie van het ouderschapsplan
en misvattingen in de media
– Recentelijk is een rapportage met
een voorlopige evaluatie van het
ouderschapsplan gepubliceerd door
het Wetenschappelijk Onderzoek- en
Documentatiecentrum. In dat onderzoek wordt een eerste indruk gegeven van het doelbereik van het
ouderschapsplan. In deze bijdrage
presenteren schrs. een aantal onderzoeksresultaten en wordt een aantal
bevindingen van dit onderzoek
gebruikt om berichtgeving in de
media te nuanceren.
Mr. P. Dorhout, mr. I.J. Pieters, 2014/21
Kroniek gezags- en omgangsrecht
– In deze kroniek worden uitspraken
besproken met betrekking tot het
gezags- en omgangsrecht. Veel uitspraken binnen dit gebied gingen
over de vervangende toestemming
voor verhuizing. Een onderwerp
waarover kennelijk veel wordt geprocedeerd. Er waren echter ook andere
gezags- en omgangsgeschillen.
698
Omgevingsrecht
Bouwrecht
51e jrg. nr. 3, maart 2014
Mr. J.C. van Oosten, mr. H. Doornhof,
BR 2014/27
Ontwikkelingen in het ruimtelijk
ordeningsrecht
– In navolging van voorgaande jaren
bevat deze bijdrage een gethematiseerde selectie van uitspraken van
872
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
hoofdzakelijk de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
over het ruimtelijke ordeningsrecht in
het afgelopen jaar. Daarnaast stellen
schrs. nieuwe wetgeving aan de orde.
Mr. M.Y.C.L. de Wit, BR 2014/28
Het energieakkoord en duurzaam
vastgoed
– Initiatieven tot besparing van energieverbruik bij bestaand vastgoed en
tot opwekking van hernieuwbare
energie blijken in de praktijk niet
altijd eenvoudig te verwezenlijken.
De financiële, fiscale en juridische
aspecten van de desbetreffende initiatieven kunnen niet altijd goed op
elkaar worden afgestemd. Desalniettemin is een toekomst zonder verdere verduurzaming van de energievoorziening niet goed denkbaar. Het
onlangs ondertekende Energieakkoord voor duurzame groei is er
onder meer op gericht per 2020 een
energiebesparing van 100 petajoule
en een hernieuwbare energieopwekking van minimaal 14% te bereiken.
Het Akkoord bevat daartoe een aantal maatregelen die in belangrijke
mate zijn gericht op de vastgoedsector. Dit artikel beschrijft in vogelvlucht het juridisch kader van een
aantal van deze maatregelen.
699
Rechten van de mens
Civis Mundi
www.civismundi.nl, nr. 23,
maart 2014
– In dit nummer van Civis Mundi
wordt onder andere het thema ‘Mensenrechten en volkenrecht’ behandeld.
P. de Waart
Veiligheidsraad-sancties geen grond
voor staten voor afwijken van
fundamentele mensenrechten van
verdachten van terrorisme
– Dit artikel gaat in op de vraag of
het huidige volkenrecht paal en perk
stelt aan de bevoegdheid van de Veiligheidsraad (VR) om sancties te treffen tegen personen met voorbijgaan
aan de rechtsbescherming, vastgelegd in het Internationaal Verdrag
inzake burgerrechten en politieke
rechten. Besluiten van de VR onder
hoofdstuk VII van het VN-Handvest
leggen staten verplichtingen op. Heb-
ben deze verplichtingen op grond
van het VN-Handvest altijd voorrang
boven verplichtingen uit andere
internationale overeenkomsten?
Staat het volkenrecht met internationaal mensenrechtenrecht als integraal onderdeel daarvan een effectieve bestrijding van terrorisme in de
weg? Dergelijke vragen blazen de
aloude spanning tussen volkenrecht
en politiek nieuw leven in en doen
ook onder juristen de aloude strijd
oplaaien of volkenrecht wel recht is.
700
Rechtsfilosofie & -theorie
Netherlands Journal of Legal
Philosophy
43e jrg. nr. 1, 2014
N. Oudejans
The right to have rights as the right
to asylum
– Aan de hand van het
door Hannah Arendt
gemunte begrip ‘the
right to have rights’
bespreekt schr. de positie van de vluchteling
binnen het asielrecht
en het Vluchtelingenverdrag. De vluchteling claimt niet
alleen bescherming, maar ook een
plek voor zichzelf. Het beoogde doel
van het Vluchtelingenverdrag, vluchtelingen een zo groot mogelijke
bescherming bieden op het gebied
van rechten en vrijheden, is afhankelijk van één ding: een plek. En dat is
uit het asielrecht gehaald. Hannah
Arendt roept regeringen met ‘The
right to have rights’ op om tot een
beter evenwicht te komen tussen het
‘terugsturen’ en ‘lokale integratie’ van
vreemdelingen.
W. van der Burg
Wat is juridisch interactionisme?
– Twintig jaar geleden deed schr.
rechtsfilosofisch onderzoek, waaruit
naar voren kwam dat in de praktijk
het gezondheidsrecht en bio-ethiek
innig waren verstrengeld. In de
rechtsfilosofische literatuur over
rechtsontwikkeling buiten instituties
bleek een onderscheid tussen recht
en moraal niet te maken waarmee
naar de mening van schr. de rechtsfilosofie te kort schoot in een adequate conceptualisering van wat er in
Tijdschriften
gezondheidsrecht en bio-ethiek aan
de hand was. Schr. presenteert de
hoofdlijnen van een theorie van juridisch interactionisme. Na twintig
jaar kan volgens schr. aan de hand
van deze theorie worden vastgesteld
dat het ging om een normale variatie
en niet om een pathologische verschijnsel. Schr. is van mening dat de
rechtsfilosofie zich meer moet richten op het begrijpen van die variatie.
Juridisch interactionisme biedt hiervoor een vruchtbaar kader.
P. DeAngelis
Racial profiling and the
presumption of innocence
– Besproken wordt waarom radicale
profilering moreel en juridisch verwerpelijk is en hoe het kan worden
gezien als een aantasting van de
onschuldpresumptie. Hierbij wordt
betoogd dat niet alleen moet worden
gekeken naar de schadelijke gevolgen
van radicale profilering, maar ook
naar het feit dat radicale profilering
in zichzelf niet deugt. Het behandelt
burgers alsof zij zijn betrokken bij
criminele activiteiten. En dit is volgens schr. in strijd met het idee dat
een ieder voor onschuldig dient te
worden gehouden, totdat het tegendeel is bewezen. Schr. stelt dat de
onschuldpresumptie op ten minste
twee manieren kritische analyse van
radicale profilering rechtvaardigt.
Ten eerste omdat het toont dat radicale profilering een niet respectvolle
uiting is van verdenking van bepaalde raciale groepen. Ten tweede
omdat de onschuldpresumptie een
kader biedt voor het normatief evalueren van de legitimiteit van het
gebruik van radicale profilering. De
onschuldpresumptie lijkt goed in
staat om een normatief kader te
geven voor de relatie tussen politie
en burgers met name als het om
radicale profilering gaat. Of dit ook
daadwerkelijk het geval is, moet naar
de mening van schr. nader worden
onderzocht.
A. Gosseries
What makes age discrimination
special? A philosophical look at the
ECJ case law
– Aan de hand van jurisprudentie
van het Europees Hof van Justitie
bespreekt schr. het bijzondere karakter van leeftijdsdiscriminatie. In vergelijking met discriminatie naar ras
en sekse wordt in anti-discriminatiewetgeving anders omgegaan met
leeftijdsdiscriminatie. Schr. onderzoekt of, en in welk opzicht, de antidiscriminatiebepalingen op grond
van leeftijd anders zijn dan bijvoorbeeld bepalingen die zien op discriminatie op grond van ras of sekse. En
als leeftijd iets speciaals is, rechtvaardigt dit dan dat over het algemeen de
bepalingen die zien op leeftijdsdiscriminatie minder streng zijn geformuleerd? Om te begrijpen waarom leeftijd speciaal is en waarom leeftijd in
wetgeving anders wordt behandeld,
moeten volgens schr. de door hem
besproken ‘reliable proxy’, ‘completelife neutrality’, ‘sequence efficiency’
en de ‘affirmative egalitarian’ benadering in onderlinge samenhang worden bezien. Daarnaast moeten de
praktische gevolgen van anti-discriminatiewetgeving voor het verschillend behandelen van geboortecohorts
worden onderzocht.
701
Rechtspleging & procesrecht
Trema
37e jrg. nr. 3, maart 2014
Mr. C.J.A. Seinen
Reflecties op recht spreken.
‘Reflections on judging’ door
Richard Posner
– In het recent verschenen boek ‘Reflections on judging’ behandelt Richard Posner
knelpunten binnen de
rechterlijke macht die
het gevolg zijn van de
huidige complexiteit
van maatschappij en rechtsbedrijf.
Het boek, dat als uitgangspunt het
Amerikaanse (federale) rechtssysteem heeft, bevat conceptuele bespiegelingen en concrete tips. Posner
onderscheidt verschillende vormen
van complexiteit en bespreekt formalisme en realisme als reacties op
die complexiteit. Voor de rechterlijke
macht in Nederland is dit boek volgens schr. zeker ook van belang. Een
aantal hoofdstukken gaat over de
constitutionele toetsing. In Nederland is dit interessant in verband
met de uitspraak van het Constitutionele Hof van Sint-Maarten en de
wetsvoorstellen Halsema en Taverne.
Daarnaast is Posners analyse van de
externe (buiten de rechtelijke macht
gelegen) complexiteit universeel. Uit
dit boek komt een moderne visie op
rechterschap naar voren waarin rechters hun functie binnen de rechtsstaat actief vervullen met een goed
begrip van de aan hen voorgelegde
feitenconstellaties.
Mr. F. van Schaik
De ondertekeningsverplichting van
art. 83 Rv
– Art. 83 Wetboek van Burgerlijke
rechtsvordering (Rv) bepaalt dat processtukken moeten worden ondertekend. De ratio achter deze bepaling is
het kunnen vaststellen van de
authenticiteit van een stuk. Veranderingen in met name de rolprocedure
(het afschaffen van de rolzitting)
heeft het belang van deze bepaling
doen toenemen. De authenticiteit
van een processtuk staat of valt met
de ondertekening nu controle ter zitting of het stuk daadwerkelijk afkomstig is van de partij niet meer plaatsvindt. Aan de hand van jurisprudentie laat schr. zien dat het ondertekeningsvereiste thans nog volop geldt.
In de praktijk komt schending van de
ondertekeningsplicht in kantonzaken en advocaatzaken voor. Uit jurisprudentie van de Hoge Raad volgt
dat niet-ondertekening terzijdelegging van het betreffende stuk tot
gevolg heeft. Herstel van dit verzuim
is mogelijk. Op grond van het voorgaande komt schr. tot de aanbeveling, dat de griffie die de stukken ontvangt, bij ontvangst alle conclusies
op ondertekening concludeert. Bij
geconstateerd verzuim wordt de
indiener een hersteltermijn gegeven.
702
Sociaal Recht
Praktijkblad
Salarisadministratie
16e jrg. nr. 5, 21 maart 2014
L. Lubbers
Hoofdlijnen concept-Quotumwet.
Zorgen voor banen voor
arbeidsbeperkten
– De Staatssecretaris van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid heeft een
eerste concept van het wetsvoorstel
Quotumwet beschikbaar gesteld voor
een internetconsultatie. De consultatieronde heeft inmiddels plaatsge-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
873
Tijdschriften
vonden. Het definitieve wetsvoorstel
wordt volgens planning voor het
zomerreces aangeboden aan de
Tweede Kamer. In deze bijdrage meer
over dit voorstel.
R. Hoevenagel, M. Engelen
Kosten werkgever bij beëindigen
vaste arbeidscontracten. Ontslag
met wederzijds goedvinden is
populair
– Het ontslaan van werknemers
vindt steeds vaker plaats met wederzijds goedvinden in plaats van via de
kantonrechter. In meer dan de helft
van de vaste contracten die zijn
beëindigd in de periode 2011-2012
hebben werkgevers deze ontslagroute
gevolgd. In de periode 2004-2006
ging het nog om een kwart van de
ontslaggevallen.
Mr. R.C. Vorselaars-Velthoven
De rechten en verplichtingen van
een ondernemingsraad
– In de Wet op de Ondernemingsraden is de medezeggenschap van
werknemers binnen een onderneming geregeld. Het is afhankelijk van
het aantal werknemers binnen de
onderneming of een ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging
of personeelsvergadering moet worden ingesteld. In dit artikel wordt in
hoofdlijnen ingegaan op de rechten
en verplichtingen van een ondernemingsraad.
O. Leal
Stand van zaken stamrechten in
2014. Stamrechtvrijstelling én
fiscale sanctie afgeschaft
– Het is sinds 1 januari 2014 niet
meer mogelijk om belastingheffing
over een ontslaguitkering uit te stellen door middel van het toekennen
van een aanspraak op periodieke uitkeringen (stamrechtvrijstelling). Ten
aanzien van al bestaande stamrechten blijft in principe de oude wetgeving van toepassing. Wel is sinds 1
januari 2014 de fiscale sanctie op de
afkoop van stamrechten ingetrokken.
Als een stamrecht vóór 1 januari
2015 wordt afgekocht, dan wordt
onder omstandigheden bovendien
slechts 80% van de waarde van de
aanspraak als loon aangemerkt.
874
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
703
Staats- & bestuursrecht
Civis Mundi
www.civismundi.nl, nr. 23,
maart 2014
– In dit nummer van Civis Mundi
worden onder andere de thema’s
‘Staatkundige innovatie/periodiek
onderhoud democratie’ en ‘Staatkundige en constitutionele problemen’
behandeld.
W. Couwenberg
Naar authentieke locale
verkiezingen? Dan kunnen we
het beste de burgemeester op een
eigen verkiezingsprogramma
rechtstreeks kiezen
– Schr. is van mening dat de pogingen die zijn gedaan om de gemeenteraadsverkiezingen te denationaliseren niets hebben opgeleverd. Volgens
hem is de beste manier om tot echte
lokale verkiezingen te komen als burgers de burgemeester rechtstreeks
kunnen kiezen op basis van een
eigen lokaal verkiezingsprogramma
van die burgemeester. Een direct
gekozen burgemeester kan nog op
meerdere manieren worden geïntroduceerd. Het gaat daarbij met name
om de volgende twee opties: een ‘presidentieel’ stelsel met een burgemeester die wordt gekozen op een
eigen politiek programma dat hij
met de door hem gekozen wethouders ten uitvoer kan brengen, of een
collegiaal stelsel met een machtsevenwicht tussen burgemeester en
gemeenteraad die op elkaar zijn aangewezen omdat zij elkaar niet kunnen wegsturen.
W. Couwenberg
De leer van de trias politica nog
steeds beleden, hoewel in de staatsrechtelijke literatuur al lang afgezworen; van drie naar zes machten
– Nog altijd wordt de leer van de trias politica, de scheiding van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke
macht in de politiek, de wetenschap
van de politiek, in de media en in het
onderwijs over ons staatsbestel als
constitutionele norm beleden, hoewel die leer in onze staatsrechtelijke
literatuur al lang is afgezworen. We
staan hier voor een opmerkelijke
paradox, ook in de staatsrechtbeoefening in Nederland. Enerzijds is die
leer daarin sinds lange tijd omstre-
den, anderzijds staan we voor het
merkwaardige feit dat deze leer lang
heeft gediend als uitgangspunt van
de staatsrechtelijke systematiek in
hand- en leerboeken van het Nederlandse staatsrecht met deze nuance
dat de ene schr. de onderscheiden
staatsfuncties in de systematiek
voorop stelt en de andere de onderscheiden staatsorganen. Volgens schr.
had men er beter aan gedaan in
plaats van zich uitsluitend af te zetten tegen deze leer, te komen tot een
nieuwe, meer adequate conceptie van
het politieke machtenscheidingsbeginsel, die beter aansluit op de constitutionele ontwikkeling van de
democratische rechtsstaat, waarvan
dit beginsel zijns inziens een fundamenteel uitgangspunt is en blijft,
mits men hierbij uitgaat van een
gematigde interpretatie ervan.
Tijdschrift voor beleid,
politiek en maatschappij
41e jrg. nr. 1, maart 2014
M. Schuilenburg, R. van Steden
De Collectieve Horeca Ontzegging:
uitsluiting uit de publieke ruimte?
– Sinds enkele jaren
wordt in tal van Nederlandse gemeenten
gewerkt aan het verbeteren van het veilig uitgaan. Een van de meest
opvallende instrumenten die hierbij wordt
toegepast, is de Collectieve Horeca
Ontzegging (CHO). Met de CHO worden overlastplegers voor een periode
van maximaal vijf jaar uit de horeca
geweerd door hen een ontzegging op
te leggen die van kracht is in alle
horecaondernemingen die aan deze
maatregel meedoen. In dit artikel
wordt nagegaan of de doelstelling
van de CHO daadwerkelijk wordt
gerealiseerd. Dat gebeurt aan de
hand van de volgende probleemstelling: hoe wordt de CHO in de praktijk
gehandhaafd en wat zijn de effecten
hiervan voor de kwaliteit van de
publieke ruimte?
D. de Ruiter, J. Zuure
Het onbegrijpbare onbehagen
– In dit artikel staan schrs. stil bij
het fenomeen van maatschappelijk
onbehagen en pogingen om het concept van maatschappelijk onbehagen
te definiëren. Schrs. stellen dat achter
uitingen van onbehagen enerzijds
reële zorgen schuilgaan en dat ander-
Tijdschriften
zijds maatschappelijk onbehagen ook
clichématig wordt gebruikt. Vervolgens bespreken ze hoe mensen
steeds meer mogelijkheden hebben
gekregen om gevoelens van onvrede
te uiten, terwijl traditionele kanalen
om onvrede om te zetten in collectieve actie lijken af te nemen. Dit proces
versterkt zichzelf doordat de publieke opinie dikwijls oppervlakkig wordt
bevraagd en gebruikt om een politiek debat af te sluiten in plaats van
te beginnen. Dat is in hun ogen problematisch, omdat het kan leiden tot
een negatieve spiraal. Twee ontwikkelingen zijn daarbij van belang: de
veranderende positie van het maatschappelijk middenveld en het groeiende gebruik van opiniepeilingen in
de relatie tussen media, politiek en
samenleving. Schrs. sluiten het artikel af met enkele beschouwingen
over hoe deze negatieve spiraal te
doorbreken en maatschappelijk
onbehagen om te buigen.
704
Straf (proces)recht,
penitentiair recht &
criminologie
Delikt en Delinkwent
44e jrg. nr. 3, maart 2014
E. Gijselaar, S. Meijer
Conservatoir beslag ten behoeve
van het slachtoffer
– Per 1 januari 2014
is de Wet in verband
met de introductie
van de mogelijkheid
conservatoir beslag
te leggen op het vermogen van de verdachte ten behoeve
van het slachtoffer in werking getreden. Deze wet maakt het mogelijk
dat de staat conservatoir beslag legt
op het vermogen van de verdachte
van een misdrijf waarvoor een geldboete van de vierde categorie of
hoger kan worden opgelegd. Dit conservatoir beslag strekt tot bewaring
van het recht op verhaal voor een ter
zake van dat misdrijf op te leggen
schadevergoedingsmaatregel als
bedoeld in art. 36f lid 2 Wetboek van
Strafrecht. In deze bijdrage analyseren schrs. de hoofdlijnen van de
nieuwe wettelijke regeling. In hoeverre wordt recht gedaan aan zowel de
strafvorderlijke als rechtsbeschermende belangen? Wordt daadwerkelijk aan de belangen van slachtoffers
van misdrijven tegemoet gekomen?
En werkt de wettelijke regeling in de
praktijk wel? Zij vangen aan met een
uiteenzetting van de grondgedachte
en nut van het wetsvoorstel en de
voorwaarden voor het leggen van
conservatoir beslag tot bewaring van
het recht tot verhaal voor een op te
leggen schadevergoedingsmaatregel.
Vervolgens bespreken zij enkele kritiekpunten en gaan zij in op de vraag
wanneer op de staat een schadevergoedingsmaatregel rust voor schade
die is geleden als gevolg van (onterecht gelegd) conservatoir beslag ten
behoeve van het slachtoffer. Afgesloten wordt met enkele conclusies en
aanbevelingen.
V.H. Glerum
Grondrechtenbescherming in EABzaken: alleen in de uitvaardigende
lidstaat? De boodschap van het
arrest Jeremy F.
– De justitiële samenwerking in
strafzaken binnen de Europese Unie,
in het bijzonder de overlevering op
grond van het Europees aanhoudingsbevel (EAB), vormt een mooie
illustratie van de zoektocht naar de
juiste balans tussen effectieve criminaliteitsbestrijding enerzijds en
rechtsbescherming van de verdachte
anderzijds. Het Kaderbesluit inzake
het Europees aanhoudingsbevel en
de procedures van overlevering tussen de lidstaten vervangt binnen de
EU uitlevering op basis van een uitleveringsverzoek door overlevering op
basis van een EAB. Het doel van deze
operatie is het vergemakkelijken en
bespoedigen van de justitiële samenwerking in strafzaken. In het recente
arrest Jeremy F. legt het Hof van Justitie het Kaderbesluit zo uit, dat de lid-
staten extra rechtsbescherming
mogen bieden aan de opgeëiste persoon. Hoewel het Kaderbesluit op dit
punt zwijgt, mogen de lidstaten
namelijk in hun nationale wetgeving
voorzien in een beroepsrecht met
opschortende werking tegen de
beslissing over de tenuitvoerlegging
van het EAB en tegen enkele andere
beslissingen van de uitvoerende
rechterlijke autoriteit. In deze bijdrage betoogt schr. dat de boodschap
van het arrest van Jeremy F. in het
beste geval ongewenste onduidelijkheid laat bestaan over de mogelijkheid van grondrechtenbescherming
in de uitvoerende lidstaat en in het
slechtste geval niet alleen innerlijk
tegenstrijdig, maar ook in strijd met
het primaire Unierecht is.
Trema
37e jrg. nr. 3, maart 2014
M.E. ten Brinke, S. Habets,
C.J. Noordam
Het nieuwe ontvankelijkheidscriterium in de praktijk. Iets
nieuws onder de zon?
– Vanaf 1 januari 2011 zijn door de
inwerkingtreding van de Wet ter versterking van de positie van het
slachtoffer in het strafproces de rechten van het slachtoffer uitgebreid. Bij
de beoordeling van de vordering van
het slachtoffer gaat de rechter uit
van het onevenredigheidscriterium.
De rechter oordeelt of de vordering
van de benadeelde partij geen
onevenredige belasting van het strafgeding oplevert. Schrs. hebben in een
jurisprudentieonderzoek bij de
Rechtbank Utrecht onderzocht of na
deze wetswijziging de benadeelde
partij in de vordering minder vaak
niet-ontvankelijk wordt verklaard. De
conclusie is dat op basis van dit
onderzoek alleen voorzichtige uitspraken zijn te doen. De niet-ontvankelijkverklaringen lijken iets te zijn
afgenomen en in meer gevallen wijst
de rechter een vordering gedeeltelijk
toe. Toch wordt in de praktijk nog
menigmaal de vordering van een
benadeelde partij niet-ontvankelijk
verklaard.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
875
Wetgeving
Een overzicht van aanhangige wetsvoorstellen en gepubliceerde staatsbladen met links naar de integrale
Kamerstukken is opgenomen op de
NJB-site www.njb.nl
Staatsblad
Inburgering vrijstelling vermogende
vreemdelingen en herbeoordeling spreekvaardigheid
705 - Besluit houdende wijziging van
het Besluit inburgering en enkele
andere besluiten in verband met de
kwijtschelding van de sociale lening
aan asielstatushouders en enkele
andere wijzigingen
– Middels dit besluit wordt een vrijstelling van de inburgeringsplicht
geregeld voor vreemdelingen die een
verblijfsvergunning regulier voor
bepaalde tijd hebben verkregen
indien die verblijfsvergunning is verleend onder de beperking in verband
met verblijf als vermogende vreemdeling. Deze aanpassing vormt het
sluitstuk van de per 1 oktober 2013
in werking getreden onderdelen van
het Besluit modern migratiebeleid
die regels bevatten omtrent de toelating van vermogende vreemdelingen
(Stb. 2013, 363). Vermogende vreemdelingen worden verondersteld een
positieve bijdrage te leveren aan de
Nederlandse economie/samenleving.
Als onderdeel van de maatregelen
om hun komst te stimuleren heeft de
ministerraad besloten dat voor deze
categorie de inburgeringsplicht niet
geldt.
Een volgende wijziging voorziet erin
dat een kandidaat die voor het
onderdeel spreekvaardigheid vier
maal of vaker gezakt is, binnen zes
weken een herbeoordeling mag aanvragen door beoordelaars. Het onderdeel spreekvaardigheid werd eerder
alleen beoordeeld door het geautomatiseerde systeem en niet herbeoordeeld. Deze wijziging werkt terug
tot en met 2 april 2013. Dan is er nog
een wijziging met als doel dat leningen niet alleen kunnen worden verstrekt gedurende de inburgeringstermijn, of de verlenging daarvan, maar
876
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
ook gedurende de termijn, genoemd
in de boetebeschikking op grond van
artikel 31 en 32 van de wet. Door de
lening ook beschikbaar te stellen
gedurende die termijn heeft deze
groep meer mogelijkheden alsnog te
voldoen aan de inburgeringsplicht.
Voorts wordt bewerkstelligd dat ook
het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers gegevens (COA) kan aanleveren
ten behoeve van het Informatiesysteem inburgering (ISI). Het gaat
daarbij met name om gegevens
betreffende de deelname aan het
voorbereidingsprogramma in de
asielopvang en aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten.
Ook wordt nader inhoud gegeven
aan de toezegging in het regeerakkoord dat asielgerechtigden een aanbod voor de voorbereiding van het
inburgeringsexamen krijgen.
Dit besluit is op 21 maart 2014 in
werking getreden, met dien verstande dat: a. artikel I, onderdeel B, terugwerkt tot en met 2 april 2013 (herbeoordeling spreekvaardigheid Besluit
Inburgering); b. artikel II terugwerkt
tot en met 1 januari 2013 (inburgeringsplichtige oudkomers); c. artikel
III terugwerkt tot en met 1 juli 2013
(herbeoordeling spreekvaardigheid
in Vreemdelingenbesluit 2000).
Pandbeleningen
dat een bepaald percentage van de
beleende som vertegenwoordigt.
Door aan de hoogte van de pandbeleningsvergoeding regels te stellen,
worden consumenten beschermd.
In deze AMvB wordt de maximale
hoogte van de pandbeleningsvergoeding vastgesteld op 4,5% van de ter
beschikking gestelde geldsom.
De sector wordt de mogelijkheid
geboden om hun bedrijfsmodel aan
te passen aan de nieuwe regelgeving
voor pandbeleningen. Daarom vindt
de vaststelling van de maximale
pandbeleningsvergoeding op 4,5%
per maand pas een jaar na inwerkingtreding van deze AMvB plaats.
Het eerste jaar van inwerkingtreding
kan daarom nog een maximale
pandbeleningsvergoeding van 9% op
maandbasis in rekening worden
gebracht. Omdat het gaat om een
maximaal percentage staat het de
pandhuizen vrij om een lagere pandbeleningsvergoeding af te spreken
dan hetgeen uit het voorgeschreven
maximum percentage zou voortvloeien. Over de pandbeleningsvergoeding is geen BTW verschuldigd,
noch in het geval van een pandbeleningsovereenkomst met het beding
bedoeld artikel 7:130 lid 1 onder a
BW, noch in het geval van een pandbeleningsovereenkomst met het
beding bedoeld in artikel 7:130 lid 1
onder b BW.
Inwerkingtreding 1 juli 2014.
Inwerkingtreding en AMvB
Besluit van 13-03-2014, Stb. 2014, 123
Besluit van 11-03-2014, Stb. 2014, 122
(Kamerstukken 33 334)
706 - Besluit houdende de totstandkoming van een algemene maatregel
van bestuur als bedoeld in artikel
137 van Boek 7 van het Burgerlijk
Wetboek (percentage pandbeleningsvergoeding) en de vaststelling van
het tijdstip van inwerkingtreding van
de wet van 11 september 2013 tot
aanvulling van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek met een nieuwe titel
2D (regels met betrekking tot pandbeleningen (Stb. 2013, 350)
– Deze wet regelt de overeenkomst
tussen een pandbelener en een
pandhuis, waarbij het pandhuis aan
de pandbelener een geldsom ter
beschikking stelt en de pandbelener
daartegenover een roerende zaak in
de macht van het pandhuis brengt.
De Pandhuiswet 1910 wordt ingetrokken. De pandbeleningsvergoeding bestaat op grond van artikel
7:137 BW uit een maandelijks bedrag
Gecombineerde vergunning
verblijf en arbeid
707 - Besluit ter implementatie van
Richtlijn 2011/98/EU van het Europees Parlement en de Raad van 13
december 2011 betreffende één
enkele aanvraagprocedure voor een
gecombineerde vergunning voor
onderdanen van derde landen om te
verblijven en te werken op het grondgebied van een lidstaat, alsmede
inzake een gemeenschappelijk
pakket rechten voor werknemers uit
derde landen die legaal in een lidstaat verblijven (PbEU 2011, L 343)
– Het grootste deel van de richtlijn is
omgezet middels een daartoe strekkende Implementatiewet (Wet van 11
december 2013 (Kamerstukken 33
749). Met die wet worden voor
Wetgeving
arbeidsmigranten van buiten de EU
de tewerkstellingsvergunning en de
verblijfsvergunning samengevoegd
tot één vergunning: de gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid
(GVVA). Richtlijn 2011/98/EU verplicht tot deze samenvoeging van
vergunningen. Onder arbeidsmigranten van buiten de EU wordt hier
verstaan vreemdelingen van buiten
de EU die een verblijfsvergunning
regulier voor bepaalde tijd hebben
met de beperking ‘arbeid in loondienst’ of ‘lerend werken’. Voor andere vreemdelingen blijft in beginsel
een tewerkstellingsvergunning nodig
om arbeid te verrichten, maar er gelden diverse vrijstellingen van die eis
op grond van artikelen 3 en 4 van de
Wet arbeid vreemdelingen, het
Besluit uitvoering Wet arbeid vreemdelingen en de bijlage bij de Regeling
uitvoering Wet arbeid vreemdelingen 2014. Het besluit betreft het aanpassen van een tweetal algemene
maatregelen van bestuur aan de
nieuwe situatie in de Vreemdelingenwet 2000 en de Wet arbeid vreemdelingen, waarin de GVVA wordt geïntroduceerd.
Inwerkingtreding 1 april 2014.
Besluit van 12-03-2014, Stb. 2014, 124
Identiteitsfraude en
vaststelling identiteit
verdachten/veroordeelden
708 - Wet tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht en de Wegenverkeerswet 1994 in verband met de verbetering van de aanpak van fraude
met identiteitsbewijzen en wijziging
van het Wetboek van Strafvordering,
de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen en de Wet DNA-onderzoek
bij veroordeelden in verband met
verbetering van de regeling van de
identiteitsvaststelling van verdachten en veroordeelden
– Doel van deze wet is in de eerste
plaats uitbreiding van de mogelijkheden tot bestrijding van fraude met
identiteitsbewijzen en in de tweede
plaats verbetering van de regeling
over de identiteitsvaststelling van
verdachten en veroordeelden. Om
het eerste doel te bereiken voorziet
de wet – door aanpassing van het
Wetboek van Strafrecht (Sr) en de
Wegenverkeerswet 1994 – erin dat
meer frauduleuze gedragingen met
identiteitsbewijzen strafbaar worden
gesteld om beter te kunnen optreden
tegen personen die zich wederrechtelijk proberen te identificeren en het
vertrouwen in de juistheid van identiteitsbewijzen in stand te houden.
Fraude met papieren (of geplastificeerde) identiteitsbewijzen die in
artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht zijn aangewezen, en andere
identiteitsbewijzen die afgegeven
zijn door diensten of organisaties
van vitaal of nationaal belang, wordt
geheel onder de werking van artikel
231 Sr – dat is het artikel dat nu al
de strafbaarstelling van fraude met
reisdocumenten bevat – gebracht;
fraude met de meer in zwang komende biometrische identiteitsbewijzen
wordt afzonderlijk strafbaar gesteld
in een nieuw artikel 231a Sr. Bij biometrische identiteitsbewijzen gaat
het om de biometrische kenmerken
en biometrische persoonsgegevens
die gebruikt worden om vast te stellen of die persoon degene is die hij
aangeeft te zijn. Het gaat hier op dit
moment vooral om het gebruik van
de vingers en de daarvan afgeleide
vingerafdrukken. Om het tweede
doel te bewerkstelligen worden enige
bepalingen in het Wetboek van Strafvordering, de Beginselenwet justitiële
jeugdinrichtingen en de Wet DNAonderzoek bij veroordeelden gewijzigd die met de Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden
en getuigen in die wetten geïntroduceerd zijn.
Inwerkingtreding op een bij kb te
bepalen tijdstip.
Nieuwe
wetsvoorstellen
Nationale Bewegwijzeringsdienst
Inwerkingtredingsbesluit van 14-03-2014, Stb. 2014, 126
710 - Wetsvoorstel (19-03-2014) tot
wijziging van de Wegenverkeerswet
1994 in verband met de ontwerpen
voor bewegwijzering
– Het openbaar lichaam dat een weg
in beheer heeft of, voor zover een
weg niet in beheer is bij een openbaar lichaam, de eigenaar van een
weg, is verantwoordelijk voor het
plaatsen of verwijderen van bewegwijzering op zijn wegen. Die verantwoordelijkheid volgt uit de Wegenverkeerswet 1994. De bestaande wet
gaat uit van de autonomie van wegbeheerders. Maar routes en dus ook
de langs die routes geplaatste bewegwijzering overstijgen de grenzen van
individuele wegbeheerders en eigenaren. Zowel voor wegbeheerders en
eigenaren als voor weggebruikers is
het daarom van belang dat bewegwijzering op het gehele wegennet een
samenhangend systeem vormt. Dit
wetsvoorstel voorziet tegen die achtergrond in de borging van de publieke belangen rondom bewegwijzering:
de samenhang van de bewegwijzering, met name in termen van uniformiteit en continuïteit. Hiervoor is
het nodig dat de verantwoordelijkheid voor die samenhang, met daarbij passende bevoegdheden, bij één
organisatie wordt belegd die verantwoordelijk wordt voor het maken van
ontwerpen voor de bewegwijzering
op het gehele wegennet. Het verplicht en door een landelijke organisatie laten maken en vaststellen van
een ontwerp voor de bewegwijzering
voorafgaande aan de realisatie van
die bewegwijzering door individuele
wegbeheerders of eigenaren, vereist
een wetswijziging. Het onderhavige
voorstel voorziet hierin door deze
bevoegdheid op te dragen aan de
minister van IenM. De taken zullen
via wijziging van de interne mandaatsregeling worden neergelegd bij
de Nationale Bewegwijzeringsdienst
(NBd), een nieuw te vormen organisatieonderdeel van Rijkswaterstaat.
(Kamerstukken 32 528)
Kamerstukken II 2013/14, 33 899, nrs. 1-4
Wet van 12-03-2014, Stb. 2014, 125
(Kamerstukken 33 352)
Vreemdelingentoezicht
Inwerkingtreding
709 - Besluit tot vaststelling van het
tijdstip van inwerkingtreding van de
wet van 12 februari 2014 tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000
in verband met verruiming van de
bevoegdheden in het kader van het
vreemdelingentoezicht (Stb. 2014,
80)
- Deze wet is op 22 maart 2014 in
werking getreden. De wet is beschreven in NJB 2014/453, afl. 8.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
877
Wetgeving
711
Vervolgstukken
Verplichte GGZ
Nader verslag (25-03-2014) over het
wetsvoorstel met regels voor het
kunnen verlenen van verplichte zorg
aan een persoon met een psychische
stoornis.
en minimumvakantiebijslag in verband met het van toepassing verklaren van die wet op nader bepaalde
overeenkomsten van opdracht.
– Brief inzake plenaire beraadslagingen en een bijlage met schematische
weergave.
Kamerstukken I 2013/14, 33 623, G
Tarieven voor MER
Memorie van antwoord (21-03-2014)
bij het wetsvoorstel tot wijziging van
de Wet milieubeheer.
Kamerstukken II 2013/14, 32 399, nr. 14
Kamerstukken I 2013/14, 33 686, C
Elektronische dienstverlening burgerlijke stand
Modernisering
huurcommissie
Nadere memorie van antwoord (2403-2014) en eindverslag (25-03-2014)
inzake het wetsvoorstel tot wijziging
van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten in verband met de vereenvoudiging van
en de invoering van een elektronische dienstverlening bij de burgerlijke stand.
Brief van de Minister voor WenR (1703-2014) over het wetsvoorstel tot
wijziging van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek en de Uitvoeringswet
huurprijzen woonruimte in verband
met de modernisering en vereenvoudiging van de werkwijze van de huurcommissie
– Brief inzake de aanbieding van het
ontwerpbesluit.
Kamerstukken I 2013/14, 32 444, F en G
Kamerstukken I 2013/14, 33 698, B
Normalisering rechtspositie
ambtenaren
Voorlopig verslag (25-03-2014) over
het initiatief voorstel van wet tot wijziging van de Ambtenarenwet en enige andere wetten in verband met het
in overeenstemming brengen van de
rechtspositie van ambtenaren met
die van werknemers met een arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht.
Kamerstukken I 2013/14, 32 550, B
Huis voor klokkenluiders
Memorie van antwoord (24-03-2014)
bij het initiatief voorstel van wet
houdende de oprichting van een
Huis voor klokkenluiders.
Kamerstukken I 2013/14, 33 258, C
Rechtspraak Benelux-Hof
Eindverslag (25-03-2014) over het
wetsvoorstel houdende goedkeuring
van het op 15 oktober 2012 tot stand
gekomen Protocol tot wijziging van
het Verdrag van 31 maart 1965
betreffende de instelling en het statuut van een Benelux-Gerechtshof
(Trb. 2013, 12).
Kamerstukken I 2013/14, 33 543, B
Minimumloon voor opdracht
Brief van de Minister van SZW (1803-2014) over het wetsvoorstel tot
wijziging van de Wet minimumloon
878
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Versobering kindregelingen
Brief van de Minister van SZW (2103-2014) over het wetsvoorstel tot
wijziging van de Algemene Kinderbijslagwet, de Wet op het kindgebonden
budget, de Wet werk en bijstand, de
Wet inkomstenbelasting 2001, de Wet
studiefinanciering 2000 en enige
andere wetten in verband met hervorming en versobering van de
kindregelingen.
Kamerstukken I 2013/14, 33 716, B
Elektronische detentie
Nota n.a.v. het verslag en nota van
wijziging (20-02-2014) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Penitentiaire beginselenwet en het Wetboek
van Strafrecht in verband met de
herijking van de wijze van de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende
sancties en de invoering van elektronische detentie.
Kamerstukken II 2013/14, 33 745, nrs. 7 en 8
Luchtvaartcriminaliteit I
Tekst van het gewijzigd wetsvoorstel
(20-03-2014) tot uitvoering van het
op 10 september 2010 te Beijing tot
stand gekomen Verdrag tot bestrijding van wederrechtelijke gedragingen betreffende de burgerluchtvaart
(Trb. 2013, 134) en het op 10 septem-
ber 2010 te Beijing tot stand gekomen Aanvullend Protocol bij het
Verdrag tot bestrijding van het wederrechtelijk in zijn macht brengen van
luchtvaartuigen (Trb. 2013, 133)
Kamerstukken I 2013/14, 33 759, A
Luchtvaartcriminaliteit II
Tekst van het gewijzigd voorstel van
rijkswet (20-03-2014) houdende
goedkeuring van het op 10 september 2010 te Beijing tot stand gekomen Verdrag tot bestrijding van
wederrechtelijke gedragingen betreffende de burgerluchtvaart (Trb. 2013,
134) en het op 10 september 2010 te
Beijing tot stand gekomen Aanvullend Protocol bij het Verdrag tot
bestrijding van het Wederrechtelijk
in zijn macht brengen van luchtvaartvoertuigen (Trb. 2013, 133)
Kamerstukken I 2013/14, 33 760 (R2010), A
Uitbreiding maatregelen
grootstedelijke problematiek
Verslag (25-03-2014) over het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke
problematiek en de Huisvestingswet
naar aanleiding van de evaluatie van
de Wet bijzondere maatregelen
grootstedelijke problematiek.
Kamerstukken I 2013/14, 33 797, B
Langdurig toezicht
Nota n.a.v. het verslag (19-03-2014)
bij het wetsvoorstel tot wijziging van
het Wetboek van Strafrecht en Wetboek van Strafvordering in verband
met het laten vervallen van de maximale duur van de voorwaardelijke
beëindiging van de verpleging van
overheidswege, het verlengen van de
proeftijden van de voorwaardelijke
invrijheidsstelling en de invoering
van een langdurige gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel voor ter beschikking gestelden
en zeden- en geweldsdelinquenten.
Kamerstukken II 2013/14, 33 816, nr. 6
Opzegging Haags
Erfrechtverdrag
Verslag (21-03-2014) over het wetsvoorstel tot goedkeuring van het
voornemen tot opzegging van het op
1 augustus 1989 te ‘s-Gravenhage tot
stand gekomen Verdrag inzake het
recht dat van toepassing is op erfopvolging.
Kamerstukken II 2013/14, 33 854, nr. 4
Wetgeving
712
Nota’s,
rapporten &
verslagen
Europa 2020
Brief van de Minister van SZW (1903-2014) met het verslag van de Raad
WSBVC van 10 maart 2014.
- De Raad stond grotendeels in het
teken van het Europees Semester en
de Europa 2020-strategie. Tevens
heeft de Raad de aanbeveling inzake
een kwaliteitskader voor stages aangenomen. De lidstaten bleken redelijk eensgezind over:
- De aansluiting tussen onderwijs en
arbeidsmarkt moet verbeterd;
- Jeugdwerkloosheid is een groot probleem dat moet worden bestreden,
maar ook de positie van langdurig
werklozen, ouderen, gehandicapten,
vrouwen en migranten mag niet uit
het oog worden verloren.
Andere punten die aan bod kwamen:
žäąěĤÛěġÐąġôääÿàääÿĭÐąàäÿôàěġÐten benadrukte dat de sociale dimensie meer aandacht moet krijgen. Eén
lidstaat pleitte voor een minimumloon op Europees niveau.
žäąÐÐąġÐÿÿôàěġÐġäąðÐíÐÐąàÐġ
werken aantrekkelijk moet worden
gemaakt, onder meer in financiële
zin door de loonkosten omlaag te
brengen.
žąýäÿäÿôàěġÐġ乥ÐÐýġ乥äÿàôąð
van structurele maatregelen die zij
namen om hun arbeidsmarkt te
hervormen.
ž8ääėàäėäÿôàěġÐġäąĊąàäėěġėääĔġäą
de mogelijkheid voor arbeidsbemiddelings-organisaties om een grotere
rol spelen.
žąýäÿäÿôàěġÐġäąėôäĔäąĊĔĊĄĤėĊpa te herindustrialiseren, teneinde
de economie op de rit te krijgen.
Kamerstukken II 2013/14, 21 501-31, nr. 332
Bestrijding handel in wilde
planten en dieren
Brief van de Minister van BuZa (1403-2014) met een fiche inzake een
Mededeling bestrijding handel in
wilde dieren en planten.
- Illegale grensoverschrijdende handel in wilde dieren en planten en
producten daarvan (zoals ivoor van
olifanten, hoorn van neushoorns,
zeldzame vogels, illegaal gekapt
hout) heeft zich de afgelopen jaren
wereldwijd ontwikkeld tot een vorm
van georganiseerde misdaad. Gelet
op de omvang vormt dit een serieuze
bedreiging voor de biodiversiteit en
de ontwikkeling van lokale economieën in de landen van herkomst;
overheden lopen inkomsten mis en
soms kost de stroperij de levens van
opzichters. De hoofdoorzaken van
illegale handel zijn de toegenomen
vraag in Azië en armoede en zwak
bestuur in oorsprongslanden. Betere
coördinatie tussen landen en de verschillende ter beschikking staande
instrumenten is noodzakelijk. De
handel in beschermde planten en
dieren is sterk gereguleerd en waar
nodig verboden, onder andere via
het CITES-verdrag en diverse EU-verordeningen. Vooral de handhaving
van regelgeving is een probleem; met
name buiten de EU. Binnen de EU
geeft de complexiteit van de regelgeving aanleiding to misbruik. De Commissie is van mening dat met de huidige middelen een effectievere
handhaving nagestreefd dient te worden door de belemmerende factoren
als beperkte middelen en een wisselende mate van samenwerking uit de
weg te ruimen en te verbeteren.
Eurojust of Europol zouden ondersteuning kunnen bieden bij grensoverschrijdende zaken van handel in
wilde dieren en planten. Er zou meer
gebruik gemaakt kunnen worden
van grensoverschrijdende samenwerkingsmechanismen.
Kamerstukken II 2013/14, 22 112, nr. 1814
Fokkerij
Brief van de Minister van BuZa (2403-2014) met een fiche inzake een
‘Verordening en richtlijn fokkerij’.
- De Commissie doet twee voorstellen: 1) Voorstel voor een richtlijn tot
wijziging van de Richtlijnen 89/608/
EEG, 90/425/EEG en 91/496/EEG wat
de verwijzingen naar de zoötechnische wetgeving betreft; en 2) Voorstel
voor een verordening betreffende de
zoötechnische en genealogische
voorwaarden voor de handel in en de
invoer in de Unie van fokdieren en
levende producten ervan.
De zoötechnische wetgeving van de
EU is gericht op het bevorderen van
de vrije handel in fokdieren en hun
genetisch materiaal met inachtne-
ming van de duurzaamheid van de
fokprogramma’s en de instandhouding van de genetische rijkdom. Met
de voorgestelde verordening worden
in één rechtskader de huidige regels
opgenomen, inclusief bepalingen
voor de uitvoering van officiële en
zoötechnische controles. De richtlijn
is een tijdelijke richtlijn die noodzakelijk is als de zoötechnische verordening sneller afgehandeld wordt dan
de nieuwe controleverordening (officiële controles voedselveiligheid en
dier- en plantgezondheid) waarin de
veterinaire controles worden opgenomen. Nederland is positief zowel wat
betreft de subsidiariteit als de proportionaliteit van de voorstellen.
Nederland plaatst een kanttekening
op onderdelen van de voorgestelde
Verordening die middels gedelegeerde handelingen worden geregeld.
Deze zouden in de verordening zelf
moeten worden opgenomen.
Kamerstukken II 2013/14, 22 112, nr. 1815
Internetbeleid
Brief van de Minister van BuZa (2403-2014) met een fiche inzake een
Mededeling Internetbeleid en -governance.
– In de mededeling wordt een aanzet
gedaan voor een gemeenschappelijke
Europese visie op internet governance. De Commissie constateert dat in
de afgelopen periode de meningsverschillen in het mondiale debat over
de toekomst van het internet en het
multistakeholder model van internet
governance zich hebben verscherpt.
Daarnaast hebben onthullingen over
grootschalige afluisterpraktijken en
de angst voor cybercriminaliteit
ervoor gezorgd dat het vertrouwen in
het internet is geschaad. Al deze factoren tezamen kunnen volgens de
Commissie leiden tot een fragmentatie van het internet langs de grenzen
van nationale staten, waardoor innovatie en het groeipotentieel van de
(Europese) interneteconomie worden
belemmerd. De Europese visie moet
volgens de Commissie gericht zijn op
het verdedigen en bevorderen van
fundamentele rechten en democratische waarden, het waarborgen van
internet als één, ongefragmenteerd,
netwerk en het versterken van het
multistakeholder model, waaronder
begrepen het versterken en hervormen van het mondiale Internet
Governance Forum (IGF) en het glo-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
879
Wetgeving
baliseren van de Internet Corporation for Assigned Names en Numbers
(ICANN) en de Internet Assigned
Numbers Authority (IANA).
De Commissie gaat in haar mededeling in op de belangrijkste discussiepunten van dit moment, namelijk
het streven naar wereldwijde consensus over niet-bindende, maar leidende beginselen van internet governance, het versterken van de bestaande
samenwerkingsverbanden en het
globaliseren van de werking en het
beheer van het internet. Als het gaat
om het versterken van het multistakeholder model van internet governance zoekt de Commissie de samenwerking met stakeholders. Tot slot
noemt de Commissie een aantal
andere belangrijke problemen met
betrekking tot internet governance
dat in de toekomst moet worden
geadresseerd, namelijk de interactie
tussen technische standaarden en
publieke belangen, het vertrouwen in
internet en het spanningsveld tussen
heterogene nationale jurisdicties en
het open internet. De Nederlandse
grondhouding over zowel de subsidiariteit als de proportionaliteit van
het voorstel is positief.
Kamerstukken II 2013/14, 22 112, nr. 1816
Van Europese invloed vrij
Brief van de Minister van VenJ (2003-2014) over de vraag of er civiele
onderwerpen zijn die gevrijwaard
zouden moeten blijven van Europeesrechtelijke invloeden.
– De minister zegde eerder toe voorafgaand aan het Algemeen Overleg
over de Post-Stockholmstrategie, een
brief te sturen waarin aangegeven
zou worden of er civiele onderwerpen zijn die gevrijwaard zouden
moeten blijven van Europeesrechtelijke invloeden. In de brief over de
inzet in Europa heeft de minister al
aangegeven dat hij ieder Europees
voorstel op het gebied van het civiele
recht steeds kritisch zal toetsen aan
de uitgangspunten die in deze brief
zijn geformuleerd (Kamerstuk 22 112,
nr. 1708). Een van de uitgangspunten
is dat verdergaande Europese samenwerking op het terrein van het civiele recht wenselijk is, wanneer dit
daadwerkelijk toegevoegde waarde
heeft voor de Nederlandse burger en
het bedrijfsleven. Een ander uitgangspunt is dat steeds indringend
wordt getoets of een regeling het
880
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
best op Europees, nationaal of internationaal niveau kan worden belegd.
Dit betekent dat steeds per onderwerp een beoordeling wordt gemaakt
en dat niet op voorhand kan worden
aangegeven welke onderdelen van
het civiele recht zich nimmer zullen
lenen voor Europese samenwerking.
Kamerstukken II 2013/14, 22 112, nr. 1817
Cannabis
Brief van Minister van VenJ (21-032014) ter aanbieding van een rapport
over internationaal recht en cannabis (en over het percentage Nederwiet dat is bestemd voor de export).
– In de Criminaliteitsbeeldanalyse
Georganiseerde Hennepteelt 2012
van het toenmalige KLPD werd, gebaseerd op het meest aannemelijke scenario, geschat dat rond de 80 procent
van de wietteelt in Nederland
bestemd is voor de export. Het
WODC is gevraagd deze beredeneerde schatting aan een nadere
beschouwing te onderwerpen om
discussie over de betrouwbaarheid
van dit percentage te vermijden.
Het rapport ‘Internationaal recht en
cannabis - Een beoordeling op basis
van VN-drugsverdragen en EU-drugsregelgeving van gemeentelijke en
buitenlandse opvattingen pro regulering van cannabisteelt’ dat met deze
brief wordt aangeboden, en dat als
bijlage bij deze brief is te vinden, is
uitgevoerd door Prof. dr. P.H.P.H.M.C.
van Kempen en mr. M.I. Fedorova
van de Radboud Universiteit Nijmegen. De hoofdconclusie van de onderzoekers is dat er ‘[...] gelet op de internationale verplichtingen inzake
drugsbestrijding, geen ruimte is voor
regulering van cannabisteelt ter
bevoorrading van coffeeshops, in het
verband van Cannabis Social Clubs of
via andere modaliteiten die strekken
tot recreatief gebruik door derden.’
Op hoofdlijnen wordt in de brief aangegeven hoe de onderzoekers tot het
oordeel komen dat de aangevoerde
argumenten vóór regulering van cannabisteelt juridisch niet houdbaar
zijn door achtereenvolgens in te gaan
op de drie meest aangevoerde mogelijke grondslagen van regulering: het
door Nederland gemaakte voorbehoud bij het VN verdrag van 1988
tegen de sluikhandel in verdovende
middelen en psychotrope stoffen
(hierna: het Sluikhandelverdrag), de
exceptie voor geneeskundige en
wetenschappelijke doeleinden en tot
slot persoonlijk gebruik. De onderzoekers wijzen er op dat het voorbehoud bij het Sluikhandelverdrag uitsluitend betrekking kan hebben op
die bepaling in dat specifieke verdrag. Naast het Sluikhandelverdrag
is Nederland echter ook partij bij het
Enkelvoudig verdrag van 1961, zoals
gewijzigd in 1972. Dit verdrag bevat
ook expliciete verplichtingen met
betrekking tot cannabis en de teelt
ervan, evenals het EU Kaderbesluit
illegale drugshandel. Deze verplichtingen blijven dus onverkort gelden.
Daarnaast bevat het Sluikhandelverdrag in andere bepalingen specifieke
verplichtingen om cannabisteelt ten
behoeve van recreatieve doeleinden
te bestrijden. De onderzoekers hebben vastgesteld dat het voorbehoud
daar niet op ziet, zodat ook die verplichtingen onverlet blijven. Ten slotte blijkt, aldus de onderzoekers, uit de
inhoud en achtergrond van het voorbehoud zelf dat het geen ruimte
biedt om cannabisteelt ten behoeve
van recreatief gebruik door derden
beleidsmatig of anderszins te gedogen. Zij wijzen er in dit verband op,
dat volgens internationaal publiekrecht gemaakte voorbehouden zijn
gefixeerd ten opzichte van het geldende recht op het moment van het
formuleren ervan: een voorbehoud
kan niet worden geformuleerd of
gebruikt om ruimte te houden voor
eventueel toekomstige initiatieven.
Uit de verdragsgeschiedenis blijkt dat
er ten tijde van het maken van het
voorbehoud geen verband was met
het reguleren van hennepteelt. Volgens de onderzoekers zijn argumenten van de strekking dat legalisering,
decriminalisering of regulering van
de cannabismarkt voor recreatief
gebruik tegemoet zou komen aan
volksgezondheidsbelangen ook niet
houdbaar in het licht van de VNdrugsverdragen en het daarop voortbouwende Europees recht.
Kamerstukken II 2013/14, 24 077, nr. 316
Fraudebestrijding in de zorg
Brief van de Minister van VWS (2003-2014) bij de aanbieding van twee
rapporten van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) over toezicht en fraude in de zorg.
- Aangeboden worden: 1. Het Samenvattend rapport ‘Rechtmatigheid uitvoering Zorgverzekeringswet (Zvw)
Wetgeving
2012, onderdelen vereveningsonderzoek en compensatieregeling eigen
risico (CER)’ en 2. Een geüpdate versie van het tussenrapport ‘Onderzoek
zorgfraude’. In de uitkomst van de
beide rapporten ziet de minister een
bevestiging van de noodzaak van
ingezette beleidslijn. Alle partijen in
de (zorg en toezicht)keten moeten
hun verantwoordelijkheid nemen en
intensiever inzetten op bestrijding
van onrechtmatigheid en fraude. De
rapporten zijn een tussenstand en
geven een indicatie van de huidige
risico’s op onregelmatigheden en
fraude in de zorg. Op verzoek van de
minister kijkt de NZa naar de fraudegevoelige aspecten van het zorgstelsel en de mogelijke omvang van
onrechtmatigheden en fraude in de
zorg. Het blikveld hierbij is breed: de
NZa richt zich op het gedrag van de
zorgaanbieders en de zorgverzekeraars bij de uitvoering van zowel de
Zvw als de AWBZ. Het onderzoek
loopt de komende maanden nog
door en het eindrapport wordt in juli
2014 verwacht. De NZa verwacht van
de zorgverzekeraars dat zij hun controles op een hoger peil brengen. Het
gaat daarbij om zowel de controles
op de formele voorwaarden als om
de controles op de materiële voorwaarden. Met de voorgestelde wijziging van art. 13 Zvw krijgen zorgverzekeraars de mogelijkheid om
verschillende polissen te maken met
verschillende restitutie-percentages
voor niet-gecontracteerde zorg. Beter
dan nu kunnen zorgverzekeraars vergoeding van zorg door kwalitatief
matige of dubieuze zorgaanbieders
daarmee buiten de deur houden.
Kamerstukken II 2013/14, 28 828, nr. 56
Waterketen
Brief van de Minister van IenM (1703-2014) met haar reactie op het
rapport ‘Water Governance in the
Netherlands: Fit for the future?’
opgesteld door de Organisatie voor
Economische Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO).
- De OESO oordeelt positief over het
waterbeheer in Nederland. Zij concludeert dat Nederland gezien wordt als
een mondiale referentie op het
gebied van waterbeheer, tegen relatief lage kosten, namelijk 1.26% van
het bnp. Dit zijn kosten voor zowel
waterkwaliteit, waterkwantiteit,
waterveiligheid, drinkwatervoorzie-
ning en riolering. De OESO benadrukt terecht dat waterbeheer een
zaak van nationaal belang is voor
Nederland, maar dat Nederlanders
zich hier niet altijd bewust van zijn.
De OESO oordeelt positief over de
organisatie van het Nederlandse
waterbeleid. Het Nederlandse waterbeheer kent een stabiele financiële
structuur. De partners van het
Bestuursakkoord Water staan hiervoor aan de basis. Daarnaast hebben
we als enige land ter wereld een
Deltacommissaris en een Deltafonds.
De minister is het eens met de OESO
dat de samenhang tussen water,
landgebruik en ruimtelijke ordening
versterkt zou moeten worden. Bij
ruimtelijke ontwikkelingen worden
consequenties voor het waterbeleid
vaak onvoldoende meegewogen. De
OESO constateert dat Nederland
bekend staat om haar expertise in
het waterbeheer en de vele wetenschappelijke en professionele organisaties die actief zijn op dit terrein. In
de toekomst zal deze expertise wel
moeten blijven innoveren. Hiertoe
zijn voor de tweede maal innovatiecontracten afgesloten tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Hiermee is een verbinding
aangebracht tussen kennisontwikkeling, kundige toepassing en economisch verdienvermogen.
Kamerstukken II 2013/14, 28 966, nr. 27
Bestuursrechtelijke
geldschuldenregeling
Brief van Minister van VenJ (18-032014) bij de aanbieding van het
rapport ‘De bestuursrechtelijke
eldschuldenregeling. Titel 4.4 Awb
geëvalueerd’.
- Doelstelling van het onderzoek was
om de werking van titel 4.4 van de
Algemene wet bestuursrecht (Awb)
inzake bestuursrechtelijke geldschulden in de praktijk te evalueren. De
onderzoekers concluderen ten aanzien van de administratieve lasten
dat er voor burgers niet zoveel lijkt te
zijn veranderd door de invoering van
titel 4.4 Awb. De directe kosten die
gepaard gaan met de afwikkeling van
een betalingsbeschikking en het
invorderingsproces zijn niet gewijzigd en titel 4.4 Awb heeft evenmin
geleid tot een toe- of afname van
informatieverplichtingen. Voor
bestuursorganen concluderen de
onderzoekers dat de verwachting van
de regering dat de toename van het
aantal beslismomenten niet tot
noemenswaardige extra lastendruk
zou leiden, lijkt te zijn uitgekomen.
Ook van een verschuiving van lasten
van deurwaarders naar bestuursorganen lijkt nauwelijks sprake te zijn
geweest. De onderzoekers wijzen erop
dat de geldschuldentitel op lang niet
alle bestuursrechtelijke geldschulden
wordt toegepast; er bestaan nog
steeds verschillende invorderingssystemen naast elkaar en daarnaast
doen de afwijkingen in bijzondere
wetten van titel 4.4 Awb naar het oordeel van de onderzoekers afbreuk
aan de uniformiteit en de eenvoudige toepasbaarheid van de geldschuldentitel. Verder blijkt uit het onderzoek dat de praktijk de bepalingen
van titel 4.4 Awb op zichzelf duidelijk
en goed toepasbaar vindt. Niettemin
geven de onderzoekers aan dat de
regeling op punten wat gedetailleerder had mogen zijn (bijv. in het
geven van materiële normen over de
uitoefening van invorderingsbevoegdheden en in het geven van
regels over de fase die voorafgaat aan
de betalingsbeschikking).
Kamerstukken II 2013/14, 29 279, nr. 194
Ongeoorloofd afwezig in TBS
Brief van de Staatssecretaris van VenJ
(21-03-2014) over het aantal voorvallen van ongeoorloofde afwezigheid
van tbs-gestelden en het aantal
keren dat de regeling ‘één jaar geen
verlof’ is toegepast in 2013.
– In 2013 was er 35 maal sprake van
een ongeoorloofde afwezigheid. Dit
is een daling ten opzichte van 2012,
toen zich 56 ongeoorloofde afwezigheden voordeden. Alle tbs-gestelden
zijn weer terug. De regeling ‘één jaar
geen verlof’ is 21 maal toegepast in
2013, waarvan de verlofmachtiging
14 maal van rechtswege is vervallen
wegens een ongeoorloofde afwezigheid. In de overige zeven gevallen
was sprake van een strafbaar feit, al
dan niet tijdens het verlof.
Kamerstukken II 2013/14, 29 452, nr. 168
Financiële dienstverlening
Brief van de Minister van Financiën
(18-03-2014) over de problematiek
met beleggingsverzekeringen.
- De AFM heeft de nazorg bij achttien
verzekeraars getoetst. Daarbij is
zowel gekeken naar de kwaliteit van
de aanpak van de activatie als naar
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
881
Wetgeving
de vooruitgang die daarbij is geboekt.
Hierbij geldt dat hoe kwetsbaarder de
klant is, hoe meer prioriteit de AFM
van verzekeraar en adviseur verwacht. Onder het activeren van klanten verstaat de AFM bij beleggingsverzekeringen het aanzetten tot en
ondersteunen van klanten zodat (1)
die inzicht krijgen in de financiële
situatie van hun polis, (2) overzicht
krijgen van hun verbetermogelijkheden en, (3) indien nodig, stappen
ondernemen om hun situatie te verbeteren. De eerste inzet van verzekeraars dient gericht te zijn op het
samen met de klant verbeteren van
lopende beleggingsverzekeringen.
Wanneer na voldoende inspanningen
blijkt dat dit bij bepaalde klanten
niet lukt, is het van belang dat verzekeraars ook andere mogelijkheden
bezien om in ieder geval de positie
van de (meest) kwetsbare klanten te
verbeteren. Een van de mogelijkheden is dat door middel van eenzijdige
aanpassingen de positie van de klant
alsnog verbeterd zou kunnen worden.
De mogelijkheden voor eenzijdige
aanpassingen zijn mede afhankelijk
van de individuele portefeuilles van
verzekeraars. Daarom is het aan verzekeraars zelf om hun portefeuilles
door te lichten en de mogelijkheden
voor eenzijdige aanpassingen te
bezien. Inmiddels heeft het Verbond
van Verzekeraars de minister laten
weten dat verzekeraars de verschillende aspecten van eenzijdig wijzigen
van verzekeringsovereenkomsten
serieus (hebben) bezien. Ten aanzien
van de vraag naar juridische belemmeringen constateert het Verbond
dat het eenzijdig wijzigen van contracten door de verzekeraar of de verzekeringnemer juridisch niet is toegestaan. Indien vast zou staan dat de
aanpassing nu en in de toekomst
geen kans op nadelige uitkomsten
oplevert voor de betreffende klanten,
dan kan een verzekeraar besluiten
daaraan voorbij te kunnen gaan.
Daarbij is het van groot belang om
daarbij ook de zorgplicht naar de
klant toe en het klantbelang centraal
te stellen.
Kamerstukken II 2013/14, 29 507, nr. 122
Stilzwijgende verlenging en
opzegtermijnen
Brief van de Staatssecretaris van VenJ
(21-03-2014) over de effecten van de
wet stilzwijgende verlenging en
882
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
opzegtermijn bij lidmaatschappen,
abonnementen en overige overeenkomsten (Stb. 2010, 789) voor tijdschriften en dagbladen.
– Het Nederlands Uitgeversverbond
(NUV) is eind 2013 verzocht om na
te gaan of deze wet tot mogelijke
knelpunten voor uitgeverijen bij de
exploitatie van tijdschriften en dagbladen heeft geleid. De door het NUV
uitgevoerde evaluatie is als bijlage bij
deze brief gevoegd. Uit deze evaluatie
blijkt dat uitgeverijen van kranten en
tijdschriften zich tijdig en goed hebben weten aan te passen aan de
betrokken wetswijzigingen en dat
deze niet tot aantoonbare onevenredige schade hebben geleid. De wet
kan, aldus het NUV, ‘daarom in de
huidige vorm blijven bestaan’. De
staatssecretaris ziet derhalve geen
aanleiding om tot bijstelling van het
wettelijk kader te komen.
Kamerstukken II 2013/14, 30 520, nr. 21
Zelfstandig
ondernemerschap
Brief van de Minister van EZ (17-032014) over het beleid voor ambitieuze ondernemers.
- De minister wil ambitieuze ondernemers ruimte geven en belemmeringen wegnemen. Deze belemmeringen betreffen onder andere de
toegang tot kapitaal en de fiscus,
toegang tot innovatie en kennis,
toegang tot Nederland en de wereld,
toegang tot elkaar, en ondersteunende wet- en regelgeving. Dit vraagt om
continuïteit van het generieke bedrijvenbeleid en ruimte voor specifieke
accenten via het topsectorenbeleid.
Voorbeelden zijn de fiscale stimulering van R&D, overheidsgaranties op
bancair krediet, en vermindering van
regeldruk.
Kamerstukken II 2013/14, 31 311, nr. 104
Innovatieve ondernemers
van buiten de EU/EER
Brief van de Staatssecretaris van VenJ
(18-03-2014) over de nieuwe toelatingsregeling voor innovatieve startende ondernemers van buiten de
EU/EER.
– Met een simpele toelatingsprocedure kan Nederland aantrekkelijk
zijn voor veelbelovende start-ups van
buiten de EU/EER. Start-ups hebben
vaak nog geen uitgewerkt businessplan, noch voldoende startkapitaal.
Zij halen daardoor niet genoeg pun-
ten om in aanmerking te komen
voor een verblijfsvergunning als zelfstandige. De bewindsman wil daarom nog dit jaar het Vreemdelingenbesluit 2000 aanpassen om het
mogelijk te maken dat start-ups van
buiten de EU/EER een verblijfsvergunning kunnen krijgen. Daarna
kunnen ze doorstromen in de zelfstandigenregeling. Het voorstel ziet
er als volgt uit:
žOġÐėġźĤĔěýėôüðäąææąüÐÐėàäġôüàĊĄ
hun onderneming op te starten.
De verblijfsvergunning is geldig voor
ĄÐįôĄÐÐÿææąüÐÐėĊąàäėàä
beperking ‘arbeid als zelfstandige’. De
geldigheidsduur kan niet verlengd
ĮĊėàäąäąýÐąĄÐÐėææąýääėĮĊėden verleend. Indien start-ups naast
het opstarten van de onderneming
in loondienst willen werken, moet de
(beoogde) werkgever een tewerkstellingsvergunning (twv) aanvragen.
žOġÐėġźĤĔěĄĊäġäąääąíÐÜôÿôġÐġĊė
hebben die hen hier bij helpt. Startups moeten in potentie toegevoegde
waarde hebben voor de Nederlandse
economie. Zij moeten daarom bij de
aanvraag duidelijk maken wat het
productidee of de dienst is en aangeven waarom dat innovatief is en
beschrijven welke stappen zij gaan
ondernemen om dit binnen een jaar
op de markt te zetten.
ž"ÐÜôÿôġÐġĊėěĄĊäġäąôąěġÐÐġijôüą
kwalitatief goede ondersteuning te
bieden aan start-ups. Facilitators
moeten onder andere een aantoonbaar track record hebben in het begeleiden van start-ups en financieel
gezond zijn. Als facilitator kunnen
(niet-limitatief) optreden: erkende
seedfondsen, business angels en
accelerators/incubators.
žäKôüýěàôäąěġĭĊĊė>ąàäėąäĄäąà
Nederland (RVO) geeft advies.
RVO, onderdeel van het Ministerie
van EZ, geeft advies aan de IND over
het stappenplan van de start-up en
het track record van de facilitator.
žOġÐėġźĤĔěĄĊðäąðääąÛäėĊäĔàĊäą
op de algemene middelen.
ž9ÐƀĤôġäėÿôüýƁææąüÐÐėýĤąąäąěġÐėġź
ups een verblijfsvergunning als zelfstandige aanvragen. De aanvraag
wordt getoetst aan de huidige voorwaarden van de zelfstandigenregeling.
Kamerstukken II 2013/14, 31 311, nr. 105
Beleidsontwikkelingen semipublieke instellingen
Brief van de Algemene Rekenkamer
Wetgeving
(20-03-2014) over recente beleidsontwikkelingen in het veld van (semi)
publieke instellingen.
– Er staan grote veranderingen op
stapel in de organisatie van de
publieke dienstverlening door instellingen op afstand van het Rijk. Zo
heeft het kabinet plannen om de
positionering van zelfstandige
bestuursorganen (zbo’s) op de schop
te nemen en om onderdelen van hun
bedrijfsvoering anders te organiseren.
Ook zijn er voornemens om de wijze
waarop de systematiek van sturing,
toezicht en verantwoording (oftewel
de governance) bij een bredere groep
van instellingen op afstand is ingericht, aan te passen. Deels zijn deze
rijksbrede kabinetsplannen al omgezet in maatregelen c.q. voorstellen
aan de Tweede Kamer (zie bijlagen 1
en 2 voor een overzicht en de bijbehorende Kamerstukken). Het maatschappelijk en financieel belang van
instellingen op afstand van het Rijk is
groot: alleen al met de uitvoering van
taken door begrotingsgefinancierde
Zelfstandig Bestuursorganen (ZBO’s)
en Rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) is circa 132 miljard
euro aan publiek geld gemoeid. De
Algemene Rekenkamer vindt het
belangrijk dat de besluitvorming over
de kabinetsplannen en de implementatie ervan zorgvuldig en in onderlinge samenhang verlopen. Het is zaak
om de publieke dienstverlening aan
burgers zowel tijdens als na het veranderingsproces te waarborgen. Daarbij dienen de Tweede en Eerste Kamer
tijdig en goed op de hoogte te zijn
van de op handen zijnde veranderingen- niet in de laatste plaats omdat
veranderingen die worden doorgevoerd in de positionering en governance van instellingen, óók gevolgen
hebben voor de informatie die het
parlement over deze instellingen
krijgt van de desbetreffende Minister.
Het is in dit verband belangrijk zich
te realiseren dat de relatie burgeroverheid en de rol van (semi)publieke
instellingen daarin, eerst en vooral
een democratische en rechtsstatelijke
kwestie is en pas in tweede instantie
een kwestie van effectief en efficiënt
organiseren. De Rekenkamer wil,
tegen deze achtergrond, met deze
brief de Eerste en Tweede Kamer aandachtspunten meegeven voor de
behandeling van de plannen van het
kabinet en de verdere uitwerking
daarvan in sectorale wetgeving. In
deze brief spitst de Rekenkamer zich
toe op drie plannen die actueel zijn
in beide Kamers en de meest concrete gevolgen (kunnen) hebben voor
een groot aantal instellingen:
žóäėĔĊěôġôĊąäėôąðĭÐąijÛĊŭěŪžàääÿąÐme van zbo’s aan shared service-orgaąôěÐġôäěŪžĭäėěġäėýôąðĭÐąäįġäėą
financieel toezicht en van normen
voor financieel beheer bij instellingen met een publiek belang.
Met deze brief biedt de Rekenkamer
de Kamer tevens de bundel ‘Bestuur
op afstand: Vier factsheets’ aan, de
factsheets zijn bedoeld als achterðėĊąààĊÜĤĄäąġÐġôäũžíÐÜġěóääġơũàä
publieke dienstverlening door instellingen op afstand van het Rijk in een
óôěġĊėôěÜóäÜĊąġäįġŨžíÐÜġěóääġƢũääą
beschrijving van de kenmerken van
de diverse soorten (semi)publieke
ôąěġäÿÿôąðäąŨžíÐÜġěóääġƣũĊĭäėàä
inrichting van sturing, verantwoording en toezicht bij deze instellinðäąŨžíÐÜġěóääġƤũàäĮÐÐėÛĊėðôąð
van publieke belangen door checks
& balances.
Kamerstukken II 2013/14, 31 490, nr. 142
Invoering Jeugdwet
Brief van de Staatssecretarissen van
VWS en VenJ (13-03-2014) over de
voorbereiding van de invoering van
de Jeugdwet op 1 januari 2015.
– In haar derde rapportage schetst de
Transitiecommissie Stelselherziening
Jeugd (TSJ) een kritisch beeld van de
transitie van de jeugdzorg. Volgens
de TSJ is het nodig dat gemeenten
vanaf nu de prioriteit leggen bij die
zaken die minimaal nodig zijn om
op 1 januari 2015 de Jeugdwet verantwoord in te voeren. Ook roept de
TO/ĊĔĊĄäįġėÐĄÐÐġėäðäÿäąġä
nemen om te voorkomen dat met
name bovenregionaal georganiseerde
specialistische jeugdhulp verdwijnt
omdat afspraken tussen gemeenten
en de zorgaanbieders uitblijven. In
het belang dat er snel afspraken
komen tussen gemeenten en (bovenregionale) aanbieders van specialistische jeugdhulp start zeer binnenkort
de Transitie Autoriteit Jeugd.
Gemeenten worden bovendien met
een focuslijst ondersteund om nu zo
spoedig mogelijk besluiten te nemen
en daarbij prioriteit te leggen op dat
wat minimaal nodig is. Vanuit Rijk
en VNG is voor gemeenten en regio’s
ondersteuning op maat beschikbaar
op alle onderdelen van het pakket
maatregelen dat zij lokaal en regionaal moeten doorvoeren. In de brief
worden ook de vragen over de voortgang/invoering van de Jeugdwet vanuit de diversie fracties beantwoord.
Kamerstukken II 2013/14, 31 839, nr. 351
JBZ-Raad
Brief van de Minister en Staatssecretaris van VenJ (18-03-2014) met het
verslag van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, gehouden in
Brussel op 3 en 4 maart 2014.
– De belangrijkste resultaten worden
als volgt samengevat:
Immigratie en Asiel
Het nieuwe meerjarenbeleid op JBZterrein (Immigratie en Asiel) Er bleek brede overeenstemming te
bestaan over het belang van implementatie en consolidatie van de
reeds bestaande regelgeving, en
verdere convergentie van het asielbeleid. Ook werd aandacht voor de
intensivering van terugkeer, readmissie en samenwerking met derde
landen vaak onderstreept.
Migratiedruk
Taskforce Middellandse Zeegebied: De
ĊĄĄôěěôäŧ"ėĊąġäįŧO>äąĤėĊpol gaven een overzicht van de
trends die in 2013 zijn waargenomen
en gingen daarbij in op de maatregelen uit de Task Force voor het Middellandse Zeegebied.
Effectief EU terugkeerbeleid: Staatssecretaris Teeven kreeg met zijn voorstel voor een gezamenlijke pilot op
enkele landen die onvoldoende meewerken aan terugkeer bijval van een
groot aantal lidstaten. De volgende
stap is verdere uitwerking van het
voorstel.
Veiligheid en Justitie
Europol/Cepol: Een meerderheid van
lidstaten wenst dat de Commissie
een apart voorstel zal doen voor
Cepol, dat de rechtsbasis moet ‘Lissaboniseren’ en de taken actualiseren.
Nieuwe ontwikkelingen op JBZ-gebied
(Justitie): De meeste lidstaten gaven
aan dat vooral consolidatie en implementatie centraal moeten staan.
Daarnaast moet verder worden
gewerkt aan versterking van het
wederzijds vertrouwen.
Verordening gegevensbescherming:
Een ruime meerderheid van lidstaten
kon zich vinden in de richting van de
teksten van het Voorzitterschap,
maar stelde wel dat nog nader over-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
883
Wetgeving
leg in de raadswerkgroep moet
plaatsvinden. Per onderdeel waren de
reacties van lidstaten als volgt: A) Er
was brede steun voor een ruime territoriale reikwijdte. B) Er was ruime
steun voor de sleutelprincipes van
hoofdstuk V inzake internationale
overdrachten van gegevens, maar
technische discussie over dit hoofdstuk is noodzakelijk. C) De teksten
van pseudonimisering, dataportabiliteit en de relatie tussen de verantwoordelijke en de verwerker kregen
steun van veel lidstaten, maar verder
werk op expertniveau is nodig. D)
Ten slotte kozen de meeste lidstaten
bij profiling voor het beperken tot
het reguleren van automatische verwerking. Duidelijk werd dat de lidstaten nog niet toe aan besluitvorming
toe zijn, ook niet op onderdelen.
Europees Openbaar Ministerie: Er
bleek in de Raad brede politieke
steun te bestaan voor de oprichting
van een Europees Openbaar Ministerie (EOM), omdat dit instituut strekt
tot bestrijding van EU-fraude. De
meerderheid van lidstaten steunt de
oprichting van het EOM echter alleen
op basis van een collegiale structuur,
dus niet op basis van de in het voorstel van de Commissie voorgestelde
structuur.
Richtlijn procedurele waarborgen van
kinderen die verdachte of beklaagde
zijn in strafprocedures: Het Voorzitterschap concludeerde dat de meeste
lidstaten er een voorkeur voor hebben dat bepaalde artikelen van de
richtlijn van toepassing blijven nadat
een kind de leeftijd van 18 jaar heeft
bereikt, maar dat ook een aantal lidstaten van oordeel is dat de richtlijn
niet langer van toepassing is nadat
een kind de leeftijd van 18 jaar heeft
bereikt. Daarnaast moet er altijd
recht op toegang tot een raadsman
zijn zonder dat daarvan kan worden
afgezien. Wel zal een uitzondering
voor minor cases worden opgenomen. Ten slotte heeft de Raad ten
aanzien van de privacy van kinderen
een voorkeur voor een bepaling
waarin aan de lidstaten een verplichting wordt opgelegd om voldoende
waarborgen op te nemen in de nationale wetgeving.
Kamerstukken II 2013/14, 32 317, nr. 222
884
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
Opheffing PBO
Brief van de Minister van EZ (21-032014) waarin hij ingaat op vragen
van de vaste commissie voor EZ over
de opheffing van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie.
- De opheffing van de bedrijfslichamen wordt geregeld met het wetsvoorstel opheffing bedrijfslichamen
dat naar verwachting begin april
wordt ingediend en dat naast de
opheffing van de bedrijfslichamen
een aantal formeelwettelijke grondslagen regelt om bepaalde taken van
de bedrijfslichamen te kunnen overnemen. De beoogde datum van
inwerkingtreding van het wetsvoorstel is 1 januari 2015. Voor de overname van het grootste deel van de
publieke taken van de bedrijfslichamen, waaronder medebewindstaken,
bestaat reeds een wettelijke grondslag. Voor de overname van een
beperkt deel van de autonome taken
is het wetsvoorstel noodzakelijk.
Omdat de regelgeving van de
bedrijfslichamen pas wordt ingetrokken nadat de desbetreffende vervangende regelgeving in werking is
getreden en ook in de handhaving
van de regelgeving is voorzien, is
sprake van een sluitend overgangssysteem. De bedrijfslichamen hebben
in een aantal gevallen uitvoeringswerkzaamheden opgedragen aan private organisaties, bijvoorbeeld het
verlenen van ontheffingen. Na
omzetting van de productschapsregelgeving speelt de vraag of deze private organisaties nog steeds een rol
kunnen spelen bij de uitvoering.
Indien dit wenselijk is, kan dit worden vormgegeven door middel van
het verlenen van een mandaat. Mandaat kan worden verleend binnen de
organisatie, bijvoorbeeld aan de
NVWA, of buiten de organisatie, bijvoorbeeld aan een privaatrechtelijke
organisatie. Bij mandaatverlening zal
de minister toezicht houden op de
uitvoering van die werkzaamheden
en zo nodig instructies geven over de
wijze van uitvoering. Ook kan het
mandaat worden ingetrokken en kan
de minister zelf voor de uitvoering
zorg dragen. Voor het toezicht op de
naleving en handhaving van de
regelgeving die bij de bedrijfslichamen berustte, wordt de Nederlandse
Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)
verantwoordelijk. Bestaande wetten
bieden die grondslag voor de taken
die worden overgenomen, zoals de
Landbouwwet en de Wet dieren.
Kamerstukken I 2013/14, 32 615, H
Voorkomen
draaideurconstructie
Brief van de Staatssecretaris van
OCW (17-03-2014) waarbij hij het
briefadvies ‘Voorkomen draaideurconstructie’ van de Onderwijsraad
aanbiedt.
- Het advies betreft het kader waarbinnen regelgeving ontwikkeld kan
worden om te voorkomen dat scholen worden bekostigd waarvan in
redelijkheid te verwachten is dat
deze niet zullen voldoen aan de voor
hen geldende eisen. Het advies is als
bijlage bij deze brief is te vinden.
Kamerstukken II 2013/14, 33 495, nr. 43
Meerjarige Strategische
Plannen
Brief van de Minister van BHenO (2003-2014) waarin zij een toelichting
geeft op de trends uit de Meerjarige
Strategische Plannen (MJSP’s).
- De MJSP’s in de overgangslanden
laten een verdere opbouw van handels- en investeringsrelaties zien. De
bilaterale OS-relatie wordt hierbij
geleidelijk afgebouwd. Per MJSP is
een langetermijnvisie gegeven over
de (eindigheid van de) relatie met
het partnerland. De termijn waarmee
de OS-relatie wordt afgebouwd varieert. Ghana en Indonesië laten een
sterkere daling van het budget zien
over de komende jaren dan andere
partnerlanden. Dit is mede gebaseerd
op factoren als het inkomensniveau,
de verwachting over toekomstige
groei en ontwikkeling en mate van
zelfstandigheid, het ondernemingsklimaat en de opstelling van deze
landen zelf ten aanzien van hulp.
Ambassades investeren sterk in het
verankeren van klimaat en duurzaamheid in de programma’s. Ook
vrouwenrechten en gendergelijkheid
vormen een belangrijk aandachtsgebied waarbij het in alle vier speerpunten (water, voedselzekerheid, seksuele en reproductieve gezondheid
en rechten (SRGR) en veiligheid en
rechtsorde) gaat om het versterken
van de rol van vrouwen in het ontwikkelingsproces.
Kamerstukken II 2013/14, 33 625, nr. 86
Nieuws
713
Aparte procedure schadevergoeding
overschrijding redelijke termijn
De Hoge Raad heeft op 28 maart in
een onteigeningszaak een beslissing gegeven over de mogelijkheid
tot verkrijging van immateriële
schadevergoeding wegens een onredelijk lange duur van een civiele
procedure.
D
e hoogste bestuursrechters
hadden reeds geoordeeld dat
de mogelijkheid bestaat om
binnen een lopend bestuursrechtelijk geding immateriële schadevergoeding te verzoeken in verband met
een te lange duur daarvan.
Voor civiele gedingen heeft de Hoge
Raad nu beslist dat een dergelijke
vergoeding moet worden gevorderd
in een afzonderlijke procedure tegen
de Staat.
Naar de kantonrechter
Die procedure kan in bijna alle gevallen worden gevoerd voor de kantonrechter, waar rechtsbijstand niet verplicht is. De Hoge Raad heeft beslist
dat voor deze afzonderlijke procedure geen griffierecht mag worden
geheven.
De behandeling van de vordering tot
immateriële schadevergoeding moet
worden aangehouden tot na de
einduitspraak in het eigenlijke
geschil, dus eventueel tot na het
hoger beroep of cassatie, omdat de
duur van de gehele procedure voor
de beoordeling van belang kan zijn.
Aanspraak kan worden gemaakt op
een vergoeding van € 500 voor ieder
half jaar waarmee de redelijke termijn is overschreden.
Op de vraag wanneer van zo’n overschrijding sprake is, kan geen algemeen antwoord worden gegeven
omdat procedures voor de burgerlijke rechter daarvoor te sterk uiteenlopen. In overeenstemming met de
werkwijze van het Europese Hof voor
de Rechten van de Mens zal de rechter moeten oordelen op basis van de
omstandigheden van het concrete
geval, waaronder de aard en ingewik-
keldheid van de procedure en het
procedeergedrag van partijen.
Geen stelplicht
In de zaak waarin de Hoge Raad de
uitspraak heeft gedaan, had de rechtbank de aanspraak op schadevergoeding afgewezen omdat niet was
gesteld welke immateriële schade
was geleden. De Hoge Raad achtte
dat onjuist, omdat uitgangspunt
moet zijn dat het uitblijven van een
rechterlijke beslissing binnen redelijke termijn steeds leidt tot spanning
en frustratie, en dus tot immateriële
schade die voor vergoeding in aanmerking komt. Het bestaan van die
schade hoeft dus niet te worden
gesteld. Over de aanspraak kan echter niet in deze procedure worden
beslist. Daarvoor moet een afzonderlijke procedure worden begonnen.
ECLI:NL:HR:2014:736
714
Richtlijn en kader voor strafvordering
jeugd én adolescenten
In de Staatscourant (Stcr. 2014/8284)
is op 25 maart een nieuwe Aanwijzing gepubliceerd die de uitgangspunten voor de behandeling van
strafzaken jeugd en de toepassing
van het adolescentenstrafrecht
bevat. Tevens bevat deze beleidsregel de strafmaten voor Halt-afdoeningen en richtlijnen voor strafvordering voor de afdoening van
jeugdzaken.
H
et jeugdstrafrecht wordt als
hoofdregel toegepast op
strafbare feiten gepleegd tot
de leeftijd van 18 jaar. Op grond van
het adolescentenstrafrecht wordt de
toepassing van het jeugdstrafrecht
verruimd: in de leeftijd van 18 tot 23
jaar wordt voor adolescenten rekening gehouden met de ontwikkelingsleeftijd en kan het sanctiepakket
uit het jeugdstrafrecht worden toegepast voor een passende interventie.
ZSM
Samen met partners streeft het OM
naar interventies die zorgen voor
tastbare normbevestiging, die de
dader en de omgeving confronteren
met de gevolgen van de daad. Het
OM kiest voor een werkwijze waarbij
vanuit een centraal coördinatiepunt
per regio dagelijks samen met politie
en Raad voor de Kinderbescherming
de jeugdzaken worden afgestemd en
beoordeeld. Deze werkwijze wordt
ZSM genoemd.
Het pedagogische karakter van het
jeugdstrafrecht betekent dat beslissingen en handelingen richting de
jeugdige verdachte, waaronder de
toepassing van sancties en maatregelen, er op gericht zijn de ontwikkeling van deze jongere te stimuleren,
de jongere te heropvoeden, te resocialiseren en te weerhouden van een
verdere criminele carrière.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
885
Nieuws
Bij zorgen omtrent de opvoeding van
de jeugdige dienen tevens civielrechtelijke maatregelen te worden overwogen. Afstemming van het civieleen strafrechtelijke traject is in die
gevallen noodzakelijk.
Strafrechtelijk optreden alléén is
veelal ontoereikend om jeugdcriminaliteit terug te dringen. Strafrechtelijk optreden dient daarom te worden ingebed in een keten van
preventie en nazorg.
Dit vraagt om een evenwichtige,
selectieve en tijdige toepassing van
het jeugdstrafrecht. Het ingrijpende
karakter van strafrechtelijke vervolging bij minderjarigen maakt dat het
OM een extra verantwoordelijkheid
heeft voor de jongere. De gewetensontwikkeling bij jeugdigen is nog
niet voltooid en zij zijn nog in sterke
mate afhankelijk van de directe
omgeving. Het uitgangspunt is dat
de jongere leert van zijn fouten en
een nieuwe kans moet krijgen. Het
strafproces wordt dan gezien als aangrijpingspunt om een keerpunt bij
de jongeren te bewerkstelligen.
13-jarige verdachte veroorzaakte
schade. Het begrip van het strafproces is voorts nog beperkt. In de vervolging en berechting van deze jongeren dient hiermee rekening te
worden gehouden en past een terughoudende opstelling.
16- en 17-jarigen
Uitgangspunt is dat jeugdigen in de
leeftijd van 16 en 17 jaar een toegenomen strafrechtelijke verantwoordelijkheid hebben. De benadering
vanuit de pedagogische beginselen
van het jeugdstrafrecht blijft daarbij
voorop staan. Het vorderen van toepassing van volwassenstrafrecht zal
slechts dan aan de orde zijn indien er
sprake is van zeer ernstige (levens)
delicten en de verwachting is dat de
aard en duur van de behandeling in
het kader van het jeugdstrafrecht
onvoldoende mogelijkheden biedt
om de veiligheid van anderen te
waarborgen.
18- tot 23-jarigen
Bij jongvolwassenen in de leeftijd tot
23 jaar kan er aanleiding zijn het
jeugdstrafrecht toe te passen. De officier van justitie beoordeelt zo mogelijk vroegtijdig in het proces, op basis
van het advies van de reclassering,
met eventueel informatie van de
Raad voor de Kinderbescherming of
er aanleiding is voor verder onderzoek en advies in verband met de
toepassing van het jeugdstrafrecht.
Bij een advies over de toepassing van
het jeugdstrafrecht gebruikt de
reclassering het landelijk vastgestelde ‘wegingskader adolescentenstrafrecht’.
Indien de officier van justitie bij de
vordering inbewaringstelling aangeeft voornemens te zijn toepassing
van het jeugdstrafrecht te vorderen,
is plaatsing in een JJI het uitgangspunt.
Enkele criteria die van belang zijn in
de afweging of het jeugdstrafrecht
moet worden toegepast, zijn onder
meer dat de verdachte: – nog naar
school gaat; – bij ouders thuis woont;
– begeleiding nodig heeft in verband
met een (licht) verstandelijke beperking; – open staat voor begeleiding
en een opvoedkundige aanpak.
Leeftijdsgrenzen
12-minners
De minderjarige onder de 12 jaar kan
niet strafrechtelijk worden vervolgd.
Politieonderzoek en het beperkt toepassen van dwangmiddelen in verband met waarheidsvinding is echter
wel mogelijk. Als uitgangspunt geldt
dat het politieverhoor in aanwezigheid van een ouder of voogd dient
plaats te vinden. Strafbare feiten
gepleegd door zeer jonge kinderen
kunnen een belangrijk zorgsignaal
vormen. In die gevallen doet de politie steeds een zorgmelding bij
Bureau Jeugdzorg door middel van
het zorgformulier, dat aan de hand
van deze melding onderzoekt of een
interventie geboden is. Het plegen
van misdrijven op zeer jonge leeftijd
kan voorts een belangrijke voorspeller zijn voor later crimineel gedrag.
Het registreren van strafbare feiten
van 12-minners door de politie is in
dit verband noodzakelijk.
12- en 13-jarigen
Jongeren onder de 14 jaar zijn nog
slechts in beperkte mate in staat zelfstandig verantwoordelijkheid te
nemen voor hun daden. In civielrechtelijk opzicht zijn de ouders nog aansprakelijk voor de door de 12-of
886
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
715
Klare taal
Juristen krijgen vaak te horen
dat ze toegankelijke taal moeten
gebruiken. Commentaar richt
zich vaak vooral op woordkeuze
en formulering. Maar deze zijn
veel minder belangrijk voor de
begrijpelijkheid van een tekst
dan algemeen wordt aangenomen. Het zijn slechts symptomen van een onderliggend probleem.
O
p het blog van het NJB
(njb.nl/njblog) staat een
bijdrage (‘Alleen Jip-enJanneke-taal is niet de oplossing’)
van Geerke van der Bruggen en
Margriet de Groot waarin gesteld
wordt dat de strijd tegen juridisch
jargon en archaïsch taalgebruik
dus oppervlakkig is en niet echt
bijdraagt tot de begrijpelijkheid
van juridische teksten. De juridische wereld zou er daarom goed
aan doen om de werkelijke oorzaak van ontoegankelijke teksten
aan te pakken in plaats van te blijven hangen in symptoombestrijding.
Als je juristen - en daarmee de
samenleving - echt wilt helpen
om toegankelijke teksten te schrijven, dan moet je ze handvatten
geven voor de fase die voorafgaat
aan het schrijven. Bovendien moeten ze de tijd krijgen om hun denken ruimte te geven zonder meteen tekst te hoeven produceren.
Pas dan hebben juristen de kans
om betogen te schrijven waarin
de inhoud voorop staat.
Universitair Nieuws
Wilt u dat uw (juridische) proefschrift of dat van iemand die u kent
aangekondigd wordt in deze rubriek
dan kunt u het proefschrift en een
samenvatting sturen naar het redactiebureau; zie colofon.
Oraties
Op vrijdag 14 maart j.l. hield Prof.dr
Jaap W. de Zwaan, hoogleraar bij de
Erasmus School of Law met de leeropdracht Recht van de Europese
Unie, zijn afscheidsrede met de titel:
‘De voortgang van de Europese Integratie’ Wisselwerking tussen recht en
beleid.
In het werk van De Zwaan zijn vele
Europeesrechtelijke onderwerpen
aan bod gekomen. Centraal heeft
daarbij altijd gestaan in hoeverre de
Europese integratie van invloed is op
de Europese burgers en de democratie in de Europese Unie. De Zwaan is
sinds 1998 hoogleraar Recht van de
Europese Unie na een carrière in de
Europese diplomatie namens Nederland. Hij heeft als hoogleraar aan de
EUR veel Europeesrechtelijke projecten opgezet en hij heeft als decaan
een grote bijdrage geleverd aan de
verdere internationalisering van ESL.
Naast zijn hoogleraarschap was hij
tevens directeur van Clingendael en
is hij momenteel ook lector aan de
Haagse Hogeschool.
Promoties
Opzet en toerekening bij
medeplegen
Dit onderzoek van
Anne Postma draait
om de strafrechtelijke aansprakelijkheidsgrond medeplegen. Er is sprake van
medeplegen wanneer
twee of meer personen in bewuste en nauwe samenwerking een delict begaan. De medeplegers zijn aansprakelijk voor alle
handelingen die worden verricht in
het kader van die samenwerking. In
het proefschrift concentreert de aandacht zich op gevallen waarin de uitvoering van het gezamenlijk plan
afwijkt van de voorstelling die de
medepleger zich daarvan heeft
gemaakt. Bijvoorbeeld: de geplande
woningbraak ontaardt onvoorzien in
de levensberoving van een huisbewoner, of de afgesproken moord op X
loopt onverwacht uit op de levensberoving van Y. Centraal staat de vraag
welke factoren van betekenis (zouden
moeten) zijn bij het bepalen van de
aansprakelijkheid van de medepleger
voor het door zijn mededader vervulde deel van het opzetdelict, en naar
de wijze waarop die factoren een
strafrechtelijke inbedding kunnen
krijgen. Vanuit deze vraagstelling is
medeplegen vergeleken met het Mittäterschaft (Duitsland) en de joint
criminal enterprise (Engeland).
Bij elk van de onderzochte aansprakelijkheidsgronden blijkt de mens rea
van de samenwerkende actor een
dominante rol te spelen bij de begrenzing van diens aansprakelijkheid voor
de delictshandelingen van zijn mededader en de gevolgen daarvan. De verschillende vormen van mens rea –
opzet, Vorsatz en foresight – kennen
elk een psychische component: daaronder vallen enkel voorziene (en aanvaarde) risico’s. De psychische gesteldheid die is vereist, maakt dat de
rechter in een lastige positie wordt
geplaatst: enerzijds blijkt het in elk
rechtsstelsel al snel redelijk te worden
gevonden om de samenwerkende
actor aansprakelijk te houden voor
het delictsgevolg dat zijn mededader
heeft gerealiseerd, anderzijds geven
samenwerkende personen zich vaak
geen rekenschap van de risico’s die
kleven aan de uitvoering van het
gezamenlijk plan. Dit verklaart dat de
mens rea telkens een toerekeningscomponent kent: een uitspraak over
de psychische gesteldheid van de
samenwerkende actor – ‘verdachte
heeft het risico voorzien (en aanvaard) dat zijn mededader handeling
X of gevolg Y zou verwezenlijken’ – is
soms niet meer dan de toerekening
van het gebeurde op basis van buitenpsychische factoren. Dit heeft nadelen. Hierdoor wordt onder meer de
vaststelling van mens rea ondoorzichtig, waardoor het rechterlijk oordeel
verliest aan begrijpelijkheid en zeggingskracht. Met het oog op medeplegen wordt verdedigd dat bedoelde
nadelen in belangrijke mate kunnen
worden weggenomen door de causaliteit een zelfstandige plaats te geven
bij het begrenzen van de aansprakelijkheid van de medepleger. Gesteld
wordt dat de aansprakelijkheid van de
medepleger de structuur heeft van
een drietrapsraket: samenwerking,
causaliteit en schuldverband. De
omvang van de samenwerking wordt
bepaald door drie variabelen: het
gezamenlijk plan, de gevaarzettende
handelingen die de medepleger zelf
heeft verricht (bijvoorbeeld: het in het
spel brengen van een vuurwapen) en
de bewustheid van omstandigheden
of gevaren die de uitvoering van het
gezamenlijk plan begeleiden (de
wetenschap dat de mededader een
wapen bij zich draagt). De samenwerking vormt het vertrekpunt voor de
vaststelling of de delictshandeling
van de mededader daarmee in causaal verband staat. De causaliteit is bij
uitstek geschikt om toerekeningsfactoren te expliciteren, terwijl het opzet
niet hoeft te worden opgetuigd met
toerekeningsregels om te kunnen
komen tot aansprakelijkheid. Het derde deel van de drietrapsraket is het
schuldverband – in geval van het
medeplegen van een opzetdelict: het
opzet op de delictsbestanddelen. Dit
schuldverband – dat mag uiteenlopen
tussen medeplegers – is enkel betrokken op delictsbestanddelen, niet op de
concrete vervullingswijze daarvan.
Postma verdedigde zijn proefschrift
op 20 maart 2014 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn promotor was
prof. mr. F. Vellinga-Schootstra.
A. Postma
Opzet en toerekening bij medeplegen. Een rechtsvergelijkend
onderzoek
Wolf Legal Publishers 2014, 377 p., € 26,95
ISBN 978 94 6240 083 2
Transnationale
echtscheiding
Als een transnationaal
huwelijk eindigt, kunnen voormalig echtgenoten te maken krijgen
met twee verschillende
rechtssystemen, elk
met eigen wet en regelgeving op het gebied
van echtscheiding. Iris Sportel deed
rechtssociologisch onderzoek naar de
wijze waarop transnationale gezinnen tijdens hun echtscheiding
omgaan met het recht. Zij hield 26
interviews met voormalig echtgeno-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
887
716
Universitair Nieuws
ten in Egypte, Marokko en Nederland
en sprak daarnaast met betrokken
professionals zoals advocaten, vertalers, NGO’s en ambassades. Haar
onderzoek is tot slot gebaseerd op
een analyse van relevante wet- en
regelgeving en jurisprudentie.
In het onderzoek zijn twee verschillende groepen betrokken, personen
die een zogenaamd migratiehuwelijk
hadden gesloten, dat wil zeggen
tweede generatie migranten met een
partner uit Marokko of Egypte en
personen die een gemengd huwelijk
hadden gesloten, een huwelijk tussen
een autochtone Nederlander en een
Egyptische of Marokkaanse partner.
Kenmerkend voor beide type huwelijken is dat een van beide partners is
gemigreerd, terwijl de andere partner
in zijn of haar geboorteland woont.
Dit betekent vaak een verschil in cultureel en sociaal kapitaal, dat de
machtsverhoudingen binnen het
gezin kan beïnvloeden. Dit effect kan
worden versterkt als sprake is van
een afhankelijke verblijfsvergunning.
De verschillen worden echter vaak
kleiner naarmate de buitenlandse
partner langer in het nieuwe woonland heeft geleefd. Omdat niet alleen
wetgeving op het gebied van echtscheiding maar ook het internationaal privaatrecht van de betrokken
landen verschilt, kunnen de interacties van twee rechtssystemen verschillende gevolgen hebben voor
transnationale gezinnen. Ten eerste
ontstaat er ruimte voor “shopping”,
waarbij verschillen tussen de rechtssystemen door een of beide partners
worden uitgebuit. Economisch afhankelijke partners kunnen echter door
de interactie van twee rechtssystemen juist buiten alle maatregelen
vallen die in beide landen getroffen
zijn ter bescherming van hun financiële positie. Ook kan de status van
het huwelijk en de echtscheiding verschillen; om een echtscheiding in
beide landen erkend te krijgen moeten soms twee volledige echtscheidingsprocedures worden gevoerd.
Uit het onderzoek bleek dat procedures zich over het algemeen beperkten
tot de echtscheiding zelf. De meeste
bijkomende kwesties zoals de zorg
voor kinderen en de verdeling van
bezit werden onderling geregeld.
Opvallend was dat de geïnterviewden
maar weinig gebruik maakten van de
mogelijkheden tot “shopping”. De
888
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
meeste geïnterviewden ondernamen
pas (juridische) stappen als er een
concrete aanleiding was. Het recht
was daarbij van ondergeschikt belang,
praktische en financiële overwegingen stonden vaak op de voorgrond. In
tegenstelling tot het beperkte gebruik
van familierecht vond Iris Sportel wel
diverse gevallen waarbij het migratierecht als machtsmiddel werd ingezet,
met name door echtgenoten met de
Nederlandse nationaliteit. Dit verschil
tussen het strategisch gebruik van
migratierecht en familierecht zou
mogelijk verklaard kunnen worden
doordat transnationale gezinnen in
het dagelijks leven al veelvuldig met
migratierecht worden geconfronteerd.
Slechts in een deel van de verhalen
die de respondenten vertelden, speelt
de transnationale dimensie van hun
huwelijk dus daadwerkelijk een
belangrijke rol bij het regelen van de
echtscheiding. Veel transnationale
gezinnen richten zich bij echtscheiding in de eerste plaats op het
rechtssysteem in het woonland, en
regelen alleen de echtscheiding in
het andere land als daar een specifieke aanleiding voor is. Voortdurende
transnationale banden vormden de
belangrijkste verklaring voor de wens
van respondenten een echtscheiding
in beide landen te regelen.
Sportel verdedigde haar proefschrift
op 18 februari 2014 aan de Radboud
Universiteit Nijmegen. Haar promotoren waren prof. mr. B. de Hart
(UvA), prof. dr. A.B. Terlouw en prof.
dr. W.H.M. Jansen.
I.D.A. Sportel
‘Maybe I’m still his wife’ Transnational divorce in Dutch-Moroccan and
Dutch-Egyptian families
Wolf Legal Publishers 2014, 259 p.,
Uitgave in eigen beheer
Scriptie
De rechtsbescherming van
zorgaanbieders
Als overheidsdienst valt de Inspectie
voor de Gezondheidszorg (IGZ) onder
het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport (VWS) en heeft de
Minister van VWS eindverantwoordelijkheid over haar handelen. Dit
maakt dat sommige beslissingen van
de IGZ onder de Algemene wet
bestuursrecht (Awb) en dus de rechtsbescherming ervan zouden kunnen
vallen. Dit geldt dan ook voor beslissingen tot openbaarmaking van
informatie over het instellen van verscherpt toezicht van zorginstellingen
of -aanbieders. Van het actief openbaarmaken van informatie over het
opleggen van (corrigerende) handhavingsmaatregelen – zoals het instellen van verscherpt toezicht – kan
worden gezegd dat het een bijzonder
karakter heeft: dat wil zeggen dat
deze handeling(en) door een individuele zorgaanbieder dan wel zorginstelling als punitief zou(den) kunnen
worden ervaren. Dit roept een aantal
vragen ten aanzien van de geboden
rechtsbescherming op. In deze scriptie van Jacqueline de Vries wordt
allereerst ingegaan op het juridische
karakter van de beslissing van de IGZ
om over te gaan tot het publiceren
van de informatie over het instellen
van verscherpt toezicht. Er wordt verdedigd dat dit handelen een besluit
in de zin van de Awb betreft. Met dit
gegeven wordt vervolgens verdedigd
dat de zorgaanbieder rechtsbescherming onder de Awb geniet, wanneer
de IGZ beslist tot het publiceren van
informatie over het opleggen van de
corrigerende maatregel van het
instellen van verscherpt toezicht.
Met de rechtsbescherming uit de
Awb gaat mogelijk een rechterlijke
toets gepaard. Invulling aan deze
rechterlijke toets wordt gegeven door
een belangenafweging op grond van
de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Duidelijk wordt dat deze belangenafweging in zekere zin, naar het oordeel van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State
(ABRvS), op een voornamelijk marginale manier dient plaats te vinden.
Dit, in afwijking van rechtspraak van
lagere (voorzieningen-)rechters.
In de scriptie wordt voorts ingegaan
op de mogelijke ervaringen van zorgaanbieders, en op de vraag of deze
mogelijke ervaring maakt dat er
sprake is van een bestraffende maatregel, of een criminal charge, waarover artikel 6 van het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten
van de Mens en de Fundamentele
Vrijheden (EVRM) spreekt. Deze
vraag wordt in deze scriptie bevestigend beantwoord.
Universitair Nieuws
Nu een besluit tot openbaarmaking
als criminal charge kan (of: zou kunnen) worden aangemerkt, zijn hiermee ook het tweede en derde lid van
artikel 6 EVRM van toepassing op de
praktijk van het actief openbaarmaken van informatie over het instellen
van verscherpt toezicht door de IGZ.
Dit betekent dat de zorgaanbieder ook
de rechten uit deze bepalingen uit
artikel 6 EVRM heeft. De zorgaanbieder dient aldus voor onschuldig te
worden gehouden totdat zijn schuld
in rechte is komen vast te staan (artikel 6 lid 2 EVRM) en dient (onder
andere) te worden voorzien van voldoende tijd en mogelijkheden om een
verdediging te kunnen voeren (artikel
6 lid 3 sub b EVRM). De scriptie handelt verder over deze waarborgen. Er
wordt stilgestaan bij de vraag of de
zorgaanbieder de genoemde waarborgen onder de Awb – en daarmee ook
de rechterlijke toets op basis van de
Wob – heeft en onder de potentieel
toekomstige wetgeving ook heeft of
blijft hebben. De conclusie luidt dat
deze waarborgen er tot op zekere
hoogte zijn, maar dat de betrokken
rechters zeer zeker een meer integrale
toets mogen of moeten aanleggen
dan dat de ABRvS voldoende acht.
dige en potentieel toekomstige praktijk van actieve openbaarmaking
van informatie over het instellen van
verscherpt toezicht door de IGZ in
het licht van de bepalingen van artikel 6 EVRM.
Masterscriptie Publiekrecht - traject Gezondheidsrecht
J.M. de Vries
De rechtsbescherming van zorgaanbieders. Een onderzoek naar de hui-
Universiteit van Amsterdam
Beoordeling: 9
Begeleider: mr. dr. R.P. Wjine
De gehele scriptie is te lezen op ons blog: njblog.nl
Scripties
De redactie biedt aan studenten de mogelijkheid om met een korte samenvatting van hun masterscriptie in dit tijdschrift te komen. Hiernaast wordt de
gehele versie van het document op het blog van het NJB geplaatst (www.
njblog.nl). De redactie wil graag een podium bieden voor de vele mooie juridische teksten en innovatieve opvattingen van studenten die tot nu toe nog te
weinig onder de aandacht komen van de vele juristen die in ons land werkzaam zijn. Heb je belangstelling om te worden geselecteerd voor opname van
een samenvatting van je masterscriptie in het NJB? Stuur dan je scriptie,
voorzien van een samenvatting van maximaal 200 woorden, het eindcijfer
(minimaal een acht) dat je voor de scriptie hebt ontvangen en ook je afstudeerrichting en de naam van je scriptiebegeleider, naar het redactiebureau
van het NJB, postbus 30104, 2500 GC Den Haag of e-mail: [email protected].
Personalia
717
Koninklijke onderscheiding
Advocatuur
Prof. dr. Jaap de
Zwaan is op 14
maart 2014
benoemd tot Officier in de Orde van
Oranje-Nassau,
vanwege zijn inspanningen op het
gebied van de Europese eenwording
en zijn maatschappelijke nevenactiviteiten. De Zwaan kreeg de onderscheiding opgespeld door wethouder Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs,
Innovatie en Participatie in Rotterdam Korrie Louwes, namens Zijne
Majesteit de Koning, voorafgaand
aan zijn afscheidsrede als hoogleraar Recht van de Europese Unie bij
Erasmus School of Law. Als blijk van
waardering ontving De Zwaan
tevens de Ad Fontes penning uit
handen van voorzitter van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam Pauline van der
Meer Mohr.
Op 20 maart 2014
ontving de Amsterdamse advocaat prof.
Liesbeth Zegveld de
Dekenprijs van de
Amsterdamse Orde
van Advocaten. ‘Zij krijgt deze prijs
omdat zij zich als Amsterdamse
advocaat heeft onderscheiden op
een buitengewoon complex rechtsgebied; de aantasting van mensenrechten in oorlogssituaties en de
aanpak van internationale milieuschades,’ aldus het persbericht van de
Amsterdamse Orde. Prof. Zegveld is
sinds 2000 advocaat in Amsterdam.
Zij is verbonden aan het kantoor
Prakken d’Oliveira en is hoogleraar
‘War Reparations’ aan de Universiteit
van Amsterdam. Zij richt zich op
mensenrechten en in het verlengde
daarvan ook de rechtsbijstand aan
oorlogsslachtoffers en aansprakelijkheid van schade in internationale
milieuzaken.
Voor het plaatsen van berichten
in deze rubriek kunt u uw tips
en informatie sturen naar
[email protected].
Eredoctoraat
Op vrijdag 10 januari
werd door de Universiteit Maastricht een
eredoctoraat uitgereikt aan prof. Paul
Craig. Paul Craig is
hoogleraar English Law aan de University of Oxford en fellow van het
St. John’s College in Cambridge. Hij is
gerenommeerde wetenschapper op
het gebied van het recht van de Europese Unie, en vooraanstaand op het
gebied van Engels (en Anglo-Amerikaans) bestuursrecht. De titel van
zijn rede was: ‘A General Law on EU
Administrative Procedure: The Emerging Issues’. Erepromotor was prof.
dr. Bruno de Witte.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
889
718
Agenda
11 04 2014
Legal Research Master
Conference 2014
Currently the judiciary in the Netherlands is developing quickly. There is
an increasing call for a more effective and efficient court system.
Furthermore, citizens are getting
increasingly assertive. Consequently,
fast completion of cases no longer
suffices. Citizens demand both fast
and fair outcomes and procedures.
These developments have already led
to numerous initiatives taken by the
judiciary in the field of civil, criminal
and administrative law. Against this
background, the LRM-Conference
2014 discusses innovative ways of
adjudication in Dutch courts.
Examples of initiatives in this respect are the introduction of the socalled ZSM-approach in criminal law
and online dispute resolution experiments in civil law, such as burenrechter.nl -project. In administrative law,
it is not only the new case management of administrative courts which
poses interesting questions, but also
the procedural fairness experienced
by citizens while involved in procedures with public authorities. These
initiatives will be discussed and evaluated from an interdisciplinary and
international perspective by numerous experts in the field of dispute
resolution.
Tijd: vrijdag 11 april van 9.30 tot 17.00 uur
Plaats: Raadzaal, Achter Sint Pieter 200 te Utrecht
Inlichtingen en aanmelding: via: www.uu.nl/law/lrmconference, e-mail: [email protected]. Deelname is gratis.
11 04 2014
Afscheidssymposium Menno
Kamminga
Een activist is iemand die dingen wil
veranderen. Een wetenschapper is
iemand die wil weten hoe dingen in
elkaar steken. Of is dit een valse
tegenstelling? Wat hebben activisten
en wetenschappers met elkaar
gemeen? Over dit thema gaat het
afscheidsseminar van Menno Kamminga, met sprekers uit de NGO
wereld en de wetenschap.
Tijd: vrijdag 11 april van 13.00 tot 17.30 uur
Plaats: Feestzaal, Faculty of Law, Bouillonstraat 3 te
Maastricht
Inlichtingen en aanmelding: via: http://tinyurl.com/
p46lcm2
890
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
17 04 2014
Voorjaarsbijeenkomst KNVIR
War and cultural property do not go
together very well, as is demonstrated by many ancient and modern
examples. The (first) Protocol to the
1954 Convention for the Protection
of Cultural Property in the Event of
Armed Conflict aims, inter alia, to
return, at the close of hostilities, cultural property to the territory from
which it was looted while that territory was occupied. It does so by
ingenuously linking elements of
public international law and private
law. In this session of the spring
meeting of the Royal Netherlands
Society of International Law
(Koninklijke Nederlandse Vereniging
voor Internationaal Recht (KNVIR)),
Liesbeth Lijnzaad will discuss the
first Protocol and its public international law background. Rob Polak
will elaborate on the private law
implications, in particular in view of
the Protocol’s Dutch law implementation in the Wet tot teruggave van
cultuurgoederen afkomstig uit bezet
gebied (Act on the return of cultural
property originating from occupied
territory). Taco Dibbits will focus on
the practical aspects of dealing with
looted art in the context of the
Washington Principles on Nazi-looted Art, adopted in 1998 and the
Dutch investigation on museum
acquisitions since 1933, started in
2009. How should museums respond to claims for restitution when
morally, but not legally, obliged to
return works of art in their possession?
Tijd: donderdag 17 april van 19.00 tot 21.45 uur
Plaats: Hague Institute for Global Justice, Sophialaan 10
te Den Haag
Inlichtingen en aanmelding: via e-mail: KNVIR-SECR@
longapalus.eu
24 04 2014
European Election Debate
The slogan for the 2014 European
Parliaments’ elections “This time it’s
different”, is intriguing. But what’s
so different this time? Sure - the EP
has gained more powers since Lisbon; European political parties have
put forward candidates for the position of Commission president and
Europe has become more economi-
cally integrated than ever. Not at all
different is the way the elections for
the European Parliament are organised: national political parties campaigning on the basis of national
election programmes. That is why
this debate is different. It is time for
a truly ‘European’ debate for the
upcoming European Parliamentary
elections. Key topics out of the European political party’s programmes
of the European People’s Party (EPP),
Party of European Socialists (PES),
Alliance of Liberals and Democrats
for Europe Party (ALDE) and the
European Green Party will be discussed by Dutch and Flemish candidates for the elections. What kind of
Europe do they envisage and support: Social Europe, Green and sustainable Europe, Open Europe or
Europe light?
Tijd: donderdag 24 april van 16.30 tot 18.30 uur
Plaats: Auditorium Campus Den Haag, Schouwburgstraat 2 te Den Haag
Inlichtingen en aanmelding: via: www.montesquieu-instituut.nl
14 05 2014
De Tweede Kamerverkiezingen in 50 stappen
De Kiesraad organiseert een symposium ter gelegenheid van de uitgave
‘De Tweede Kamerverkiezingen in
vijftig stappen’. Auteurs Niels van
Driel en Ron de Jong beschrijven in
hun boek het ontstaan van het huidige verkiezingsproces: vanaf het bepalen van de nieuwe verkiezingsdatum
tot de toelating van gekozen kandidaten tot de Kamer en vernietiging
van de stembiljetten. Tijdens het
symposium overhandigt de voorzitter van de Kiesraad, Henk Kummeling, het eerste exemplaar van de uitgave aan de voorzitter van de Tweede
Kamer, Anouchka van Miltenburg.
Sprekers tijdens het symposium zijn
auteur en onderzoeker van de Kiesraad Ron de Jong, hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga en oud-politicus en oud-lid van de Kiesraad
Gerrit Jan Schutte.
Tijd: woensdag 14 mei van 13.30 tot 16.00 uur
Plaats: Oude Vergaderzaal van de Tweede Kamer te Den
Haag. Bezoekersingang is aan het Binnenhof 1A.
Inlichtingen en aanmelding: via: http://www.staatsrechtkring.nl, e-mail: [email protected]
Agenda kort
02, 09, 16 en 23 04 2014
Klimaatverandering: een filosofische
analyse
11 04 2014
Legal Research Master
Conference 2014
14 05 2014
De tweede kamerverkiezingen in 50
stappen
NJB 2014/563, afl. 10, p. 686
NJB 2014/718, afl. 13, p. 890
NJB 2014/718, afl. 13, p. 890
04 04 2014
Art. 1-lezing 2014
11 04 2014
Afscheidssymposium Menno
Kamminga
21 05 2014
EU Democracy Tour
NJB 2014/468, afl. 8, p. 569
NJB 2013/2299, afl. 38, p. 2722
NJB 2014/718, afl. 13, p. 890
04 04 2014
Matchfixing in voetbal in Nederland
NJB 2014/410, afl. 7, p. 503
07 04 2014
Slachtoffer aan het woord:
spreekrecht of adviesrecht?
NJB 2014/563, afl. 10, p. 686
02, 09, 16 en 23 04 2014
Klimaatverandering: een filosofische
analyse
NJB 2014/563, afl. 10, p. 686
14 en 15 04 2014
NVRII/INSOL Europe Academic
Forum conferentie
21 05 2014
Eindconferentie Conflict en
Veiligheid
NJB 2014/303, afl. 5, p. 377
NJB 2014/303, afl. 5, p. 377
15 04 2014
De molenstenen van de advocatuur
24 06 2014
Wetsvoorstel Omgevingswet: ruimte
voor normen en waarden
NJB 2014/518, afl. 9, p. 629
NJB 2014/357, afl. 6, p. 442
17 04 2014
Human Rights Seminar 4: ‘Dealing
with private actors’
02 t/m 04 07 2014
Jubileumconferentie IVir
NJB 2014/518, afl. 9, p. 630
NJB 2014/518, afl. 9, p. 629
04 04 2014
Art. 1-lezing 2014
NJB 2014/468, afl. 8, p. 569
24 04 2014
NJB Symposium
‘Rare jongens, die juristen!’
04 04 2014
Matchfixing in voetbal in Nederland
NJB 2014/619, afl. 11, p. 754
NJB 2014/410, afl. 7, p. 503
24 04 2014
Symposium probleemoplossend procederen
07 04 2014
Slachtoffer aan het woord:
spreekrecht of adviesrecht?
NJB 2014/563, afl. 10, p. 686
07 04 2014
EBU Seminar 2014
19 t/m 23 05 2014
Journées 2014
NJB 2014/671, afl. 12, p. 829
17 t/m 19 11 2014
International Conference 25 Years
CRC
NJB 2014/196, afl. 3, p. 246
NJB 2014/619, afl. 11, p. 755
24 04 2014
Neurowetenschap en de rechtspraktijk
NJB 2014/619, afl. 11, p. 754
NJB 2014/671, afl. 12, p. 827
09 04 2014
De (on)macht van het OM
24 04 2014
European Election Debate
NJB 2014/718, afl. 13, p. 890
NJB 2014/671, afl. 12, p. 828
09 en 10 04 2014
Internationaal congres:
Vrijheid om te denken
24 04 2014 en 22 05 2014
Actualia Rechtsbescherming tegen de
overheid (België)
NJB 2014/563, afl. 10, p. 586
NJB 2014/671, afl. 12, p. 828
10 04 2014
UCERF-Symposium
25 04 2014
Enforcement of European Private Law
NJB 2014/468, afl. 8, p. 569
NJB 2014/410, afl. 7, p. 503
11 04 2014
Voorjaarsvergadering VBR
25 04 2014
Jaarvergadering Vereniging voor
Gezondheidsrecht 2014
NJB 2014/671, afl. 12, p. 828
NJB 2013/2677, afl. 45, p. 3208
11 04 2014
NTHR-Symposium: Elektronisch
handelsrecht
NJB 2014/563, afl. 10, p. 686
Een uitgebreide versie van deze agenda is te raadplegen op www.njb.nl.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-04-2014 – AFL. 13
891
,
s
n
e
g
n
Rare jo
!
n
e
t
s
i
die Jur
NJB Symposium 24 april 2014
Het symposium staat in het teken van
misverstanden die met regelmaat opduiken in de relatie tussen het recht en
andere wetenschapsdisciplines.
Juristen, economen, medici, psychologen:
ze brengen ieder hun eigen werkwijze,
denk- en redeneerkader, methodes en
(normatieve) criteria mee. De manier
waarop juristen tot relevante vragen en
antwoorden komen, is voor velen van
buiten deze discipline onduidelijk.
Alle reden om dit onbegrip en mogelijke
misverstanden nader onder de loep te
nemen.
De sprekers
Drie niet-juristen, die deels ook jurist
zijn, spreken over hun visie op de
juristerij in relatie tot hun vakgebied:
- Raimond Giard (Erasmus Universiteit
Rotterdam), jurist en patholoog
- Erik van Damme (Universiteit van
Tilburg), econoom
- Miranda van Turennout, officier van
justitie, voorheen neurowetenschapper
Drie juristen, die deels ook niet-jurist
zijn spreken over hun visie op andere
disciplines vanuit hun vakgebied:
- Marc Loth (oud raadsheer Hoge Raad,
hoogleraar privaatrecht Universiteit
Tilburg)
- Pauline Westerman (filosofe,
hoogleraar Rechtsfilosofie Universiteit
Groningen)
- Gerard Wuisman (directeur StAB,
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke
Ordening)
snel, n
r
e
e
g
Rea
arte
a
k
l
a
nt
het aa beperkt!
is
Tijdens het programma wordt tijd
ingeruimd om met elkaar te discussiëren over bovenstaande thema’s,
na afloop bieden wij u graag een
borrel aan zodat wij onder het genot
van een hapje en een drankje nog
even met elkaar kunnen napraten.
Datum donderdag 24 april 2014
Tijd
13:30 uur
(inloop vanaf 13:15 uur)
tot 16:30 uur
(met borrel na afloop)
Locatie Universiteit Leiden, Faculteit
der Rechtsgeleerdheid,
Steenschuur 23, Lorentzzaal
Aanmelden kan als volgt:
graag een e-mailbericht sturen aan
Nel Andrea: [email protected]
Graag tot ziens in Leiden!
Thema’s die worden behandeld zijn
o.m.: Zijn juristen echt anders dan
andere wetenschappers? Wat is de werking en het effect van het recht op
andere gebieden? De rol van expertise
op de zitting.
In samenwerking met:

Lezingen Extra luistertips Ziekte en gezondheid

Wijziging inkomsten- en loonbelasting 2014

Aangifte BBO (2015) v2.pub

Bruin II curriculum

oJ)enhaar bestuur - Rijksoverheid.nl

Groen jeugdcurriculum

Staat van de rechtsstaat Eerste Kamer 4 februari 2014 Inleiding mr

Download - Ars Aequi

liften voor personen en goederen (tekeningen norm)

tot retour* cashback actie jusqu`à remboursé* action de