VISION & ROBOTICS JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014 Future ready Slim produceren in 2020 Disruptief met robots Slimme beveiligingscomponenten FANUC is, met drie productgroepen, de enige onderneming in haar sector die alle belangrijke componenten zelf ontwikkelt en produceert. Elk detail, zowel de hardware als de software, wordt in een geoptimaliseerde keten beheerd. Dat leidt tot een superieure functionele betrouwbaarheid en het vertrouwen van tevreden klanten wereldwijd. The colour of automation. One supplier, infinite opportunities 02 WWW.FANUC.EU The Age of Disruption Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014 Onlangs zaten er 15 vakbonden uit Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending 11 landen in Brussel bij elkaar. geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation. Ze zijn bezig met een strijdplan bedenken tegen een startup die de UITGEVER wereldwijde taxibranche van het ene op het andere moment volledig Jos Raaphorst, FenceWorks BV op zijn kop heeft gezet. Het idee van Uber was simpel. Door taxichauf- T: 06 34 73 54 24, E: [email protected] feurs middels een app rechtstreeks in contact te brengen met reizi- Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV gers, werd het bestellen van een taxi wel heel eenvoudig. De taxicen- T: 06 51 28 20 40, E: [email protected] trale was in één klap overbodig en ook particulieren gingen zich in de taximarkt mengen. ‘Oneerlijke concurrentie!’, schreeuwt de branche. REDACTIE In Nederland gaf de rechter de branche gelijk en ook in andere landen Liam van Koert, The Text Factory lopen rechtszaken. Ten aanzien van het controversiële product Uber- Ab Muilwijk, FenceWorks pop hebben ze misschien een punt: particuliere chauffeurs hebben T: 06 17 58 82 65, E: [email protected] geen vergunning. Aan de andere kant heeft ook Uber een punt dat het helemaal geen vervoersbedrijf is. Ze bouwen een community van REDACTIERAAD chauffeurs en reizigers. Waarom zouden zij Überhaupt een rijbewijs Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft hoeven te hebben? Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL Het is al lang geen voorbode meer van het tijdsgewricht waarin we Martin van der Have, RAB en ABB zijn beland. Natuurlijk heeft de taxibranche gewoon liggen slapen. Ze Hans Lenos, lenosonline.info hadden al lang zelf met een platform moeten komen. Maar blijkbaar Wim Hoeks, NTS groep was het binnen streng afgebakende koninkrijkjes lastig iets dergelijks te organiseren. Er was een buitenstaander nodig om van de grond te VORMGEVING krijgen waar de reiziger al jaren op zat te wachten. Overigens gaat dat Laura Willemsen, Grafisch ontwerp Europese platform vanuit de branche zelf er dan toch komen. Maar wellicht is het met de komst van deelplatformen als Snapcar (een auto DRUK lenen) en Blablacar (met iemand meerijden) wel mosterd na de maal- Grafia Media Groep tijd. De maakindustrie is niet immuun voor vergelijkbare Übernames door nieuwkomers. En wie struisvogelt staat morgen in zijn hemd. P O S TA D R E S R E D A C T I E Waarom? In de vorige Vision & Robotics had ik het in het artikel over Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer ‘het robothuis’ al even over SMAC. Het staat voor Social, Mobile, Ana- E: [email protected] lytics en Cloud. Uiteraard mogen in deze context termen als crowdfunding, 3dp, robotics en smart products niet ontbreken. Deze turbulente A B O N N E M E NT E N soep van trendy ingrediënten is een potente voedingsbodem voor [email protected] disruptieve startups. We zullen er nog veel zien. Hun verschijnings- T: 079 - 500 05 59 vorm is divers. Maar een aantal dingen hebben ze gemeen. Zo zijn ze klein en wendbaar. Toch krijgen ze snel grote dingen van de grond. Ze A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E maken efficiënt gebruik van de krachtige ‘open source’ middelen die Mike de Jong voorhanden zijn. En binnen hun community is snel de juiste expertise T: 06 - 10 82 59 93 gevonden. Aansluiting bij de gebruiker en de time to market van hun E: [email protected] producten is ongekend. Wie de ‘Ubers’ van de maakindustrie worden? De nabije toekomst zal het leren. Maar deze speciale eindejaarsuit- AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE gave geeft in ieder geval de handvatten om zelf een gooi naar deze Wouter Hoeffnagel, Peter Vermeulen, kennispartner NEN titel te doen. LIAM VAN KOERT Column 03 Beladen onze robots binnenkort ook uw machines? Automatiseer intelligent! Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit. KUKA robots verhogen de winstmarge van machine gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots: Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen eenvoudig te maken. Ontdek de wereld van KUKA in machining: www.kuka.be KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60, [email protected], www.kuka.be In dit nummer Slim produceren in 2020 08 FieldLabs: maak er gebruik van! 12 Disruptief met Robots 14 Trends in de wereld van IP-camera’s 16 8 Componenten om slim te beveiligen 18 Rise of the robots 21 Vision-applicaties beter bereikbaar 24 14 18 Airbus bouwt fabriek van de toekomst 26 De kracht van vormherkenning 28 Een blik in de kristallen bol 30 Is Uw robot al geautomatiseerd? 32 Energie besparen met vacuümgeneratoren 34 Tijd voor nieuwe definities 36 3D-analyse voorkomt onterechte afkeur 38 Rubrieken Redactioneel 03 Colofon 03 Nieuws 06 Nieuws 40 Cyber security 42 December | VISION & ROBOTICS Inhoud 05 Videodrones ter verbetering van de veiligheid BOSCH SECURITY PROJECTS IS EEN STRATEGISCHE SAMENWERKING AANGEGAAN MET AERIALTRONICS MET HET OOG OP HET INZETTEN VAN VIDEODRONES VOOR HET VERBETEREN VAN DE VEILIGHEID. AERIALTRONICS ONTWIKKELT EN PRODUCEERT AL GERUIME TIJD HOOGWAARDIGE DRONES. De Altura-systemen van Aerialtronics differen- nics te voorzien van een hoogwaardige profes- uiterst flexibel en snel kunnen worden ingezet, tiëren zich op gebied van betrouwbaarheid, sionele bewakingscamera van Bosch zijn drones doordat ze klein en mobiel zijn. Door een drone stabiliteit en veelzijdigheid. Door de kennis en uitermate geschikt om te gebruiken bij beveili- opnames te laten maken van een volledig ter- expertise van Bosch Security Projects en Ae- gingstaken. De ingebouwde camera’s zijn dag/ rein of een bepaalde situatie, beschikt men over rialtronics te bundelen, zijn beide bedrijven in nachtcamera’s, die zowel overdag als ’s nachts actuele beelden die bijdragen aan de veiligheid staat de markt te voorzien van een drone van door de hoge lichtgevoeligheid uitstekende van een incident. Drones zijn vele malen veili- topkwaliteit voor diverse toepassingen. Drones prestaties leveren. Additioneel kan een actieve ger, goedkoper en sneller in gebruik dan bijvoor- worden steeds vaker ingezet voor een diversiteit infraroodstraler worden ingebouwd voor situa- beeld de inzet van helikopters”, zegt Robin van aan activiteiten, ook voor beveiliging. Door de ties waarin zeer weinig tot geen omgevingslicht de Putte, eigenaar van Aerialtronics. onbemande luchtvaartsystemen van Aerialtro- aanwezig is. “Het voordeel van drones is dat zij Amazon gaat tijdens de feestdagen duizenden robots inzetten om bestellingen van klanten te verwerken. Dankzij de robots kunnen medewerkers driemaal zo productief werken en hoeven minder grote afstanden af te leggen van Amazon. Dit meldt de Wall Street Journal. De robots zijn actief in de warenhuizen van de webshop, waar zij over de vloer onder schappen doorrijden en barcodes scannen. Zodra het schap met het juiste product is gevonden wordt het volledige schap opgetild en vervoerd naar een medewerker, die de juiste producten uit het schap haalt. De productiviteit van medewerkers wordt dankzij de robots aanzienlijk vergroot. Voor de komst van de robots kon een medewerker per dag gemiddeld 100 producten verzamelen voor klanten. Met de robots is dit aantal vergroot tot 300 producten. Amazon omarmt robots in een hoog tempo. Het bedrijf had zes maanden geleden nog zo’n 1.000 robots in gebruik. Eind dit jaar moet dit aantal zijn vergroot tot bijna 10.000 stuks. De robots zijn ontwikkeld door Kiva Systems. Dit bedrijf werd in 2012 door Amazon overgenomen. 06 Nieuws Amazonmedewerkers productief door robots Nieuws Knightscope werkt aan robotische beveiliger Knightscope lanceert de ro- microfoons, een laser-geba- niveau bepaalt of de robot botische beveiliger Knight seerde tool om afstanden te alarm slaat bij de eigenaar scope K5. De robot bewaakt bepalen en een weermoni- en opsporingsinstanties. De ruimtes en objecten, waar- tor. Deze sensoren worden robot is 1,52 meter hoog en bij met behulp van allerlei gecombineerd om een zo weegt 136 kilogram. sensoren in real-time data volledig mogelijk beeld te Knightscope wil met de K5 wordt verzameld over de creëren van de omstandig- misdaadcijfers omgeving. heden op locatie. gaan verlagen, wat op zijn De robot is voorzien van al- De K5 analyseert de gege- minst een ambitieus doel lerlei sensoren om data te vens die met behulp van de genoemd kan worden. De verzamelen. Denk hierbij sensoren wordt verzameld robot moet beveiligers in aan vier camera’s waarmee in real-time. Aan de hand ieder geval gaan ontlasten, de robot alle kanten tege- van deze analyse wordt aangezien zij alleen in actie lijkertijd in de gaten kan een hoeven te komen zodra de houden, maar ook aan GPS, toegekend aan de data. Dit waarschuwingsniveau met 50% robot alarm slaat. Robotmuis Mousr moet ultieme kattenspeeltje worden Robots kunnen voor allerlei serieuze doeleinden worden ingezet. Denk voorspelbare bewegingen te maken. Zodra de kat reageert detecteert de hierbij aan robots in productiefaciliteiten, de gezondheidszorg of winkels. robot dit met behulp van sensoren, waarna Mousr inspeelt op het gedrag Er zijn echter ook robots die een stuk minder serieus van aard zijn. Een van de kat. voorbeeld is Mousr. Mousr is een robot die is ontworpen om het ultieme Mousr is nog volop in ontwikkeling en wordt gemaakt door David Jun, speeltje voor katten te zijn. De robot moet de aandacht van een kat uren Michael Friedman en Dave Cohen van het bedrijf Petronica uit Urbana vasthouden door als prooi door de kamer te schieten. Er bestaan meer Illinois in de Verenigde Staten. De ontwikkelaars van de robotmuis hebben kattenspeeltjes die prooidieren nadoen. Het grote verschil zit hem echter het project op Kickstarter gezet in de hoop voldoende geld op te halen om in de aanpak. Waar veel alternatieven bewegingen uitvoeren waar de kat Mousr op de markt te kunnen brengen. Petronica denkt hiervoor 100.000 op moet reageren, reageert Mousr juist op de bewegingen van de kat. De dollar nodig te hebben. robot trekt allereerst de aandacht van de muis door willekeurige en on- Verplaatsbare robotcel voor DMU60 bewerkingscentrum Romias, specialist op het gebied van productieautomatisering voor metaal- een ruime capaciteit voor werkstukken van 30 x 30 mm tot maximaal 250 en kunststofbewerkingsmachines, heeft een verplaatsbare robotcel ont- x 250 mm. De capaciteit is ruim voldoende om de niet werkbare uren wikkeld om de productbelading aan DMU60 bewerkingscentra te kunnen tijdens de avond en nacht onbemand te benutten. Sterk punt van de Com- automatiseren. Deze 5-assige bewerkingscentra, waarvan een groot aan- pact10 robotcel van Romias is dat de cel op een geleiding is geplaatst, tal bij Nederlandse toeleveranciers is geïnstalleerd, is zeer geschikt voor waarover de cel eenvoudig handmatig naast de machine kan worden ver- onbemande productie. Vanuit de vraag uit de markt naar een standaard plaatst. Daarmee kan de machine voor enkelstuks en kleine series overdag systeem dat ook overdag bemand kan worden ingezet, heeft Romias een stand-alone worden ingezet. De robotbeladingcel wordt geprogrammeerd speciale uitvoering van haar standaard Compact10 robotcel ontwikkeld die met de praktische en eenvoudige dialoog (Romias-MI) besturing met touch eenvoudig naast de DMU60 kan worden verplaatst. screen bediening, waarmee de gehele cel binnen enkele minuten omge- De Compact10 robotcel voor DMU60 bewerkingscentra biedt met 3 lades steld kan worden. Nieuws 07 WELKE ROL SPELEN VISION EN ROBOTICA IN INDUSTRY 4.0? Slim produceren in 2020 ER ZIJN NOGAL WAT LEZINGEN DIE HET INDUSTRY 4.0-ONDERWERP BIJ DE KLADDEN PAKKEN. HYPE OF NIET, OP DE SLIMME PRODUCTIEPLEK ZAL HET ER HEEL ANDERS AAN TOE GAAN DAN NU. OOK DAT VISION EN ROBOTICA HIERBIJ EEN SLEUTELROL ZULLEN VERVULLEN Tekst: Liam van Koert STAAT ALS EEN PAAL BOVEN WATER. 08 Industry 4.0 Nog niet zo lang geleden kreeg minister Kamp een actieagenda aangeboden. Actieagenda Smart Industry om precies te zijn. Als Nederland hebben we namelijk bedacht dat dat een veel betere term is dan Industry 4.0, die veel te Duits aan doet. En waarom zou je dezelfde taal willen spreken als je belangrijkste handelspartner? Dat komt toch niet eigenwijs over? Tot zover een van de meest gehoorde bezwaren over de Actieagenda. Want wellicht is het verstandiger onze aandacht snel naar de inhoud te verleggen. Snel, omdat die stip aan de horizon in no-time een blinde vlek van flinke proporties kan zijn. KvK-offensief Dat het de overheid wel menens is met Smart Industry blijkt uit een presentatie van Tom Brouwers van de Kamer van Koophandel. Beide heren gaan niet zo zeer de technische diepte in, maar wil vooral dat het onderwerp bij het grote publiek gaat leven. Uiteraard bevat de presentatie een vogelvlucht van de bekende elementen: een steeds meer verbonden wereld waarin de gebruikelijke hiërarchische (netwerk)structuren evolueren naar zelforganiserende systemen. Sensoren praten niet met een master, maar met hun buurman waarden en technologie is in Nederland aan- voor een aantal kerntechnologieën als vision, en het product weet zelf welke route hij het wezig. Nu moet het vooral tussen de oren van robotica en 3D printen.” beste door de fabriek kan afeggen. Dit alles de bedrijven gaan zitten dat het geen kwestie Voor het maken van de Actieagenda Smart In- om het door de consument bedachte product is van wel of niet willen. De slimme fabriek dustry bleek er geen te kort aan animo voor de van ‘seriegrootte 1’ door zijn eigen unieke komt er aan. En omdat hij veel flexibeler, snel- FieldLabs. In korte tijd zijn maar er maar liefst keten te trekken. Pull in plaats van push dus. ler en efficiënter is kan je de boot maar beter 50 Fieldlab-voorstellen uitgewerkt. Maar om- De uitgangspositie voor Nederland voor een niet missen.” dat het de overheid menens is en het met de dergelijk vergezicht dat eigenlijk voorbij 2020 agenda een vliegende start wil maken – de tijd ligt, is uitstekend. We zijn lang niet zo hiërar- FieldLabs dringt – zij tien FieldLabs geselecteerd om nog chisch als onze oosterburen en hebben een Naast de bewustwordingscampagne gaat de dit jaar aan de start te verschijnen (zie pagina cultuur van samenwerken. Daarnaast behoort overheid aan de slag met zogenoemde Field- 12). In 2015 is het de bedoeling dat het aantal onze IT-infrastructuur tot de beste ter wereld. labs. In deze proeftuinen moeten bedrijven in FieldLabs flink wordt uitgebreid. Al met al zijn we dus een behoorlijk verbonden staat worden gesteld om ‘fit for future’ produc- volkje. Maar om dit in een slimme industrie te ten in de praktijk te testen, zonder zelf allerlei Muziekmodel gelde te maken voor een betere concurrentie- dure machines te hoeven aanschaffen. Uiter- Om aan te tonen dat het in de gedigitaliseerde positie, dan moeten alle bedrijven, groot en aard wordt er in de FieldLabs ook onderzoek en verbonden wereld van Smart Industry niet klein, zich er van bewust zijn dat de wereld gedaan en krijgt de slimme samenwerking alleen om technologie gaat, noemt Bouws zoals we die nu kennen hoe dan ook op zijn tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven ver- een industrie die al langer met de gevolgen kop gaat. En willen we in de voorhoede van de der handen en voeten. van deze ingrediënten te kampen heeft: de vierde industriële revolutie lopen, dan zullen “In de FieldLabs staat een aantal slimme prin- muziekindustrie. “We kunnen inmiddels wel we met de billen bloot moeten. Want wie de cipes centraal”, licht Bouws de agenda toe. stellen dat de CD zijn tijd als belangrijkste keten echt wil integreren moet in zijn samen- “De actieagenda noemt in het bijzonder zero geluidsdrager wel heeft gehad en streaming werking open en transparant zijn. Dit laatste is defect manufacturing, flexibele productie, de nieuwe norm is geworden. De platenla- dan weer niet zo gemakkelijk. Mensen blijven ketensamenwerking, customer intimacy en bels, maar ook de singer-songwriters moeten mensen. En delen is prima, mits ik er maar be- waardecreatie op basis van big data. Het zijn maar zien hoe ze hierop reageren. Wat doe je ter van word dan jij. stuk voor echte Smart Industry onderwerpen als liedjesschrijver als je maar een paar cent Bouws bepleit dan ook een flinke campagne waar een vertaalslag naar de praktijk gemaakt voor jouw liedje krijgt en alle inkomsten voor voor meer bewustwording. “Alle randvoor- moet worden. Hier is een grote rol weggelegd optreden en merchandise naar de uitvoerende Industry 4.0 09 • productiegroei groter dan gemiddeld in Nederland (11% vs 6%) • bovengemiddelde bijdrage aan de export van Nederland • arbeidsproductiviteit hoger dan de Nederlandse economie als geheel (105 duizend vs 82 duizend euro per werkzame persoon) • ruim 40% van de totale Nederlandse investeringen in kapitaalgoederen • innovatie-aandeel hoger dan gehele bedrijfsleven (50% vs 38%) artiest gaan?” Pasklare antwoorden hierop ook de drone een robot noemen? In de wereld bieltjes met een tienvoudige resolutie op de heeft Bouws niet. Maar hij voorspelt dat het- van de slimme productie zullen deze het land markt. Wat dit soort getallen betekenen? Op zelfde gaat gebeuren met een hoop zaken die van de boer continu in de gaten houden , zodat kosmische schaal zijn de afstanden nog steeds we nu nog als fysiek product zien. Een was- hij het maximale uit elke vierkante centime- enorm. Maar hier op aarde komen zowel tijd machineknopje bijvoorbeeld. Bouws: “De was- ter grond kan halen en ook zijn machines een als ruimte steeds dichter bij elkaar. machineleverancier hoeft geen bergen aan uniek perspectief kan geven. Hoe beter het verschillende knopjes meer op voorraad te zicht, hoe beter de informatie, hoe beter de houden. Deze kunnen prima worden geprint, beslissingen. En in een productiewereld waar wat kosten en service ten goede komt. Maar seriegrootte 1 werkelijk een feit is en elk pro- wat gaat er gebeuren als de consument voor duct er anders uitziet – iets wat in sommige minder dan 1000 euro zelf een 3D-printer aan- sectoren als de agro-food eigenlijk al het geval schaft? Het knopje is dan ineens software; een is – is ook vision een waardevol flexibel stuk digitale verschijningsvorm van intellectueel ei- gereedschap. gendom, met alle gevolgen van dien.” Mobieltje?! Vision & Robotics 4.0 Dat de vooruitgang maar doordendert en op De Smart Industry agenda noemt robotica spe- niemand wacht werd nog eens duidelijk tij- cifiek als een kerntechnologie waar we mee dens een klein experiment. “Wie had er in aan de slag moeten. Dit zowel op het gebied 2000 al een mobieltje?”, vraagt Bouws tijdens van de ontwikkeling van nieuwe technolo- zijn presentatie. Een zeer klein aantal steekt gie, maar ook zeker op het gebied van kennis. zijn hand op. Een filmpje toont vervolgens hoe Want hoeveel mensen zijn er in de industrie men rond die tijd over mobieltjes dacht. Ieder- echt in staat een zesassige robot te program- een die werd aangesproken zag er het nut niet meren? Juist. Veel te weinig. Daarnaast kunnen van in en wilde zelfs helemaal niet bereikbaar we – helemaal wanneer we de term robotica zijn. “Als iemand me wil bereiken, dan stuurt iets ruimer nemen – tal van typische Industry hij maar een brief”, was toen nog een vrij nor- 4.0 toepassingen bedenken. Natuurlijk komen male reactie. Dat was de start van ons nieuwe mens en robot steeds meer zij aan zij te wer- millennium. En de camera die vier jaar daarna ken en komt er een tijd dat hij zelf op eigen de ruimte in ging om Rosetta van ogen te voor- houtje even naar een andere productielijn zien? Die kostte meer dan honderd miljoen ‘wandelt’ omdat een nieuw product daar zo dollar en heeft nog steeds een resolutie van meteen zijn hulp nodig heeft. Maar wat als we 4 megapixels. Inmiddels zijn er ontelbare mo- 010 Industry 4.0 'De Smart Industry agenda noemt robotica specifiek als een kerntechnologie waar we mee aan de slag moeten' NIEUWSGIERIG NAAR DE LAATSTE DIGITALE INNOVATIES VOOR DE ZORG? t n e m e n n o b a ) s ti ra (g n e e u n n a Neem d l .n rg zo le a it ig D n a v e n zi a g a m t e h p o De zorgsector ontwikkelt zich in razend tempo. Nieuwe digitale werkprocessen, nieuwe applicaties, het gebruik van de cloud, de opkomst van mobiele apparaten, Big Data, privacy-issues, de almaar voortgaande integratie van informatie - het is maar een greep uit de vele digitale ontwikkelingen waar zorgprofessionals, bestuurders en innovaties dagelijks mee te maken hebben. Hoe houdt u overzicht? En hoe krijgt u inzicht in de gevolgen voor uw organisatie? Het internetplatform Digitalezorg.nl helpt al jaren om bij te blijven rond alle relevante ontwikkelingen. Om de zorgsector hierbij nog beter te kunnen helpen, hebben de stichting Digitalezorg.nl en uitgeverij FenceWorks het Digitalezorg.nl Magazine gelanceerd. Hierin vindt u visies, achtergronden, productbesprekingen, columns, interviews en nog veel meer. Magazine eHealth-monitor 2014: Nederland scoort goed Nieuwe jeugdhulp vraagt om innovatieve oplossingen en actie Magazine over innovatie en ICT in de zorg Proefproject levert snel uitslagen en gevalideerde data Flexibele capaciteit voor Erasmus MC Jaargang 1 • Nr. 3 • www.digitalezorg.nl Interesse in een gratis abonnement? Ga naar www.digitalezorg.nl/digitale/magazine/ FieldLabs: maak er gebruik van! DE NEDERLANDSE INDUSTRIE KAN VOLOP GEBRUIKMAKEN VAN FIELDLABS. OOK HET MKB. MAAR HET IDEE VAN DE FIELDLABS EN ZIJN FLYING SQUADS KOMT NATUURLIJK PAS ECHT TOT ZIJN RECHT ALS ER ACTIEF EEN BEROEP OP WORDT GEDAAN. WIE EEN SMART INDUSTRY PROBLEEM OF IDEE HEEFT DOET ER DAN OOK GOED AAN ZICH BIJ EEN RELEVANT FIELDLAB TE MELDEN. DAAROM HIER EEN KORT OVERZICHT VAN DE EERSTE TIEN. Campione: 100% voorspelbaar onderhoud in de chemische sector te laat zoals bij correctief onderhoud). Door moderne fabriek op het gebied van metaal- 100% voorspelbaar onderhoud zullen de on- bewerking opgezet, waarin bedrijven kennis, Radicaal doel: Onderhoud voor chemiebedrij- derhoudskosten in de chemiesector fors wor- ervaring en middelen met elkaar delen en ven 100% voorspelbaar maken, waardoor de den verlaagd en zal de output van fabrieken bewerkingsprocessen gezamenlijk exploite- productiviteit, beschikbaarheid en veiligheid toenemen. Trekker: World Class Maintenance. ren. Via internet kunnen klanten volledig ge- van productiemiddelen significant worden ver- digitaliseerd producten bestellen, waarvan beterd, tegen lagere kosten. Smart bending factory de kosten van één product gelijk zijn als ware Dit FieldLab helpt bedrijven om real-time infor- Radicaal doel: Wereldwijd innovatie-toonbeeld het een product uit een serie van 500 stuks. matie te verzamelen en te analyseren over de worden in maatwerk voor de metaalindustrie Hierdoor worden de totale kosten over de le- staat van hun productie-infrastructuur om on- om kleine series 25% goedkoper en 5 keer vensduur van het product verlaagd, bedrijfs- derhoud op tijd te kunnen uitvoeren (in plaats sneller op de markt te brengen. processen versneld, en wordt materiaalbespa- van te vroeg zoals bij planmatig onderhoud of Binnen het project wordt een fysieke ultra- ring gerealiseerd en de concurrentiepositie van deelnemende bedrijven verhoogd. Trekkers: 247TailorSteel, CO2BO. Region of smart factories Noord-Oost Nederland Radicaal doel: Foutloze productie en ‘First Time Right’ product- en procesontwikkeling leiden tot een succesvolle vraaggestuurde maakindustrie. De partners richten zich op het ontwikkelen en implementeren van intelligente systemen voor de hightech maakindustrie. Foutloos producerende fabrieken gaan een forse bijdrage leveren aan behoud en versterking van de werkgelegenheid in de Nederlandse maakindustrie. In samenwerking met het mkb worden innovaties geïnitieerd met als doel integrale waardeketens te realiseren die op wereldschaal concurrerend zijn. Trekkers: Philips Drachten, Fokker Hoogeveen, TenCate Almelo, Noordelijke Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij. 012 Industry 4.0 Smart dairy farming 2.0 Radicaal doel: Het verhogen van de duurzaamheid van de melkveehouderij door het realtime monitoren van melkkoeien en het delen van data in de keten. In dit FieldLab worden mogelijkheden ontwikkeld om efficiënter en duurzamer te produceren in de melkveesector. Sensoren verzamelen ‘real-time’ informatie rond belangrijke veemanagement-processen zoals jongvee-opfok en vruchtbaarheid. Vanuit deze data worden modellen en instructies voor melkveehouders ontwikkeld. Als resultaat zullen de koeien gezonder blijven, langer leven en meer melk geven. Daardoor worden ook extra inkom- beheer van grote datastromen en de integra- daardoor helpen SI-ontwikkelingen in Neder- sten voor de landbouwsector gegenereerd. tie van 3D printen in bestaande productiesy- land te versnellen. Trekker: Thales Nederland. Trekkers: Friesland Campina, CRV en Agrifirm; stemen. Het FieldLab brengt complementaire Consortium: Wageningen UR, TNO, Universiteit kennisorganisaties en industriële partners bij- Flexible manufacturing Utrecht, Van Hall Larenstein. een. Trekkers: TNO, High Tech Systems Centre Radicaal doel: In kleine series flexibel en vol- (TU Eindhoven). ledig geautomatiseerd produceren middels ro- Designing ultra personalised products and services: upps Smartfood De Nederlandse industrie produceert compo- Radicaal doel: Het ontwikkelen van radicale Radicaal doel: Nederlandse industrie tot we- nenten en producten in kleine series en in een nieuwe productproposities voor de maakindu- reldleider maken in slimme oplossingen voor zeer gevarieerde mix aan uitvoeringen, waar- strie door middel van innovatief gebruik van volledig geautomatiseerde productie, teelt en voor geautomatiseerde fabricage vaak nog data en door producten volledig op maat te distributie van vers fruit en groente. te kostbaar is of teveel programmeringstijd maken. Bedrijven, scholen vraagt. Het FieldLab richt zich erop de toepas- In dit design FieldLab worden oplossingen voor werken samen aan slimme oplossingen. On- sing van robots en andere vormen van produc- de mode en zorgsector ontwikkeld, gebaseerd derwerpen zijn o.a. robotisering van teelt, tieautomatisering voor kleine series rendabel op nieuwe toepassingen van o.a. 3D bodyscans, traceerbaarheid en ziekteherkenning. Door te maken, bijvoorbeeld door de benodigde tijd sensoren (die op het lichaam worden gedra- bestaande en nieuwe technologieën in en voor het opnieuw programmeren van robots gen), 3D Printing en software die uit data auto- buiten de tuinbouwsector te combineren, kan terug te brengen. Als resultaat wordt de con- matisch ontwerpen realiseert. Het resultaat is het Zuid-Hollandse tuinbouwcluster hierin we- currentiekracht van de maakindustrie versterkt een concurrentievoordeel voor de Nederlandse reldleider worden. Deze aanpak biedt ook een en worden banen gecreëerd. Consortium: maakindustrie. Verder wordt de duurzaamheid oplossing voor het mondiale vraagstuk naar Philips, Brainport Industries, NMT, De Crom- in de kledingsector verhoogd, doordat kleding gezond, veilig en duurzaam geproduceerd voirtse, Saxion, TNO, Roboned, BOM, Oost NV, alleen op maat en klantspecifiek wordt gepro- voedsel. De toepassing kan worden verbreed InnovationQuarter. duceerd. Consortium: CLICKNL|DESIGN ,TU Delft, naar bloemen- en plantenteelt en later naar Universiteit Twente, TU Eindhoven, Hogeschool andere industrieën. Trekkers: InnovationQuar- van Amsterdam, Saxion Hogeschool, Design ter, Lacquey, TU Delft, TNO. bots en zonder programmeringstijd. kennisinstellingen en Academy Eindhoven, Holst Centre, ArtEZ, TNO. De digitale fabriek: smart networked high-tech supply chain Radicaal doel: Komen tot de beste ‘ge-netwerkte’ digitale fabriek van de wereld, waar Multi-materiaal 3D printen Secure connected systems garden: veilig uitwisselen van data Radicaal doel: Het ontwikkelen van volledig Radicaal doel: Smart Industry voorzien van en fabricage van complexe hightech machines. nieuwe waardeketens, op basis van de vol- maximaal veilige data-uitwisseling in de com- Het FieldLab richt zich op het beter afstemmen gende generatie 3D print technologieën en de plete waardeketen. SCS-Garden is de hotspot van informatiestromen tussen partijen in de daarbij behorende datamanagement systemen. van waaruit ICT en de maakindustrie in co-cre- waardeketen. Daartoe worden onder andere Het FieldLab richt zich op het realiseren van atie betrouwbare en veilige ICT-infrastructuur samenwerkingsmodellen opgesteld en nieuwe nieuwe innovatieve waardeketens waarin (hardware en software) ontwikkelen zodat technologieën getest. Zo wordt bijvoorbeeld mono en multi-materiaal 3D printen een sleu- bedrijven veilig, effectief en efficiënt data voor één of twee producten de toeleverke- telrol vervult, zoals bijvoorbeeld in de medi- kunnen uitwisselen en hun bedrijfssystemen ten naadloos elektronisch ingericht. Door het sche sector of in de hightech industrie. Daar- kunnen koppelen. Het FieldLab levert zo een FieldLab wordt het concurrentievermogen naast worden in het FieldLab ook de voor deze belangrijke bijdrage aan het creëren van de van individuele bedrijven en de Nederlandse applicatieketens noodzakelijke technologieën nodige randvoorwaarden voor Smart Industry hightech sector als geheel verhoogd. Trekker: ontwikkeld, zoals ICT-oplossingen voor het (namelijk het veilig delen van data), en zal Brainport Industries. bedrijven samenwerken aan de ontwikkeling Industry 4.0 013 OVER DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING Disruptief met robots DISRUPTIE HANGT IN BIJNA IEDERE SECTOR VAN DE ECONOMIE VOELBAAR IN DE LUCHT. OOK IN DE INDUSTRIE, WAAR MET NAME TRENDS ALS INTERNET OF THINGS EN INDUSTRIE 4.0 ZOWEL KANSEN ALS BEDREIGINGEN KUNNEN INHOUDEN. VEEL NEDERLANDSE BEDRIJVEN ZIJN ZICH HIER VAN BEWUST, MAAR INVESTEREN SLECHTS MONDJESMAAT IN DEZE NIEUWE TRENDS. SPECIAAL VOOR DEZE EINDEJAARSEDITIE VAN VISION & ROBOTS LAAT PETER VERMEULEN, DIRECTEUR VAN ONDERZOEKS- Als u dacht dat Uber - u weet wel; to’s) die vooral op gemotoriseerde beschikbaarheid van dataopslag en ook steeds meer waarschuwingen de inmiddels beruchte taxi-app - koetsen leken. –verwerkingscapaciteit, kunnen we voor een toekomstige ‘opstand der steeds meer intelligentie aan onze machines’ de kop op. een business-model heeft dat de transportsector echt ontwricht, dan AI en robotisering omgeving toevoegen, totdat uitein- heeft u het mis. Vervoer zonder De impact van kunstmatige intelli- delijk de 'omgeving' zelf problemen Kampen chauffeur - dat is pas ontwrichting. gentie is niet alleen groot voor de oplost en onze sturing, zoals die Het eerste kamp bestaat voorname- Uber is net meer dan een digitale toekomstige transportsector, maar zelfrijdende auto, niet meer nodig lijk uit economen en onderzoekers vingeroefening. Als we het concept voor de meeste sectoren. Steeds heeft. uit grote gevestigde adviesbedrij- 'chauffeur' wegdenken uit vervoer, duidelijker wordt het dat kunstma- De waarschuwingen voor robots ven die oude wetmatigheden toe- zullen we opnieuw gaan nadenken tige intelligentie fysieke verschij- (voor het gemak worden AI en ro- passen op hedendaagse ontwik- over hoe transportmiddelen eruit ningsvormen krijgt. Door de sterk botisering al snel op één hoop ge- kelingen. Ze zien weliswaar welke zien. Over 20 jaar zullen we harte- gedaalde kosten van sensoren, in gooid) zijn tegenwoordig niet van van de huidige banen onder druk lijk lachen over de huidige prototy- combinatie met een alomtegen- de lucht. Terwijl volgens het ene na komen te staan, maar hebben veel pes van zelfrijdende auto’s. Net zo- woordige connectiviteit (internet het andere rapport robotisering een moeite met het identificeren van als we nu met verwondering kijken of things) en - al dan niet uit de groot deel van de huidige banen nieuwe arbeid. Er wordt al volop naar de eerste personenwagen (au- cloud - een exponentieel groeiende overbodig zou maken, steken nu gespeculeerd over de noodzaak van een vast basisinkomen, omdat de noodzaak van arbeid in de toekomst verdwijnt en het hebben van werk voor een groot deel van de bevolking buiten hun bereik zal komen te liggen. 014 Robottrends Vraag: In welke mate beschikt uw organi- Het tweede kamp bestaat uit niet satie over een visie en/of strategie op het de minsten. Denk aan mensen als gebied van het Internet der Dingen? Elon Musk, CEO van Tesla Motors, (Meerdere antwoorden mogelijk) Paypal-oprichter Peter Thiel en pro- Bron: Pb7 Research, 2014 fessor Stephen Hawking. De kern Tekst: Peter Vermeulen is directeur van Pb7 Research BUREAU PB7 RESEARCH ZIJN LICHT SCHIJNEN OP DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING. van hun boodschap is dat binnen industriële robotisering maar een hele nieuwe dimensies aan het zelf- in omvang uiteindelijk marginaal is, enkele decennia, mogelijk zelfs al saaie bedoening is. Of dat al die ge- oplossend vermogen van een robot laat het zien hoe snel en eenvoudig binnen vijf jaar, kunstmatige intel- noemde ‘experts’ eens bij u langs kunnen toevoegen. toetreding in een belangrijk deel ligente dermate ver ontwikkeld zouden moeten komen, zodat u hen is, dat het zich zonder menselijke kunt uitleggen hoe het allemaal Industrie 4.0-startup den. Een Industrie 4.0-startup die betrokkenheid kan ontwikkelen in nou werkelijk in elkaar zit. In de industriële robotisering gaat optimaal van nieuwe technologie een tempo die de mens, als traag Industriële niet het in eerste instantie om veilig- gebruik weet te maken, kan en zal evolutionaire biologische entiteit, nieuw en zeker niet revolutionair. heid, precisie (kwaliteit) en vervol- in menige productiesector een dis- niet kan bijhouden. Dit kamp pleit Toch kan u de verandering in de gens meestal om flexibiliteit. Met ruptief effect hebben. dan ook voor snelle regulering. Of lucht voelen hangen. Sensoren en de opkomst van thema’s als Indu- zelfs een vluchtplan naar kolonies andere onderdelen zijn spectaculair strie 4.0 komt met name dit laatste Het is daarom ook voor productie- op andere planeten. Mocht het echt in prijs gedaald, waardoor robot- aspect (flexibiliteit) voorop te staan. bedrijven cruciaal om na te denken zover komen, is het natuurlijk maar technologie algemeen beschikbaar Door onder meer nieuwe robots over hoe ze denken te gaan opere- de vraag hoe de invloed van robots is. Business cases die lang onhaal- wordt het verschil tussen massa- ren in een 4.0-wereld. Op basis van uit dergelijke koloniën geweerd kan baar leken, komen daardoor steeds productie en kleinschalige produc- een marktbreed onderzoek van Pb7 worden. Maar dat AI een stormach- meer binnen bereik. Robots worden tie ook wat kosten betreft steeds Research eerder dit jaar, kunnen we tige ontwikkeling door gaat maken ook van steeds meer intelligentie kleiner. rustig stellen dat bedrijven die hier in de komende decennia waardoor voorzien. En hoewel we nu van een Dat opent de weg voor disruptie niet over nadenken simpelweg zul- revolutionaire veranderingen ont- goede bin picker al heel erg blij in de productiesector. Nu al zien len achterblijven op hun concurren- staat in hoe we leven, werken, pro- worden, worden robots steeds een- we vooral ‘leuke’ initiatieven via ten die dit wél doen. Gelukkig zien duceren, enz. is niet denkbeeldig. voudiger programmeerbaar, waar- crowdfunding. Iedereen met een we dit ook nauwelijks gebeuren. door ze steeds meer maatwerk kun- goed idee kan het naar een groot Van alle onderzochte organisaties Nieuwe dimensies nen leveren. De experimenten met publiek pitchen en het in een be- denkt slechts 12 procent niet na Na dit high-level overzicht van een robotzwermen en samenwerkende perkte oplage toch tegen beperkte over de impact van het Internet der aantal ontwikkelingen zou u wel- zorg-robots, laten ook zien dat als kosten bij de consument brengen. Dingen. Veruit de meeste organisa- licht denken dat de wereld van de we robots anders organiseren we Hoewel productie via crowdfunding ties hebben een visie op de impact robotisering is van de productiemarkt is gewor- ervan op hun bedrijf of sector. Of zijn bezig een strategie uit te rollen. Nederlandse bedrijven nemen deze ontwikkelingen dus bijzonder serieus. Tegelijkertijd is er veel onzekerheid over het tempo waarin deze ontwikkelingen markten transformeren. Niet meer dan 7 procent van de Nederlandse bedrijven zegt de komende jaren flink te investeren op dit gebied. Dat is kenmerkend voor wat we ook in 2015 kunnen verwachten: disruptie hangt vrijwel overal voelbaar in de lucht, maar slechts weinigen hebben het lef om hierop te anticiperen. Toch verwacht Pb7 dat steeds meer organisaties een 4.0-transformatie gaan inzetten. De winnaars? Zij die opnieuw naar de daadwerkelijke behoefte van de klant kijken en daar de technologische mogelijkheden bij zoeken. Technologie, hoe revolutionair ook, is en blijft uiteindelijk een middel. Robottrends 015 PRODUCTIEPROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND MONITOREN Trends in de wereld van IP-camera’s CAMERA’S SPELEN IN PRODUCTIEOMGEVINGEN EEN BELANGRIJKE ROL. DAARMEE KUNNEN PRODUCTIE PROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND NAUWLETTEND IN DE GATEN WORDEN GEHOUDEN. MOBOTIX IS EEN BELANGRIJKE SPELER OP DE MARKT VOOR DIT SOORT CAMERASYSTEMEN. HET BEDRIJF ONTWERPT INTELLIGENTE GEDECENTRALISEERDE CAMERASYSTEMEN, DIE DE MAAKINDUSTRIE HELPEN PROBLEMEN IN EEN VROEG TIJDIG STADIUM ZOWEL OP TE SPOREN ALS TE VERHELPEN EN HET PRODUCTIEPROCES TE OPTIMALISEREN. De wereld van dit soort camera’s camera’s. Een ruimte kan met één delijker. Productiebedrijven die al Mobotix speelt op deze trend in met is volop in beweging, waardoor 360-graden camera even goed wor- langer camera’s gebruiken om hun MxMultiViewer. De beheersoftware ook voor productiebedrijven van den bewaakt als met twee of zelfs productie- en verpakkingsproces voor visionsystemen ondersteunt alles gaat veranderen. Mobotix drie conventionele camera’s. Verder te bewaken, zitten op dit moment camera’s van alle gangbare fabri- identificeert voor ons een aantal is het niet langer noodzakelijk om vaak gevangen in een soort ecosys kanten en maakt het mogelijk het belangrijke trends die het land- een aparte thermische en ‘normale’ teem. In de meeste huidige soft- beheer van deze camera’s te inte- schap de komende jaren flink gaan camera op te hangen, aangezien ware voor visionsystemen is het greren. Daardoor kan men vanuit beïnvloeden. Bewakingscamera’s beide lenzen door Mobotix in de namelijk zeer lastig of zelfs onmo- één oplossing alle camera’s in een zijn niet meer weg te denken uit dual-lens camera’s zijn geïnte- gelijk camera’s van een derde partij faciliteit beheren. MxMultiViewer productieomgevingen. Amarant greerd. De hoeveelheid camera’s is te integreren. Wie zijn huidige op- biedt ondersteuning voor een on- Bakkerijen is een voorbeeld van hierdoor beperkt gebleven. Zo zet lossing dus wil uitbreiden is al snel beperkt aantal camera’s. Bedrijven een bedrijf dat Mobotix camera’s Amarant Bakkerijen in haar vesti- aangewezen op camera’s van de kunnen dus zelf bepalen hoeveel inzet om haar productie- en verpak- ging in Avenhorn in totaal slechts 51 bestaande leverancier. camera’s zij nodig hebben om hun kingsproces te bewaken. Het bedrijf camera’s in, terwijl bij vergelijkbare is producent van broodproducten opstellingen van andere merken al en heeft productiefaciliteiten in snel 80 tot 90 stuks nodig zijn. selveiligheid en -kwaliteit staan Software wordt steeds binnen het bedrijf centraal. Allerlei belangrijker aspecten in het productieproces Dr. Ralf Hinkel, oprichter en be- kunnen de kwaliteit van het voed- stuursvoorzitter van Mobotix, ziet sel echter beïnvloeden. De bakkerij een aantal belangrijke trends die bewaakt daarom het productie- en het landschap van visionsystemen verpakkingsproces behulp flink gaat veranderen. Zo gaat be- van camera’s. Amarant Bakkerijen heersoftware een steeds belangrij- heeft gekozen voor een opstelling kere rol spelen in camerasystemen. waarbij gebruik wordt gemaakt van Die software wordt de komende 360-graden camera’s en dual-lens jaren onder andere gebruiksvrien- 016 Visiontrends met Tekst: Wouter Hoeffnagel is freelance journalist Avenhorn en Geldermalsen. Voed- productie- en verpakkingsproces te zijn door deze werkwijze ook in hebben thermische camera’s geen van medewerkers te schenden. Ie- beheren en zijn niet langer gebon- staat bij een lage bandbreedte enkele vorm van licht nodig om te dere handeling is immers zichtbaar, den aan softwarematige beperkin- een hoge beeldkwaliteit te leve- kunnen opereren”, zegt Hinkel. “Een zonder dat deze direct aan een gen. Er zijn al projecten waar met ren. Alle beschikbare bandbreedte andere belangrijke reden is echter werknemer te koppelen is. Doet ie- behulp van software van Mobotix wordt immers uitsluitend ingezet privacy.” Privacy in een productie- mand per ongeluk iets wat de kwa- ruim 1.200 camera’s worden be- voor de benodigde beelden. De omgeving klinkt wellicht vreemd, liteit van het eindproduct negatief heerd. MxMultiViewer is webbased camera’s kunnen hierdoor met wei- maar kan wel degelijk van belang kan beïnvloeden? Dan wordt deze en daardoor vanaf ieder apparaat nig bandbreedte een scherp beeld zijn. Zo maken thermische camera’s actie opgemerkt, is het betreffende en overal via internet toegankelijk. aanleveren. Dit stelt klanten in staat het mogelijk het gedrag van werk- product te onderscheppen en wordt Beheerders kunnen een productie- onderdelen van hun productie ge- nemers op iedere locatie in een pro- de kwaliteit van geleverde produc- faciliteit dus bijvoorbeeld op een detailleerder in beeld te brengen, ductiefaciliteit nauwlettend in de ten beter bewaakt. tablet of smartphone vanaf iedere het productie- en verpakkingspro- gaten te houden, zonder de privacy locatie in de gaten houden. ces nauwkeuriger te bewaken en de kwaliteit van producten te ver- Intelligentere camera’s groten. Hinkel verwacht verder dat camera’s de komende jaren een stuk Thermische camera’s intelligenter worden. Deze intelli- Thermische camera’s zijn in op- gentie is al terug te zien in de de- komst. Deze maken het mogelijk centrale camerasystemen van het ook bij volledige duisternis perso- bedrijf. Iedere camera is voorzien nen en objecten duidelijk in beeld van een eigen CPU en bevat stan- te brengen. De camera’s kunnen daard een SD-kaart om beelden ook in productieomgevingen heel (tijdelijk) lokaal op te slaan. De zinvol zijn. Zo kunnen thermische camera’s kunnen hierdoor beelden camera’s helpen technische proble- zelf verwerken. Stel een gebruiker men in een vroegtijdig stadium op wil inzoomen op een specifiek on- te sporen door de temperatuur van derdeel van het productieproces. De apparatuur en onderdelen nauwlet- meeste camera’s sturen in dit geval tend in de gaten te houden. Indien de volledige ruwe data door naar de temperatuur van een onderdeel de beheersoftware, waarna die onverwacht hoog oploopt kan een software de beelden verwerkt en technicus het tijdig inspecteren. inzoomt op de aangegeven locatie. Afwijkingen in onderdelen kunnen De camera’s van Mobotix zoomen hierdoor tijdens een geplande on- echter zelf alvast in op deze locatie derhoudsbeurt worden opgelost, en sturen alleen het ingezoomde nog voordat dit tot problemen in beeldmateriaal door naar de be- het productie- of verpakkingsproces heersoftware. Het systeem heeft leidt. hierdoor veel minder bandbreedte nodig om zijn werk te kunnen doen. “Ik denk dat thermische camera’s absoluut de toekomst zijn van vi- Dit efficiëntere gebruik van band- deobewaking. Veel camera’s zullen breedte scheelt aanzienlijk in de over drie jaar een thermische sen- kosten, maar heeft ook een ander sor bevatten. Hiervoor zijn allerlei belangrijk voordeel. De camera’s redenen te bedenken. Allereerst Visiontrends 017 NEN-EN-ISO 14119:2013 Componenten om slim te beveiligen VORIG JAAR IS DE NORM NEN-EN-ISO 14119:2013 ‘VEILIGHEID VAN MACHINES’ GEPUBLICEERD. IN DEZE NORM STAAT DE GEBRUIKER CENTRAAL. ER WORDT NIET ALLEEN AANDACHT BESTEED AAN WAT ER BEVEILIGD MOET WORDEN, MAAR OOK HOE DIT OP EEN GEBRUIKERSVRIENDELIJKE MANIER KAN. DE NORM IS VOORAL VOOR MACHINEONTWERPERS EN -BOUWERS BELANGRIJK, MAAR OOK VOOR GEBRUIKERS. Vladimir Dragosavic, International (Anti-)manipulatienorm buurt ervan werken. NEN-EN-ISO geïntegreerd in de nieuwe norm. Training Manager bij Euchner: “Het In het veld wordt NEN-EN-ISO 14119 14119:2013 is de opvolger van NEN- Ook zijn opnieuw tekeningen opge- is belangrijk dat bij al deze groe- ‘Veiligheid van machines - Blokkeer- EN 1088. Hierin stond hoe en waar nomen die de machinebouwer pre- pen de norm goed bekend is. Voor inrichtingen gekoppeld aan afscher- je beveiligingscomponenten moest cies vertellen wat hij moet doen. designers en bouwers is het een mingen - Grondbeginselen voor het monteren en ook met welke beves- Dragosavic: “De tendens om meer leidraad die aangeeft waarmee ontwerp en de keuze’ zoals de vol- tigingsmiddelen. Er werd daarbij rekening te houden met manipula- ze qua beveiliging rekening moe- ledige titel luidt ook wel de (anti-) rekening gehouden met omge- tie, zag je al aankomen. Werd er in ten houden, wil de machine goed manipulatienorm genoemd. “Deze vingsinvloeden zoals temperatuur, de oude norm niet gesproken over werkbaar zijn en geen manipulatie titel triggert veel meer dan de for- vocht, gevaarlijke stoffen, maar ‘defeat’, ‘defeating’ of ‘defeated’, uitlokken. Voor gebruikers is het mele titel”, zegt Dragosavic. “Maar ook langsrijdend materieel zoals in de twee amendementen bij de van belang dat ze bij de aanschaf over deze woordkeus is veel discus- heftrucks. Manipulatie werd in die norm kwamen die woorden steeds van machines vragen of de norm is sie. In de Engelse versie wordt vaak norm nagenoeg niet genoemd. vaker voor. In de nieuwe norm toegepast. Ook bij het onderhoud het woord ‘defeat’ gebruikt. Het “Toch is in de industrie van mani- wordt nu naast het hoe en met wat van machines speelt de norm een woord manipulatie hoeft niet per puleren vaak sprake. Zeker als je de - bijvoorbeeld eenwegschroeven - grote rol.” se negatief te zijn. Maar misschien componenten niet goed monteert, de componenten moeten worden kun je beter kiezen voor omzeilen ze in de weg zitten of vaak kapot aangebracht, ook verteld wat de of saboteren. Als de norm in het gaan. Ze worden er dan gewoon beste plaats is om deze te monte- Nederlands wordt vertaald, is het afgeschroefd. Ook tijdens onder- ren. Zo wordt het weghalen en om- belangrijk dat dan het juiste woord houd worden de beveiligingscom- zeilen van de componenten vrijwel wordt gekozen.” ponenten voor het gemak vaak onmogelijk gemaakt.” De internationale norm is 1 okto- omzeild. Het weghalen en omzei- ber 2013 gepubliceerd en geeft len van deze componenten is de Drie pijlers de principes aan voor het ontwerp voornaamste oorzaak van bedrijfs- NEN-EN-ISO 14119 bestaat uit drie en de keuze van blokkeerhulpmid- ongevallen in de industrie”, aldus pijlers: delen die worden toegepast bij Dragosavic. 1 ste om het verhogen van de veiligheid In NEN-EN-ISO 14119 wordt wel re- reduceren, dus de motivatie om van de gebruikers van de machi- kening gehouden met manipulatie. te manipuleren, is een heel be- nes en van de mensen die in de De oude NEN-EN 1088 is geheel langrijke. Deze motivatie moet je Vladimir Dragosavic 018 Normering ‘Aanleidingen reduceren’ - “Aanleidingen Tekst: NEN afschermingen. Het gaat hierbij wachten een grote rol. Het wekt 2 de veel ergernis op, want je wilt door- gecodeerde redu- de machine. Daar moet je dus wel Blijf niet hangen in heel oude sys ceren’ - “Door moderne even aan rekenen. Naast de licht- temen, want die zijn achterhaald.” veiligheidssensoren schermen heb je ook schakelaars Als je toch die oude componenten - gaan. En waarom wachten als je toe te passen, kun je de manipu- met tweehandenbediening en sys zoals schakelaars met vorkjes - wilt ziet dat de machine al stilstaat? latie heel lastig maken. Deze pijler temen waarbij je eerst een aan- blijven gebruiken, dan is daarvoor De ontwerper gaat voor zekerheid. heeft veel met techniek te maken. vraag moet doen door bijvoorbeeld een waslijst van voorwaarden in de Fabrikanten van machines moeten Zo wordt er tegenwoordig meer ge- een code in te toetsen. Veiligheids- norm opgenomen.” er dus over nadenken wat de mo- werkt met bijvoorbeeld lichtscher- schakelaars die door een vorkje tivatie van mensen is om te ma- men in plaats van afschermingen worden ingeschakeld en die aan de nipuleren. Zij moeten oplossingen met deuren. Zo is sneller toegang buitenkant gemonteerd zitten, zijn 3 de verzinnen waarbij de toegang niet mogelijk, maar er zijn wel conse- echt verleden tijd. Om die te om- aan dat er geen voordelen door lastig wordt gemaakt door onnodig quenties. De lichtschermen zenden zeilen werd er vaak een reserve- manipulatie mogen ontstaan. De wachten en onnodige handelingen. namelijk continu informatie uit. Ze vorkje in gestoken. Voor fabrikan- voordelen van manipuleren zijn Een oplossing is bijvoorbeeld detec- bestaan uit twee delen: de ene ten geldt: “Neem ‘the state of the duidelijk: tijd winnen en erger- tie: staat de motor stil, is bij was- zendt en de ander ontvangt. Als art’ veiligheidscomponenten; wat nis voorkomen. Als door de eer- machines het water weg en is de hier iets tussendoor komt, dan valt er nu verkrijgbaar is in de markt, ste twee pijlers al zoveel mogelijk temperatuur laag genoeg? Pas als er een signaal weg. Op het moment is doorgaans van goede kwaliteit. tijdwinst is behaald en ergernis is op alle onderdelen het antwoord dat de lichtstraal wordt verstoord, ja is, dan wordt het sein veilig ge- wordt dit doorgegeven aan het sys geven en kan de deur onmiddellijk teem en stopt de machine. Hierbij worden geopend. Niet meer onno- kan zelfs rekening worden gehou- dig wachten dus. Als je weet en ziet den met de ‘inreiksnelheid’. Het ge- dat het op deze manier werkt, dan vaar moet stoppen voordat je met heb je eigenlijk al geen behoefte je hand in de gevarenzone bent meer om de boel te manipuleren. aangekomen. Dus het lichtscherm Je wint er namelijk geen tijd meer moet net zo ver naar achter wor- mee. De fabrikant en de ontwerper den gezet als de inreiksnelheid is moeten het ergonomischer maken en daarbij moet ook rekening wor- voor de gebruiker.” den gehouden met de stoptijd van wegnemen. Vaak speelt onnodig ‘Mogelijkheden ‘Voordelen reduceren’ “De laatste pijler geeft 'De norm is vooral voor machineontwerpers en -bouwers belangrijk, maar ook voor gebruikers' Normering 019 'Het mooiste zou zijn als een beveiligingssysteem ooit menselijke lichaamsdelen op een fail-safe manier zou kunnen herkennen' weggenomen, wat kun je dan nog vesteerd worden in research en de- een beveiligingssysteem ooit men- kan het in de industrie niet worden meer doen? Hierop is maar een velopment en ook in feedback van selijke lichaamsdelen op een fail- toegepast. In de industrie moet het antwoord: sancties! In eerste in- gebruikers. Maar dit zal zich snel safe manier zou kunnen herken- 100% veilig zijn. stantie sancties die door het proces terugverdienen. Minder manipula- nen, maar of dat ooit mogelijk zal zelf worden verstrekt. Wanneer het tie omdat het niet meer nodig is, zijn…? Er zijn systemen die claimen proces in staat is om manipulatie het realiseren van tijdwinst en heel mensen te kunnen herkennen aan te herkennen, dan moet het pro- belangrijk, veel minder bedrijfson- hun gedrag. Maar zolang dit meer ces voor een bepaalde tijd worden gevallen! Het mooiste zou zijn als informatief dan absoluut zeker is, stopgezet. Op het beeldscherm verschijnt dan bijvoorbeeld een melding ‘storing, check veiligheidscircuit’. De norm schrijft een sanctie van tien minuten voor. Maar je kunt ook procedurele sancties gebruiken. De medewerker die heeft gemanipuleerd krijgt een berisping. Er volgt geen straf, maar alles wordt wel gelogd. Dat vinden mensen niet fijn. Zeker niet als ze ook nog voor hun eigen manipulatie een handtekening moeten zetten. Op plaatsen waar vaker wordt gemanipuleerd, worden de nodige veranderingen doorgevoerd.” Innovatieve oplossingen Deze norm prikkelt ontwerpers en fabrikanten. Ze moeten op een andere manier gaan denken. Zo ontstaan er veel nieuwe ideeën. Om deze uit te werken moet er geïn- 020 Normering VEERTIG JAAR INDUSTRIËLE ROBOTICA MET ABB Rise of the robots HET IS AL WEER VEERTIG JAAR GELEDEN DAT ABB DE IRB 6 AAN HET GROTE PUBLIEK TOONT. HET IS DE EERSTE VOLLEDIG ELEKTRISCHE ROBOT DIE WORDT AANGESTUURD MET EEN MICROPROCESSOR. WAT IS ER SINDSDIEN VEEL VERANDERD. EN WAT EEN UNIEKE KANS BIEDT HET VEERTIGJARIGE JUBILEUM VAN ABB ROBOTICS OM DE LEZER IN VOGELVLUCHT MEE TE NEMEN LANGS DE VELE HOOGTEPUNTEN DIE DE ‘RISE OF THE ROBOTS’ MET ZICH MEEBRENGT. Het is 1961. George Devol en Joseph Engelber- vijfassige robot met een zeer kleine footprint elektrische en vaste ‘arm van de meester’ ge- ger verkopen hun eerste Unimate robot aan en een payload van 6 kilogram. Het slimme combineerd. Het resultaat is de TR 5000 die General Motors. Ondanks de start van hun samenspel van de unieke assenconfiguratie en nog hetzelfde jaar op de markt komt. Proces- bedrijf vijf jaar eerder, wordt dit moment door de grote snelheid en nauwkeurigheid door de en robotinnovatie blijken elkaar niet alleen vele robotevangelisten gezien als startpunt nieuwe besturing verheffen de bijna mense- aan te vullen, maar ook te versterken. Zo komt van een rijk industrieel robottijdperk. Unima- lijke arm al snel tot nieuwe standaard. De eer- ABB (ASEA fuseert in 1988 met het Zwitserse te is een hydraulische machine die wel raad ste IRB in 1974 wordt ingezet voor het polijsten Brown, Boveri & Cie) begin jaren negentig met weet met de gloeiend hete gietstukken van de van roestvrijsta- GM-fabriek in New Jersey. In tegenstelling tot len buizen, maar sommige geluiden vandaag zijn de menselijke de nieuwe toe- collega’s maar wat blij dat hen dit gevaarlijke passingen laten werk uit handen wordt genomen. niet In de daarop volgende jaren zijn er mondjes- zich wachten. Zo maat steeds meer robots in tal van fabrieken volgt in 1982 de IRB 90, een variant die spe- het CBS-systeem (Cartridge Bell System). Hier- te vinden, met de automotive sector als grote ciaal is ontwikkeld voor puntlassen. Met een bij gebruikt de robot verfcartridges die snel kartrekker. Zo introduceert het Noorse Trallfa extra zesde as en een geïntegreerde doorvoer kunnen worden uitgewisseld. Het gebruik van in 1967 de eerste hydraulische verfspuitrobot voor water, lucht en elektra is een revolutie in oplosmiddelen wordt flink teruggebracht en er en kickstart in datzelfde jaar de samenwerking de wereld van het puntlassen - en later ook het kunnen veel meer kleuren worden gekozen. tussen Unimate en Kawasaki de robotindustrie booglassen - onvermijdelijk. De meest recente verfontwikkeling is de IRB lang op Destijds waren mensen blij dat hen gevaarlijk werk uit handen werd genomen Door Liam van Koert in automotive Japan. 5500 FlexPainter. Deze unieke robot krijgt een Procesintegratie: een verfvoorbeeld enorm werkgebied waardoor slechts twee, in De elektronische revolutie De opkomst van de lasrobot is een schoolvoor- plaats van vier, verfspuitrobots nodig zijn om Ondertussen zit men ook in Zweden niet stil. beeld van de integratie van proceskennis in het een hele carrosserie te verven. Onder de vlag van ASEA werkt Björn Weich- robotdomein. Een ander vakgebied waar een brodt aan een volledig nieuw concept: een dergelijke integratie snel vlucht neemt is het Robotmechanica robotarm die niet hydraulisch of pneumatisch spuiten van carrosserieën. Dit blijft ook ASEA De kracht van het antropomorfische ontwerp wordt aangestuurd, maar volledig elektrisch niet onopgemerkt. In 1985 volgt een overna- van de oorspronkelijke IRB 6 kan niet genoeg is en gebruik maakt van een van Intels eer- me van eerder genoemde verfpionier Trallfa worden benadrukt. Niet alleen is het kine- ste microchips. Het resultaat is de IRB 6: een en wordt hun verfexpertise met de volledig matische model door vele robotfabrikanten Robottrends 021 overgenomen, ook staat het nog steeds aan 300 kilogramsegment. Ondanks de grotere de basis van elke ABB-robot. Eigenlijk zijn payload is hij robuuster dan ooit: de mean time voor wat betreft kinematica alleen zaken als between failures (MTBF) is maar liefst 400.000 snelheid, precisie en werkgebied verbeterd. uur. Bovendien is hij energiezuiniger dan ooit. Belangrijkste wijzigingen zijn de spellingsvrije In een tijd waar terecht meer en meer naar To- tandwielkasten in de ‘ heup‘ en de ‘schouder’ tal Cost of Ownership wordt gekeken, kan niet die hebben plaatsgemaakt voor een spindel anders dan geconcludeerd worden dan dat aandrijving. Ook zijn alle DC-motoren door modulariteit loont. AC-motoren vervangen. Naast de betere kinematica hebben hierdoor ook het vermogen, de Gebalanceerde voorspelbaarheid levensduur en het gebruikersgemak een flinke Behalve voor het weer, is de afgelopen veertig Het is een methode die recht doet aan modu- boost gekregen. jaar het voorspellend vermogen van de mens lariteit en een optimale balans vindt tussen enorm toegenomen. Geen glazen bollen, maar inwendig weg te werken kritieke doorvoeren Modulaire pionier slimme algoritmes gekoppeld aan steeds meer enerzijds, en footprint, werkgebied, cyclustij- Wie een robot wil, wil bovenal flexibiliteit. Het rekenkracht, zorgen dat we ook in fabrieksau- den en onderhoudsintervallen anderzijds. Zelfs is een van de grote strepen die de robot voor tomatisering steeds sneller en beter weten wanneer modellen en processoren krachtig heeft op elke andere ‘ single purpose’ machi- waar we aan toe zijn. Hier schuilt echter wel genoeg zijn om het weer maand op maand ne. In 1991 komt ABB daarom met een licht- een minder vaak besproken addertje onder het goed te voorspellen, zal LeanID een waardevol voetige zware jongen: de IRB 6000. De nieuwe gras: de zogenoemde ‘dressing’ van de robot. robot heeft een payload van 150 kilogram en Hoe beïnvloeden de kabels en slangen van is speciaal ontwikkeld voor zowel puntlas- als een geïntegreerde robotapplicatie namelijk Banenmotor handlingtoepassingen. Dit duale karakter krijgt de kinematische herhaalnauwkeurigheid? En In tegenstelling tot wat sommige doemden- ABB voor elkaar door gebruik te maken van wat voor invloed heeft het toenemende aantal kers verkondigen zijn robots geen banen- een nieuw concept: modulariteit. Gebruikers draaiuren op de slijtage van deze onderdelen? verslinders, maar banenmotoren. Het aantal kunnen nu zelf de voet-, arm- en polsmodules Natuurlijk kan men wachten op betere model- directe banen dat door robots in industriële combineren, zodat de robot perfect aansluit bij len en materialen, of kan men besluiten het productie is gecreëerd is 2 tot 3 miljoen. Wan- hun applicatie. Het is een principe dat ABB nog hele slangenpakket inwendig weg te werken neer bedacht wordt dat er ‘slechts’ 1 miljoen altijd hanteert. De gedurfde nieuwe benade- voor maximale zekerheid. Dit laatste is een robots aan het werk zijn, komt dat neer op 2 à ring heeft succes en vooral als puntlasrobot is kostbare aangelegenheid en met het oog op 3 banen per robot. Wanneer verder in de keten de IRB 6000 een grote hit. Inmiddels is de IRB TCO niet altijd de beste keuze. De engineers wordt gekeken, verdubbelt dit aantal. 6700 de nieuwste zware jongen in het 150 – van ABB Robotics komen daarom met LeanID. Bron: ABB 022 Robottrends Met het vervallen van het patent van ABB smetteloos wit. Een volgende generatie dient voorspellen van onderhoudsintervallen levert heeft menig robotfabrikant de deltarobot zich aan. YuMi is een tweearmige robot met namelijk altijd een kostenbesparing op. geadopteerd. Maar ABB zou ABB niet zijn de ogen en handen van een meester. YuMi als zij ook het deltaprincipe naar een nieuw programmeer je niet, maar YuMi leert. Bo- Klein maar fijn niveau zouden tillen. Inmiddels beschikt het venal doet YuMi niemand kwaad. Hij pikt zelfs In de loop der jaren zijn er ook steeds meer standaard model dan ook over vision, stan- geen banen in (zie kader). Wie YuMi in het echt kleine robots gekomen. Dat ook hier de speci- daard applicatiesoftware en zijn payload en be- wil zien, zou in 2015 het beste een ritje naar ficaties almaar indrukwekkender worden, be- reik uitgebreid tot respectievelijk 8 kilogram en Duitsland kunnen maken. Tijdens de Hannover wijst ook de kleinste alleskunner van ABB: de 1,6 meter. Messe toont YuMi zich namelijk aan het grote gereedschap blijven. Het nauwkeurig kunnen publiek. IRB 120. De kleine knikarmrobot weegt slechts 25 kilogram en heeft een payload van 3 kilo- Zij aan zij gram (of 4 kilogram voor een verticale pols) Tot slot een paar woorden over robotica in de bij een bereik van 580 mm. De IRB 120T is een volgende veertig jaar. Hoewel het lastig is in variant voor zeer snelle pick & place toepas- te schatten welke sciencefictionscenario’s zich singen. Door de snelheid van as vier, vijf en over vier decennia tot werkelijkheid hebben zes flink op te krikken kunnen cyclustijden met ontpopt, is het duidelijk dat robots flink in de 25 procent worden terug gebracht. En dit alles lift zitten. Niet alleen zit het domein van de zonder in te boeten aan precisie. Een herhaal- servicerobotica in een stroomversnelling, ook nauwkeurigheid van 10 micrometer kom je in geldt dit voor de industriële evenknie. In een deze klasse zelden tegen. roep om steeds grotere flexibiliteit – gedreven door trends als Industry 4.0 en productie van Pick & Place een seriegrootte 1 – zijn het vooral de robot Een passage in de rijke ABB-geschiedenis die en de 3d-printer die telkens weer als produc- zeker niet mag ontbreken is natuurlijk de Flex- tiemiddel van de toekomst worden genoemd. Picker, voorheen de IRB 340 en tegenwoordig Voor de robot betekent dit wel dat mens en de IRB 360. Het was in 1998 de eerste deltaro- robot echt zij aan zij kunnen werken. Nu is ABB bot die door menig producent van voedings- natuurlijk al een van de eerste fabrikanten die middelen of elektronica wordt omarmd. Het met SafeMove de ruimteslurpende hekwerken unieke kinematische model biedt dan ook een overbodig maakt. Ook is deze zij-aan-zij-trend indrukwekkende 10 G versnelling en 150 picks een van de redenen dat ABB de oorspronke- per minuut, ver voorbij de menselijke maat. lijke signaalkleur oranje vervangt voor een INNOVATIE IN VISIONSENSOREN Vision-applicaties beter bereikbaar SONY INTRODUCEERDE ONLANGS HAAR EERSTE 2.3 MEGAPIXEL GLOBAL SHUTTER CMOS SENSOR EN KREEG ONMIDDELLIJK DE AANTREKKINGSKRACHT DOOR ZIJN ONGEËVENAARDE TECHNISCHE PRESTATIES, WAT TOT OP HEDEN NIET MOGELIJK BLEEK TE ZIJN. DOOR ZIJN ZEER LAGE DARK CURRENT EN NOISE, GECOMBINEERD MET EEN EXTREEM HOGE QUANTUM EFFICIENCY EN EEN HIGH-END CCD ALS HEEL GOED VERMOGEN VAN DE 5.8 X 5.8 MICROMETER PIXELGROOTTE VAN > 32.000 E. DIT RESULTEERT IN EEN DYNAMISCH BEREIK VAN > 72 DB EN EEN ZEER HOGE SIGNAAL-RUISVERHOUDING VAN ~ 45 DB. Als eerste in de wereld presenteert MATRIX VISION met trots deze sensor in zijn high-end dual GigE camera serie en USB3. De camera, genaamd mvBlueCOUGAR-XD104d en de mvBlueFOX3-2024, wordt geleverd in een zwart-wit of kleur versie, combineert deze nieuwe sensor met een hoge snelheid-interface waardoor [gt] 100 fps bij een volledige resolutie en in de USB3 versie tot 162 fps gaat deze of 12 bits afbeeldingen met ~ 65 fps. De camera familie is wel bekend om zijn slimme functies, zoals burst uitgangsmodes en een grote verscheidenheid aan digitale ingangen en zijn hoge stroomuitgangen, evenals video-iris en bijkomende universele uitgangen voor het aansturen van drie motor lenzen (focus, zoom en diafragma). Praktisch verkeersvoorbeeld In dit voorbeeld gebruikten we de camera, met een lineaire polarisatie filter, dit om enkele sterke reflecties van het omgevingslicht op het oppervlak van de voorruit te ontdoen. De camera die ingesteld is op een manier, dat met 024 Visiontrends Tekst: Horst A. Mattfeldt, Director Standard Products mode buffer, flexibele enkele en dubbele GigE A Sources: MATRIX VISION Dual Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-XD104d USB 3: mvBlueFOX3-2024 Enkel Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-X104f B een 1,5 milliseconde belichtingstijd, een niet duidelijk beeld geen problemen zal opleveren (e.g. standaard GAMMA=1/2.2). Deze niet- verzadigde afbeelding worden bereikt. Verder voor OCR-lezen-algoritme. Voor verkeerstoe- lineariteit kan worden vergeleken met een hebben we gebruik gemaakt van een 10mm zicht toepassingen, is het natuurlijk belangrijk selectieve versterking: De eerste 1% ingangs- lens en het diafragma van f:4. Opmerking: om niet alleen de auto, maar ook dat de au- signaal wordt versterkt met een factor 13, houd u er rekening mee dat als gevolg van li- tomobilist geïdentificeerd kan worden. Van- 5%, het overige signaal is alles nog met een neaire verwerking en weergave (geen GAMMA daag de dag is dit nog z’n typisch probleem, factor 5 versterkt. De camera is in staat deze verwerking in het signaal) sterke contrasten vanwege de lagere dynamisch bereik en ho- niet-lineariteit in real-time (on the-fly) met 12 zichtbaar zijn tussen de lichte en de donkere gere ruis niveaus van traditionele camera’s bits nauwkeurigheid, gebruik makend van een delen in het beeld. De sensor heeft een inge- en vanwege de volgende camera instellings- 12 bit naar 10 bit omzetten RAM-LUT. bouwde 12 bit analoge front-end met extreem mogelijkheden dilemma: als de reflecterende Het is ook van belang om te zien dat de nieuwe hoge prestaties, die van cruciaal belang is nummerplaat niet mag worden overbelicht, CMOS sensor vrij is van bepaalde art-effecten, aan de totale beeldkwaliteit. Dat gezegd heb- dan gaat bestuurder beeld bijna verloren, door zoals vlekken (een witte verticale lijn door het bende, zijnde de camera 12-bits afbeeldingen het donker - ruis-gebied wat achter de auto beeld bij een CCD, op de positie van de reflec- kan produceren en wetende dat een typische IR-reflecterende zit en verdonkert de voorruit. tie of een zwarte zon (een fel lichtpuntje kan computer slechts 8 bits afbeeldingen weer kan Door de veel hogere dynamische en lagere ruis een zwart gat van binnen hebben, wat je soms geven, heeft MATRIX VISION in zijn krachtige van de nieuwe sensor, bereiken we met deze ziet bij ander CMOS sensoren. wxPropView de mogelijkheid geïntroduceerd nieuwe sensor een significant beter beeld zelfs om met simpele functies zoals de bit-shift en zonder extra IR flash of filtering. De volgende Conclusie clip van het beeldvlak in te stellen. Dit kan screenshots tonen de bestuurder AOI in beeld, Een belangrijke doorbraak in machine vi- worden vergeleken met een selectieve digi- met behulp van dubbele-bit shift (= 12dB gain sion toepassingen is bereikt, door het ge- tale vermenigvuldiger van 6dB. Verschuiving lokale en clippen op de foto A en de 3-bit shift bruik van Sony's nieuwe CMOS global shutter van één bit naar links en clipped (dus de witte op de foto B). Natuurlijk heeft dit beeld een imager IMX174 in MATRIX VISION's nieuwe motorkap blijft wit) en een digitale zoom in beperkte resolutie, maar de ruis is opvallend camera op de nummerplaat, toont dat het helder en laag. Opnieuw deze resultaten zijn bereikt zon- mvBlueFOX3-2024. De introductie van deze der extra belichting, wat meestal in verkeers- nieuwe camera, met de overwinning op toezichthouden applicaties wel toepast wordt. beperken van het art-effect, beperkt zich niet Als alternatieve werkwijze en overdragen van alleen tot verkeer toezichthoudende toepas- de beelden in 12 bit, is het mogelijk om het singen. Vele uitdagende Vison applicaties dynamisch bereik van het beeld te compri- kunnen nu met deze camera simpel opgelost meren in de camera met behulp van preci- worden. mvBlueCOUGAR-XD104d en de sie-LUT-gebaseerde GAMMA voorbewerking. Visiontrends 025 BEELDVERWERKING EN DRAAGBARE ELEKTRONICA FUNDAMENT Airbus bouwt fabriek van de toekomst ÉÉN VAN DE HOOFDSPREKERS TIJDENS NIWEEK 2014 WAS BERNARD DUPRIEU, HOOFD PRODUCTIETECHNOLOGIE BIJ AIRBUS. HIJ GING IN OP DE VISIE VAN AIRBUS VOOR DE 'FACTORY OF THE FUTURE', MET EEN AANTAL GEDACHTEN DAARACHTER. HIERIN SPEELT HET GEBRUIK VAN BEELDOPNAME EN BEELDVERWERKING IN DRAAGBARE APPARATUUR EEN SLEUTELROL. 026 Beeldverwerking Achtergrond Ter illustratie geeft Duprieu aan dat een romp- vanuit bestaande door Airbus opgebouwde Nu de huidige wereldwijde concurrentie alleen deel van een vliegtuig in het huidige pro- bibliotheken, en open-source algoritmen om maar toeneemt, moet de Europese luchtvaart- ductieproces bijna 400.000 punten bevat die de ontwikkelde concepten snel te valideren.” industrie op zoek naar innovatieve mogelijk- vastgezet moeten worden met behulp van De flexibiliteit die de grafische programmering heden om de productie te verbeteren. Denk ruim 1100 gereedschappen, zoals klinkgereed- NI LabVIEW biedt in combinatie met het Linux hierbij aan bijvoorbeeld de integratie van schappen en momentsleutels. De operator Real-Time OS en toepassing van third-party bi- adaptieve en intelligente productietools. Daar- dient nauwkeurig iedere stap te volgen om de bliotheken, bieden het juiste abstractieniveau naast wordt gekeken naar de zogenoemde juiste afregelingen met het adequate gereed- voor ontwikkeling op het embedded platform mens georiënteerde productie waarbij een schap uit te voeren. Dit handmatige proces van NI. De code die eerder op de CompactRIO medewerker in de productielijn wordt geïn- betekent dat menselijk falen een aanzienlijk is ontwikkeld, kan nu direct op de NI SOM wor- tegreerd. Als voorbeeld geldt Airbus; dat ge- risico vormt. “Dit is essentieel als men bedenkt den hergebruikt. Sébastien Boria, R&D mechat- avanceerde technieken inzet in haar ‘fabriek dat een ontdekte fout in een later stadium ronica technologieleider bij Airbus legt uit: “We van de toekomst’ om sneller vliegtuigen te honderdduizenden euro’s kan kosten om de evalueerden een aantal SOM’s en single-board kunnen leveren dan de huidige 55 vliegtuigen fout te herstellen.” Airbus ontwikkelde hier- computers (SBC’s) en het blijkt dat een vergelij- per maand. voor intelligent gereedschap dat met behulp king met de platform-gebaseerde benadering van beeldverwerking begrijpt welke actie de en de hardware/software integratie van NI operator moet gaan nemen. De betreffende niet mogelijk is. Onze schatting is dat wij met De vliegtuigindustrie is één van de meest handeling wordt gecontroleerd, gemonitord en behulp van de NI SOM nog maar een tiende veeleisende sectoren. Kwaliteitsborging, pro- het resultaat wordt in een centrale databank van de tijd benodigen in vergelijking met de cesbeheersing en ketenaansprakelijkheid zijn opgeslagen. Zelfs de juiste momentinstelling tijd die wij kwijt zijn met de alternatieve mo- standaard, maar arbeidsintensief, omdat het wordt automatisch geregeld. Het boorgereed- gelijkheden. Deze productiviteitswinst komt meeste werk nog steeds handmatig wordt schap is een voorbeeld van een ‘smart tool’ met name door NI’s open NI Linux Real-Time uitgevoerd. De ‘fabriek van de toekomst’ is waar de operator een bril met camera draagt OS en de breed inzetbare LabVIEW software. derhalve een onderzoeksproject om nieuwe en omgevingsfactoren met behulp van beel- Deze software-ondersteuning voor de NI SOM technieken te implementeren om de uitdagin- dalgoritmen worden verwerkt. Vervolgens betekent dat wij ons volledig kunnen richten gen in productiviteit en kwaliteit aan te gaan. worden de bewerkingscondities van de boor op de belangrijke kenmerken van ons systeem, Duprieu: “Het vereist innovatief denken en voor elke materiaallaag opgewaardeerd en waaronder beeldverwerking op FPGA’s.” buiten de paden lopende benaderingen met wordt de boordiepte gemonitord. De software centrale thema’s als gedistribueerde en on- houdt de resultaten van de boring op die be- Tot slot derling verbonden systemen en sensoren, de treffende locatie bij in een centrale database De fabriek van de toekomst bij Airbus is ge- zogenoemde cyber-fysische systemen waarin en voert automatische controles en kalibraties baseerd op een zich uitdijend onderzoek voor grote hoeveelheden gegevens en data-analy- uit. de lange termijn, en is als technologieproject Cyber-fysische systemen ses resulteren in een intelligentere productie cruciaal voor het kunnen blijven concurreren om mens en machine binnen dezelfde fysieke Basisplatform omgeving te laten functioneren.” Airbus heeft voor de nieuwe System-on-Modu- productieproces. Het snel kunnen ontwikkelen le (SOM) van National Instruments gekozen, als van productiefaciliteiten is essentieel in het embedded basisplatform voor alle intelligente gebruik en de toepassing van nieuwe technie- De fabriek van de toekomst betekent voor Air- tools omdat het beschikt over een standaard ken, van de eerste conceptuele ontwikkelingen bus onder andere de inzet van een modulair architectuur en een geraamte biedt om het tot aan de werkelijke realisatie. “Dit initiatief is technologieplatform gebaseerd op commerci- ontwikkelproces van ontwerp tot prototype tot de afgelopen jaren zorgvuldig gepland en met eel verkrijgbare technologie. Zo zijn intelligen- product te versnellen. “Voordat het zover was, behulp van NI technologie zijn we in staat om te tools bijvoorbeeld één van de belangrijkste is gewerkt aan een prototype dat gebaseerd deze ontwikkeling te versnellen en onze visie componenten om de efficiëntie te verbeteren. was op een NI CompactRIO controller, waar- op de toekomst te realiseren”, onderstreept mee het mogelijk werd om code te integreren Duprieu ter afsluiting. Fabriek van de toekomst Waarborg kwaliteit op basis van veranderende inzichten in het Het bouwen van een vliegtuig vergt tienduizenden operatorstappen om kwaliteitscontroles te waarborgen. De Airbus Technology Store is een platform van ontwikkeltools voor toekomstige slimme gereedschappen in haar fabrieken. Beeldverwerking 027 10X SNELLERE INSPECTIE VAN VERPAKKINGEN De kracht van vormherkenning DE HOGE VERWACHTINGEN VAN CONSUMENTEN MET BETREKKING TOT DE INFORMATIE OVER LEVENSMIDDELEN, FARMACEUTISCHE PRODUCTEN EN NON-FOOD-PRODUCTEN, ALSMEDE NIEUWE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN, LEIDEN ERTOE DAT PRODUCENTEN EEN GROEIENDE BEHOEFTE HEBBEN AAN INSPECTIEOPLOSSINGEN DIE CONTROLEREN OF DEZE INFORMATIE JUIST IS AANGEBRACHT. BEHALVE EINDINSPECTIES VOEREN DEZE PRODUCENTEN IN TOENEMENDE MATE IN-LINE INSPECTIES UIT OP KRITISCHE PUNTEN IN DE BETREFFENDE VERWERKINGSSTAPPEN. Beeldverwerking voor zeer snelle verpak- De toenemende kostendruk op het productie- sparse’-functies, variaties absorberende sjablo- kingsprocessen houdt vaak een compromis proces leidt echter tot hogere verwerkings- nen etc.) en supersnelle parallelle hardware- in tussen snelheid en precisie snelheden. Voor veel inspectiesystemen be- architectuur, kan de nieuwe Omron FH-serie De inspectie van uiterlijke verpakkingsken- tekent dit een enorme uitdaging als het gaat optische inspectiesystemen detectiesnelheden merken en de gedrukte informatie op etiket- om een nauwkeurige detectie van objecten en bereiken die ruim 10x hoger zijn dan die van ten en verpakking vervult een centrale rol in mogelijk speciale gevallen met variabele om- conventionele inspectiesystemen. In vergelij- het proces. Het zijn juist deze elementen die de gevingscondities. De benodigde rekenkracht is king met vorige algoritmen detecteert de FH consumenten meteen opvallen en die meestal vaak groot en wordt gezien als een beperken- 100x sneller en neemt tegelijkertijd de detec- de doorslag geven bij hun aankoopbeslissing. de factor voor de verwerkingssnelheid. tiekwaliteit toe. Er kunnen zelfs juridische consequenties aan Door het gebruik van nieuwe beeldverwer- verbonden zijn. kingsalgoritmen (bijvoorbeeld ‘edge-based ‘Sparse-edge’-detectiealgoritme lost problemen met vorige beeldverwerkingsalgoritmen op Sinds de jaren tachtig is er elk decennium weer een nieuwe doorbraak geweest in de beeldverwerkingsalgoritmen voor objectdetectie. In de jaren tachtig maakten op binaire beelden gebaseerde algoritmen een relatief snelle objectdetectie mogelijk. Dit snelle algoritme werd aangepast aan de zeer beperkte beschikbare rekenkracht, maar bleek gevoelig voor lawaai, veranderende verlichtingsomstandigheden, schaduweffecten, laag contrast en andere omstandigheden. Tegen 1990 nam de snelheid van de hardware 028 Beeldverwerking Rubriek in hoog tempo toe, waardoor een accuratere leden werd een verbetering van het originele makkelijk om het beeld te verbeteren, zelfs analyse van de grijsschaalwaarden van het beeld voor verwerking door inspectiesystemen voor niet-ervaren gebruikers. De software ge- beeld kon worden gemaakt en tegelijkertijd vaak proefondervindelijk beoordeeld, of op bruikt een intelligente benadering die de voor het aantal problemen in verband met een laag basis van jarenlang opgebouwde ervaring. Het het beeld relevante factoren samenbrengt en contrasteffect kon worden gereduceerd. nieuwe visualisatie- en beeldoptimalisatiecon- zodanig aan de gebruiker presenteert, dat in- Na 2000 brachten ‘edge-based’-algoritmen cept van de Shape Search III-software in het tuïtieve optimalisatie mogelijk is. verbeteringen tot stand met betrekking tot FH-inspectiesysteem van Omron maakt het ge- veranderende verlichtingsomstandigheden en schaduweffecten, hoewel deze algoritmen nog steeds hun nadelen hadden wanneer het ging om wazige beelden en lage contrasten. De nieuwe ‘sparse edge’-detectiealgoritmen gebruiken en reduceren deze informatie tot duidelijk identificeerbare en representatieve punten. Hierdoor wordt de kans op fouten uitgesloten en tegelijkertijd wordt de verwerkingssnelheid sterk verbeterd. Variatie-absorberende methode vergroot stabiliteit en snelheid door variatieprog nose Bij conventionele inspectiesystemen kunnen kleine afwijkingen in de positie van objecten, bijvoorbeeld als gevolg van trillingen in de transportband, een foutloze of snelle verwerking van de beeldinformatie belemmeren. Eventuele softwareaanpassingen om deze fouten te compenseren, kunnen de rekenkracht en daardoor ook de verwerkingssnelheid sterk verminderen. De oplossing voor dit probleem ligt dan meestal in het vinden van een compromis tussen betrouwbaarheid en snelheid. De nieuwe variatie-absorberende methode (waarvoor octrooi is aangevraagd) voorspelt mogelijke variaties op representatieve punten van de op de band gevolgde objecten. Deze variaties worden samengevat via een intelligent clusterproces. Een analyse van deze clusters reduceert detectiefouten, terwijl de verwerkingssnelheid hoog blijft door het lage geheugengebruik. Dit zorgt voor supersnelle beeldverwerking met een tien keer grotere precisie (bijvoorbeeld door vergelijking van de gemiddelde kwadratische fout). Slimme visualisatiemethode maakt intuïtieve beeldoptimalisatie zelfs voor onervaren gebruikers mogelijk De criteria om een duidelijk en stabiel objectbeeld te krijgen en dat met optimale eenvoud te verwerken, zijn uiterst complex. In het ver- Beeldverwerking 029 KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN Een blik in de kristallen bol DE TOEKOMST VAN VISION IS ROOSKLEURIG. OOK HET BELGISCHE PHAER MERKT DAT IN DE TOENEMENDE VRAAG NAAR FLEXIBELE AUTOMATISERING, VISION STEEDS VAKER ALS ENABLER WORDT GEKOZEN. WEL GROEIT OOK DE VRAAG NAAR EXPERTISE. NAGENOEG PLUG & PLAY EEN ROBUUST SYSTEEM OPLEVEREN KAN WEL, MAAR HET VEREIST KENNIS VAN ZAKEN. KENNIS OVER VISION EN KENNIS OVER EEN SLIMME AANPAK. Phaer heeft een bewogen jaar achter de rug. heid, open manier van zaken doen en sterke om hiertoe geregeld in de spreekwoordelijke Nauwelijks bijgekomen van een succesvolle focus op 3D-vision belangrijk om met Phaer in kristallen bol te kijken. “Een evenement als de Vision Expert Day – een drukbezochte dag zee te gaan.” Vision Expert Day organiseren we niet alleen waarop 150 partners en klanten van Phaer om mensen de laatste stand der techniek te gezamenlijk de ‘state of the art’ presente- Kristallen bol ren – verwerft het bedrijf begin dit jaar een Wil je een robuust visionsysteem bouwen, dan menbrengen van vooruitdenkende, invloedrij- exclusief distributeurschap in de Benelux van moet je de afzonderlijke componenten goed ke scherpe geesten die met elkaar in conclaaf camerabouwer iDS. Volgens Koenraad Van de op elkaar afstemmen. Het alom bekende ver- gaan over wat de toekomst brengt. Het stelt Veere, zaakvoerder van Phaer word je dit niet haal van de zwakste schakel betekent ook dat ons in staat beter te snappen wat op ons af zomaar. “Een bedrijf als iDS verwacht van haar een visionleverancier naast visonkennis, ook komt en daardoor betere keuzes te maken. Het distributeurs een eigentijdse aanpak. Naast zijn visionaanbod tot in detail moet doorgron- vandaag maken van de juiste keuzes voor een kennis van zaken was onze lokale aanwezig- den. Van de Veere is van mening dat het helpt succesvol resultaat in de toekomst, dat is ons tonen. Een belangrijke component is het sa- specialisme en daarin ligt onze toegevoegde Ensenso 3D-camera gebaseerd op stereovision met patroonprojectie. waarde.” Voorsprong door innovatie Een van de gevleugelde Phaer uitspraken is ‘Don’t buy smart, be smart’. Voor wie de kristallen bol goed gebruikt, liggen er namelijk grote kansen voor de visiongebruiker. Van de Veere: “Wie de juiste keuzes maakt heeft met vision de mogelijkheid zich echt te onderscheiden met state-of-the-art oplossingen. Natuurlijk gaat het daarbij om de prestaties en robuustheid van het visionsysteem, maar ook 030 Visiontrends Rubriek Na de hype zet 3D-vision dan toch door. Ook steeds vaker in combinatie met een robot. om zaken als maakbaarheid, schaalbaarheid en flexibiliteit. Door als een ware chef precies de goede ingrediënten precies goed te gebruiken en te bereiden, kunnen de meest fantastische gerechten op de visiontafel getoverd worden. En dat ook nog eens in korte tijd tegen een schappelijke prijs.” Prijsdruk Die schappelijke prijs heeft onder andere te maken met de druk die er momenteel vanuit enkele grote marktpartijen ontstaat. Van de Veere: “Het is een beetje raar, want hoewel vision nog een echte groeimarkt is, is er nu al len. Het was per slot van rekening het jaar van maar vermijd de ‘goedkoop is duurkoop’ val- sprake van prijserosie. Er zijn fabrikanten die VISION 2014. Van de Veere ziet hier niet echt kuilen. Het uitvallen van het visionsysteem bang zijn dat het met vision net zo gaat lopen grote verassingen ten opzichte van het vorige kost veel meer dan een paar procent op een als met de computermarkt en vision binnen- jaar, alleen het doorzetten van ingeslagen we- component. Kom je hier zelf niet uit, dan zijn er kort overal als water uit de kraan komt. Hoe- gen. “Natuurlijk winnen sensoren nog steeds genoeg experts die je hierbij kunnen helpen. zeer ik vision ook een warm hart toedraag ben aan snelheid en resolutie. Het is een trend die Maar daar gebruik van!” ik hier sceptisch. Maar de prijsdruk vanuit die al vele jaren aan de gang is. En met de toene- Kijk voor een korte impressie van de kaatste grote partijen biedt ook kansen. Op technolo- mende prestaties zie je dat CMOS toch echt wel kristallen-bol-bijeenkomst (VED 2013) op: het gisch gebied leidende bedrijven als e2v komen de CCD sensor aan het vervangen is. Verder zie Youtube-kanaal van Koenraad Van de Veere. als antwoord op de prijserosie met zeer hoog- je dat 3D-vision nu echt wel aan het doorzet- Ook kunnen de langere interviews en presen- waardige, maar wel wat uitgeklede versies van ten is. Het is mede hieraan te danken dat de taties worden opgevraagd via [email protected] hun CMOS-camera’s, de UNiiQA+ bijvoorbeeld, op zich wat moeilijkere materie nu in ‘out of die echt heel veel waar voor hun geld bieden. the box’ vormen verschijnt die 3D bereikbaar- De UNiiQA+ van e2v. Een hoog- Tegelijkertijd staan al tal van nieuwe partijen der maken voor een groter publiek, ook als het waardige CMOS-lijnscanner op waardoor het aanbod de vraag overstijgt. robuust moet zijn. De Ensenso is hiervan een voor een kleinere prijs. Een buyers market dus met mooie kansen voor mooi voorbeeld. Verder breekt USB 3.0 verder de gebruiker. Maar ook voor de reseller. Voor door en valt het me op dat dit ook geldt voor ons biedt het namelijk ook een uitgelezen kans CoaxPress, waarvoor ook vanuit het high-end om ons te onderscheiden als expert. Met dat deel van de markt steeds meer interesse komt. ongelofelijke aanbod van lenzen en camera’s is er immers veel behoefte aan gedegen kennis Advies 2015 en een goedwerkende kristallen bol.” De echt laatste wijze woorden van 2015 wijdt TechTrends Tot slot wat technologische trends die opval- Van de Veere aan de kern. “2015 zal een jaar worden waar meer performance voor minder geld beschikbaar komt. Maak er gebruik van, Visiontrends 031 ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM Is Uw robot al geautomatiseerd? HOEWEL DE UITSPRAAK ‘INDUSTRIËLE ROBOTS ZIJN DOMME DINGEN’ ENIGSZINS GENUANCEERD KAN WORDEN, RAAKT HET WEL DE ESSENTIE, NAMELIJK DE MOEILIJKHEIDSGRAAD IN DE PRAKTIJK VAN HET IN BEDRIJF NEMEN VAN ZO'N DING. VEELAL GESCHIEDT E.E.A. ALS TIJDROVENDE STAP-VOOR-STAP, PUNT-VOOR-PUNT ‘TEACHING’ EN DAN MAAR HOPEN DAT ER NIETS VERANDERT AAN HET PROCES. ROBOTS DIE ZELF UITZOEKEN WAT TE DOEN, IS DE SLEUTEL TOT SUCCESVOL AUTOMATISEREN. Flexibele Productie Automatisering kwam naar voren dat het traject van aanvraag mische crisis. Zijn ogenschijnlijke paradoxale voor automatisering tot het feitelijk draaien conclusie dat je met het accent op productie Op 2 december jl. heeft het Mikrocentrum van een robot typisch 18 maanden in beslag automatisering flexibeler bent dan een bedrijf i.c.m. Teqnow en Roboned de themadag 'Flexi- zou nemen. Knelpunten zijn voornamelijk het dat groot inzet op een flexibele arbeidsschil bele Productie Automatisering' georganiseerd. niet flexibel aan te passen c.q. verplaatsen van gaf aanleiding tot een belangrijke voorwaarde Hierin kwam o.a. het ‘factory-in-a-day’ con- componenten en de veiligheid. Het hek als ont- voor effectief automatiseren: de wijze waarop cept van de TU Delft aan bod. Bij de presentatie wikkelingsbarrière. Door gebruik te maken van geautomatiseerd wordt is doorslaggevend. Au- 'soft robots', dat zijn geen pluche robots maar tomatiseer niet om de mensen weg te saneren, robots die op lagere snelheid en met minder maar automatiseer om de mensen effectiever kracht werken, i.c.m. camera's die de directe te laten produceren! Zie hier een economisch werkomgeving van de robot monitoren, kan argument tegen het gehate 'de robots zullen men de veiligheidsbarrière, het hek, wegla- onze banen stelen'. ten. Het systeem is flexibel aan te passen door gebruik te maken van 'standaard' component Succes in de praktijk gebaseerde software. Men ruilt simpelweg het De themadag werd afgesloten met een prak- ene blokje voor het andere. Aldus de TU Delft tijk case, een duo presentatie van Eddie bij monde van dhr. Dr. ir. Martijn Wisse. Mennen van de firma Yaskawa en Frank Land- Bedrijfseconomisch verantwoord 032 Visiontrends Rubriek huis van de firma ALMI Machinefabriek BV. De product showcase van beide heren vrolijk Dhr. Paul Mencke FA/FB van Govers Accoun- negerend, viel me iets op. Het succes van de, tants / Adviseurs schetste een mooi beeld inmiddels bij iedereen welbekende, melkro- vanuit bedrijfseconomisch oogpunt over hoe bot. Het succes van dit product is, naar mijn productie automatisering, productie bedrijven mening, te danken aan het feit dat het iets rendabel houden, zelfs tijdens een econo- van A tot Z automatiseert, en niet slechts een stapje. Vision en robotica die in harmonie een en een camera die zichzelf kalibreren, indien is voor het concept 'de robot bepaalt zelf wel volledig proces automatiseren en zodoende nodig. Een robot die zelf in staat is te bepa- waar hij/zij naar toe gaat'. daadwerkelijk geld opleveren. Dit in tegen len waar het pak punt, dan wel afleg positie is, stelling tot het alom gehoorde 'maar U kunt nu dankzij een camera systeem en net even wat Conclusie een uurtje langer doorwerken dankzij de ro- slimmere software. Dat is ook de crux achter In onze visie bestaat de toekomst uit robots, bot, dus U verdient de aanschaf zo in no-time 'bin picking'. Robot/camera die zelf uitzoekt op natuurlijke wijze uitgerust met een camera terug'. Yeah, right! waar heen te gaan. En nee, een robot pro- systeem, die zelf coördinaten bepaalt en sug- grammeren d.m.v. een veredelde joystick aan gesties doet van mogelijke handelingen. De de tool flange telt niet. operator dient enkel nog aan te geven welke Een mooi voorbeeld van hoe vision en robotica daadwerkelijk nuttig zijn, staat omschreven in handeling hij wel of niet wenst. Program- het artikel 'Binpicken van smeedstukken, mis- RaPiDo sie volbracht' uit de Vision & Robotics van no- De KU Leuven heeft binnen het IWT-Tetra innovatieve fabrieksrobot? Wellicht dat er vember jl. Ook hier geldt weer: volledig proces project het RaPiDo geïnitieerd, vision guided iets moois uit de computer vision hoek komt geautomatiseerd, niet alleen een deel. Wie het Random Picking for inDustrial robots. Hierbij rollen.... artikel goed leest, leest dat 'Programmering worden industriële robots uitgerust met visie is niet nodig en het invoeren van simpele pa- sensoren die het grijpen van objecten toela- Max van Rooij rameters volstaat. Ook het kalibreren van het ten, waarvan van te voren de exacte positie en van Rooij Electronics Design & Software systeem gebeurt volledig automatisch'. Dit oriëntatie niet exact bekend is. Als deelnemer Engineering brengt ons bij de titel van dit stuk. Een robot zijn wij verheugd dat ook in België, aandacht meert U nog alles stap-voor-stap met Uw hoog Visiontrends 033 NIEUWE EJECTORTECHNOLOGIE KRIJGT ECO-NOZZLE Energie besparen met vacuümgeneratoren VACUÜMSPECIALIST SCHMALZ PRESENTEERT DE NIEUWE LIJN VAN COMPACTEJECTOREN TYPE SCPS/ SCPSI, UITGERUST MET DE NIEUWE ECO-NOZZLE TECHNOLOGIE. DEZE ENERGIEBESPARENDE VACUÜMGENERATOREN ZIJN UITERMATE GESCHIKT VOOR EEN GROOT AANTAL HOOG-DYNAMISCHE HANDLING PROCESSEN. 034 Vacuümtrends Met de Eco-nozzle technologie heeft Schmalz De ecoPump SEP is in drie inbouwdiameters te de efficiëntie van het energiegebruik opnieuw verkrijgen: 7, 13 en 22 mm, met verschillende geoptimaliseerd. Het persluchtverbruik is prestatieniveaus en 2 karakteristieken: een dankzij het gebruik van de Eco-nozzle met wel 'High-Flow' variant (HF) welke zeer geschikt is 15% verminderd. Gelijktijdig kon Schmalz het voor poreuze producten, als ook een 'High-Va- zuigvermogen met 15% verhogen. Hierdoor cuum' variant (HV) voor luchtdichte producten kunnen naast luchtdichte producten ook licht zoals bijvoorbeeld ampullen of blisterverpak- poreuze producten zoals karton beter en veili- kingen. Via een overzichtelijk schema kan de ger gehandeld worden. passende ejector bepaald worden, afhankelijk Specifiek voor luchtdichte producten heeft van werkstuk, afstand tot de ejector en beno- Schmalz de Compact-ejectoren hiermee ook digde zuigcapaciteit. verbeterd: de evacuatietijd om tot -600 mbar te komen en daarmee direct samenhangend De integratie van de ecoPump SEP is eenvou- de snelheid van het automatiseringsproces, dig en plaatsbesparend omdat hij exact daar wordt 10 procent korter! gemonteerd kan worden waar het vacuüm nodig is in de machine. Alleen een enkele De nieuwe Compactejectoren SCPS/SCPSi persluchtleiding is nodig: de zuigleiding ver- hebben niet alleen een lager eigen energie- valt. Voor inbouw van de ejector direct aan de verbruik. Ze dragen door de geïntegreerde zuignap levert Schmalz een passende behui- energie- en procescontrole ook bij aan een zing SFE die gelijktijdig ook als houder voor stabieler werkproces. Alle hiervoor relevante de zuignap dient. Ook kan de ecoPump SEP procesdata wordt bijgehouden. Via de be- direct in een boorgat van een machineonder- schikbare I/O-Link-Master is een bi-directione- deel gestoken worden. De boorgatvorm is zeer le communicatie met verschillende veldbus- eenvoudig te reproduceren. Hierdoor is de mo- systemen mogelijk. Dit heeft duidelijke voor- dule eenvoudig in bestaande constructies te delen voor de gebruiker: hij kan op afstand het integreren. Uitbouw, demontage en reiniging proces lezen en bewaken. Op afstand kan het van de ecoPump SEP zijn mogelijk zonder enig proces daarmee geanalyseerd en geoptimali- gereedschap. seerd worden. Snel is duidelijk of het systeem efficiënt loopt en of er bijregeling of service Kijk voor meer informatie op nodig is. www.schmalz.com Schmalz biedt de energie-efficiënte ejectormodule van de compactejectoren ook separaat aan onder de naam ecoPump SEP. Hiermee verbreedt zich het toepassingsgebied nog verder: de compacte ecoPump SEP is het ideale systeemcomponent voor decentrale vacuümopwekking, voor bijvoorbeeld in doosopzet applicaties. Omdat deze component direct bij de zuignap ingebouwd kan worden zijn de performanceverliezen minimaal, en dat bij ultra korte cyclustijden. Door haar grote werkbereik van -250 tot -850 mbar kunnen allerlei werkstukken eenvoudig, snel en veilig gehandeld worden. Zelfs minder stabiele kartonnen verpakkingen of zakken bijvoorbeeld kunnen door een hoog lek-compensatie proces met een hoge graad van zekerheid verwerkt worden. Ook de distributie van vacuüm in verschillende gescheiden vacuüm-zones kan met de ecoPump SEP op een plaatsbesparende wijze worden gerealiseerd. Vacuümtrends 035 VEILIG HAND IN HAND SAMENWERKEN MET ROBOTS Tijd voor nieuwe definities SINDS DE OPRICHTING IN 1982 PROMOOT STÄUBLI ROBOTICS ONVERMOEIBAAR DE SAMENWERKING TUSSEN ‘MENS EN MACHINE’. ZIJ HET DOOR ROBOTS MOEILIJKE OF GEVAARLIJKE TAKEN TE LATEN UITVOEREN ZODAT UW OPERATOREN DIT NIET HOEVEN TE DOEN OF DOOR DE DAGELIJKSE SERVICE DIE STÄUBLI MEDEWERKERS BIEDEN ZODAT U HET MAXIMUM HAALT UIT UW INVESTERING. DEZE SAMENWERKING ZIT ZODANIG IN ONZE GENEN DAT 'MAN & MACHINE' EEN OFFICIEEL MERK GEWORDEN IS VAN STÄUBLI ROBOTICS. 036 De huidige ontwikkelingen in de TX2 robotse- procedure niet onmiddellijk moet ingescha- rie en bijhorende CS9 controller geven duide- keld worden waardoor er dus geen tijdrovende lijk onze visie weer om vooruit te gaan met heropstart nodig is. ‘cobotics’ of ‘collaborative robotics’ oplossingen ontworpen om de operatoren bij te staan Safe Stop bij moeilijke taken. Dankzij onze innovatieve, Als de operator te dichtbij komt, wordt de Safe duurzame en verantwoordelijke oplossingen Stop functie geactiveerd: de robot vertraagt en een team van experten die constant stre- tot stilstand. In dit geval worden alle vitale ven naar excellentie, zullen Stäubli robots en functies van de robot behouden zodat hij di- operatoren ‘hand in hand’ kunnen samenwer- rect terug kan werken zonder heropstart als ken in een veilige omgeving zonder fysieke de operator het werkgebied heeft verlaten. barrières. Dankzij de Safe Speed en Safe Stop functies Redefining performance De nieuwe TX2 robotserie wordt de opvolger van de huidige TX serie en herdefinieert het kan de robot werken zonder hekwerk wat resulteert in een kleinere investering maar toch bijkomende veiligheid voor de operator. gerust met state-of-the-art technologie en Safe Zone en Safe Tool: hogere output in kleinere ruimte ontworpen om de perfecte balans te maken Complexe en dure tools aan de pols zijn kwets- tussen snelheid, stijfheid, omvang en werk- bare sleutelelementen in een robotcel. Dank- bereik. Ze wegen minder en zijn daardoor dy- zij de Safe Tool en Safe Zone functies kan een namischer en efficiënter. Dankzij de gesloten gebied aan het einde van de pols precies ge- structuur – een innovatie die meer dan 20 jaar definieerd en continu gecontroleerd worden. geleden werd geïntroduceerd door Stäubli – Als een obstakel gedetecteerd wordt binnen kunnen de robots ingezet worden in om het de afgelijnde veiligheidszone, stopt de robot even welke omgeving. Ze beschikken tevens automatisch. Schade aan dure handlingssyste- over een aantal unieke kenmerken (connec- men of procesuitrusting is hierdoor onmoge- tor onderaan, 20mb overdruk kit, specifieke lijk. Deze veiligheidsfuncties en de afwezig- oppervlaktebehandeling) aangepast aan de heid van fysieke afsluitingen resulteren in een diverse noden van de industrieën. beslissend voordeel: robotcellen met een klei- concept ‘performance’ over alle lijnen. Uit- Redefining safety nere voetafdruk. De operator kan de output per vierkante meter productiegebied drastisch Met de TX2 robotserie en de CS9 controller her- verhogen. Dergelijke evolutie is noodzakelijk definieert Stäubli tevens het concept ‘safety’ om competitief te blijven! en creëert hiermee een nieuwe dimensie in Functies zoals Safe Speed, Safe Stop en Safe Redefining robot control & user interface Zone luiden een nieuw robottijdperk in. Dank- De nieuwe CS9 controller biedt maximale toe- zij deze geïntegreerde veiligheidsfuncties is gankelijkheid (kleiner en lichter), minimaal er meer interactie mogelijk tussen robots en onderhoud, snellere integratie dankzij de 19 operatoren terwijl de bescherming van uw inch rack mount uitvoering en is eenvoudig personeel, productie en investering gegaran- te verbinden met de gebruikersomgeving. De deerd blijft. Hekwerk of andere afsluitingsme- nieuwe geïntegreerde veiligheidsfuncties zijn chanismes zullen niet langer nodig zijn. TÜV gecertificeerd tot SIL3-PlLe. De CS9 zal de de samenwerking tussen ‘Man & Machine’. Safe Speed volledige Stäubli TX2 serie sturen. De nieuwe SP2 teach pendant wordt voorzien De robot gebruikt externe sensoren om te van een intuitief tablet-like touch-screen die detecteren wanneer een persoon het werk- configureerbaar is volgens de wensen van de gebied binnen komt en reduceert automatisch gebruiker en waardoor de interactie tussen de snelheid tot een veilig niveau. Het grote operator en robot nog zal verbeteren. voordeel is dat de robot kan blijven functioneren aan lage snelheid en dat de noodstop Robottrends 037 FOUT-POSITIEVE BEOORDELINGEN VAN 10 NAAR 3 PROCENT 3D-analyse voorkomt onterechte afkeur DE INSPECTIE VAN KLEINE COMPONENTEN MET VERSCHILLENDE OPPERVLAKTE-EIGENSCHAPPEN STELT HOGE EISEN AAN DE GEBRUIKTE TESTMETHODE. DE DUITSE MACHINEFABRIKANT ZORN MASCHINENBAU REALISEERDE EEN INSPECTIESYSTEEM MET TREVISTA IMAGING TECHNOLOGIE DAT FOUTEN BETROUWBAAR KAN DETECTEREN, ZELFS OP COMPLEXE OBJECTEN. DOOR TOEPASSING VAN 3D-TECHNOLOGIE IS DE ONTERECHTE AFKEUR ZELFS BIJ GROTE COMPLEXITEIT BEPERKT TOT MINDER DAN 2 PROCENT. ZORN BEWIJST DE MEERWAARDE VAN 3D-TECHNOLOGIE TEN OPZICHTE VAN CONVENTIONELE OPLOSSINGEN. 038 Zorn’s product is een intelligente oplossing glansvrij 2D beeld dat kan worden gebruikt het beoordeelde object. Dit maakt het moge- voor complexe oppervlakken. Het nieuwe in- om gebieden met oppervlakteverkleuringen lijk om de afvalvolumes op een laag niveau spectiesysteem wordt reeds toegepast in de te detecteren. te houden. Dat is mogelijk door de tolerantie- automotive industrie, bij de controle van klei- grens binnen het systeem aan te passen. Daar- ne en zeer kleine onderdelen in brandstofin- Gebruiksvriendelijke interface jectiepompen. "Afhankelijk van de aard van de De kunstmatige beeldreeks die op deze wijze keurd omdat ze niet voldoen aan specifieke voorgaande bewerking, kunnen proefstukken wordt gemaakt, wordt overgebracht naar het eisen, maar wordt tegelijk ook die grens niet te zeer uiteenlopende oppervlakte-eigenschap- imaging-systeem, waar het automatisch wordt strikt gehanteerd. "Specialistische expertise en pen hebben", legt Jörg Schmitz van STEMMER geëvalueerd. De algoritme-gebaseerde be- praktijkervaring bij fabrikanten dienen hierbij IMAGING uit. "Daarbij speelt bovendien het rekeningen worden uitgevoerd door de soft- een grote rol te spelen", vindt Jörg Schmitz van niveau van reflectie een grote rol, in het bij- ware platforms Sherlock van Teledyne DALSA STEMMER IMAGING. "Bij het zoeken naar de op- zonder bij metalen materialen. Sterke contras- en Common Vision Blox (CVB) van STEMMER timale systeemoplossing kunnen we een veel- ten tussen licht en donker of matte gebieden IMAGING. De imaging software wordt aan- heid van variabelen wijzigen en kunnen wij de maken het soms lastig om uitspraken te doen gestuurd door een gebruiksvriendelijke user impact van deze wijzigingen onder laboratori- over de werkelijke kwaliteit van het opper- interface van de systeemintegrator Xactools: umomstandigheden testen. Toch blijft de ex- vlak." Een krachtig imaging systeem moet "Dit maakt het ons mogelijk om complexe pertise van de gebruiker de doorslaggevende daarom in staat zijn om de oppervlaktestruc- technologie probleemloos te integreren in de factor in de succesvolle werking op termijn van tuur van een testobject te elimineren en zich bestaande systeemcontext", zegt Martin Zei- een systeem." "Vooral in de gespecialiseerde uitsluitend te richten op de zichtbaar maken her, CEO van Zorn Maschinenbau. Twee van machinebouw beschikken veel bedrijven over van de topologie. Zo moet het systeem werke- zijn recent gebouwde inspectiesystemen ge- tientallen jaren productie-ervaring", bevestigt lijk kritische defectgebieden in het materiaal bruiken Trevista imaging technologie. "De in- Zorn’s CEO Martin Zeiher. Niettemin zijn geau- duidelijk onderscheiden van niet-problema- spectieresultaten hebben ons snel overtuigd tomatiseerde testmethoden nog niet op grote tische variaties in helderheid en van eenvou- van de effectiviteit van 3D imaging. Op basis schaal ingevoerd. dige onzuiverheden. van de reliëfbeelden kunnen vormkenmer- Intelligente benadering bij worden niet-conforme componenten afge- ken met grote precisie worden gedetecteerd, De volgende stap in Trevista zelfs op gebogen, reflecterende of glanzend Systeem specialisten werken momenteel aan Zorn Machinebau vond voor dit vraagstuk een oppervlakken. Daardoor daalt het aantal fou- een Trevista variant met 4k-resolutie. "De ca- intelligente benadering in het Trevista imaging ten nog verder en beperken we de hoeveel- mera's voor zo’n systeem bestaan al, ze zul- system, dat door STEMMER IMAGING compleet heid onterechte afkeur en afval aanzienlijk." len alleen nog voor dit specifieke doel wor- is geleverd, inclusief lens, camera, software Zeiher’s mening wordt gedeeld door Thomas den opgezet”, voegt Jörg Schmitz (STEMMER en PC. Het Trevista systeem werkt met het Erb, CEO van Xactools: "Met een conventionele IMAGING) toe. Martin Zeiher ziet veelbeloven- gepatenteerde proces optische inspectie moeten wij doorgaans uit- de toepassingskansen voor deze geavanceerde dat de driedimensionale vorm van een object gaan van ongeveer tien procent onterechte Trevista varianten: "De technologische vooruit- bepaalt aan de hand van de verdeling van de afkeur. Praktische inspectie-ervaring toont aan gang zal telkens nieuwe normen overschrijden helderheid en van oppervlakte-schaduwen. dat dit aandeel met de Trevista methode kan in de automatisering van kwaliteitsborging. De centrale component van dit systeem is de worden teruggebracht tot 2 procent." Volgens Dat zal de concurrentiekracht van bedrijven in speciaal ontwikkelde LED dome verlichting. De Erb werkt het systeem snel en effectief. "De internationale markten blijvend verbeteren.” dome is een halfbolvormige koepel waarin het maakindustrie ziet dit als een effectief instru- licht egaal verstrooid wordt. De dome belicht ment om de efficiëntie van hun kwaliteitstests het object sequentieel uit vier richtingen; één verder te verbeteren." Shape-from-Shading camera maakt gelijktijdig beeldopnamen. Een sultaatbeelden tot vier synthetische beelden. Betrouwbare foutdetectie, minder afval Twee richtingsafhankelijke gradiëntbeelden 3D-technologie wordt in steeds nieuwe ge- tonen de oppervlakhelling in x-richting en in y- bieden toegepast voor automatische inspec- richting. Deze werkwijze is vooral geschikt om tie van voorwerpen. Tegelijkertijd wordt bij defecten te vinden met een bepaalde voor- moderne kwaliteitscontrole afgestapt van het keursrichting. Het derde beeld is een krom- lang beleden paradigma van ‘zero tolerance’ mingsbeeld en geeft de richtingsonafhan- voor fouten. kelijke oppervlaktestructuur weer, waardoor De aandacht richt zich steeds meer op het nauwkeurige informatie over de positie en maken van onderscheid tussen kritische en grootte van een defect kan worden geëxtra- niet-kritische defecten en op de betrouwbare poleerd. Het vierde beeldresultaat bestaat uit detectie van afwijkingen die werkelijk een ne- een textuurbeeld, dat overeenkomt met een gatief effect hebben op de functionaliteit van complex rekenalgoritme verwerkt deze re- 3D-vision 039 Valk Welding ondersteunt technisch onderwijs in Polen Ook het bedrijfsleven in Oost-Eu- Precisiebeurs breekt opnieuw records Polen en de grootste werkgever ropa ondervindt de nadelen van van de stad Wieluń. Met dit initi- een tekort aan jonge vakmen- atief wil Wielton zorgen dat het sen. Deels omdat de Poolse rege- personeelsbestand op de langere ring specifieke opleidingstaken termijn in stand kan worden ge- bij het bedrijfsleven neerlegt. De houden. Dankzij de langdurige Poolse trailerbouwer Wielton SA samenwerking tussen Wielton en heeft daarom het initiatief geno- de Tsjechische vestiging van Valk men het technisch onderwijs een Welding kon de opleiding wor- impuls te geven met de inrich- den uitgerust met een Valk ting van een aparte techniekklas Welding lasrobotinstallatie. Wiel- voor de opleiding van monteur-/ ton zelf investeerde EUR 60.000 machinebankwerker en robot- en Valk Welding in de revisie van operator. Valk Welding stelde een gebruikte lasrobotinstallatie. daarvoor een gereviseerde lasro- De techniek klas biedt plaats aan botinstallatie program- 24 leerlingen in de leeftijd van meersoftware beschikbaar. Af- veertien tot zestien jaar. In de gelopen herfst werd de nieuwe klas is ook een deel van een techniekklas officieel in gebruik Wielton oplegger geplaatst, als genomen in het Technisch Colle- onderdeel van het eigen lespro- ge in Wieluń, onder aanwezig- gramma. Alle leerlingen worden heid van de minister van onder- opgeleid binnen een modern be- De Precisiebeurs die op 12 en 13 Het vergroten van (internationale) wijs, en drijf met uitzicht op de best mo- november 2014 voor de 14e keer business kansen was een belang- genodigden. Wielton SA behoort gelijke carrièrepaden en stage- door Mikrocentrum in Veldhoven rijk onderdeel van de Precisie- tot de grootste trailerbouwers in programma’s bij bedrijven. werd georganiseerd heeft zijn po- beurs. Het netwerken, de persoon- sitie als belangrijkste vakbeurs lijke contacten en het delen van voor precisietechnologie opnieuw kennis zijn aanvullende drijfveren waar gemaakt. Met een record van dit in Europa unieke evene- aantal van 306 exposanten en ment. 3660 unieke bezoekers is de beurs Nieuw op de Precisiebeurs was dit groter dan ooit. Opmerkelijk was jaar het Original Equipment Manu- de groei in exposanten van buiten facturer (OEM) plein. Dit plein in de Nederland (nu 55), met een ver- opnieuw dubbeling in het aantal exposan- toonde hoe sterk het ecosysteem ten uit België en Engeland en 33% van toeleveranciers en OEMs in de groei van exposanten uit Duits- precisietechnologie is in Neder- land. Ruim 13% van de bezoekers land. Dertig exposanten presen- kwam uit het buitenland, even- teerden hun bijdragen als toeleve- eens een groei in vergelijking tot rancier vorig jaar. precisietechnologie zoals ASML, De Precisiebeurs is uitgegroeid tot Roth & Rau en Solaytec, die op hun hét jaarlijkse trefpunt voor ieder- beurt hun machines en mock ups een die actief is in precisietechno- toonden. logie en aanverwante gebieden Mikrocentrum organiseert de vol- zoals high tech precisiesystemen, gende editie van de Precisiebeurs engineering, op 18 en 19 november 2015. lokale en wethouders microbewerkingen, meetequipment, piëzo technologie, mechatronische systemen etc. 040 Nieuws vergrote aan OEMs Dommelhal in de Nederland ICT: ‘Actieagenda Smart Industry stap op weg naar Digital Delta’ De Actieagenda is door het Team Smart Industry op dinsdag 11 november Nederland heeft dankzij de goede digitale infrastructuur, kennisinfrastruc- aangeboden aan minister Kamp van Economische Zaken. In deze agenda tuur en hoog opgeleide beroepsbevolking een goede uitgangspositie om zijn acties opgenomen om kansen te verzilveren die de toepassing van de ICT-proeftuin van Europa te worden. Hiermee kan Nederland de eerste bijvoorbeeld robotica, sensortechnologie en 3D-printing biedt voor de echte digitale economie van Europa worden. Bart Hogendoorn, voorzitter maakindustrie. Nederland ICT stelt veel vertrouwen te hebben in de aan- Nederland ICT: “De Actieagenda Smart Industry is een uitdagend voorbeeld pak waarin sectoren nauw met elkaar samenwerken. Als lid van het Team voor andere sectoren om te volgen. ICT biedt kansen in alle sectoren van Smart Industry heeft de brancheorganisatie van de ICT-sector actief mee- onze economie.” De actieagenda gaat in op het verzilveren van bestaande gewerkt aan de actieagenda.Het Smart Industry initiatief sluit naadloos kennis, het versnellen in Fieldlabs en het versterken van het fundament. aan op de ambitie van Nederland de Digital Delta van Europa te maken. Daarbij komen R&D, skills, big data, software en cybersecurity aan bod. Nieuwe IDM240/260 handscanners Met de nieuwe IDM240 en op korte afstand moeten worden IDM260 heeft SICK nu een com- uitgelezen. De IDM240 komt uit- pleet portfolio handscanners. Of stekend tot zijn recht in kantoor, het nu gaat om 1D-, gestapelde point-of-sales- en klinische ana- lineaire of 2D-codes, de nieuwste lyseomgevingen. Voor de zwaar- scanners van SICK lezen ze alle- dere omstandigheden in de lo- maal - snel, betrouwbaar en ze- gistiek, in warehouses of in ker. Met hun compacte design en productieomgevingen is er de gewicht vanaf 150 gram zijn de IDM260 met een zeer robuuste nieuwe handscanners een ple- behuizing. In het testlab over- zier om mee te werken. leefde deze maar liefst zeventien keer een val van twee meter De handscanners zijn in twee re- op beton. 6 in één: De DIAS Drive 1000 solutieversies verkrijgbaar: de ‘standard range’ is voor stan- Een compacte servo drive uit de terne plug-in feedback modules daardcodes en lange leesafstan- DIAS Drive 1000 serie kan tot 6 mo- bieden flexibiliteit. De machinefa- den, de ‘high density’ voor codes toren aansturen. De 6 servo drives brikant kan zo nodig de encoder met een zeer hoge dichtheid, die delen behuizing, controller, tussen- systemen aan de respectievelijke kring en koeling. Niet alleen kan zo toepassing aanpassen. Momenteel het volume van de totale construc- zijn Resolver, EnDat 2.1 en Hiper- tie worden verminderd en de stabi- face DSL modules beschikbaar. liteit worden vergroot, de totale Voor de SDD 1000 serie, werd het kosten nemen ook af. Het 6-assige motorische besturing- algoritme apparaat heeft de beperkte afme- verder ontwikkeld. Op deze manier tingen van 21 cm breed, 59 cm kan precisie en dynamiek verder hoog en 22 cm diep. Bij de nieuwe worden verhoogd. Controller cyclus serie van compacte drives zijn er tijden van 62,5 µs zorgen voor een varianten met drie en vier assen, exacte beheersing, ook bij hogere voor een perfecte afstemming op snelheden. De gemeenschappelij- de toepassing. Per as is nominaal ke tussenkring zorgt voor efficiënt tussen de 5 en 20 A en 10 tot en energieverbruik en distributie. met 40 A piekstroom mogelijk. Ex- Nieuws 041 McAfee verwacht in 2015 veel aanvallen op Internet of Things Intel Security - de eigenaar van McAfee - heeft onlangs het ‘McAfee Labs November 2014 Threats Report’ gepubliceerd. Hierin wordt een analyse gegeven van de cyber-dreigingen in het derde kwartaal van 2014. Ook wordt in de ‘2015 Threats Predictions’ vooruitgekeken naar het komende jaar. McAfee Labs voorziet voor 2015 meer aanvallen en de eerste serieuze aanvallen op het Internet of Things. In het derde kwartaal van 2014 zag McAfee Labs maar liefst ruim 307 op de systemen en netwerken van hun slachtoffers. nieuwe dreigingen per minuut. •Cybercriminelen zullen meer te Anders gezegd: meer dan vijf werk gaan zoals cyberspionnen. per seconde. In 2015 zullen cyber- Daarbij zullen ze zich richten op criminelen op zoek gaan naar het monitoren van systemen betere manieren om detectie op (ook industriële installaties) en de lange termijn te vermijden. het verzamelen van waardevol- Ook zullen andere partijen dan le informatie over mensen, ‘nation states’ gebruik gaan maken intellectueel eigendom en ope- van cyberspionagemethoden voor rationele inlichtingen. het monitoren en verzamelen van •Meer aanvallen op kassasyste- waardevolle data tijdens langduri- men en digitale betaalsyste- ge aanvalscampagnes. De onder- men. zoekers voorspellen agressievere •Near Field communications pogingen om kwetsbaarheden in (NFC) technologie zal een volle- applicaties, dig nieuw doelwit worden, ten- besturingssystemen en netwerken te misbruiken. zij gebruikers hun NFC-voorzieningen beter gaan beheren. Voorspellingen •De toenemende inzet van McAfee Labs voorziet de volgende IoT-devices in bijvoorbeeld de trends in 2015: gezondheidszorg kunnen cyber- •Meer aanvallen op het Internet criminelen toegang geven tot of Things (IoT) en ze worden persoonlijke gegevens die waar- ernstiger en winstgevender. devoller zijn dan bijvoorbeeld •Tenzij security van meet af aan in de architecturen zijn ingebouwd, zullen security- en creditcardinformatie. •De Europese Unie, landen in Latijns-Amerika, Australië, privacymaatregelen het tempo Japan, Zuid-Korea en Canada en van de implementatie van Inter- vele andere zullen mogelijk net of Things devices niet bij stringentere wet- en regel kunnen houden. Door dit ver- geving op het gebied van data- schijnsel, plus de groeiende privacy doorvoeren. waarde van de data die worden •McAfee Labs voorspelt dat de verzameld, zullen we 2015 de naschokken van Shellshock nog eerste jarenlang te voelen zullen zijn, noemenswaardige aanvallen op het IoT zien. gegeven het aantal potentieel •Groeiend gebruik van tactieken kwetsbare Unix- of Linux - uit de wereld van cyberoorlog devices, van routers tot tv’s, De volledige versie van het McAfee Labs Threats Report: November 2014, en -spionage. industriële controllers, vlucht met de voorspellingen voor 2015 is hier te vinden: geleidingssystemen en kritische http://www.mynewsdesk.com/nl/mcafee/documents/mcafee-q3- infrastructuren. 2014-threats-report-2015-threats-predicitions-41332 •Nation states blijven er aan werken om verborgen te blijven 042 Cyber security Meer weten over business, innovatie & IT? Lees www.BusinessEnIT.nl Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie. Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/ VERDER KIJKEN, VERDER KOMEN MET DE ONDERSTEUNING EN KENNIS VAN SICK. THIS IS Sensor Intelligence. Detecteren, positioneren, identificeren? Voor de beste oplossingen moet je soms verder kijken, weten we bij SICK. Vanuit onze brede kennis en wereldwijde ervaring helpen we u alle mogelijkheden te overzien en bieden we u ondersteuning en begeleiding op elke gewenste locatie. In ons Test & Training Centrum in Bilthoven kunt u nu zelfs uw nieuwste applicaties testen zonder uw processen te moeten stilleggen. Maak ook kennis met de wereld van SICK en ontdek hoe we u graag verder helpen. www.sick.nl 044
© Copyright 2024 ExpyDoc
