Bekijk dit nummer in PDF formaat. - Federatie van Folkloristische

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland
Nr. 1 2014 (4x per jaar) - Jaargang 51 - Oplage 2000
Omslag:
Hilde Wolbers, lid van 't Aol' Volk uit Emmen,
in openluchtmuseum Ellert en Brammert
foto: Cees Tempel
Voorwoord3
De nieuwe voorzitter
4
Rekken op (de) Maat
6
65 jarig bestaan Schermer Dansers
9
De jeugd heeft de toekomst
13
Schone mutsen in musea en bij oudheidkundige verenigingen in district Oost 14
Vraag .....
15
De brulleft van Henk en Elske
16
‘Boeren’ en ‘Swinggroep’ naar Olpe
18
Folkloregroep Hellendoorn bij dans- en ontmoetingsdag PNF
20
Enterse Kloomp'ndaansers brengen Bethlehem in Enter
23
..... en antwoord
24
Feesten, Festivals en Folklore
26
Colofon27
2
Nummer 1 2014
Toch nog gelukt
Zaterdag 21 december om iets over elf belt Bram Groothuis, secretaris van
district Oost, mij op met de vraag of ik ook naar de levende kerststal in Enter ga.
Ik antwoord in al mijn onschuld dat die kerststal mij geheel onbekend voorkomt.
Hij vertelt mij dat de Enterse Kloomp'n Daansers tot voor een aantal jaren steeds
weer een prachtige kerststal organiseerden vlak buiten Enter en in Laren.
De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik daar nog nooit van gehoord had.
Duidelijk een gemis.
Direct na dit gesprek bel ik met Jolande Steenwelle, secretaris van de Kloomp'n
Daansers. Zij staat op het punt om naar het kerstgebeuren te vertrekken en belooft
mij, zei het schoorvoetend, dat iemand van de groep een tekst zal schrijven voor het
blad Folklore.
Snel de camera ingepakt en met Loes ‘noar Enter hen'ejaagd’. Geparkeerd op de
parkeerplaats van Roetgering, voorzichtig de straat overgestoken en om kwart
over één maak ik de eerste foto van de stadspoort van Bethlehem. Daar worden we
ontvangen door de aartsengel Gabriël die ons het terrein op wil loodsen. Maar dat
gaat zo maar niet, twee poortwachters houden ons tegen en we moeten eerst
vertellen met hoe velen we zijn en waar we vandaan komen. Opdracht van Herodes.
Eenmaal binnen de poort worden we geconfronteerd met de herders, de schapen,
de ezels, de drie koningen en een prachtige kameel. De herderinnen koken hun
potje op het open vuur, er klinkt stemmige kerstmuziek en tussen alle ander
bezoekers door komen we bij de stal waar Jozef en Maria en het kerstkind in levende
lijve aanwezig zijn. Binnen de kortst mogelijke tijd maak ik een behoorlijk aantal
foto's en het verbaasd me dat er steeds weer herders zijn die mij kennen.
Na een uurtje gaan we weer naar huis. Aartsengel Gabriël zal een stukje schrijven en
geloof het of niet, zondag om kwart over twaalf was de tekst binnen.
Vlak voor de kerst, vlak voor de deadline was het gelukt.
Ook dit nummer staat weer vol met interessante artikelen.
Ik wens u veel lees- en kijkplezier,
Cees Tempel
hoofdredacteur
Nummer 1 2014
3
De nieuwe voorzitter
foto: Cees Tempel
Graag wil ik mij als toekomstig voorzitter bij u introduceren.
Ik ben Netty van den Nieuwboer-Langenkamp, geboren en getogen in Hengelo. Ik
ben nu al ruim veertig jaar getrouwd met Ben van den Nieuwboer.
We hebben twee dochters en één zoon en zijn de trotse grootouders van twee
kleindochters.
Samen genieten we
van ons pensioen en de
mogelijkheden die dit
biedt om tijd aan familie
en vrijwilligerswerk te
besteden. We passen
wekelijks een dag op
onze kleindochters en
zijn ook beiden actief
bij maatschappelijke
organisaties. Zo ben ik
bijvoorbeeld voorzitter
van de Stichting
Bedehuizen Overijssel
& Flevoland. Ik kijk er
naar uit mij ook voor
de Federatie van
Folkloristische Groepen in
Nederland in te zetten.
Mijn enthousiasme voor
onze federatie komt
voort uit mijn passie en
persoonlijke interesse
voor lokale cultuur,
folklore en regionale
diversiteit. Van een geboren en getogen Twentse zal u dat niet verbazen. Als ik terug
kijk dan kan ik wel stellen dat ik op jonge leeftijd al geboeid was door folkloristische
dansen. Misschien had het iets te maken met de mooie klederdracht die mij als kind
zo aantrok, de prachtige kostuums hebben toen grote indruk op mij gemaakt. Hierin
herkende ik ook veel van wat ik van huis uit heb meegekregen, opgroeiende in een
gezin waar grootmoeder nog een knipmuts heeft gedragen en de Twentse cultuur
actief werd beleefd en uitgedragen. Ook de betekenis van wat je wanneer droeg
is mij al vroeg geleerd. Zo droeg de naaste familie in een rouwperiode geen goud.
4
Nummer 1 2014
De knipmutsen heb ik van mijn oma gekregen en worden zeer zorgvuldig bewaard.
Hopelijk kan ik ze eens aan mijn kleindochters overdragen.
Ook in mijn loopbaan speelde cultuur en het verenigingsleven een hoofdrol. Ik ben
gestart in het sociale werk, een plek waarin je midden in de samenleving opereert
en mensen ondersteunt. In Hengelo ben ik lid van de gemeenteraad geweest en
na enkele jaren ben ik in Hengelo wethouder geworden. Ik vond het een eer om
vertegenwoordiger en bestuurder te zijn in de stad waar ik opgegroeid ben.
Vanuit die positie werd ik burgemeester in een drietal gemeenten in Overijssel.
In al die bestuurlijke functies heb ik met veel plezier kennis mogen maken
met folkloristische dansgroepen. Die traden op bij festiviteiten in het dorp,
organiseerden optredens en lieten zo een breed publiek kennis maken met onze
Nederlandse en regionale cultuur.
Toen onze kinderen klein waren gingen we naar de Palmpaasoptochten met de
Hengeler Spöllers en Daansers kijken. Later, in Giethoorn waren het de Gieterse
Daansers die ik vaak mocht zien, in Raalte maakte ik kennis met het prachtige Erve
Struunk.
Wat mij altijd is opgevallen is de open houding van de deelnemers naar het
publiek. Folkloregroepen laten met hun optreden meer zien dan alleen maar een
mooie dans. Van Losser bewaar ik dierbare herinneringen aan de folkloregroep
van de Böggelrieders. Toen twee van hen trouwden, werd ik op de traditionele
manier uitgenodigd: twee aanzeggers in pak kwamen aan de deur en zegden de
uitnodiging in dichtvorm op. Ontzettend leuk!
Folkloristische groepen houden onze volkscultuur in ere en dragen die van
generatie op generatie over. Het zal een uitdaging zijn om de betrokkenheid en
belangstelling, ook van jongeren te activeren. Dat ik hier nu een bijdrage aan mag
leveren vind ik geweldig.
Netty van den Nieuwboer
Nummer 1 2014
5
Rekken op (de) Maat
tekst en foto's: Dick Lammers
Doordat velen de herinneringen aan de folkloristische festivals, welke om de drie
jaar in Eibergen werden gehouden, nog steeds koesteren, was dit een goede
reden en aanleiding om weer eens een folkloredag te organiseren. Het was het
Festivalcomité dat bij deze festivals de organisatie in handen had. Zij benaderden
de buitenlandse groepen en zorgden voor het onderkomen van de dansers.
Ditmaal hebben de folkloristische dansgroep De Plaggenmeijers en
muziekvereniging Crescendo uit Rekken, de handen ineen geslagen en weer
een folkloredag op poten gezet. Aanleiding om dit samen te doen met de
muziekvereniging was de jarenlange goede samenwerking tijdens de festivals.
Tevens was 2013 het jubileumjaar van deze vereniging, want zij bestaat namelijk 100
jaar.
Voor deze folkloredag, gehouden op zondag 23 juni, werden de volgende groepen
uitgenodigd : de Lebbenbruggedansers uit Borculo, de Enterse Kloomp'n Daansers
en uit Hindeloopen de folkloristische zang- en dansgroep Aald Hielpen. Naast deze
groepen hadden ook de jonge dansers van de Plaggenmeijers, de Drèjtöllekes, een
belangrijk aandeel in dit geheel.
Voor de groep uit Hindeloopen begon het weekendje Achterhoek al op zaterdag.
's Morgens werden zij ontvangen door de Rekkense dansers bij Café Kerkemeijer.
Na de koffie werden ze verwelkomd door hun gastgezinnen. Voor de middag stond
6
Nummer 1 2014
er een optreden gepland bij de Kruidenhof, want zij vierden dit weekend hun
tienjarig bestaan.
De Kruidenhof is, na eerst een openluchtbad en later een tennisbaan te zijn
geweest, nu een kruidentuin en deze wordt bemand door vrijwilligers. Het ligt
in een prachtige omgeving aan de rivier de Berkel, bij de Mallumse Molen en het
nabijgelegen Muldershuis.
Bij het optreden lieten de gastgroep en de Plaggenmeijers zich van hun beste
kunnen zien en oogsten veel bewondering. Niet in de laatste plaats natuurlijk de
kleurrijke kleding van Aald Hielpen.
's Avonds was er een feestavond georganiseerd voor de gasten en leden van de
Plaggenmeijers.
De zondagmorgen baarde bij de organisatoren enig kopzorgen, want er werden
regenbuien voorspeld. Omdat de middag plaatsvond in Openluchttheater De Maat
in Eibergen, kon dat gezien de ervaringen van vroeger, weleens voor problemen
zorgen. De parachute die boven de tribune hing kon weliswaar enig water
opvangen, maar geen hoosbuien. Toch werd besloten om het door te laten gaan.
Nadat 's morgens een aantal leden de bloemdecoraties rondom het podium
hadden verzorgd, kon de middag beginnen. Het was weer als vroeger, folklore
op De Maat, met nu als titel Rekken op (de) Maat. De middag werd geopend door
het presenteren van een danspaar van elke groep en dit alles op marsmuziek van
Crescendo. Crescendo kreeg hierna de gelegenheid om hun muzikale kwaliteiten te
tonen. Na dit concert was het de beurt aan de dansgroepen om zich te presenteren.
De spits werd afgebeten door de Plaggenmeijers en de Drèjtöllekes. De presentatie
van deze middag was in handen van voorzitter Ria Hennink.
Het weer leek mee te vallen, maar tijdens het optreden van de Lebbenbruggedansers, kwam toch de verwachte hoosbui en was het rennen geblazen om de
Nummer 1 2014
7
kostuums droog te houden. Zo snel de bui kwam, zo snel trok hij ook weer over De
Maat.
Na een pauze, waarbij Crescendo voor de muzikale omlijsting zorgde, was er een
tweede optreden voor de dansgroepen. En net of het zo moest zijn, ook bij het
tweede optreden van de Lebbenbruggedansers kwam er opnieuw een hoosbui.
Ook na deze bui waren de weergoden ons goed gezind en kon de Borculose groep
hun optreden weer hervatten.
De Plaggenmeijers sluiten hun optreden op deze folkloremiddag af met de
contradans. Deze dans, vaak onder de gelederen de Rekkense boerendans genoemd,
wordt deze middag niet begeleid door de accordeonisten van de groep, maar door
Crescendo, onder leiding van dirigent Jos Raanhuis.
Het is een hele mooie combinatie, een prachtige en afwisselende dans om te zien,
maar ook voor de dansers fijn om op deze muziek te dansen. Het geheel oogstte op
deze middag dan ook veel bewondering.
De middag, die eigenlijk wat meer publiek verdiende, werd afgesloten door
het gezamenlijk presenteren van de groepen en de door de muziekvereniging
gespeelde van Ode an die Freude. En met deze voor velen bekende melodie, kwam
er een einde aan deze folkloremiddag met herinneringen aan de vele festivals, welke
in Eibergen werden gehouden. Dat deze middag in vele opzichten geslaagd is,
hebben we te danken aan de bijdrage van de dansgroepen met de folklore van hun
streek.
Gezien de vele reacties smaakt dit naar meer en is het misschien daarom voor
herhaling vatbaar.
8
Nummer 1 2014
65 jarig bestaan Schermer Dansers
tekst: Leo Kneppers
foto's: archief Schermer Dansers
Op zondag 13 oktober hebben de Schermer Dansers hun 65 jarig bestaan gevierd.
De feestcommissie, die de dag voor alle leden had georganiseerd, had met
vooruitziende blik gezorgd voor een gevarieerd programma wat niet afhankelijk
was van het weer en dat was maar goed ook! Want wat was het de hele dag
pokkenweer. Regen, wind, af en toe storm en koud en guur!
Om kwart over tien was het verzamelen in Zuid Schermer bij het Zwarte Kerkje.
Met enige vertraging, hij stond aan de verkeerde kant van de vaart, arriveerde
er een antieke Engelse dubbeldekker en daar kon het hele gezelschap in plaats
nemen. Meteen na het vertrek steeg de spanning: Waar gaan we naar toe? Er
werd onderweg druk gegist, temeer omdat de ruiten van de bus vrijwel meteen
besloegen, de wind door de klapdeuren gierde, het schakelen ook niet meer zo
soepel verliep en het dak lekte. Na een echte verrassingstocht bleken we aanbeland
te zijn in Ursem bij café Halfweg waar de koffie met gebak stond te wachten. Hier
begon de dag officieel met een welkomstwoord en terugblik van voorzitter Jeanette
Schagen-Blauw, dat we hierbij graag in zijn geheel overnemen:
‘Als voorzitter van de Schermerdansers mag ik jullie allen van harte welkom heten,
beste dansvrienden! Het is feest vandaag want de Schermerdansers, onze club,
Nummer 1 2014
9
bestaat 65 jaar! Dat is een hele lange tijd en er is dan ook heel veel veranderd door
de jaren heen. Toch wil ik wat dingen naar voren halen : Het begon in het jaar 1948.
Mijn grootvader Jacob Posch, toen de burgemeester van Schermer, werd benaderd
door de commissaris van de koningin om een groep samen te stellen in West-Friese
klederdracht om bij de opening van Schiphol aanwezig te zijn. Met veel geleende
spullen, van alles bij elkaar gezocht, ging de groep erop aan en als bedankje kregen
zij een rondvlucht over de Schermer. En dat was in die tijd wel heel bijzonder en zo is
de toon gezet voor een bijzondere dansgroep: de Schermerdansers. Er werd gestart
met het instuderen van dansen. Om de 14 dagen werd er gerepeteerd onder leiding
van mevr. Pranger. Zij leidde balletgroepen en haar man speelde piano. Al snel werd
het orkest uitgebreid met Jan Fransen op viool en Gerard Volkers op accordeon.
Het eerste bestuur werd gevormd door dhr. Jacob Posch als voorzitter en Mevr. Tine
Stam-Rol als secretaresse. Deze bleven beiden heel lang aan.
Het eerste optreden was in Hoorn op de Rode Steen. Het was een optreden met
rijtuigen en paarden die op hol sloegen. Er zijn nog steeds vele verhalen over.
De eerste reizen begonnen. In 1952 per trein naar Menton in Frankrijk, dat was in
opdracht van Haarlem voor een bloemenfeest. En er zijn nog vele reizen gevolgd,
waar zijn we allemaal niet geweest. Gerard Volkers heeft vele reizen mogen beleven
met de Schermerdansers of met een samengestelde groep. Gerard heeft heel lang
en heel goed accordeon gespeeld vaak in zijn eentje en zonder microfoon: een
echte ‘speelman’.
Ook Loes van de Wal ging als jong meisje al snel mee. Haar vader speelde viool,
haar moeder naaide kappenkanten, ze danste al snel mee, zat in het bestuur, werd
10 Nummer 1 2014
voorzitter, werd dansleidster en speelt nu de bas.
Mijn moeder Mayke Blauw-Posch is het langst lid. Ze zat ook vele jaren in het
bestuur en in de kledingcommissie. Andere oudgedienden zijn Jan Bruin en Jan
Blauw.
Als je eenmaal bij de Schermerdansers zit ga je nooit meer weg. Als je het aan de
leden vraagt: wat maakt de club zo speciaal? is het antwoord altijd: de gezelligheid,
de eenvoud, de betrokkenheid, je komt op plaatsen waar je normaal niet komt, jong
en oud door elkaar, het is een deel van je leven, echt een verrijking!
Natuurlijk kan je 2013 niet vergelijken met 1948 toen alles begon. Toen kreeg je
bijvoorbeeld een briefkaart met de repetitie avond erop vermeld nu krijg je dat per
mail en een half jaar vooruit gepland zodat je rekening kunt houden met andere
dingen.
Laten wij met zijn allen ons best doen om deze geweldige en kleurrijke dansgroep
overeind te houden,en fijn doorgaan met onze optredens, dansen, muziek maken en
de folklore uit dragen, want daar begon het toch om!
Maar nu is het feest, maak plezier geniet met zijn allen. Jullie hebben dit zelf zo
bereikt!!
De dag is al ontzettend leuk begonnen alvast reuze bedankt feestcommissie Marjo,
Ria, Annie, Reijer, Leo en Ronald voor jullie inzet. Het wordt vast een geweldige dag
en avond waar we met zijn allen mooi op terug kunnen kijken.’
Na dit ‘officiële’ gedeelte weer de bus in en eenzelfde spookachtige rit naar de
volgende bestemming. Hebt U dat wel eens meegemaakt: met windkracht 7 en
slagregens over smalle dijkjes met een dubbeldeksbus het onbekende tegemoet?
Groot was de hilariteit toen bleek dat we na een half uurtje hobbelen en schudden,
uiteindelijke weer op het beginpunt afgezet werden: het Zwarte Kerkje. Hier stond
Dirk Plugboer uit Groot Schermer klaar om op zijn eigen onnavolgbare wijze te
vertellen over zijn verzameling schaatsen en ijsattributen. Precies op de afgesproken
tijd werd Dirk onderbroken voor de lunch, allemaal een pakketje van de bekende
bakker. Waarna Dirk zonder enige moeite de draad weer oppakte voor het tweede
deel. Ondertussen was het twee uur geworden en werd vol spanning naar de rest
van het programma uitgekeken. De dansers kregen te horen dat ze lopend naar het
volgende onderdeel zouden gaan, maar dat gezien de barre weersomstandigheden
het beter was om toch maar even een kort autoritje te maken. We verzamelden ons
in de oude stolpboerderij van Jan Bruin, inmiddels omgebouwd tot conferentieoord,
aan de andere kant van de vaart. En daar stond Marjolein Meijers met haar combo te
wachten met een bijzonder liedjesprogramma. Deze dame, bekend van het duo de
Berini's wist ons met haar muziek prima te vermaken, vooral omdat de basis van haar
optreden bestond uit Ierse, Amerikaanse en Jiddische volksmuziek. Ondersteund
door strijkbas, gitaar, banjo, mandoline, accordeon, trekzak en doedelzak kregen wij
een programma voorgeschoteld wat ons als leden van een folkloristische dansgroep
bijzonder aansprak. En dat bleek ook wel uit de enthousiaste reacties en vragen aan
Marjolein in de pauze en na afloop.
Intussen bleek uitbater Roel niet stilgezeten te hebben, want naast een hapje en een
drankje waar we al eerder van hadden mogen genieten, stond er een uitgebreide
Nummer 1 2014 11
barbecue klaar waar eenieder
van kon gaan proeven. Het
werd zo niet alleen super
gezellig, maar ook al snel laat
en daarom besloot Roel, zo
rond een uur of negen, zelf
maar aan te kondigen, dat er
nu nog een nagerecht kwam
en dat het de bedoeling was
om daarna huiswaarts te
gaan…..
Vermeldenswaardig is nog het
jubileumgeschenk: een zwarte
paraplu, met de naam van
onze club. Hoe toepasselijk!!
Misschien komt u ons, met
paraplu, als vereniging nog
wel eens tegen!
Een bijzonder geslaagde dag,
waarop nog lang zal worden
teruggekeken. En dat allemaal
binnen een straal van zeven
kilometer in onze mooie
Schermerpolder..
Adverteren in het blad Folklore
¼ pagina
½ pagina
1 hele pagina € 90,00
€ 170,00
€ 300,00
Bij 4 advertenties 1 gratis.
Neem voor meer informatie contact op met:
De heer J. van der Meulen
tel.:
058 - 213 79 38
b.g.g.: 06 - 22 44 23 48
e-mail:[email protected]
Orgaan
van de
Fed
Nr. 1 201 eratie van Fol
klo
4 (4x per
jaar) - Jaa ristische Groepe
rgang 51
n in Ned
erland
- Oplag
e 2000
12 Nummer 1 2014
De jeugd heeft de toekomst
De CIOFF sectie Nederland (International Council of Organizations of Folklore Festivals and
Folk Arts) wil de jeugd betrekken bij dans, folklore en tradities en een nieuwe impuls geven
aan de vorming van een Nederlandse CIOFF jeugdcommissie.
C.I.O.F.F. Mondiaal heeft al sinds 1993 een goed functionerende jeugdafdeling. In vele
landen is al een CIOFF jeugdcommissie actief.
Bij de jaarlijkse algemene vergadering van CIOFF International is er een flankerend
CIOFF jeugdcongres met een eigen jeugdvoorzitter. Jongeren uit een flink aantal landen
vergaderen en discussiëren uitgebreid over vele zaken betreffende cultuur, folklore en
tradities.
Op de algemene vergadering rapporteren zij hun bevindingen op een interactieve manier.
Jongeren verruimen hun blik op de wereld, ze gaan internationale contacten aan en doen
ervaringen op voor hun cv.
Tijdens het vorig CIOFF congres in Parijs van 8 t/m 11 november 2012 concludeerden
de CIOFF voorzitter en secretaris dat het fantastisch zou zijn als Nederland zich binnen
afzienbare tijd zou kunnen aansluiten bij de CIOFF!
Eerdere pogingen met Maartje Ligthart en later Anne-Wietske Enequist om over een
permanente CIOFF jeugdgedelegeerde te beschikken en / of een vaste jeugdcommissie
gestalte te geven zijn na verloop van enige jaren gestrand. Drukke studiewerkzaamheden
en onvoldoende ondersteuning waren hiervan de oorzaak. Ook de geringe respons en
de beperkte financiële mogelijkheden waren struikelblokken. Toch zijn wij van mening
dat, zoals in vele andere landen, het beschikken over een CIOFF Jeugdcommissie ook in
Nederland heel belangrijk is.
De gewenste leeftijd voor een jeugdcommissielid is 18-26 jaar.
Met dit bericht in het blad Folklore hopen wij jongeren te bereiken en te interesseren
om actief en volwaardig te participeren in het CIOFF bestuur en mee te denken over het
oprichten van een CIOFF jeugdcommissie.
Natuurlijk zal deze oproep ook naar de CIOFF/IOV leden, het Platform Nederlandse Folklore
en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed worden gestuurd.
Hélène van Laanen Voorzitter
Wim de Croon secretaris
[email protected]
Nummer 1 2014 13
Schone mutsen in musea en bij
oudheidkundige verenigingen in
district Oost
tekst: Ina Eskes
foto: Cees Tempel
Er zijn in het oosten van het land verschillende musea waar oude kleding en
gebruiksvoorwerpen bewaard en tentoongesteld worden.
Tijdens de inmiddels weer jaarlijkse cursus mutsen wassen en opmaken in district
Oost werden er ook voor verschillende verrassende musea en verzamelingen
mutsen gewassen en opgemaakt.
Museum ‘de Opkamer’ in Warnsveld
Een uniek museum van de familie van Lieshout. De familie woont namelijk zelf in
het museum tussen alle objecten. Ton van Lieshout heeft als lid van dansgroep de
Knupduukskes in de loop der jaren van alles verzameld en heeft dit in zijn eigen huis
tentoongesteld. Er is van alles te zien. Naast uiteraard mutsen, een winkel van Sinkel,
oud speelgoed en vitrines met oude ambachten. Ook worden de taferelen telkens
veranderd, zoals een sinterklaas- en kerstafdeling.
www.museumdeopkamer.nl
Museum Eungs Schöppe in
Markelo
Naast mutsen en een collectie
klederdrachten, is er de prachtige
linnenkast. De tentoonstelling
wordt jaarlijks gewijzigd. De trots
van het museum is de prachtige
collectie letterdoeken. Er worden
regelmatig demonstraties gegeven
van oude ambachten.
www.eungsschoppe.nl
Goors Historisch Museum
Op de benedenverdieping van het voormalige station zijn archeologische vondsten
te zien, daarnaast een overzicht van de geschiedenis van Havezaten en kastelen
rond Goor.Op de bovenverdieping wordt aandacht besteed aan het textielverleden
van Goor met o.a. weefgetouwen. Leden van 't Weverke zijn regelmatig in het Goors
14 Nummer 1 2014
Historisch Museum aanwezig om op de drie oude getouwen te weven. En uiteraard
is er ook weer een verzameling mutsen.
www.historischgoor.nl
Historische vereniging ‘Oud Noordijk’
De vereniging heeft haar onderkomen in de Oale Schole. Hier is ook een vitrinekast
met mutsen ingericht en een tentoonstelling van klederdrachten. Daarnaast houd
men oude gebruiken in ere zoals de jaarlijkse slachtvisite. Er is ook een groentetuin,
't Oale Höfke met vergeten groentes.
www.noordijksite.nl
Vraag .....
foto: Glenn Wassenbergh
Wat ziet u op deze foto?
In welk deel van Nederland is deze foto gemaakt?
Bij welke gelegenheid wordt dit genuttigd?
Voor de antwoorden zie pagina 24.
Nummer 1 2014 15
De brulleft van Henk en Elske
tekst: Cees Volkers
foto's: Jan Deijkers
Er waren maar liefst honderdvijftig gasten op het vijfentwintig jarig huwelijksfeest
van Henk en Elske. Ze kwamen van heel het eiland Wieringen, maar ook van de
vaste wal en omdat de postboot niet meer voer, moesten ze maar zien ergens in
een hooiberg te overnachten. Ze hadden het er allemaal graag voor over, want zo’n
authentieke Wieringer Brulleft wil geen mens missen.
Samen met de Wieringer Sangers
en de 'n Oeverse Dansgroep
organiseerden de Wieringer
Dangsers een bruiloftsfeest zoals
deze in de twintiger jaren van de
vorige eeuw gevierd werd. Met alles
er op en er aan. Natuurlijk, dan kan
niet anders, met wat hedendaagse
aanpassingen. De sigaren en
sigaretten waren of lege hulzen of
van chocolade en de asbakken waren
afwezig. Het geluid werd versterkt,
maar er werd wel rondgegaan met
brandewijn en boerenjongens,
praatte de ceremoniemeester op
zijn wierings de boel aan elkaar
en waren de voordrachten, de
spelletjes, liederen en dansen voor
het merendeel uit de oude doos. De
sfeer die ontstond maakte het geheel zo levensecht dat sommige bruiloftsgasten
meenden dat Henk en Elske echt hun zilveren bruiloft vierden.
De gasten kwamen binnen door de ereboog met papieren roosjes ‘Hulde aan het
bruidspaar’ en liepen prompt tegen het bruidspaar op die opgetogen alle felicitaties
in ontvangst nam. ‘Wat leuk dat je ook gekomen bent’ tegen de wethouder, tegen
de voorzitter van het gewest, tegen de afgevaardigden van dansgroepen uit de
buurt en van ver weg. Er werd voor het bruidspaar gezongen en gedanst en ze
werden natuurlijk heel veel toegesproken al dan niet in dialect. Het feest barstte
echt los toen het bruidspaar de dans opende met een veleta. De ceremoniemeester
blies op een scheidsrechtersfluitje de ‘variez’ en na verloop van tijd waren veel
stoelen leeg en de dansvloer overvol. Iedereen danste door elkaar en zo ontstond
er een antiek plaatje van een in klederdracht dansende menigte. Dat werd vervolgd
met ‘wie in januari geboren is, sta op’ tot en met ‘de mensen die achter een boom
16 Nummer 1 2014
gevonden zijn’. Wat is het mooi om te zien hoe ieder plezier krijgt met dit soort
folkloristische eenvoud. Dat zelfde gebeurde met ‘drie keer drie is negen en ieder
zingt zijn eigen lied’. Bekende en minder bekende liederen passeerden en er was
geen mens die niet meezong. Natuurlijk werd er ‘geskost’. De dansmeester stond op
een stoel en riep de aanwijzingen. Het feit dat geoefende dansers samen skosten
met bruiloftsgasten die dat voor het eerst deden maakte het vermaak hilarisch en
dat was precies de bedoeling. Er werd minuten lang geskost op de diverse oude
deuntjes. ‘Ik heb vannacht gepierewierewiet’ en van die dikke boerenmeid die een
daalder kost. Massaal werd ook de Kikvorsch gedanst met het bruidspaar vooraan.
De dans werd net zo lang volgehouden met de alsmaar herhalende melodie
totdat het bruidspaar weer terug was op hun oorspronkelijke plaats. Weer was
iedereen deelgenoot in een antiek geheel. Het moet middernacht geweest zijn
toen de ‘brugom’ opstond om alle bruiloftsgasten te bedanken voor hun vrolijke
aanwezigheid. Voldaan vertrokken alle gasten op zoek naar hun bed of naar een
hooiberg.
Nummer 1 2014 17
‘Boeren’ en ‘Swinggroep’ naar Olpe
tekst: Gerrit Mollink
foto's: archief dansgroep en Cees Tempel
De Folkloristische Dansgroep Hellendoorn bezocht van 19 tot 26 oktober de 21ste
Internationale Woche der Begegnung in Duitsland. Dit festival wordt elke twee à
drie jaar georganiseerd en de dansgroep Hellendoorn is vanaf het begin aanwezig
geweest op dit festival.
Acht buitenlandse groepen namen hieraan deel. Frankrijk, Denemarken, Bulgarije,
Ierland, Estland,
Rusland, Zweden en uiteraard Duitsland waren hiervoor uitgenodigd.
Het is een week die in het teken staat van verbroedering onder het motto
‘Gemeinsam im Einklang’.
De folkloristische dansgroep Hellendoorn heeft in oktober 2012 binnen haar
vereniging een ‘nieuwe’ folkloristische dansgroep opgericht : ‘de Swinggroep’.
De ‘Swinggroep’ danst dansen uit de jaren vijftig en zestig. Hier moet men denken
aan de Rock en Roll, Jive, Swing, Samba, etc. Uiteraard doen zij dat in de kleding van
toen: petticoats bij de dames en de heren dragen jeans. Op dit moment is men nog
naarstig op zoek naar een bassist, gitarist, drummer en een keyboardspeler om live
optredens te kunnen verzorgen. Om dit hiaat op te lossen is er voor deze groep een
Jukebox aangeschaft.
18 Nummer 1 2014
Inmiddels kent de groep veertien leden. Men heeft, in haar korte bestaan,
al opgetreden bij de Palmpasenoptocht, Bonte Oamd en Koninginnedag in
Hellendoorn, maar ook op Nijverbeat, waar men samen met een Big Band optrad en
danste op de liedjes van de Beatles.
Drie stellen van deze Swinggroep dansen inmiddels ook mee met de ‘Boeren’.
Dat de Folklorewereld nog moet wennen aan de ‘nieuwe’ Folklore is duidelijk, maar
het is onze enige overlevingskans.
En als het meezit de komende jaren, willen we bezien of er ook nog een tweede
groep kan worden opgericht die de jaren veertig en vijftig uitbeelden. Maar dat is
toekomst muziek. Laten we eerst maar eens koesteren wat we hebben.
Met een groep van 22 personen: ‘boeren’ en ‘swinggroep’ zijn we naar Olpe
getogen. Alle acht groepen slapen gezamenlijk in één jeugdherberg, waar alles
wordt georganiseerd.
Iedere groep moet een liedje in de eigen taal insturen en dansen opgeven die
men de andere groepen wil aanleren. Elke ochtend worden de liedjes van elk
land gezamenlijk gezongen, de muzikanten leren de liedjes in een andere ruimte
gezamenlijk spelen.
Dan is het tijd om van elk land de dansen aan te leren, alle dansgroepen worden
door elkaar gehusseld tot groepen van twintig personen (twee à drie personen per
land per groep) en krijgt men les van de dansleraar uit dat land. Gedurende de week
heb je de dansen van alle landen aangeleerd.
's Avonds na het avondeten zijn er verschillende evenementen: soms een
dansavond, dan het Spel zonder Grenzen, waarin de landen tegen elkaar strijden om
de felbegeerde beker, een afscheidsavond waarin elk land een cabaretstukje moet
opvoeren of een avond discussiëren over de Europese Unie, want die subsidieert
deze week voor een groot gedeelte.
Nummer 1 2014 19
Optredens staan uiteraard ook op het programma: in Olpe, Gummersbach en
Merkstein.
En dan zijn er nog de Folkloremarkten waarin elke groep haar waren en
specialiteiten kan verkopen.
Natuurlijk is er soms ook tijd voor ontspanning.
Al met al was het een drukke week, met weinig slaap, leuke herinneringen, maar
met heel veel lol en plezier met elkaar en onder elkaar. Na zo'n week val je thuis in
een dip, maar je weet dat je er buitenlandse vrienden bij hebt gekregen en dat je er
mooie herinneringen aan hebt overgehouden om op terug te kijken.
Zo'n week bewijst maar weer eens dat folklore verbroedert en landsgrenzen en
taalbarrières niet bestaan.
Folkloregroep Hellendoorn bij dansen ontmoetingsdag PNF
tekst: Jan van der Meulen
foto's: Jos van Buuren
Het Platform Nederlandse Folklore organiseerde 16 november voor de achttiende
keer een Dans- en Ontmoetingsdag. Dit keer in de zaal van restaurant De Kroon
in Hellendoorn. Op zo'n dag wordt geprobeerd groepen uit de verschillende
stromingen die Nederlands dansen bijeen te brengen.
Dit jaar was vanuit de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland de
Folkloristische Dansgroep Hellendoorn vertegenwoordigd. Namens het Platform
Nederlandse Folklore waren aanwezig Ralda uit Raalte, Triantella uit Assen en De
Battumse Venne uit Bathmen.
's Middags was er een voorstelling waar de Folklore groep Hellendoorn zich op twee
verschillende manieren presenteerde. Namelijk in de boerendracht en in de dracht
van de jaren zestig.
Hun eerste optreden was traditioneel in hun boerendracht rond 1920. Dit optreden
bestond o.a. uit de Helderse Polka en de Smiet oe wief weg of Vleegerd. Mooi om te
zien en ook mooi het contrast met een groep als Ralda uit Raalte. De folkloristische
dansgroep Hellendoorn werd bij dit eerste optreden live begeleid door 2
muzikanten op accordeon.
Het tweede optreden van Hellendoorn die middag was iets totaal anders. Zij traden
vervolgens op met hun nieuwe groep Swing. Muziek uit een Jukebox, repertoire van
na de tweede wereldoorlog: Jive, Rock and Roll, Twist en Tango (ook dat is inmiddels
20 Nummer 1 2014
folklore), jaren zestig kleding, dames met petticoats. Leuke variatie met uniformiteit
in de kleding: zelfde patroon en rokken en halsdoekjes met verschillende kleuren.
Deze groep is nu een jaar bezig en is zoals de andere ‘jongerengroepen’ binnen de
federatie een aanwinst. Zij zijn de nieuwe generatie folkloristen bij de federatie.
Na het middagoptreden werd er gezamenlijk genoten van het stamppotbuffet.
Waarna elke groep zich ging voorbereiden op het avondprogramma.
In het avondprogramma was het bedoeling dat de optredende groep de volgende
groep met een zogenaamde wisseldans op het podium brengt en dan zelf
verdwijnt. Dit hebben de groepen 's morgens en aan het begin van de middag
elkaar aangeleerd. Heel leuk te zien hoe dan door het onderlinge overleg de
kennismaking vordert en men goed samenwerkt, ondanks de erg verschillende
achtergronden. Hulde aan de dansleiding.
Zo werd de Folkloristische Dansgroep Hellendoorn door de dansgroep Ralda op
de vloer gehaald met de Horlepiep. Dit was voor de groep een pittige dans. Het
voordeel hierbij was, dat Ralda een zevenkoppig orkest bij zich had en het tempo
in de middagsessie bij het aanleren had aangepast, waardoor het allemaal goed
ging. Aan het eind van het optreden was het nu hun beurt om de Battumse Venne
op te halen. Dit ging via de Zigeunerpolka. Waarna deze groep het stokje van de
voorstelling weer overnam.
De avond werd afgesloten met een volksdansbal. Iedere groep leerde de rest
inclusief publiek twee dansen aan die door alle muzikanten live werden gespeeld. Al
met al een zeer geslaagde dag.
Nummer 1 2014 21
Neem een abonnement op
Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland
Nr. 2 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000
Folklore is het orgaan van de Federatie van
Folkloristische Groepen in Nederland en bevat
naast veel verenigingsnieuws ook interessante
achtergrondinformatie en opiniërende artikelen
over folkloristische dans en streekdracht.
Ook de nieuwe groepen met dansen uit
de vijftiger jaren komen aan bod.
Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland
Nr. 3 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000
Folklore is interessant voor iedereen die
belangstelling heeft voor dans en dracht.
Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland
Nr. 4 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000
Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland
Nr. 1 2014 (4x per jaar) - Jaargang 51 - Oplage 2000
22 Nummer 1 2014
Leden van bij de Federatie aangesloten
groepen ontvangen dit blad automatisch.
Voor anderen bestaat nu de mogelijkheid
om zich op het blad te abonneren.
Een abonnement op dit rijk geïllustreerde blad
dat vier keer per jaar verschijnt kost slechts € 15,-.
U kunt zich opgeven bij
het secretariaat van de Federatie:
Bettie Zijlstra, 0511-423312, [email protected]
Enterse Kloomp'ndaansers brengen
Bethlehem in Enter
tekst: Ada Spoelder
foto's: Cees Tempel
Een paar dagen voor Kerst is er een levende Kerststal in Enter.
In de tuin tegenover Roetgerink gaan we tweeduizend jaar terug in de tijd.
Twee ridders voor de
poort van Bethlehem
houden er een
volkstelling, zoals
Keizer Augustus dat
deed in die tijd. Door
de poort wandelt U
Bethlehem binnen en
ziet U de herders, die
bij hun kampvuur de
wacht houden over
de schapen. Ook de
aartsengel Gabriël is
aanwezig.
De ster boven de stal
wijst de weg voor de Drie Koningen met de kameel, die hun gaven brengen.
In de stal vind U het pas geboren kindje in doeken gewikkeld, met Maria en Jozef.
Het engeltje geeft
koekjes aan de
kinderen.
Met de kerstmuziek
en het kerstverhaal
dat vertelt wordt,
komt U in de
kerstsfeer.
Dit hebben we vanaf
1994 tien jaar in Enter
gedaan en zes jaar in
Laren bij kasteel ‘Huis
Verwolde’.
Nummer 1 2014 23
We hadden toen echt het idee,
nu is het goed geweest, het
was veel werk en de leden
werden ouder.
Maar in Enter kregen we steeds
de vraag: ‘Wanneer komt de
Kerststal terug?’
Nu we jongere leden in de
groep hebben, waar we heeeel
blij mee zijn, die daar ook aan
mee willen werken,hebben
we in samenwerking met
Roetgerink kleding het weer
op potengezet.
Het is weer een succes.
We hopen dan op zo'n
manier de Folklore in ere te
houden,ook al is het dan die
van tweeduizend jaar geleden.
..... en antwoord
tekst: Jantsje Stienstra
foto: Glenn Wassenbergh
Wat u op de foto ziet is ‘roggebroad mei bargskop en waarme tsjettel’. Dit is
roggebrood met kinnebakkespek en een drankje dat is gemaakt van brandewijn,
vermengd met donker bier en bruine suiker, een mengsel dat wordt verwarmd tot
70 graden C.
Dit wordt gegeten en gedronken op Oost-Terschelling tijdens het borrebjear
(burebier), de jaarvergadering van de ‘borren’ (buren), een organisatie van
burenhulp, die nog steeds bestaat en functioneert.
Op het oostelijk deel van het eiland bestond elke dorpsgemeenschap uit vele
kleine boeren, handwerkslieden (smit, timmerman, metselaar) en kleine winkeliers
(kruidenier, bakker, slager, textiel).
24 Nummer 1 2014
De landerijen rondom
de dorpen waren
gemeenschappelijk bezit,
werden gemeenschappelijk
onderhouden en werden in
delen verhuurd aan de boeren.
De gemeenschap bestuurde dit
alles en benoemde daartoe één
maal per jaar twee mannen (de
indersjoeds of indersmannen)
die gemachtigd werden om
alles te regelen.
Elk dorp had zijn eigen gemeenschappelijke bezittingen, dus zijn eigen bestuur,
zijn eigen regels en voorschriften. Eénmaal per jaar (in januari) kwamen (en
komen) de borren (buren) bijéén voor de jaarvergadering (borrebjear) waarop
de indersjoeds of indersmannen rekening en verantwoording afleggen over het
gemeenschappelijk bezit waaronder financiën, pacht, onderhoud van waterlopen
en van gemeenschappelijke paden, nieuwe leden, de vertegenwoordiging naar
buiten.
Als in deze bijeenkomst de borren hun goedkeuring uitspraken, werden de beide
indersjoeds van hun functie ontheven en kwamen er twee nieuwe. Iedere manlijke
bewoner kreeg op deze manier een beurt om één van de indersjoeds te zijn en
bestuurlijke verantwoording te dragen.
Samengevat: er bestond burenplicht. Men hielp elkaar. Dit was (en is) het bewaken
en onderhouden van gezamenlijk bezit, om elkaar bij te staan bij ziekte en
ongemak, elkaar helpen bij bijv. de bouw van een huis, bij begrafenissen en bij
huwelijken. Niemand onttrok zich hieraan.
Nu, in 2013, bestaan deze borren nog steeds en bijna alle manlijke bewoners
zijn lid. Gemeenschappelijke landerijen zijn er amper nog, de vele kleine boeren
zijn grotendeels verdwenen, een paar grote zijn gebleven. Maar de burenhulp is
gebleven zoals bijv. bij begrafenissen. Bij overlijden zorgen de directe buren voor
bijna alles wat met de begrafenis heeft te maken: het rondzeggen (de gemeenschap
op de hoogte brengen door deur aan deur de boodschap van overlijden te
bezorgen), de kist naar het kerkhof dragen, de kist naar het graf dragen. Als je werk
hebt, krijg je hiervoor vrij. Een begrafenisvereniging bestaat hier dus niet.
Nog steeds wordt één maal in het jaar in januari de jaarvergadering, het borrebjear
gehouden, waarop rekening en verantwoording wordt afgelegd, waar de boeken
worden gecontroleerd en waarop de nieuwe indersjoeds worden benoemd
en eventuele nieuwe leden worden aangenomen. Als alle vergaderpunten zijn
behandeld, wordt er getrakteerd op ‘roggebroad mei bargskop en waarme tjsettel’.
Tijdens het eten en drinken worden oude Terschellinger liederen gezongen. Dit alles
tot in de kleine uurtjes. Na afloop krijgt ieder een krentemik en een pakje boter mee
naar huis.
Nummer 1 2014 25
Feesten, Festivals en Folklore
16 februari
Berkellandmiddag in Borculo
www.de-plaggenmeijers.nl
www.lebbenbruggedansers.nl
27 april
Wandeltocht Borculose
Lebbenbruggedansers
www.lebbenbruggedansers.nl
9 maart
Needse Folkloremiddag
www.havezathedansers.nl
21 maart
Lentebal
www.kleppermanvanelleven.nl
5 april
Districtsdag district Noord
www.snitserskotsploech.nl/agenda
6 april
Folkloremiddag Twentsche Leu
www.twentscheleu.nl
12 april
jaarvergadering FFGN Achterveld
foto: Lebbenbruggedansers
Voor deze rubriek kunt u uw eigen ‘feestje’ aanmelden. De spelregels zijn simpel:
datum, gebeurtenis en plaatsnaam en de website waarop de activiteit beschreven
staat met gegevens als tijdstip, toegangsprijs, programma en bereikbaarheid.
Stuur uw gegevens op naar [email protected] en wij verzorgen de rest.
Controleer voor u op weg gaat altijd of iets doorgaat.
W I J VER ZORG EN DRU KWERK
In overleg zorgen wij voor de gewenste oplossingen wat
betreft modellen, kwaliteit en prijs.
Tel. 053 4283036
www.formenprint.nl
26 Nummer 1 2014
Colofon
Folklore
uitgave van de Federatie van Folkloristische Groepen In Nederland
jaargang 51 nr. 1
secretariaat Federatie
Bettie Zijlstra
0511-42 33 12
[email protected]
redactie Folklore
Zevenblad 48
7623 CG Borne
074-278 33 63
[email protected]
hoofd- en eindredactie
Cees Tempel
[email protected]
vormgeving
Arjen Tempel
[email protected]
redactieleden
Ina Eskes-Geltink
[email protected]
Hans van Kampen
[email protected]
Ali Elgersma
[email protected]
advertentiecoördinator
Jan van der Meulen
058-213 79 38
[email protected]
overige adressen en informatie
www.ffgn.nl
druk
www.formenprint.nl
abonnementen
Een jaarabonnement op Folklore kost € 15,00 per jaar.
Nieuwe abonnementen opgeven bij het secretariaat.
volgende nummer
Het volgende nummer verschijnt begin april.
Kopij inleveren voor 4 maart 2014.
copyright
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen.
Mochten er personen of instanties zijn die menen aanspraak te maken op bepaalde rechten, dan wordt
hun vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.
ISSN: 1381-7310
Nummer 1 2014 27
Gouden Handen
‘Aan het ambacht herken je de hand van de meester.
Deze kennis laten we toch niet verloren gaan?’
Dat mag het motto heten van het boek Gouden
Handen, ambachten in Nederland.
Ambachten zijn belangrijk immaterieel erfgoed. In
haar conventie over het immaterieel erfgoed heeft
UNESCO er aandacht voor gevraagd. Voor het
Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed vormen ambachten dit jaar een speerpunt. Allemaal met het doel om ambachten weer
eens op de kaart te zetten en de ambachtsmensen te
ondersteunen bij het enthousiasmeren en doorgeven
van hun kennis aan jongere generaties.
In het boek Gouden handen, ambachten in Nederland vertellen ruim veertig ambachtslieden over de
passie voor hun ambacht. Het boek is geïllustreerd
met vele prachtige foto’s en brengt zo tot uitdrukking
met hoeveel kennis, zorg en aandacht de ambachtsmensen hun vak beoefenen. Van de ornamentsnijder
tot de papierschepper, van de koperslager tot de
molensteenmaker. Voor elk van hen vormt het
ambacht een groot deel van hun leven en identiteit.
Daarnaast geven twaalf opinieleiders hun mening
over het belang van ambachten voor onze moderne
samenleving.
Er is sprake van een groeiende waardering voor het
handwerk. Wat vooral opvalt is de zorg en de aandacht die spreekt uit de uiteenlopende producten,
stuk voor stuk met de hand gemaakt en daarom
uniek. Ambachten zijn belangrijk voor onze economie, maar ook voor onze culturele identiteit. Toch
hebben veel ambachtslieden moeite om het hoofd
boven water te houden en is er zorg voor de toekomst. De kennis om een ambacht te beoefenen
werd van oudsher doorgegeven van meester op
leerling. Nu is er vaak geen nieuwe generatie die
het ambacht kan voortzetten.
Gouden Handen gaat in op het belang van ambachten voor onze samenleving en waarom het belangrijk
is om een toekomst te creëren voor ambachten.
Het boek is te bestellen door € 14,50 over te maken
op banknummer 810806 ten name van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel
Erfgoed onder vermelding van de titel of via
www.volkscultuur.nl/webwinkel.
ad_ambacht_23122013 1
24-12-13 10:12