groei, financiering i i &b bedrijfsovername d ijf Top 50 Advocaten kantoren + OUTLOOK 2015 Het wordt een mooi overnamejaar INTERNATIONAAL Airborne scoort met luchtvaart-innovaties FINANCIERING Crowdfunding wordt volwassen SPECIAL GOEDE DOELEN Hoe kunt u als ondernemer bijdragen en het verschil maken? voor professionele ondernemers NOV/DEC 2014 / € 9,95 Robert De Boeck Al ruim twintig jaar succesvol investeerder in Nederlandse MKB-bedrijven FUEL YOUR FUTURE BUSINESS VALUATION ESSENTIALS OF BUSINESS VALUATION NEW GENERATION MANAGEMENT CONSULTING Sinds 1995 dé opleiding voor bedrijfswaardering in Nederland. Gedurende 14 intensieve maanden wordt je tijdens theorie- en praktijkmodules opgeleid tot zelfstandig waarderingsdeskundige. Ontdek de verschillende waarderingsmodellen en de belangrijkste bouwstenen. Deze tweedaagse praktische cursus biedt je de juiste basiskennis en vaardigheden van bedrijfswaardering. Een innovatief programma voor senior management consultants. Gedurende negen workshops en persoonlijke coaching vanuit de faculteit leer je effectief omgaan met de uitdagingen van deze eeuw. RSM.NL/BV RSM.NL/EBV RSM.NL/NGMC 120 12 De Executive Education programma’s van Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM) hebben impact. Op jezelf, je werkzaamheden en je organisatie. Verhoog je waarde en kies het programma dat bij jouw carrière past. RSM wordt consequent gerekend tot de top 10 business schools in Europa en tot de top 3 in onderzoek. Accredited by RSM.NL/OPEN ROTTERDAM SCHOOL OF MANAGEMENT ERASMUS UNIVERSITY INHOUD 48 Fundraisers Victor Neyndorff (Move), traint lopers die voor Kika en Human Rights Watch deelnemen aan de marathon van New York. 24 thema Legal Issues 38 Dossier Internationaal Juridische adviseurs spelen een steeds grotere rol bij overnametrajecten. Vooral bij kleinere MKB-overdrachten treden juristen regelmatig op als dealmaker en procesregisseur. + Top 50 Advocaten-kantoren Airborne International verovert de wereld met innovatieve luchtvaart-technologie. Onlangs werd een contract getekend met het Franse Airbus Helicopters. 14 Q&A Robert De Boeck 43 special Goede Doelen De oprichter en directeur van Antea Participaties over investeren in MKB-bedrijven, informals die steeds jonger worden en het management als doorslaggevende succesfactor. Ondernemers die hun bedrijf hebben verkocht hebben legio mogelijkheden om een gedeelte aan een goed doel te schenken. Maar waar kiest u voor en hoe maakt u het verschil? + Top 35 Goede Doelen november/december 2014 | brookz | 03 COLOFON select 07 Nieuws Outlook 2015 het wordt een mooi overnamejaar Opvolgingsprobleem 40 procent Duitse ondernemers heeft geen opvolger DCFA Award 2014 prestigieuze prijs voor de beste midmarket deal van Nederland. 10 Financieringsalternatief Crowdfunding steeds vaker ingezet voor nanciering overnamedeals. 24 10 13 Circulaire economie Nederland streeft naar een duurzame toekomst en de overheid stimuleert een circulaire economie. deals 18 deal 01 Joep van Wessem, Robbert Hoopman Buisman 20 deal 02 Ronald van der Vlist, Klaas Scholtens Alukwa 22 deal 03 Hendrik Jan Molenaar WDH elk nummer 04 Colofon 05 Voorwoord 38 04 | brookz | november/december 2014 Brookz is een uitgave van C365 Business Media Science Park 400 1098 XH Amsterdam Uitgever/hoofdredacteur Peter Rikhof Eindredactie Wietze Willem Mulder Vormgeving Wonderworks, Heemstede Basisontwerp Marjolein Rams Medewerkers Mark van Baal, Peter Bak, Marcel Bakker, Miloe van Beek, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Martin Dijkstra, Rob Hartgers, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Koos Plegt, Sietske Raaijmakers, Koen van Santvoord, Bram van Veelen, Simon de Wilde Marketing Alex Turkawski Adverteren [email protected] Online Wietze Willem Mulder Abonneren Een lidmaatschap op Brookz kost €199 (ex btw). Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over abonnementen kunt bellen met 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) ©2014 C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. redactioneel PETER RIKHOF Hoogtepunt IK WEET NIET HOE HET U VERGAAT, maar om mezelf een beetje scherp te houden heb ik een doel nodig. Bij voorkeur zo concreet mogelijk. Dat geldt zowel voor mijn bedrijf als privé. Zo had ik me dit jaar voorgenomen de marathon van New York te lopen. Noem het een persoonlijk statement: volgend jaar word ik vijftig, maar dat is eigenlijk het nieuwe veertig, dus dat moest nog makkelijk kunnen. En om er geen ultieme egotrip van te maken liep ik samen met nog honderd andere ambassadeurs voor de Stichting Kinderen Kankervrij (KiKa). Een extra motivatie om deze uitdaging aan te gaan. Ik zie de marathon, en de voorbereiding daarop, als een treffende metafoor voor het ondernemerschap. Je hebt een concreet doel (over 9 maanden in New York 42 kilometer hardlopen), een planning (het trainingsschema) en een aantal randvoorwaarden om de slagingskans zo groot mogelijk te maken (7 kilo eraf, geen alcohol, gezond eten, op tijd naar bed). Heb ik me uiteraard niet allemaal en altijd aan gehouden, maar het gaat om de gedachte: leven als een topsporter. Begin februari van dit jaar ben ik eraan begonnen en vervolgens week in week uit langzaam naar de grote dag in New York toegewerkt. Natuurlijk verliep niet alles zoals gepland: opstartproblemen, blessures, motivatiedip; het kwam allemaal voorbij. Maar zondag 2 november stond ik toch aan de start. Windkracht 7 op de kop en honderdduizenden uitzinnige New Yorkers langs de kant: ‘Come on Peter, looking good, way to go.’ Ruim 42 kilometer non-stop worden toegejuicht doet iets met een mens. Je waant je even een echte held, een beetje zoals Erben Wennemars of Michael Boogerd – die allebei ook meeliepen – wel vaker hebben meegemaakt. Na 4 uur en 21 minuten kwam ik kapot over de nish. Nog net niet in tranen, maar zeker emotioneel. Mezelf verbaasd en samen met de hele groep bijna een miljoen euro op gehaald voor KiKa. Een zeer voldaan gevoel en mijn absolute persoonlijke hoogtepunt van 2014. Voor volgend jaar staat mijn nieuwe doel al weer vast: zondag 27 september 2015, de marathon van Berlijn. Als het even kan binnen de 4 uur. Waarvan akte. Peter Rikhof uitgever/hoofdredacteur [email protected] november/december 2014 | brookz | 05 De grootste onafhankelijke bedrijfsovername specialist Bent u op zoek naar een bedrijf dat te koop staat en geschikt is voor u of denkt u er juist aan uw eigen bedrijf te koop te zetten? Dan bent u bij Marktlink Fusies & Overnames aan het juiste adres. Wij zijn adviseur bij de aan- en verkoop van bedrijven zowel nationaal als internationaal. Wij begeleiden zowel kopers (MBI, Strateeg of PE) als verkopers bij het totale proces van het zoeken naar partijen, dealmaking, financiering tot de (juridische) afronding. Op basis van onze ervaring en pragmatische aanpak brengen wij 95% van de opdrachten die wij oppakken samen met de www.marktlink.nl betreffende ondernemer tot een goed einde! Amsterdam | Deventer | Gouda select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername Outlook 2015 in zicht kijkt Brookz alvast vooruit naar 2015. En om maar meteen met de deur in huis te vallen: de geluiden zijn overwegend positief. ‘De internationale overnameactiviteit intensiveert sterk, ook in het MKB-segment.’ MET HET EINDE VAN HET JAAR L aten we eerlijk zijn: 2014 heeft de MKB-overnamemarkt niet de upswing gebracht waar op was gehoopt. Verkopers houden zich nog steeds schuil, bancaire nanciering blijft een uitdaging en kopers gaan uiterst omzichtig te werk. Maar nu ook gelijk maar het goede nieuws: voor 2015 staan er veel signalen op groen. Een belangrijke indicator voor transacties in het midden- en kleinbedrijf zijn de activiteiten van de grote en beursgenoteerde bedrijven; een toename van het aantal deals in de top van de ondernemingspiramide is vaak een voorbode voor een stijging van de hoeveelheid MKB-overnames. Afgaande op deze indicator is het een feit dat er de afgelopen tijd veel (beoogde) overnames in corporate november/december 2014 | brookz | 7 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS FINANCIERING DUURZAAMHEID ‘Met het afsluiten van het boekjaar 2014 en het gereedkomen van de jaarrekeningen zal het economisch herstel, hoe broos dan ook, in de boeken terug te vinden zijn’ Nederland in gang zijn gezet. Zo toonde het Britse SABMiller interesse in bierbrouwer Heineken, zijn het Nederlandse SHV Holding en Amerikaanse Cargill in een hevige biedingsstrijd om diervoederconcern Nutreco verwikkeld, verkocht bodemonderzoeker Fugro een deel van de aandelen aan branchegenoot Boskalis en aast Rabobank op online beleggersbank Binckbank. ‘In 2014 hebben we gezien dat het herstelde vertrouwen in Europese bedrijven resulteerde in een signicante toename van de dealow en -waarde’, aldus partner Lorijn van Leersum van Baker Tilly Berk Corporate Finance. ‘Deze stijging werd voornamelijk gedreven door transacties in het hoge segment. Voor 2015 verwacht ik dan ook dat het MKBsegment deze trend volgt en het aantal deals verder toeneemt.’ Financiële performance verbeterd De markt voor kopers en verkopers van MKB-bedrijven oreert bij economische groei. Voor volgend jaar raamt het Centraal Planbureau (CPB) de vaderlandse groei op 1,25 procent, een halve procentpunt hoger dan voor 2014. Doordat ook de huizenmarkt, het consumentenvertrouwen en de koopkracht – voorzichtig in de lift zitten, zal een verkopende ondernemer eerder geneigd zijn om zijn bedrijf in de etalage te zetten. Marktvorsers verwachten dan ook dat door het optimistische sentiment in Nederland volgend jaar het aanbod van bedrijven, de hoeveelheid transacties en de gemiddelde transactiewaarde weer toeneemt. ‘In 2015 zal aantoonbaar worden dat de nanciële performance van veel Nederlandse MKBbedrijven is verbeterd’, zegt managing partner Duncan Eduard van IRIS Corporate Finance. ‘Met het afsluiten van het boekjaar 2014 en het gereedkomen van de jaarrekeningen zal het economisch her- 8 | brookz | november/december 2014 stel, hoe broos dan ook, in de boeken terug te vinden zijn. Dat zal een positieve invloed hebben op de M&A-markt en daarmee verwacht ik een toename van het aantal transacties. Betere resultaten leiden immers tot betere nancierbaarheid. Wij zien overigens wel grote verschillen in performance tussen sectoren, dus het geldt zeker niet over de gehele linie van het MKB.’ Toename cross-border deals Daarnaast zal het aantrekken van de internationale economie en de grote nanciële reserves die bedrijven in de afgelopen tijd wereldwijd hebben opgebouwd, het aantal overnames volgend jaar verder stuwen. Vooral in Europa zorgt het toegenomen vertrouwen voor het aantrekken van de fusie- en overnamemarkt, bleek onlangs uit een onderzoek van KPMG naar de wereldwijde M&A-activiteiten. Ook EY kwam met een vergelijkbaar rapport, waarin een stijgende lijn van internationale deals zichtbaar was. Dat is goed nieuws voor de MKB’er die op het punt staat om (een gedeelte van) zijn bedrijfswaarde ter verzilveren, want Nederland kent voldoende interessante overnameprooien voor buitenlandse bedrijven. ‘In veel sectoren zien wij een verdere internationalisering’, concludeert partner Wilbert van Gerwen van Rembrandt Fusies & Overnames. ‘Dat heeft tot gevolg dat ook buitenlandse ondernemers zich op Nederland richten, mede dankzij de goede vestigingsvoorwaarden die hier gelden. Daarom voorspellen wij een groei in cross-border deals. Van Leersum valt hem bij: ‘De cross-boarder overnameactiviteit intensiveert sterk, ook in het MKBsegment. Voor volgend jaar verwachten we dat er nog meer internationale kopers op de markt zijn, waarbij met name Amerikaanse bedrijven hun pijlen steeds meer lijken te richten op het Europese MKBsegment.’ Strategische kopers Veel bedrijven staan momenteel klaar met een goed gevulde oorlogskas. Deze strategische kopers struinen momenteel de markt af naar nieuwe aanwinsten die toegevoegd kunnen worden aan de eigen bedrijfsactiviteit. Maar ook vermogende families met een investeringsvehikel roeren zich nadrukkelijk op de MKB-overnamemarkt. Deze family ofces zoeken hun heil tegenwoordig niet meer in (lage) rentes, beleggen in obligaties of meedoen met de beursgekte. Om hun kapitaal toch te laten renderen, bouwen ze momenteel een portefeuille op van bedrijven met een duidelijke groeipotentie. SHV – van de familie Fentener van Vlissingen – wil dus het beursgenoteerde Nutreco inlijven, maar ook in het MKB zijn er voldoende transacties door family ofces waar te nemen. Zo stapte Berk Partners (de privébeleggingsmaatschappij van oud-coureur Ben Pon) onlangs in cilinderfabrikant WDH Hydraulics, kocht De Hoge Dennen (de investeringsmaatschappij van de Kruidvat- en ICI Paris-familie De Rijcke) een minderheidsbelang in Simpel.nl en participeert Navitas Capital (eigendom van de Zeeman-familie) voor 49 procent van de aandelen in De Vrijbuiter. Van Gerwen: ‘Wij merken dat het de aopen periode minder lastig is voor bedrijven om overnamenancieringen te arrangeren. Ondernemers doen vaker dan in het verleden een beroep op alternatieve nancieringsbronnen, zoals hybride leningen of risicokapitaal verstrekt door vermogende families en investeerders. Daar komt bij dat banken steeds vaker met concurrerende voorstellen komen, waardoor het vertrouwen in het MKB alleen maar verder toeneemt.’ tekst WIETZE WILLEM MULDER Q&A Onderzoek Kein Nachfolger DUITSE ondernemers is het steeds moeilijker om een opvolger voor hun bedrijf te vinden. OOK VOOR U it een onderzoek van de Duitse Kamer van Koophandel blijkt dat 40 procent van de oudere ondernemers (> 55 jaar) geen opvolger kan vinden. Volgens Eric Schweitzer van de Duitse KvK ligt dat niet alleen aan de vergrijzing. Vooral in de industrie is de situatie volgens hem zorgelijk. Daar moeten vijf ondernemers vechten om één mogelijke opvolger. De kandidaten worden volgens hem vooral afgeschrikt door dat er veel gemoderniseerd moet worden, wat een inke zak met geld verlangd. De Kamer van Koophandel houdt de enquête jaarlijks en nog nooit eerder waren er zo weinig geïnteresseerden die een bedrijf wilden overnemen. Daar tegenover wil juist een recordaantal ondernemers zachtjesaan met pensioen. De vergrijzing is de grootste boosdoener achter deze ontwikkeling, stelt de DIHK. Maar daarbij speelt ook dat voor veel mensen het nu aantrekkelijker lijkt om een goed betaalde baan te hebben, dan plaats te nemen in de directeursstoel met veel risico’s, stelt Schweitzer. Hij sluit af met de waarschuwing dat deze trend zich alleen maar voortzet. ‘Als het zo doorgaat hebben we in 2050 een miljoen minder directeurs.’ www.duitslandnieuws.nl Award DCFA Deal of the Year 2014 2015 wordt de ‘DCFA Deal of the Year Award’ weer uitgereikt, de kwaliteitsprijs voor de beste teamprestatie op het gebied van M&A en Corporate Finance. BEGIN N a het succes van vorig jaar wordt begin januari voor de tweede keer de DCFA Deal of the Year Award uitgereikt. Tot 5 januari 2015 kunnen deals nog worden ingediend en daarmee meedingen naar deze serieuze vakjuryprijs. Bij de DCFA-award gaat het niet zozeer om de dealsize, maar vooral om het multidisciplinaire karakter, creativiteit, deskundigheid en de behaalde resultaten. Alle leden van de DCFA kunnen een of meerdere deals voordragen voor een nominatie. De deals moeten in 2014 gesloten zijn, dat wil zeggen: de koopovereenkomst en/of de levering van de aandelen of de activa moet in 2014 hebben plaatsgevonden. Daarnaast dienen de koper, verkoper of de target Nederlands te zijn. De vakjury bestaat dit jaar uit Peter Paul de Vries (ceo Value8), Peter Rikhof (hoofdredacteur Brookz) en Pieter Wilde (directeur Antea Participaties). Vorig jaar werd de eerste DCFA-award gewonnen door Van Oers Corporate Finance met de succesvolle verkoop van vleesverwerker Henningsen uit Waalwijk aan het Japanse Ariake. Een deal waarmee de Japanners, die al verwante fabrieken bezaten in België en Frankrijk, meer greep kregen op de Europese markt. In de woorden van juryvoorzitter Peter Paul de Vries was deze deal ‘een ultiem voorbeeld van hoe goed teamwork een gecompliceerde deal over de streep kan trekken.’ Meer informatie over inschrijving op www.dcfa.nl november/december 2014 | brookz | 9 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS FINANCIERING DUURZAAMHEID Financieringsalternatief CROWDFUNDING kan wel degelijk een rol spelen bij de nanciering van een bedrijfsovername, zo bleek onlangs tijdens een symposium van de Dutch Corporate Finance Association. Vooral bij kleinere deals wordt crowdfunding steeds vaker ingezet. C rowdfunding is het afgelopen jaar in Nederland opnieuw spectaculair gegroeid. Uit cijfers van onderzoeksbureau Douw&Koren blijkt dat in de eerste helft van 2014 via crowdfunding meer dan 23 miljoen euro werd opgehaald. Deskundigen verwachten dat over heel 2014 in totaal vijftig miljoen euro wordt opgehaald en dat dit bedrag in 2015 zal verdubbelen naar honderd miljoen euro. Bij crowdfunding gaat het in het merendeel van de gevallen nog om nanciering van kleine projecten en start-ups. Maar in toenemende mate kan crowdfunding ook een onderdeel zijn van de nancieringsmix van groei- of overnamenanciering. Deadlock situatie Dit bleek vorige maand tijdens een themabijeenkomst van de Dutch Corporate Finance Association (DCFA) in Utrecht. Onder de titel ‘Financieren van overnames met Crowdfunding’ presenteerden Hans Minnaar (Florijnz Corporate Finance) en Sandra van der Westen (Liquidity Strategic & Corporate Finance) gezamenlijk een overnamecase die ze hadden begeleid. Het ging om een relatief jong bedrijf met twee miljoen omzet en vijf medewerkers. Voor de overname was in totaal 400.000 euro nodig, maar de bank wilde niet nancieren en de koper – het ging om een management buy-out – had nauwelijks eigen geld. Minnaar: ‘Op zich zag de business-case er voor de komende drie jaar prima uit, maar we zaten toch even in een deadlock situatie. Banken doen bijna niets meer in het segment onder de één miljoen euro.’ 10 | brookz | november/december 2014 Samen met de ondernemer gingen de twee adviseurs op zoek naar alternatieve nanciering. Naast een informal en een buy-in manager, die samen bereid waren 100.000 euro eigen vermogen te verstrekken, besloten ze de casus op het crowdfundingplatform Geldvoorelkaar.nl te zetten. Van der Westen: ‘We hebben eerst een businessplan geschreven, inclusief cijfers, prognoses en volledige onderbouwing. Dat werd ingediend bij Geldvoorelkaar die het project binnen drie dagen hebben goedgekeurd. Vervolgens hebben wij en de ondernemer onze netwerken benaderd, waaronder 700 klanten van het bedrijf zelf. Hoewel de publicatieperiode 120 dagen was, hadden we binnen negen dagen 250.000 euro vreemd vermogen opgehaald.’ Met de investering en de op- gehaalde lening werd vervolgens de bestaande eigenaar uitgekocht door de zittende directeur en de nieuwe buy-in manager. De totale doorlooptijd van de deal was minder dan vier maanden. Serieuze voorwaarden Volgens Minnaar laat deze genancierde case zien dat crowdfunding een interessant nancieringsalternatief kan zijn bij kleinere overnames. Minnaar: ‘De sweetspot zit bij transacties tussen de 100.000 en 750.000 euro. Belangrijk is dat er voldoende kapitaal beschikbaar is naast het vreemd vermogen en dat er voldoende aflossingscapaciteit is bij verschillende scenario’s. In die zin zijn de voorwaarden niet minder serieus dan bij een banknanciering.’ tekst PETER RIKHOF Q&A De juiste partij aan tafel Als ondernemer bent u voortdurend in gedachten bij uw bedrijf. Tijd om stil te staan is er niet. De wereld verandert continu en bovendien steeds sneller. Cruciale ondernemersvragen. Vragen als “Is mijn verdienmodel nog van deze tijd?”, “Is mijn onderneming klaar voor de toekomst?” en “Hoe kan ik verder groeien?” zullen onmiskenbaar de revue passeren. Het zijn belangrijke vragen. En het zijn juist deze vragen die u als ondernemer inspireren. Inspireren tot het denken in kansen, het maken van plannen en het vaststellen van de mogelijkheden voor uw onderneming. www.vanoers-cf.com Ondernemen is kansen zien. Ook wanneer de wereld om u heen wat terughoudend is. Kansen zijn er altijd. Van Oers Corporate Finance vraagt, daagt uit, interpreteert, analyseert, adviseert, begeleidt, ondersteunt en coacht bij strategische overname- en financieringsvraagstukken. Reeds 15 jaar gaan wij stevige relaties aan met ondernemers om hen te inspireren en te begeleiden bij het verwezenlijken van hun doelen en kansen. Neem voor meer informatie contact op met Alexander den Boer of Sander Collé. T. 076 - 530 38 00 of kijk op www.vanoers-cf.com Van Oers Corporate Finance heeft ruime ervaring met het begeleiden van fusies en overnames, het oplossen van complexe financiële (haalbaarheids-) vraagstukken, het uitvoeren van bedrijfswaarderingen en het aantrekken van financieringen. Voegt onmiskenbaar waarde toe Een bedrijfsovername? Een buy out? Situaties waarin u als ondernemer behoefte heeft aan kapitaal De financiering blijkt vaak lastiger te realiseren dan verwacht. De overheid vindt dat goede plannen realiseerbaar moeten zijn en heeft daarom een aantal financieringsinstrumenten in het leven geroepen. Zo kunt u met een BMKB-garantie makkelijker een lening aantrekken bij een bank. Ook de Garantie Ondernemingsfinanciering maakt het voor de bank makkelijker om uw onderneming een (achtergestelde) lening te verschaffen. Daarnaast is er nog de Groeifaciliteit, een garantieregeling voor banken en participatiemaatschappijen voor het verstrekken van risicodragend vermogen. En heeft u internationale expansieplannen, dan biedt de regeling Finance for International Business mogelijk een oplossing. Meer weten? Tijdens het Jaarcongres Overname Adviseurs organiseerde RVO.nl diverse workshops en adviesgesprekken. Heeft u dit gemist? Geen probleem. U kunt telefonisch contact opnemen met adviseur Mark Lagendijk voor het inwinnen van persoonlijk advies of het maken van een afspraak: 088-6024043. www.rvo.nl/mkbfinanciering select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS FINANCIERING DUURZAAMHEID Op weg naar de circulaire economie NEDERLAND STREEFT naar een duurzame toekomst en de overheid stimuleert een circulaire economie. Dat zal nog wel enige tijd in beslag nemen, maar de eerste stappen worden al gezet. De circulaire economie is een belofte die vraagt om investeringen van de overheid, bedrijven en investeerders. C irculair denken vraagt om denken in ketens. Circulaire producten zijn ontworpen om zo lang mogelijk in gebruik te blijven en om aan het eind van die lange levensduur volledig te worden gerecycled. Onderzoek (McKinsey, TNO) laat zien dat een circulaire economie Nederland circa zeven miljard euro en 54.000 banen kan opleveren. De Rijksoverheid heeft het stimuleren ervan opgenomen in het regeerakkoord en in diverse beleidsnotities en programma’s heeft circulair denken inmiddels een plek gekregen: Grondstoffennotitie, Groene Groei, Van Afval naar Grondstof. In die programma’s moedigt de overheid inkopers aan op zoek te gaan naar producten die grondstofverspilling tegengaan, zowel als product, als in de manier waarop ze worden aangeboden. Neemt de vraag naar deze producten toe, dan zal ook het aanbod van circulaire producten stijgen. Belangrijk is dat inkopers zich verdiepen in wat er met een product gebeurt na de eigen gebruiksfase. Kan het worden teruggekocht, doorverkocht of kan bijvoorbeeld alleen voor het gebruik van het product worden betaald, zonder dat het wordt aangeschaft (leasen)? Inkoopprocessen zelf bieden geen garantie. Belangrijk is dat er duidelijke en controleerbare afspraken zijn gemaakt over wat er met een product gebeurt na de gebruiksfase. Green Deal Om in Nederland in korte tijd tot een aanzienlijk aantal werkende voorbeelden te komen, bedacht een aantal initiatiefne- Frank Bergmans mers de Green Deal Circulair Inkopen. 18 publieke en private inkopende partijen zetten tijdens de Innovatie Estafette in november 2013 hun handtekening onder deze Green Deal en inmiddels is het aantal gegroeid tot 30. Iedere deelnemer start minimaal twee pilots circulair inkopen. Daarmee levert de Green Deal dus 60 pilots op, experimenten om op een rendabele manier via inkoop gesloten kringlopen te realiseren. Het projectteam probeert uit, realiseert werkende voorbeelden, leert wat werkt en deelt zijn ervaringen met inkopend Nederland. Practice what you preach De Rijksoverheid heeft als credo ‘Practice what you preach’: als we iets van de samenleving vragen, zullen we zelf het goede voorbeeld moeten geven. Daarom zoekt het Rijk in de eigen bedrijfsvoering naar voorbeelden om circulaire principes toe te passen. Op dit moment werken de ministeries van Infrastructuur en Milieu en van Economische Zaken aan pilots binnen diverse productcategorieën: catering, ICT hardware, dienstauto’s, huisvesting, meubilair, bedrijfskleding, papierkringloop en verpakkingsmateriaal. De Rijksoverheid maakt als gebruiker haar behoeften, eisen en wensen kenbaar aan de markt en werkt samen met diverse marktpartijen. Op deze pilots kunnen andere partijen voortborduren, ze kunnen er hun ervaringen mee verrijken en hun voordeel mee doen. Duurzame ambities? Duurzaamheid biedt ondernemend Nederland kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren. Heeft u ook duurzame ambities? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) spreekt en ondersteunt dagelijks honderden ondernemers, stimuleert innovatie en duurzaam ondernemen, biedt financiering, kennis en partners. www.rvo.nl/duurzaamondernemen november/december 2014 | brookz | 13 Q&A groei, durfkapitaal & bedrijfsovername Robert De Boeck (51) rondde in 1986 cum laude zijn studie Economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam af. Werkte vervolgens als beleggingsanalist bij Nationale-Nederlanden en maakte in 1987 de overstap naar Staal Bankiers. Zette in 1988 binnen deze bank de eerste Woningmaatschap op. De Boeck ontwikkelde in 1992 binnen de bank de formule van een participatiemaatschappij voor het midden- en kleinbedrijf, waarbij het kapitaal bijeen wordt gebracht door informal investors en voerde vanaf dat moment de directie over Staal Participaties. Realiseerde in maart 1999 een management buy-out, waarbij de participatiefondsen werden verzelfstandigd en verder gingen onder de naam Antea. In zijn vrije tijd is De Boeck fervent aanhanger van voetbalclub Sparta Rotterdam en schrijft hij maandelijks een column voor zakenblad Quote. 14 | brookz | oktober 2012 NIEUWS FINANCIERING DUURZAAMHEID Q&A Q&A select ROBERT DE BOECK. Antea Participaties ‘Iedereen stort zich ineens op het MKB’ is oprichter en directeur van Antea Participaties. De investeringsmaatschappij voor het MKB viert deze maand haar 15-jarig bestaan. Het geheim van ons succes? ‘Ik kijk altijd naar drie factoren: management, management en management.’ ROBERT DE BOECK tientallen investeringen gedaan en even zoveel exits beleefd, de één uiteraard iets succesvoller dan de andere. Wie succesvol een investeringsfonds wil managen moet te allen tijde open en transparant zijn, zo is de ervaring van De Boeck. ‘De communicatie met onze investeerders is cruciaal. Slecht nieuws vertellen we zo vroeg en zwart mogelijk, successen pas wanneer ze gerealiseerd zijn. Als je daar consequent aan vasthoudt, heb je al veel problemen voorkomen.’ U loopt inmiddels ruim twintig jaar mee in de wereld van informal investors en risicodragend vermogen. Wat is het meest opmerkelijke verschil met twee decennia geleden? R obert De Boeck verwelkomt ons met zijn bekende en opgewekte Rotterdams accent in de statige kantoorvilla van Antea in Den Haag. De Boeck is al ruim twintig jaar een bekende verschijning in de wereld van participatiemaatschappijen en informal investors. Hij begon eind jaren tachtig bij Staal Bankiers, waar hij in 1992 Staal Participaties opzette. In 1999 wist hij via een management buy-out dit participatiefonds te verzelfstandigen en ging als zelfstandige investeringsmaatschappij verder onder de naam Antea. De participatiemaatschappij viert dit jaar haar 15-jarig jubileum en heeft zich altijd gepositioneerd als een actieve, ondernemende nanciële aandeelhouder voor MKB-bedrijven. De geïnvesteerde bedragen variëren van één tot vijf miljoen euro, meestal in de vorm van een minderheidsbelang. Daarbij is het vizier gericht op jonge bedrijven met groeipotentieel, volwassen ondernemingen in de expansiefase of bedrijven die te maken krijgen met een management buy-in / buy-out als oplossing voor een opvolgingsprobleem van de DGA. Het beheerd vermogen bedraagt op dit moment circa 36 miljoen euro. In de fondsen nemen ruim 250 informal investors deel. In de afgelopen vijftien jaar heeft De Boeck vele tekst PETER RIKHOF en WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER ‘Allereerst is de juridisering van het proces aanmerkelijk toegenomen. Alles moet tegenwoordig worden vastgelegd in vuistdikke contracten en overeenkomsten, soms tot in het absurde aan toe. Daarnaast zijn informal investors steeds jonger worden. Toen ik in 1992 bij Staal Bankiers het eerste fonds oprichtte, waren de meeste particuliere investeerders toch de bekende grijze mannen die na hun pensioen nog een actieve rol wilden spelen in het bedrijfsleven. Nu heb ik ook informals van rond de 40 jaar bij mij aan tafel. Dat heeft er voor een deel mee te maken dat deze ondernemers niet wachten tot hun 65e, maar al in een veel eerder stadium een deel van hun bedrijf verkopen om te kunnen cashen.’ Je wilt toch als investeerder vooral dat het geld in het bedrijf wordt gestopt in plaats van uitgegeven aan de aanschaf van een nieuwe Porsche? Hoe gemotiveerd is zo’n ondernemer nog als je hem al miljonair hebt gemaakt? ‘Laat ik voorop stellen dat het bedrijf aanzienlijke groeikansen moet hebben, anders stappen we er sowieso niet in. Een andere voorwaarde is dat de motivatie van de ondernemer niet afneemt. Maar dat kun je slim inrichten, bijvoorbeeld door hem dat bedrag niet in één keer te geven. Maar het in stapjes te laten vrijvallen, eventueel afhankelijk van of hij zijn doelstellingen haalt.’ november/december 2014 | brookz | 15 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername Hoe bepalend is de ondernemer voor het succes van een bedrijf? ‘In het MKB zeer bepalend. Natuurlijk speelt ook de markt en het product een belangrijke rol, maar als je achteraf kijkt naar de belangrijkste succesfactoren van een bedrijf kom ik altijd bij drie factoren uit: management, management en management.’ U moet dus goed kunnen inschatten of de ondernemer en zijn team uw investering waard is. Hoe doet u dat? ‘Door in eerste instantie af te gaan op zijn trackrecord en mijn onderbuikgevoel. Als iemand al zes keer failliet is gegaan is de kans dat hij de zevende keer wel succes heeft niet zo groot. Daarnaast maken we al jaren gebruik van een uitgebreid assessment, waarbij de ondernemer door een professioneel bureau wordt getest. Ik stond daar in het begin wel wat aarzelend tegenover, omdat dit in onze branche niet gebruikelijk was. En gaan de ondernemers dit wel accepteren? Maar ik heb er eigenlijk nooit afwijzende reacties op gehad en wat belang- ‘In ons segment moet je eerder denken aan één à twee mislukkingen, zes à zeven redelijk tot goed en twee klappers, dat zijn bedrijven die tien keer over de kop gaan’ rijker is: het verkleint het risico op een verkeerde inschatting.’ Zijn de kwaliteiten van een ondernemer wel te vatten in een checklist: hoe reageert hij bij tegenslag of wat als bijvoorbeeld de management fee drie maanden niet uitbetaald kan worden? ‘Het gaat ook niet alleen om het afvinken van een lijstje. Het is ook de reactie van de ondernemer tijdens zo’n assessment. Als iemand emotioneel of geïrriteerd reageert op bepaalde vragen of ctieve situaties, dan denk ik: over twee maanden stel je je ook zo op tegenover mij als we een verschil van mening hebben.’ In private equity is instappen makkelijker dan er weer goed uitstappen. De laatste exit van Antea is vorig jaar maart gerealiseerd. Dat lijkt ons een lange tijd geleden. ‘Dat valt best mee. De meeste exits laten zich moeilijk plannen, ook al zou je dat graag anders willen. Soms 16 | brookz | november/december 2014 NIEUWS FINANCIERING DUURZAAMHEID lukt het ook wel. Dan kijk je naar de onderneming, maar ook naar de markt en economie. Zo zeiden we eind 2007 intern tegen elkaar: er is een complete gekte in private equity en in bankenland aan de gang, laten we eens kijken welke ondernemingen in aanmerking komen om te verkopen. Van de drie kandidaten daarvoor in portefeuille hebben we er toen twee kunnen verkopen tegen goede condities.’ Het gaat natuurlijk ook wel eens mis. Nog vers in ons geheugen ligt de ondergang van iCentre, een deelneming die in 2013 gierend failliet ging. ‘Dat is inderdaad een behoorlijk dieptepunt geweest, hoewel we als aandeelhouder meer dan onze inleg uit het dividend al hadden terugverdiend. Maar de upside van een mooie exit zat er helaas niet in.’ Wat ging er eigenlijk fout bij iCentre? ‘We hadden in 2007 een management buy-in genancierd van wat toen nog een bescheiden Apple-reseller was met vijf vestigingen. iCentre was een zelfstandig bedrijf, maar er was natuurlijk wel een behoorlijke afhankelijkheid van Apple. Daar heeft het bedrijf in eerste instantie ink van geproteerd, we gingen in vier jaar van 5 naar 34 winkels, maar dat werd uiteindelijk ook onze ondergang. Apple kreeg problemen met het leveren van hun nieuwste producten. Daardoor misten we in 2012 de hele Sinterklaas- en kerstverkoop, normaal goed voor dertig procent van de jaaromzet. Daar kwam in 2013 nog eens een desastreus eerste kwartaal overheen, toen de gevolgen van de economische crisis volop merkbaar waren. Dat is uiteindelijk de nekslag geweest.’ Wat is voor u het hoogtepunt geweest van de afgelopen 15 jaar? ‘We hebben in al die jaren verschillende mooie exits gerealiseerd. Maar mijn persoonlijke hoogtepunt is Lifehammer geweest, een hamertje dat je gebruikt om een autoruit in te slaan als je met je auto te water raakt. Ik werd benaderd met de vraag of wij interesse hadden in de rechten van Lifehammer. Mijn eerste reactie was: wat moet ik hiermee? Want er was geen ondernemer, geen bedrijf, helemaal niets. Maar uiteindelijk vonden we in Jan Franken een goede ondernemende manager en samen met hem hebben we toen in enkele jaren van Lifehammer een echte onderneming gemaakt. Het is niet de exit geweest met het hoogste rendement, maar voor mij persoonlijk wel de leukste.’ In feite een atypische investering voor Antea, want eigenlijk kochten jullie alleen het intellectuele eigendom. Q&A ‘Klopt. Het kostte mij ook veel moeite om die investering er doorheen te krijgen bij onze commissarissen. Maar ik was ervan overtuigd dat er veel potentie in zat. Het is zeker onze focus niet, maar af en toe moet je in ons vak ook een beetje opportunistisch zijn. Dus als er een tweede Lifehammer langskomt, zal ik er zeker weer serieus naar kijken.’ De algemene regel voor informal investors is dat van de tien investeringen er vijf mislukken, vier redelijk tot goed aflopen en er één klapper tussenzit. Gaat dat lijstje ook op voor Antea? ‘Nee, dan zit je echt in de start-up hoek waar de individuele informals zich vaak begeven. In ons segment moet je eerder denken aan één a twee mislukkingen, zes à zeven redelijk tot goed en twee klappers, dat zijn bedrijven die tien keer over de kop gaan. Bedenk wel dat een fonds niet zozeer slecht presteert door de mislukte deelnemingen maar vooral door het uitblijven van de klappers. Daar behaal je het echte rendement mee. Maar naast die klappers moet je ook zekerheidjes in je portefeuille hebben. Bedrijven die een mooi gemiddeld rendement maken en waar je verder weinig naar om hoeft te kijken.’ Hoe zit het eigenlijk met het rendement van Antea. Oftewel, wat is uw eigen trackrecord? Als je kijkt naar de hele periode maart 1993 – november 2014 kom je uit op een enkelvoudig rendement van 9,2 procent gemiddeld per jaar over de fondsen I tot en met V. Maar fonds V heeft een behoorlijke negatieve invloed gehad op dit langjarige gemiddelde omdat het merendeel van de investeringen in dat fonds zijn gedaan in de periode 2005 tot 2008. Dat was op de top van de markt, net voor de crisis. Als je fonds V niet zou meerekenen kom je voor de fondsen I tot en met IV op een rendement van 15,2 procent gemiddeld per jaar. Onze target voor het nieuwe fonds waarvoor we binnenkort weer geld ophalen is 12 procent per jaar.’ In jullie fondsen zit een bonte verzameling van bedrijven. Nooit gedacht aan sectorfocus voor een bepaald fonds? ‘Nee, want onze informals willen juist spreiding. Maar dat is wel de grote vraag waar iedere investeerder mee worstelt: bereik je meer risicoreductie door spreiding over een aantal sectoren of juist door een specialisme? Wij denken het eerste.’ Het is inmiddels wel dringen geblazen, want iedere partij is momenteel op zoek naar de parels in de MKB-markt. ‘Tja, het MKB lijkt tegenwoordig wel een soort heilige graal. Ik zie veel grotere investeringsmaatschappijen noodgedwongen ook steeds meer afdalen naar de MKB-markt, omdat het in het bovenste segment rustig was de afgelopen jaren. Daarnaast zijn er de laatste jaren steeds meer MKB-fondsen bijgekomen die equity en achtergestelde leningen verschaffen. Dus de concurrentie wordt wel heviger, ook in ons segment met investeringen tussen de één tot vijf miljoen euro. Maar gezien onze toegevoegde waarde vanuit het netwerk van informal investors zijn we voldoende onderscheidend.’ Antea gaat binnenkort de markt op voor het zevende fonds. Hoeveel geld wil je ophalen? ‘Doelstelling is tussen de 10 en 15 miljoen euro.’ Met het vorige fonds hadden jullie het beoogde bedrag van vijftien miljoen binnen een week bij elkaar en werd de inschrijving vroegtijdig gesloten. Waarom geen groter fonds? Daarmee kun je ook grotere participaties doen, wat de kans op een succes vergroot. ‘Maar dan komen we met Antea in een andere league terecht. Als je een fondsomvang van 40 miljoen euro hebt, dan kan ik geen investeringen van een miljoen euro doen. Anders zou ik veertig deelnemingen moeten uitzetten, dat is niet realistisch. We hebben heel bewust voor de MKB-markt gekozen, daar hebben we verstand van. Zolang als ik hier zit gaan we dat ook niet veranderen.’ november/december 2014 | brookz | 17 deal 01 Robert Hoopman en Joep van Wessem. Koninklijke Buisman Suikerooms TOEN DE LAATSTE NAZAAT van de familie Buisman op zoek was naar een nieuwe eigenaar voor Koninklijke Buisman, stapten Joep van Wessem en Dirk van Kappen in 2007 vol vertrouwen in. Zeven jaar later wordt Van Kappen uitgekocht door Robert Hoopman. Z deelden over het bedrijf en dat beide pareven jaar geleden waren Dirk van Deal Management buy-in tijen een toekomst voor Buisman voor Kappen en Joep van Wessem op zoek Bedrijf Koninklijke Fabriek van zich zien. ‘Zelfs zo goed, dat we hebben naar een onderneming waarin zij hun Gebrande Suiker R. Buisman B.V. besloten allebei mede-eigenaar te worden kennis en door de jaren opgebouwde ervaIntermediair Marktlink van het volledige bedrijf, en niet beide ring konden inzetten. Via overnameadviseur Participatie sinds half oktober 2014 Jaaromzet 15 miljoen euro van één van de twee takken.’ Dit vereiste Marktlink kwam het bedrijf in contact met Financiering eigen middelen en het nodige papierwerk, gevolgd door de de Koninklijke Fabriek van Gebrande Suiker bancaire lening (ING) onderhandelfase. Het bedrijf moest imR. Buisman gespecialiseerd in gebrande suimers worden verkocht door Van Kappen keraroma’s, kofeinstants en –creamers. De en Van Wessem, en weer worden veroud-eigenaar, de heer Olland, wilde zijn zakocht aan Van Wessem en Hoopman. ‘In feite zijn de aandelen kelijke belangen afbouwen en binnen de familie en onderneverkocht aan een nieuwe beheermaatschappij. Maar toch zou ming waren geen geschikte overnamekandidaten. Van Kappen je kunnen zeggen dat ik ze aan mezelf heb verkocht.’ De overen Van Wessem stapten in en bouwden het bedrijf verder uit. name is genancierd uit eigen geld en een bancaire lening geBuisman kenmerkt zich inmiddels door twee takken binnen nancierd door de ING. ‘We hebben een en ander relatief snel het bedrijf. Enerzijds richt de consumentenkant zich op prokunnen afronden, niet in de laatste plaats door bereidwilligducten voor de consument en het beter en eigentijdser positioheid van alle partijen.’ Op 16 oktober 2014 werd het denitieve neren hiervan. Hier maken bijvoorbeeld producten als kofekoopcontract getekend. instants deel van uit. Daarnaast richt de ingrediëntentak, bestaande uit gebrande suikers en caramels, zich weer op een ander deel van de markt. ‘We zijn inmiddels actief in een Gezamenlijk aansturen groot aantal landen, vooral in Noordwest-Europa en ZuidoostHoopman, eerder onder andere werkzaam voor Nestlé, zal Azië’, aldus Van Wessem. En niet zonder succes: Buisman laat zich voornamelijk toeleggen op de consumer-tak, waar Van al jaren een positief resultaat zien. Wessem de ingredients-tak onder zijn hoede zal blijven nemen. ‘Maar we zijn allebei voor de helft partner en beleidsbeslissingen nemen we gezamenlijk.’ De doelstellingen voor de Zichzelf verkocht toekomst hebben vooral betrekking op het versterken en uitOnlangs, zeven jaar na de succesvolle overname, maakte Van breiden van de huidige activiteiten. Voor consumenten is dit Kappen de keuze om zich terug te trekken uit het bedrijf en in eerste instantie het verbeteren van de distributie en verbremeer aandacht te besteden aan zijn privéleven. Hiermee ontding van het assortiment en daarna zal de groei vooral uit instond de ruimte voor participatie van een nieuwe partner. Via novatie moeten komen. Voor ingredients staat het uitbreiden Marktlink kwam Van Wessem in contact met Hoopman. ‘In van de business in Zuidoost-Azië hoog op de agenda, net als eerste instantie was het de bedoeling een nieuwe partner aan het verdiepen van kennis en het vermarkten hiervan. ‘We zijn te trekken voor de consumententak, terwijl ikzelf verantwoorinmiddels meer dan alleen een leverancier voor onze klanten. delijk zou blijven voor Buisman Ingredients. Het betreffen naWe kunnen onze adviesfunctie nog verder uitbouwen en van melijk twee losse bedrijven, Consumer en Ingredients, onder nog meer waarde zijn voor onze klanten.’ één holding’, vertelt Van Wessem. Al snel bleek dat Hoopman en Van Wessem dezelfde visie 18 | brookz | november/december 2014 tekst KELLY OUDE VELDHUIS / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS Joep van Wessem Dirk van Kappen xxxxxxxxxx 200x | brookz | 19 deal 02 Ronald van der Vlist en Klaas Scholtens. Alukwa Jachtportiers RONALD VAN DER VLIST EN KLAAS SCHOLTENS wilden samen ondernemen. Daarom besloten ze via een management buy-in het roer over te nemen bij Alukwa, een producent van automatische deuren voor luxe jachten. ‘Iedere deur moet nieuw, uniek en overtreffend zijn.’ I worden’, aldus Van der Vlist. ‘Dat gebeurt n het Zwitserse Bern kwamen Ronald Deal Management buy-in alleen wanneer je met elkaar op dezelfde van der Vlist en Klaas Scholtens elkaar in Aandelenbelang 100 procent golengte zit.’ 2011 tegen. Van der Vlist, de toenmalige Bedrijf Alukwa in Nieuw-Vennep Overnamedatum 1 oktober 2014 chief executive ofcer van wereldmarktleider Jaaromzet Niet voor publicatie in gasbehandeling Hofstetter, zocht een rechOp de camping Personeel 17 medewerkers terhand die zijn uitgestippelde groeiplannen Bij beide kampen was de klik aanwezig, Overnamebedrag Niet voor kon verwezenlijken. Het duo werkte ruim waarop een bedrijfsbezoek na sluitingstijd publicatie twee jaar samen, waarin ze onder andere het bij de Nieuw-Vennepse onderneming werd Financiering Eigen vermogen, bedrijf naar Amsterdam verhuisden. Een gearrangeerd. Daar presenteerden Van der banklening en achtergestelde lening verkopers tijdje later besluit de Nederlandse aandeelVlist en Scholtens hun plannen voor Alukhouder van Hofstetter dat hij de ondernewa aan de verkopende ondernemers. Omming wil verkopen. Van der Vlist en Scholtens hebben wel intedat de continuïteit van de onderneming voor hen voorop stond, resse in een management buy-out en benaderen intermediair was de toekomstvisie vooral ingestoken op het voortbestaan en Rembrandt Fusies & Overnames om de transactie rond te mavoortgang van het bedrijf. Daarna kwam de tweede spannende ken, maar wegens omstandigheden ketst de deal af. hobbel voor het duo: het overeenkomen van een redelijke prijs. De berekening van de waarde, de onderhandelingen en het boekenonderzoek voerden Van der Vlist en Scholtens zelf uit, Gegund worden met een accountant aan hun zijde. Tijdens de zomer werd de due Vanaf dat moment scheiden de wegen van Van der Vlist en diligence opgestart, een periode waarin het tweetal met vakantie Scholtens even. Totdat ze elkaar begin 2014 weer tegen het lijf ging. Maar de vooropgestelde streefdatum van 1 oktober liep lopen en dan serieus werk maken van een overname. Ze stappen geen vertraging op. Scholtens: ‘Er werd voor ons door Remwederom naar Rembrandt om hun zoekproel op tafel te leggen: brandt een digitale dataroom opgezet, waardoor ik vanaf de cameen onderneming die zelf een technisch inhoudelijk product faping in Frankrijk alle opgevraagde documenten kon doornemen. briceert, met internationale groeipotentie. Rembrandt kwam al Zelfs de intentieverklaring heb ik daar gelezen en ondertekend.’ snel met een teaser die hun interesse wekte en enkele dagen later zaten ze tegenover de twee verkopende ondernemers van Alukwa, een fabrikant van automatische deuren voor luxe jachten. Hapklare brokken Het product sprak beide heren meteen aan, mede doordat ze zelf Het laatste spannende puzzelstukje was de nanciering. ‘We ‘bootjesmannen’ zijn. Maar vooral omdat het maken van een autwijfelden wel of we een lening bij de bank konden krijgen, want tomatische deur balanceert tussen esthetisch verantwoord en je hoort tegenwoordig veel negatieve verhalen over nanciering zeewaardigheid, want op ruige zee mogen de deuren niet baraan het MKB’, bekent Van der Vlist. ‘Maar Rembrandt gaf aan sten. ‘Bovendien wil de eigenaar van zo’n superjacht natuurlijk dat het geen probleem moest zijn, zolang we maar een hapklare niet een systeem wat iemand anders al heeft’, legt Scholtens uit. brok aanleverden.’ ‘Het moet dus iedere keer nieuw, uniek en overtreffend zijn.’ Uiteindelijk kregen ze een voorstel van twee van de vier banVoor het duo was het gesprek met de vader en zoon die Alukken, waarna ABN AMRO de opdracht binnensleepte. Scholtens: wa wilden verkopen de eerste van drie ‘spannende momenten’. ‘Ons businessplan bestond uit 65 pagina’s en het nancieringsVolgens Van der Vlist en Scholtens is kijken of er een persoonlijmemorandum uit 48 pagina’s, dus we kwamen beslagen ten ijs. ke klik is tussen kopers en verkopers het belangrijkste aspect tijZolang je maar een realistisch plan indient, dan is een bank ook dens de eerste ontmoeting. ‘Zo’n bedrijf moet je toch gegund realistisch.’ 20 | brookz | november/december 2014 tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS Klaas Scholtens (45) Ronald van der Vlist (50) xxxxxxxxxx 200x | brookz | 21 deal 03 Hendrik Jan Molenaar. WDH Machinefabriek Cilindervinder OMDAT DE VIER AANDEELHOUDERS van WDH Machine- fabriek uiteindelijk besloten om het volledige aandelenpakket aan Hendrik Jan Molenaar te verkopen, moest hij op zoek naar een investeerder. ‘Qua nancieringsstructuur paste Berk Partners het beste bij het bedrijf.’ H ceert en repareert hydraulische cilinders endrik Jan Molenaar is geen onbeDeal Management buy-in voor de offshore-, bagger- en de industriëkende met overnametrajecten. TijAandelenbelang 100 procent le sector en levert aan klanten als kranendens zijn jaren als directeur business Bedrijf WDH Machinefabriek in Eersel bouwer Huisman en baggeraar Boskalis. development bij Aggreko, een internationale Intermediair BuyInside In eerste instantie leek er een deal in de verhuurder van aggregaten en koeling, voerde Overnamedatum 8 oktober 2014 maak met blijvende betrokkenheid van de hij regelmatig acquisitiegesprekken met poJaaromzet ca. 7 miljoen euro vier verkopende aandeelhouders, maar tentiële overnamekandidaten in binnen- en Personeel ca. 40 medewerkers het kwartet bood uiteindelijk het volledige buitenland. Maar toen hij zelf op zoek ging Overnamebedrag ‘Enkele miljoeaandelenpakket aan. ‘Dat veranderde de naar een bedrijf om over te nemen, liep hij tenen’ insteek van de overname’, aldus Molenaar, gen een bekend struikelblok aan. Financiering Investeerder, eigen vermogen en banklening want ik realiseerde me al snel dat ik op Het zoekproel had Molenaar al helder op zoek moest naar een investeerder om de zijn netvlies; een productiebedrijf met een deal rond te krijgen.’ engineeringtak, dat nauw samenwerkt met de klant in een nichemarkt. Met die blik benaderde hij ondernemingen om met de ondernemer tijdens een kop kofe over de toekomst van Nieuwe selectieronde zijn bedrijf te praten. De gesprekken kwamen er, maar een Zo begon er voor Molenaar weer een nieuwe selectieronde, maar concrete vervolgafspraak niet. ditmaal van investeerders. Samen met BuyInside schreef hij een ‘Wanneer je als individu op zoek gaat naar een bedrijf, heb je nieuw businessplan voor WDH Machinefabriek dat was toegeals nadeel dat je niet anoniem kunt opereren’, legt Molenaar uit. spitst op een groeiscenario met een investeringsmaatschappij ‘Omdat verkopende ondernemers geen te koop-bordje in de tuin aan boord. Het Doornse advieskantoor selecteerde een aantal kahebben staan en hun kaarten meestal tegen de borst houden, is pitaalkrachtige partijen en Molenaar pitchte zijn plannen aan een het lastig om überhaupt binnen te komen. Na zes maanden bevijftal investeerders. Uiteindelijk trok Berk Partners – het invessefte ik dat ik een overnameadviseur nodig had om deuren voor teringsvehikel dat is opgericht door oud-coureur Ben Pon – aan mij te openen.’ het langste eind. De investeerder heeft 40 procent van de aandelen in handen, Molenaar de resterende 60 procent. ‘Er is een goede persoonlijke klik, wat erg belangrijk is. Maar ook qua Ideale bedrijf nancieringsstructuur past Berk het beste. Een groot gedeelte van De 50-jarige ondernemer kwam begin 2013 bij BuyInside tede kapitaalinjectie bestaat namelijk uit cumprefs met uitgestelde recht, een advieskantoor dat gespecialiseerd is in opvolging via dividendverplichtingen. Dat is belangrijk, omdat we op projectmanagement buy-in. Omdat Molenaar al voor ogen had wat voor basis werken. Zo kom ik niet in de knoei met aossingen wanneer soort bedrijf hij zocht, kon er snel geschakeld worden. Op de de liquiditeit even wat lager is.’ longlist met passende bedrijven werd gestreept, zodat er een Samen met de investeringsmaatschappij heeft Molenaar een shortlist met interessante ondernemingen overbleef. Tijdens de internationale strategie uitgestippeld voor de komende jaren. De gehele zoektocht bezocht Molenaar ruim 70 bedrijven. Op die ambities van de directeur-grootaandeelhouder zijn groot met manier kon hij bedrijfstakken leren kennen, waardoor hij zijn WDH Machinefabriek. Vooral over de landsgrenzen valt nog veel zoekproel steeds meer aanscherpte. Molenaar: ‘Door al die terrein te winnen voor de Brabantse onderneming. ‘Er is ontzethuisbezoekjes durf ik wel te zeggen dat ik inmiddels het ideale tend veel kennis op het gebied van hydraulica binnen dit bedrijf. bedrijf gevonden heb.’ Daarom twijfel ik er niet aan dat wij dé specialist in opmaatgeIn het Brabantse Eersel vond hij zijn gedroomde bedrijf in maakte cilinders worden, zowel in Nederland als daarbuiten.’ WDH Machinefabriek. Deze onderneming ontwerpt, produ- 22 | brookz | november/december 2014 tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS Hendrik Jan Molenaar (50) xxxxxxxxxx 200x | brookz | 23 SPECIAL LEGAL Procesregisseur JURIDISCHE ADVISEURS spelen een steeds grotere rol bij overnametrajecten. Daarbij schuiven de werkzaamheden van overnameadviseurs en de advocaten steeds dichter na elkaar toe. Vooral bij de kleinere MKBoverdrachten treden juristen al regelmatig op als dealmaker. W ie als ondernemer zijn bedrijf wil verkopen, stapt vaak als eerste naar zijn accountant. Na de nodige gesprekken wordt vervolgens besloten – als het een goede accountant is – een professionele overnameadviseur in te schakelen. Samen met de overnameadviseur wordt een informatiememorandum opgesteld en kan de zoektocht naar een geschikte koper beginnen. Wanneer die koper wordt gevonden, beginnen de (eerste) onderhandelingen en als dat allemaal goed verloopt wordt er 24 | brookz | november/december 2014 meestal een letter of intent of zelf een voorlopig koopcontract opgesteld. Niets lijkt een snelle deal in de weg te staan. Totdat er vervolgens een jurist wordt bijgehaald die dan voor het eerst de gemaakte afspraken onder ogen krijgt. Uiteraard ziet hij risico’s voor de verkoper, wil hij het liefst heronderhandelen over bepaalde punten en zo min mogelijk garanties en vrijwaringen in het contract. Het wordt helemaal een feest als de andere partij er ook een jurist bij haalt. Onderhandelingen beginnen weer opnieuw en de vele (aangepaste) conceptovereenkomsten vliegen over en weer. Dit kan soms maanden duren. De vaart gaat eruit, de aanvankelijk positieve stemming slaat om en het zal niet de eerste keer zijn dat de deal uit frustratie door een van de twee partijen wordt afgeblazen. Multidisciplinair Om bovenstaande problemen te voorkomen, zien we dat met name bij kleine deals de overnameadviseur zelf het juridische stuk oppakt of dat de advocaat er tekst WIETZE WILLEM MULDER ten. Voor ondernemers wordt het complete overnametraject een stuk overzichtelijker; hij hoeft niet meer te schakelen tussen een accountant, een overnameadviseur, een scalist en een jurist om de totale deal van begin tot einde in goede banen te leiden. Bovendien noopt het kostenplaatje van al deze adviseurs de gemiddelde MKB’er ook om een keuze te maken. Een dealmakende M&A-advocaat speelt hierop in als een one-stop-shop, die het overnameproces begeleidt tot en met de closing bij de notaris. Onderzoek in een vroegtijdig stadium wordt bijgehaald om vervolgens de rol van procesregisseur te spelen. Uit een rondgang van Brookz langs kleine en middelgrote advocatenkantoren blijkt dat voornamelijk bij kleinere overnames in het midden- en kleinbedrijf met een dealwaarde tot een miljoen euro de jurist – al dan niet noodgedwongen - steeds vaker een dealmakende rol op zich. Belangrijkste reden voor deze multidisciplinaire aanpak is dat een advocaat eerder bij het overnameproces betrokken raakt en dus zelfs als procesbegeleider kan fungeren. Een veelgehoorde klacht onder M&A-advocaten is namelijk dat ze in een (te) laat stadium van een transactie betrokken zijn, vaak in de fase wanneer de overnamecontracten uitgewerkt moeten worden. Om kosten te besparen laten sommige ondernemers veel voorwerk, zoals het opstellen van een intentieverklaring, over aan de corporate nanceadviseur. Nadeel is dat de onderhandelingen over risico’s, verantwoordelijkheden en garanties en vrijwaringen al gedaan zijn door een overnameadviseur, terwijl daarin juist de toegevoegde van een jurist schuilt. Uiteraard werken advocaten en overnameadviseurs vaak samen in een overnametraject, maar de laatste tijd schuift de M&A-jurist dus op in dat proces, waarbij hij de touwtjes steviger in handen neemt. Zo’n regisseursrol door een advocaat kan voordelig zijn voor de ondernemer, omdat een jurist toch al in de eindfase de lijnen uitzet, het tijdpad bewaakt en iedere betrokkenen oplijnt. One-stop-shop Een ander voordeel is dat met een overnamejurist als procesbewaker het tempo in de overname blijft. Bij een MKB-overname beschikt de moderne advocaat over de benodigde nanciële kennis, waardoor hij een leidende rol kan spelen bij de waardering van het bedrijf, het arrangeren van de nanciering en rekening houden met de eisen van de bank ten opzichte van de garanties en vrijwaringen. Tussentijds begint het opstellen van de intentieovereenkomst, het boekenonderzoek, het (door-)onderhandelen en het denitief maken van de diverse contrac- Bovenstaande ontwikkeling sluit ook aan op een recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam naar de rol van advocaten bij bedrijfsovernames. Daaruit blijkt dat persoonlijke stijl en het karakter van een advocaat in hoge mate de uiteindelijke overeenkomst beïnvloeden en soms zelfs de prijs, zo concludeert Christel Karsten in haar proefschrift dat is gebaseerd op het bestuderen van 151 onderhandse koopcontracten. Ze keek daarbij of de contracten meer de economische dealomstandigheden reecteren of juist de invloed van de individuele advocaat. Conclusie: advocatenkantoren en individuele advocaten oefenen door hun persoonlijke stijl, aanpak en voorkeuren een signicante invloed uit op overnamedeals. Dit is onder meer terug te zien in de inhoud van een contract, het verloop van het onderhandelingsproces en de hoogte van de prijs, aldus Karsten in haar promotieonderzoek. Dat maakt het voor ondernemers dus van belang om een juridisch adviseur te kiezen die qua aanpak, stijl en risicoperceptie goed bij de onderneming én de aard van de overname past. ‘Advocaten blijken zich bij het opstellen van overnamecontracten niet te beperken tot het juridisch vastleggen van de economische omstandigheden rond de deal. Hun stijl en karaktereigenschappen – zoals persoonlijke risicobereidheid – blijken van grote invloed te zijn op de uiteindelijke overeenkomst, zoals op de vorm, het aantal en het soort garanties en voorwaarden. De overnameprijs kan hierdoor zelfs beïnvloed worden. Hoe meer expertise een advocaat heeft ten opzichte van de tegenpartij, hoe meer voordeel hij of zij voor zijn cliënt weet te behalen’, aldus Karsten. november/december 2014 | brookz | 25 SPECIAL LEGAL Legal 50 EEN SELECTIE VAN vijftig middelgrote advocaten- kantoren die zich onder andere bezighouden met het begeleiden van fusies, overnames en bedrijfsoverdrachten in het MKB. Amelink Advocaten Beverwijk Van Gilst Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Hilversum, Enschede Full service kantoor dat zich richt op ondernemers en ondernemingen in alle bedrijfsfasen. Aan het kantoor is tevens een full service merkenbureau verbonden. www.amelinkadvocaten.nl Website Bierman Advocaten Arslan & Ter Wee Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Website Zwolle Jong en ambitieus advocatenkantoor, met specialisten op diverse gebieden zoals ondernemingsrecht, arbeidsrecht en incasso, beslag en executie. www.atwadvocaten.nl Website ’s-Hertogenbosch, Rotterdam Een onafhankelijk, gespecialiseerd advocatenkantoor met nationale en internationale cliënten en praktijk. www.banning.nl Tiel Middelgroot full service advocatenkantoor gericht op ondernemers, particulieren, instellingen en overheden. www.bierman.nl Blauw Tekstra Uding Plaats Profiel Banning Advocaten Plaats Profiel Utrecht Advocatenkantoor gespecialiseerd in contracten, finance, overnames en incasso. www.beverwijkvangilst.nl Website Amsterdam Compact kantoor gespecialiseerd in vennootschaps- en investeringsrecht, informatica- en intellectueel eigendomsrecht, arbeidsrecht en insolventierecht. www.btu-advocaten.nl Blue Legal Advocaten Plaats Profiel Breda Middelgroot nichekantoor gespecialiseerd in arbeidsrecht en ondernemingsrecht. www.blue-legal.nl Bavelaar Advocaten Website Plaats Profiel Certa Legal Advocaten Website Amsterdam Internationaal advocatenkantoor gespecialiseerd in het ondernemingsrecht, vastgoedrecht, handelsrecht, intellectueel eigendomsrecht en litigation. www.bavelaar.nl Plaats Profiel Website Amsterdam middelgroot advocatenkantoor gespecialiseerd in ondernemingsrecht, transacties en insolventie. www.certalegal.nl Benvalor Daan Legal Plaats Profiel Plaats Profiel Website Utrecht Gespecialiseerd in de ondernemingsrechtelijke advies- en procespraktijk met een geïntegreerde benadering van civiel en fiscaal recht. www.benvalor.com 26 | brookz | november/december 2014 Website Arnhem Jong kantoor gespecialiseerd in ondernemingsrecht, arbeidsrecht en insolventierecht www.daanlegal.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘Je moet een deal niet over willen doen’ Beverwijk Van Gilst Advocaten is een boutique-kantoor gespecialiseerd in ondernemingsrecht, contractrecht en bedrijfsoverdracht. Volgens oprichter en partner Richard Beverwijk gaat het vooral om het leveren van toegevoegde waarde. ‘Een ondernemer wil gewoon geholpen worden.’ B everwijk Van Gilst Advocaten uit Utrecht bestaat uit twee partners met een elkaar aanvullende rolverdeling. Richard Beverwijk is vooral de dealmaker. Hij helpt ondernemers en bedrijven met het begeleiden van fusies en overnames (M&A), vormgeven van samenwerkingen en het adviseren over ondernemingsrecht en complexe contracten. Daarnaast is hij cijfermatig sterk en daardoor een volwaardige gesprekspartner van nanciële specialisten. Zijn collega Lucas van Gilst is als procesadvocaat vooral gespecialiseerd in complexe geschillen, aansprakelijkheden, aandeelhoudersconicten, geldvorderingen, franchise & distributie en nancieel recht. Het betekent overigens niet dat de een de scherven opraapt die de ander heeft veroorzaakt, benadrukt Beverwijk. ‘De overnames die ik heb begeleid, leiden achteraf zelden tot rechtszaken.’ Lucas van Gilst Richard Beverwijk Potentiële conflicten Beverwijk, die in 2009 met zijn eigen kantoor begon, heeft als overnameadvocaat een hele diverse klantenkring. Dat varieert van grote bedrijven die hem als specialist inhuren tot en met een bouwbedrijf van tien medewerkers waar hij met de DGA zelf om tafel zit. Het een is niet leuker dan de ander, juist de mix maakt het interessant. Beverwijk: ‘Bij een klein bedrijf is je toegevoegde waarde sneller zichtbaar, anderzijds zijn bij een groot bedrijf de zaken vaak wat uitdagender.’ Volgens Beverwijk zijn er voor hem als juridisch adviseur twee belangrijke aandachtspunten: ‘Je moet de onderhandelingen niet frustreren door de deal nog eens helemaal over te willen doen. En je moet heel zorgvuldig de verwachtingen managen van je cliënt en de wederpartij.’ Vooral nu de laatste jaren de afspraken rondom de overnamenanciering steeds complexer zijn geworden is dat laatste heel belangrijk. Beverwijk: ‘Earn-out regelingen, vendor loans, informal investors erbij; allemaal noodzakelijk tegenwoordig, maar het betekent wel dat heel veel wordt doorgeschoven naar de toekomst. En mijn ervaring is dat het vervolgens in drie van de vier gevallen tegenvalt. Als je daar van tevoren geen goed beeld van schetst en goede afspraken over maakt, is dat een bron van potentiële conicten.’ Multidisciplinair degen nanciële kennis is onmisbaar geworden. Omdat het vaak om relatief kleine transacties gaat, is het te kostbaar en tijdrovend om daar een uitgebreid team van specialisten op te zetten. Hij heeft daarom vorig jaar de opleiding Register Adviseur Bedrijfsopvolging (RAB BV) gedaan, waardoor al tijdens het waarderingstraject kan instappen en een grotere rol in een overnameproces kan vervullen. Volgens hem is dat ook de toekomst. Beverwijk: ‘Een ondernemer zit niet te wachten op verschillende adviseurs die allemaal hun kunstje komen doen. Die wil gewoon snel en efciënt geholpen worden.’ Beverwijk signaleert dat het vak van overname-advocaat in het MKB steeds meer multidisciplinair is geworden. Ge- Meer informatie www.beverwijkvangilst.nl BEVERWIJK VAN GILST ADVOCATEN november/december 2014 brookz | 27 SPECIAL LEGAL De Advocaten van Van Riet Heussen Plaats Profiel Plaats Profiel Website Utrecht Advocatenkantoor gespecialiseerd in insolventie & herstructurering, vastgoed, ondernemingsrecht en arbeidsrecht. www.vanvanriet.nl Website Amsterdam Onafhankelijk Nederlands advocaten- en notarissenkantoor met een sterk internationale focus. www.heussen-law.nl De Breij Evers Boon Holla Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Amsterdam Ondernemingsrechtadvocaten, volledig gericht op de ondernemingsrechtelijke transactie-, proces- en adviespraktijk. www.debreij.com De Graaf Nefkens Advocaten Plaats Profiel Website Nijmegen MKB-advocatenkantoor dat gespecialiseerd is in het ondernemingsrecht en het belastingrecht. www.dgnadvocaten.nl Dirkzwager advocaten & notarissen Plaats Profiel Website Arnhem, Nijmegen Een geïntegreerd kantoor dat werkt vanuit gespecialiseerde secties advocatuur en notariaat. www.dirkzwager.nl Dijkstra Voermans Advocatuur & Notariaat Plaats Profiel Website Rotterdam Juridisch vakmanschap dat zich in brede expertise, knowhow, branche-ervaring én flexibiliteit uit. www.dvan.nl Dommerholt Advocaten Plaats Profiel Website Zwolle, Heerenveen, Apeldoorn, Assen, Groningen Full service advocatenkantoor van Noordoost-Nederland dat zich richt op ondernemers, ondernemingen en zorg- en welzijnsinstellingen. www.dommerholt.nl Website ’s-Hertogenbosch, Eindhoven Gespecialiseerd in dienstverlening voor grotere ondernemingen, midden- en kleinbedrijven, overheden, not-for-profitorganisaties en zorginstellingen. www.holla.nl JanssenBroekhuysen Plaats Profiel Website Amsterdam Boutique advocatenkantoor dat zich toelegt op de ondernemingsrechtelijke transactie-, proces- en financieringspraktijk. www.jblaw.nl JLS Advocaten Plaats Profiel Website Utrecht Nichekantoor gespecialiseerd in fusies en overnames, participaties, joint ventures en investeringsfondsen. www.jlsadvocaten.nl KienhuisHoving advocaten en notarissen Plaats Profiel Website Enschede Helpt ondernemers, bestuurders en vertegenwoordigers van organisaties om hun juridische obstakels weg te nemen. www.kienhuishoving.nl Kingfisher Advocaten Plaats Profiel Website Amsterdam Jong advocatenkantoor gespecialiseerd in het ondernemingsrecht, arbeidsrecht, vastgoedrecht en procesrecht. www.king-fisher.nl Drijber & Partners Kneppelhout & Korthals Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Velp Niche advocatenkantoor gericht op ondernemingen en professionals op hun vakgebied en in hun branche. www.drijberenpartners.nl DVDW Advocaten Plaats Profiel Website Den Haag, Rotterdam Middelgroot commercieel advocatenkantoor dat zich richt op met name zakelijke opdrachtgevers. www.dvdw.nl Fruytier Lawyers in Business Plaats Profiel Website Amsterdam Middelgroot advocatenkantoor met oog voor ondernemerschap doordat de partners zelf al vele jaren investeren en participeren. www.flib.nl Haagstate Advocaten Plaats Profiel Website Den Haag Modern en zakelijk advocatenkantoor dat gespecialiseerd is in ondernemings- en arbeidsrecht. www.haagstate.com Website Koch & van den Heuvel Plaats Profiel Website Breda Modern kantoor gericht op advisering en ondersteuning van het bedrijfsleven. www.koch-heuvel.nl Legal Experience Plaats Profiel Website Amsterdam Middelgroot kantoor dat zich richt op ondernemers, investeerders en non-profit organisaties. www.legalexperience.nl LEXSIGMA Advocaten Plaats Profiel Website 28 | brookz | november/december 2014 Rotterdam Full service onafhankelijke advocatenkantoor voor grote en middelgrote ondernemingen, centrale en lokale overheden en non-profit instellingen. www.kneppelhout.nl Amsterdam Onafhankelijk advocatenkantoor gericht op bedrijven, instellingen en particulieren met focus op de zorgsector. www.lexsigma.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘Wij zijn dealmakers in plaats van dealbrekers’ Poelmann van den Broek is een groot advocatenkantoor, dat zich onderscheidt door een snelle en accurate dienstverlening. ‘Negen van de tien juridische vragen beantwoorden we direct.’ I n het stadscentrum van Nijmegen is het kantoor van Poelmann van den Broek gevestigd. Sinds 1976 staan zo’n veertig juristen professionele opdrachtgevers bij met hun juridische vraagstukken, zoals Lidl, VolkerWessels en Walibi World. Ondernemers kunnen bij het advocatenkantoor terecht voor snelle juridische ondersteuning bij onder andere de oprichting, koop of verkoop van een bedrijf. ‘De ondernemer van nu zit niet te wachten om gedoceerd te worden’, aldus Perry Willard van Poelmann van den Broek, vennoot en gespecialiseerd in ondernemingsrecht. ‘Een ondernemer wil vandaag nog een helder antwoord op zijn vraag en het liefst in één zin. Dat vraagt om een specialistische aanpak.’ Direct beantwoorden Die werkwijze van het Gelderse advocatenkantoor kenmerkt zich door het vergaren, bestuderen en interpreteren van actuele kennis en ontwikkelingen. Naast een volle werkweek besteden de advocaten een extra werkdag aan het bijspijkeren van hun know-how, zodat ze een ondernemer snel kunnen helpen. ‘Wij vinden dat we negen van de tien vragen direct moeten kunnen beantwoorden’, legt ondernemingsrecht-advocaat en vennoot Tom Teggelaar uit. ‘Sterker nog, dat beloven we onze klanten ook. Dat vergt een inke inspanning, maar het levert ons zoveel op.’ Deze losoe is al jaren geleden ingezet door Poelmann van den Broek, maar voornamelijk de laatste tijd plukt het advocatenkantoor de vruchten van deze aanpak. Het algemene kennisniveau van de gemiddelde ondernemer wordt steeds hoger, waardoor de kwaliteit van de Tom Teggelaar dienstverlening van een adviseur ook mee omhoog moet. Teggelaar: ‘De huidige markt eist deze scherpte van een jurist. Tegenwoordig weten ondernemers voor 80 procent het antwoord al op hun juridische vraagstuk, want veel informatie is momenteel makkelijk in te winnen. Voor die laatste twintig procent kloppen ze bij ons aan en daar zit juist onze toegevoegde waarde aan de ondernemer en zijn onderneming.’ Finishlijn Bij overnametransacties worden Willard en Teggelaar voor de juridische zaken ingeschakeld. Het liefst schuiven de advocaten in een zo vroeg mogelijk stadium Perry Willard aan tafel, bij voorkeur voordat de intentieverklaring opgesteld wordt. Want op dat moment is het cruciaal dat de wensen van de koper en verkoper goed worden verwoord en dat de juiste vragen worden gesteld. ‘Je moet niet alleen je eigen klant begrijpen, maar ook de beweegredenen en motieven van de opponent kennen’, zegt Willard. ‘Alleen dan krijg je een goede deal voor beide partijen. Wij regisseren het zo dat iedere betrokkene op hetzelfde moment over de nishlijn komt met een glimlach op zijn gezicht. Bij Poelmann van den Broek vind je dealmakers in plaats van dealbrekers.’ Meer informatie www.pvdb.nl POELMANN VAN DEN BROEK november/december 2014 brookz | 29 SPECIAL CORPORATE RECOVERY Marree en Dijxhoorn Advocaten Schuth & Koelemaij Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Amersfoort Middelgroot advocatenkantoor dat zich richt op ondernemers en ondernemingen. www.mend.nl Website Assen Middelgroot advocatenkantoor dat zich met name richt op het midden- en kleinbedrijf. www.sk-advocaten.nl Marxman Advocaten Solon Advocaten Plaats Profiel Plaats Profiel Website Amersfoort Full service advocatenkantoor dat adviseert over alle juridische vragen, die een ondernemer tegenkomt. www.marxman.nl Molenaar Abeln Advocaten Plaats Profiel Website Amsterdam, Düsseldorf Gerenommeerd ondernemingsrechtkantoor met veel ervaring op het gebied van transacties. www.ma-advocaten.nl Website Den Haag Advocatenkantoor voor ondernemers op het gebied van arbeidsrecht, contractenrecht, intellectueel eigendomsrecht, insolventierecht en fusie- en overnames. www.solonlegal.nl Sprengers Advocaten Plaats Profiel Utrecht Advocatenkantoor bij uitstek gespecialiseerd in arbeidsrecht, medezeggenschapsrecht, sociale zekerheidsrecht en ondernemingsrecht. www.sprengersadvocaten.nl Nysingh advocaten-notarissen Website Plaats Profiel Stek Law Website Apeldoorn, Arnhem, Zwolle Een kantoor van advocaten en notarissen dat voorziet in de juridische behoeften van bedrijven, instellingen en overheden. www.nysingh.nl Plaats Profiel Pellicaan Advocaten Plaats Profiel Website Amsterdam, Rotterdam, Utrecht Gespecialiseerd advocatenkantoor dat zich richt op ondernemers en ondernemingen. www.pellicaan.nl Ploum Lodder Princen Plaats Profiel Website Rotterdam Advocatenkantoor gespecialiseerd in ondernemingsrecht, arbeidsrecht, contractenrecht, bestuursrecht, intellectuele eigendom, IT-recht en verzekeringsrecht. www.ploum.nl Website Amsterdam Onafhankelijk advocatenkantoor met gespecialiseerde dienstverlening op het gebied van ondernemingsrecht, financieel recht, mededinging & economische ordening. www.steklaw.com Van den Herik & Verhulst Advocaten Plaats Profiel Website Rotterdam Een advocatenkantoor dat een landelijke en internationale cliëntenkring bedient. www.herikverhulst.nl Vestius Advocaten Plaats Profiel Amsterdam Middelgroot advocatenkantoor dat zich geheel richt op ondernemingsrecht en arbeidsrecht. www.vestius.com Poelmann van den Broek Advocaten Website Plaats Profiel Vlaskamp Advocaten Website Nijmegen Middelgroot advocatenkantoor dat zich richt op ondernemers en ondernemingen. www.pvdb.nl Qisolute Plaats Profiel Website Plaats Profiel Website Leiden Begeleidt cliënten effectief in arbeidsrecht en ondernemingsrecht, in transacties, conflicten en procedures. www.qisolute.nl Wessel Tideman en Sassen Plaats Profiel SBM Advocaten Plaats Profiel Website Houten Advocatenkantoor dat cliënten in ondernemingsrecht, arbeidsrecht en familierecht ondersteunt. www.sbmadvocaten.nl Schol & Gorter Advocaten Plaats Profiel Website Enschede Niche kantoor voor de ondernemer op het gebied van ondernemingsrechtelijke en commerciële juridische dienstverlening. www.sgadvocaten.nl 30 | brookz | november/december 2014 Amersfoort, Utrecht Middelgroot advocatenkantoor met specialisten op het gebied van het arbeidsrecht, ondernemingsrecht en insolventierecht. www.vlaskampadvocaten.nl Website Den Haag, Rotterdam Advocatenkantoor met een commerciële rechtspraktijk en vergaande expertise op het gebied van vastgoed, ondernemingsrecht en arbeidsrecht. www.wtsadvocaten.nl Wilschut Advocaten Plaats Profiel Website Veghel Advocatenkantoor met arbeidsrecht, ondernemingsrecht en een incasso-praktijk als specialisatie. www.wilschutadvocaten.nl ADVERTENTIE Ondernemen met ondernemers Ecart Invest is sinds 1993 actief als participatiemaatschappij. Zij stelt risicodragend vermogen ter beschikking aan middelgrote Nederlandse vennootschappen. De investeringen - in de vorm van aandelen en achtergestelde leningen - variëren in hoogte van EUR 0,3 tot EUR 6,0 miljoen per participatie. Management en aandeelhouders van Ecart Invest zijn bekend met een breed scala aan sectoren, beschikken over een omvangrijk netwerk en veelzijdige expertise. Qua investeringsproel richt Ecart Invest zich op gemotiveerde en vakbekwame ondernemers met een beproefd trackrecord en aantoonbare nanciële betrokkenheid. Met ruim dertig informal investors en het management als aandeelhouders, is Ecart Invest een stabiele en lange termijn partner. Kenmerkend is dat Ecart Invest participeert voor onbepaalde tijd en op basis van een minderheidsbelang. Ambitieuze ondernemers met expansie- of overnameplannen zijn zo verzekerd van behoud van zeggenschap en duurzame samenwerking met een slagvaardig en kundig team. Javastraat 78 2585 AS Den Haag +31 (0) 70 355 47 88 www.ecart.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘Onze aanpak bespaart tijd, geld en discussies’ Dijkstra Voermans is een middelgroot, full service advocatenkantoor met vestigingen in Utrecht en Rotterdam. Het kantoor onderscheidt zich door een compacte aanpak van het onderhandelingsproces en voorkomen van problemen in plaats van ze op te lossen. ‘Door vroegtijdig een of twee keer te sparren, kun je al veel discussiepunten ondervangen.’ H et kantoor van Dijkstra Voermans Advocatuur & Notariaat in Utrecht bevindt zich in hetzelfde pand als dat van BDO Adviseurs. En dat is geen toeval, verklaart Risto Larsson, managing partner en specialist ondernemingsrecht bij Dijkstra Voermans. ‘We zijn eind jaren 90 van de vorige eeuw binnen BDO opgezet als een adviestak juridische dienstverlening. In 2001 zijn we verzelfstandigd. We werken regelmatig samen en maken gebruik van elkaars expertise. Daardoor hebben we een goed samenspel weten te ontwikkelen tussen de nancieel, scaal en juridisch adviseur.’ Dijkstra Voermans is de afgelopen vijftien jaar uitgegroeid tot een middelgroot full service advocatenkantoor met vijftig medewerkers, waarvan zo’n 35 advocaten en (kandidaat) notarissen, verdeeld over vestigingen in Utrecht en Rotterdam. Opvallend is de grote transactieprakijk. Dijkstra Voermans richt zich vooral op ondernemers en ondernemingen in het MKB; van DGA tot de directie van een internationaal opererend bouwbedrijf met tweehonderd miljoen euro omzet. Deze klanten worden op alle specialismen binnen het ondernemingsrecht bediend, waaronder arbeidsrecht, mededingingsrecht, intellectueel eigendom, insolventie en fusies & overnames. sies & Overnames bestaat op dit moment uit 7 advocaten en wordt vanuit Rotterdam aangevoerd door Larsson en vanuit Utrecht door collega en kantoorpartner Els in ’t Veld. Beide advocaten zijn al ruim twintig jaar actief rondom fusies en overnames en hebben vanaf midden jaren 90 samen opgeteld vele honderden transacties begeleid. De afgelopen jaren hebben de beide advocaten de overnamemarkt behoorlijk zien omslaan. In ´t Veld: ‘Door het nog steeds moeizame nancieringsklimaat moeten verkopers in veel gevallen een gedeelte van de koopsom achterlaten in de vorm van een achtergestelde lening of zelfs een aandelenbelang. Dan is het van het grootste belang dat de afspraken over aossing, zeggenschap en denitieve aandelenoverdracht waterdicht worden vastgelegd. Anders ontstaan er geheid problemen.’ Volgens collega Larsson hebben veel ondernemers de afgelopen jaren al de nodige ervaring opgedaan met slechte afspraken en niet-sluitende contracten. Larsson: ‘Ondernemers zijn zich nu meer bewust van de risico’s van een deal. Daardoor worden wij sneller ingeschakeld en kunnen we beter voorsorteren op eventuele discussiepunten. Uiteindelijk is dit in het belang van de klant.’ Risicobewust Het sneller inschakelen van een juridisch adviseur sluit volgens Larsson en In ’t Veld ook beter aan op de manier waarop Dijkstra Voermans graag met Binnen Dijkstra Voermans zijn fusies, overnames en samenwerkingen een belangrijk aandachtsgebied. De sectie Fu- 32 | brookz | november/december 2014 Stappenplan haar klanten wil omgaan. In de praktijk knippen de advocaten het onderhandelingsproces op in drie stappen, om te voorkomen dat er eindeloos concepten heen en weer worden gestuurd. Larsson: ´Die stappen bestaan uit een eerste gesprek tussen partijen en adviseurs waar de belangrijkste onderhandelingspunten worden besproken, een tweede gesprek tussen juridisch adviseurs waar de juridisch technische punten worden besproken en een laatste gesprek waarin de dan nog resterende commerciële punten uitonderhandeld worden.’ Collega In ’t Veld vult aan: ‘Het is daarbij wel belangrijk om zo’n eerste oriënterend gesprek open te houden en niet te snel zaken vast te leggen op papier. Want voordat je het weet beland je in discussies over allerlei technisch juridische passages die het proces alleen maar ophouden of zelfs kunnen frustreren. En dat is uiteraard wel het laatste wat alle partijen willen.’ Toegevoegde waarde Volgens In ’t Veld wil de huidige klant vooral steeds meer snelheid, maar het blijft wel van belang om alles goed te regelen. Larsson: ‘Vroeger kon je je bij de rechter nog beroepen op begrippen als redelijkheid en billijkheid, maar daar kom je nu niet meer mee weg. Als het niet expliciet is vastgelegd, heb je een probleem.’ Beide advocaten hebben ervaren dat het vroegtijdig inschakelen van een ju- Risto Larsson Els in ’t Veld ‘Vroeger kon je je bij de rechter nog beroepen op begrippen als redelijkheid en billijkheid, maar daar kom je nu niet meer mee weg. Als het niet expliciet is vastgelegd heb je een probleem.’ ridisch adviseur in het begin even wat extra uren kost, maar later in het proces veel tijd en dus kosten bespaart. Daarnaast kunnen kosten worden bespaard doordat steeds meer juridisch werk is gestandaardiseerd en daardoor in feite al klaar ligt op de plank. Larsson: ‘Onze toegevoegde waarde zit vooral in het leveren van maatwerk. Wij focussen ons op de bijzondere elementen die niet in die contracten staan. Daarmee maken we het verschil.’ Persoonlijk contact Om contact te onderhouden en te weten wat er speelt gaan zowel Larsson als In ’t Veld regelmatig naar de klanten toe in plaats van dat de klant naar hen komt. In ‘t Veld: ‘Ik ben zeker de helft van de tijd buiten de deur. Je begrijpt een klant en zijn problematiek toch een stuk beter als je weet wat voor een bedrijf er achter zit.’ Larsson benadrukt dat Dijkstra Voermans erg veel waarde hecht aan persoonlijk contact. ‘Elke klant heeft zijn eigen achtergrond en beweegredenen. Wij hebben veel vaste klanten die we vaak al jaren begeleiden; soms zelfs van de start naar de uiteindelijke exit. In eerste instantie helpen we ze met de statuten en commerciële contracten en uiteindelijk zijn we ook betrokken bij de overdracht en de afhandeling daarvan. Als je zo hebt kunnen meegroeien met een DGA en mede hebt kunnen bijgedragen aan het succes een bedrijf, is dat uiteindelijk heel dankbaar werk.’ Meer informatie www.dvan.nl DIJKSTRA VOERMANS november/december 2014 | brookz | 33 BEDRIJFSPROFIEL ‘Wij gaan verder dan alleen juridisch adviseren’ LEXSIGMA Advocaten verleent gespecialiseerde juridische diensten aan haar cliënten, maar de dienstverlening van het Amsterdams advocatenkantoor gaat verder dan slechts het juridische aspect. ‘De toegevoegde waarde ligt in onze strategische betrokkenheid bij de gehele onderneming.’ V anaf de Zuidas adviseert LEXSIGMA Advocaten haar cliënten, varierend van start-ups tot gevestigde MKB-bedrijven en van beursgenoteerde ondernemingen tot investeringsmaatschappijen. Het Amsterdamse advocatenkantoor heeft een aantal disciplines in huis, waaronder ondernemingsrecht, arbeidsrecht, bouw- en vastgoedrecht, mediation en (corporate) litigation. Brede blik Het relatief jonge LEXSIGMA - opgericht halverwege 2011 - is geen traditioneel advocatenkantoor. De werkwijze van de advocaten kenmerkt zich als betrokken, waarbij ze in plaats van reactief juridisch juist een preventief en proactief advies nastreven. Op deze manier stelt LEXSIGMA zich op als trusted advisor voor hun cliënten. ‘Juristen zijn meesters in het zien van moeilijkheden’, zegt Henk Brat, partner bij LEXSIGMA en gespecialiseerd in fusies en overnames. ‘Wij richten ons vooral op de mogelijkheden en streven naar een oplossing van de problematiek die ons wordt voorgelegd. Het leveren van toegevoegde waarde staat centraal in onze advisering.’ Die toegevoegde waarde vertaalt zich naar een pragmatische aanpak met een bredere kijk dan alleen de juridische blik; de hele organisatie van een onderneming ligt 34 | brookz | november/december 2014 onder de loep. Zelf noemen de LEXSIGMAadviseurs dit general counselling, waarmee aangegeven wordt dat ze niet slechts juridisch adviseren, maar ook strategisch betrokken zijn. ‘Ieder advocatenkantoor kan bijvoorbeeld een degelijk overnamecontract opstellen’, aldus Monique Aykaz, die als advocaat onderdeel uitmaakt van het vierkoppige M&A-team bij LEXSIGMA. ‘Maar wij proberen juist de gedachte achter de overeengekomen onderhandelingspunten tussen een koper en verkoper te begrijpen. In het ideale geval kunnen we dan nog een aantal suggesties doen, mocht dat nodig zijn.’ Realistisch beeld Kijkend naar de ontwikkelingen op de overnamemarkt zien de LEXSIGMA-advocaten beduidend minder transacties voorbij komen. Bovendien duren de lopende koopen verkooptrajecten vooral veel langer dan een aantal jaren geleden. Enerzijds doordat het verkrijgen van de nanciering een stuk lastiger is, maar anderzijds doordat kopers momenteel een uitgebreidere lijst aan garanties en vrijwaringen op tafel legt. Gaat de verkopende ondernemer daar niet mee akkoord, dan bestaat de kans dat de deal wordt afgeblazen. Brat: ‘Terwijl dat vaak onnodig is. Veel verkopers schrikken van de eventuele claims die ze te wachten staat. Maar meestal is dat een onrealistisch angstbeeld.’ Brat erkent dat er nog wel wat onduidelijkheid bestaat bij verkopende ondernemers over garanties en vrijwaringen, terwijl het bij iedere onderhandeling in een overnametraject hoort. ‘Verkopers voelen dan ineens het zwaard van Damocles boven hun hoofd hangen. Maar als er de afgelopen twintig jaar geen juridisch gesteggel is geweest, dan is het niet aannemelijk dat er na de overname ineens een claim komt. We houden ze dat realistische beeld voor.’ Ook wordt er tegenwoordig meer tijd besteedt aan de due diligence, omdat een nieuwe eigenaar een miskoop zoveel mogelijk wil verkomen. De advocaat benadrukt wel dat wanneer de koper een onzekerheid ontdekt, hij beter kan heronderhandelen. ‘Dwing dan van tevoren af dat bijvoorbeeld de koopprijs omlaag gaat in plaats van het risico te nemen en achteraf met een claim te moeten komen. Dat zijn vervelende en langdurige procedures, vaak zonder het gewenste resultaat.’ Geschillen Toch zien Brat en Aykaz het de laatste tijd steeds vaker fout gaan tussen koper en verkoper na de overname. Bijna altijd gaat het dan om garantieclaims: de zaken blijken anders te zijn dan voorgespiegeld door de verkoper. De resultaten vallen tegen, belastingaangiftes Henk Brat Monique Aykaz ‘Dwing van tevoren af dat de koopprijs omlaag gaat in plaats van het risico te nemen en achteraf met een claim te moeten komen’ zijn niet correct ingediend of machines blijken niet te zijn onderhouden. Ook geschillen over de berekening en vaststelling van earnouts zijn niet ongebruikelijk. ‘Het lijkt aan de orde van de dag’, zegt Aykaz, die recent betrokken was bij de fusie tussen online kledingwinkels Bulls & Birds en Jeansonline en de overname van vakantiebeoordelingssite Zoover door het Duitse Tomorrow Focus. ‘We worden steeds vaker ingeschakeld bij conicten tussen aandeelhouders na een fusie of overname. Zonde, want wij doen liever zaken op basis van vertrouwen. Je kunt wel het hele contract dichttimmeren, maar er is altijd wel een reden om te procederen.’ De juristen van LEXSIGMA zoeken liever naar een gezond evenwicht tussen koper en verkoper, want door de terughoudendheid van banken zal het aantal deals waarbij de verkoper een stuk van de overname meenanciert, alleen maar toenemen. Ondanks de gevaren die daarbij op de loer liggen, benaderen Aykaz en Brat eerder de positieve kanten van zo’n deal. Want bij een goede samenwerking kan dat plukje aandelen van de verkoper behoorlijk meer waard worden. Zolang er juridisch oog is voor beide partijen aan de onderhandelingstafel. ‘Het opstellen van een contract heeft vooral met verwachtingsmanagement te maken’, legt Brat uit. ‘Hoe eerder wij in dat proces betrokken worden, hoe beter wij samen met de ondernemer een zo optimaal mogelijk resultaat kunnen behalen. Wij zien onszelf meer als dealmakende advocaten dan als pure juristen.’ Meer informatie www.lexsigma.nl LEXSIGMA ADVOCATEN november/december 2014 | brookz | 35 BEDRIJFSPROFIEL ‘We denken niet in dossiers, maar in cliënten’ Legal Experience is een middelgroot advocatenkantoor met vestigingen in Amsterdam en Den Bosch. Het uitgangspunt is excellente dienstverlening voor een scherpe prijs. Daarbij staat de vertrouwensrelatie met de klant voorop. ‘Het is steeds meer maatwerk geworden.’ L egal Experience is ontstaan vanuit de overtuiging van de oprichters dat het beter en anders kan in de advocatuur. Dat was in 2011 de belangrijkste drive voor Carel Henderson en Roald Subnel om samen met twee andere partners een nieuw advocatenkantoor te starten. Allen hadden inmiddels jarenlange ervaring opgedaan bij grote landelijke advocatenkantoren met nationale en internationale praktijken. Daar liepen ze een beetje vast in de stroperige besluitvorming en de logge structuur en waren zij de overtuiging toegedaan dat het anders en beter kon. Uitgangspunt voor Legal Experience was een advocatenkantoor met specialistische kennis voor een specieke doelgroep tegen scherpe tarieven en met een grote betrokkenheid van de partners. Doelgroep is het bedrijfsleven met de focus op het MKB+: ondernemers, investeerders en privately owned companies in het hogere segment van het MKB. Op basis van deze propositie is Legal Expierence – ondanks of wellicht juist dankzij de economische crisis – de afgelopen vier jaar hard gegroeid. Het kantoor telt inmiddels 40 medewerkers, waarvan 28 advocaten, verdeeld over de vestigingen in Amsterdam en Den Bosch. Kopersmarkt Na deze turbulente start heeft het kantoor bewust aan de rem getrokken en gekozen 36 | brookz | november/december 2014 voor een beheerste groei. Henderson: ‘Groei is voor ons sowieso geen doel, hooguit een middel. We willen niet de grootste zijn, maar het beste kantoor voor onze klanten en het leukste kantoor voor onze medewerkers. Daar gaat het voor ons om.’ Henderson en Subnel geven leiding aan de Corporate en M&A-praktijk van Legal Experience, waaronder met name fusies & overnames, joint ventures, nancieringen, private equity en vennootschapsrecht. Daarbij zit Henderson merendeels bij de DGA-ondernemer/investeerder zelf aan tafel – waaronder een aantal Quote-500 ondernemers – en heeft Subnel daarnaast ook meer ‘corporate’ en buitenlandse bedrijven als cliënt. Mede als gevolg van de economische crisis en het huidige nancieringsklimaat hebben de beide overnameadvocaten de fusie- en overnamemarkt de laatste jaren volledig zien omslaan. Henderson: ‘Tot 2008 was het een echte verkopersmarkt. Bancaire nanciering en grote leveraged deals waren geen enkel probleem en het was voor ons vaak een race tegen de klok om alle documentatie op tijd rond te krijgen. In die jaren had je nog regelmatig te maken met controlled auctions, waarbij de verkopende partij de kandidaat-kopers tegen elkaar liet opbieden. Maar dat zie je nog maar zelden op dit moment. Door het moeizame nancieringsklimaat en de onzekere vooruitzichten is het op dit moment een markt geworden waar vooral de kopers het voor het zeggen hebben en de juridische bijstand voor verkopers veel belangrijker is geworden.’ Creatief maatwerk Deze groeiende macht van de koper weerspiegelt zich in veel langere doorlooptijden van de transacties en een accentverschuiving in de contracten. Subnel: ‘Kopers hebben geen enkele haast, er wordt soms eindeloos lang onderhandeld en er worden meer garanties en zekerheden gevraagd.’ Daarnaast is de nanciering van de overname een hele puzzel geworden. Vendor loans en earn-outs zijn bijna standaard en naast de bank zijn er vaak ook nog een of meer andere nanciële partijen bij de deal betrokken om het plaatje rond te krijgen. Volgens Henderson is zijn werk daardoor alleen maar interessanter geworden. ‘Het kost wat meer tijd en er wordt meer van je creativiteit gevraagd: je komt er niet met een standaardovereenkomst, het is nog meer maatwerk geworden.’ Naast een andere dealstructuur zoeken veel bedrijven ook naar alternatieve samenwerkingsvormen om verder te kunnen groeien. Zo ziet Subnel de laatste tijd steeds vaker dat bedrijven elkaar niet overnemen, maar dat ze voor een joint-venture kiezen. Via deze constructie kunnen er toch groeistappen worden gezet zonder dat er veel extra nanciering nodig is. Toch zit- Carel Henderson Roald Subnel ‘Sinds 2008 is het een kopersmarkt. Vendor loans en earn-out regelingen zijn bijna standaard. De juridische begeleiding van de verkoper is veel belangrijker geworden’ ten ook hier de nodige haken en ogen aan. Subnel: ‘Met name als er sprake is van een ongelijkwaardige aandelenverhouding is het belangrijk dat de minderheidsaandeelhouder goed wordt beschermd. Bijvoorbeeld door bij belangrijke besluiten toch uit te gaan van unanimiteit. Bij gelijke aandeelhoudersverhoudingen (50/50) is het juist belangrijk om te voorkomen dat er een patstelling of beslissingsvacuüm ontstaat. Ook adviseer ik altijd om zo’n samenwerking aan te gaan voor een bepaalde termijn, waarna een exit plaats kan vinden. Ik heb teveel gezien dat een joint venture uiteindelijk stukloopt op het verschil in bedrijfscultuur.’ Huisadvocaat Vanwege de toenemende complexiteit van veel deals is het volgens Subnel van belang dat ondernemers niet gaan bezuinigen op juridisch advies. ‘Ik kom de laatste tijd steeds vaker overnameadviseurs tegen die zelf maar even wat in elkaar hebben geknutseld. Dat is echt vragen om moeilijkheden. We hebben in de rechtbank al een paar keer alle zeilen moeten bijzetten om zo’n zaak nog te repareren.’ Daarnaast is het volgens Henderson van groot belang om als juridisch adviseur zoveel mogelijk vooraan in het proces te zitten. ‘Ik heb met mijn meeste cliënten bijna elke week wel even contact. Gewoon even bellen; hoe gaat het, wat speelt er? Wij zien onszelf als de huisadvocaat, de langetermijn-relatie met de cliënt staat centraal. Dat is onze basis.’ Meer informatie www.legalexperience.nl LEGAL EXPERIENCE november/december 2014 | brookz | 37 L AA AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIER INTER D ‘Hiermee kunnen we ons internationaal onderscheiden’ AIRBORNE INTERNATIONAL ondertekende onlangs een contract met het grote Airbus Helicopters. Het Nederlandse bedrijf gaat het onderhoud verzorgen van de NH90-helikopterrotorbladen. Tussen het eerste contact met de Fransen en het binnenhalen van de opdracht zit slechts een half jaar, mede dankzij de Rijksoverheid. ‘ Een mooi voorbeeld van export dankzij innovatie.’ D irecteur Marco Brinkman van Airborne Services dankt zijn eerste ofciële contact met Airbus aan het Nederlandse ministerie van Economische Zaken (EZ) en het commissariaat military productie (CMP). ‘Zij gaven tips over wie we moesten benaderen. Als je kunt refereren aan personen bij EZ, dan helpt dat.’ Daarvoor was er al wel contact geweest tussen beide bedrijven, op seminars en andere, meer informele gelegenheden, maar nu kon er echt een zakelijke ontmoeting plaatsvinden. Dus had Brinkman in maart van dit jaar op het kantoor van Airbus Helicopters in Marignane een afspraak met een directeur van het bedrijf. Het eerste contact was gelegd, maar er leek nog een lange weg te gaan. Niet in het minste vanwege de hiërarchische structuur van Airbus en van Franse bedrijven in het algemeen. Brinkman: ‘Een groot bedrijf als Airbus heeft zeer veel lagen en dus ook veel directeuren. Als je met een directeur hebt gesproken en denkt dat je bepaalde afspraken hebt gemaakt, kan later blijken dat je toch bij een andere directeur moet zijn.’ bus, werd dat ook op het allerhoogste niveau gedaan. ‘Tegelijkertijd top-down en bottom-up’, zegt Eric van Kooij, Hoofd Economie en Innovatie Raad op de Nederlandse ambassade in Parijs en verbonden aan RVO.nl. Hij regelde een ontmoeting tussen de Nederlandse ambassadeur en Guillaume Faury, de ceo van Airbus Helicopters. Van Kooij: ‘Er was een beurs in Parijs, waar Faury aanwezig was. We hebben van tevoren spreektijd met hem geregeld.’ Contacten op dergelijk niveau kunnen alleen op deze manier tot stand komen, legt Brinkman uit. ‘Het is voor een relatief klein bedrijf uit Nederland natuurlijk bijna onmogelijk om de ceo van een dergelijk bedrijf te spreken te krijgen.’ Behalve de ontmoetingen in Marignane en op de beurs in Parijs waren er nog bijeenkomsten op de Nederlandse residentie in Parijs. Brinkman was een aantal keer aanwezig op een dergelijke netwerkbijeenkomst. ‘De eerste keer waren er lezingen, afgewisseld met informele kofemomenten. Dat zijn momenten waarop je rustig met mensen kunt praten. Een dergelijke omgeving helpt dan mee.’ Top-down en bottum-up Rotorbladen Terwijl Brinkman contact legde met het lagere en middenmanagement van Air- Airborne maakt composietconstructies voor de olie- en gasindustrie, de scheep- 38 | brookz november/december 2014 vaart en de lucht- en ruimtevaarsector. Het bedrijf heeft vestigingen in Den Haag, IJmuiden en Girona (Spanje). Composiet is vezelversterkend kunststof, dat zo sterk en stijf is dat het metaalconstructies kan vervangen. Er zijn verschillende soorten composiet; Airborne maakt vooral gebruik van kunststof versterkt met koolstofvezel. Ideaal voor de luchten ruimtevaart dus, want een vliegtuig dat lichter is, verbruikt minder brandstof. De nieuwe Boeing 787 is bijvoorbeeld voor de helft uit composiet gebouwd; zijn voorganger de 777 bestond voor 11 procent uit composiet. Airborne ziet in het onderhoud van vliegtuigen en helikopters een groeiende markt. Het heeft daarvoor een specialistische business unit: Airborne Services, dat opereert vanaf Woensdrecht. Het contract met Airbus omvat het onderhoud van de rotorbladen van het helikopertype NH90, een militaire heli. De rotorbladen worden overigens niet geleverd door Airborne. ‘Dat hadden wij wel gekund’, vertelt Brinkman. ‘Maar dat ligt nog wat gevoelig in de helikopterindustrie. Rotorbladen zijn het geheim van de smid. Het is dus strategisch werk, waarvan de concurrent niet het jne moet weten.’ Uitbesteden van het onderhoud ligt dus ook wat gevoelig. Het feit dat Airbor- tekst JEROEN GUNTER / fotografie PETER BAK is dat de waarde die de Nederlanders in het project steken als opdrachten weer naar ons land terugvloeien. ness (PIB), uitgevoerd door RVO.nl namens het ministerie van Buitenlandse Zaken, waarin bedrijven zijn verenigd die werken als toeleverancier van de Franse vliegtuigbouwsector. Airborne maakt hiervan deel uit. Op deze manier bundelen Nederlandse bedrijven de krachten en helpen ze elkaar op weg in Frankrijk. Ook worden er activiteiten georganiseerd in samenwerking met de Nederlandse ambassade. De contacten van Airborne International bij de ambassade zijn ook gelegd via PIB. De Nederlandse hightechindustrie neemt een bijzonder plek in Frankrijk in. ‘Fransen laten niet graag business gaan naar een ander land’, zegt Brinkman. ‘Maar als het gaat om hightechindustrie, belangrijk voor de luchtvaartindustrie, heeft Nederland een zeer goede naam.’ Van Kooij beaamt dit. ‘Fransen hebben een voorkeur voor Franse producten, maar dat neemt niet weg dat ze openstaan voor goede hightechproducten.’ Het leggen van contacten en het opbouwen van een netwerk in de Franse vliegtuigbouw is voor de Nederlandse ambassade niet moeilijk geweest. ‘We zijn hier al wat langer in actief. Frankrijk heeft een grote luchtvaartindustrie en in Nederland zijn veel toeleveranciers aan deze sector, die al langer voor Franse bedrijven werken’ De voorbereidingen op onder meer de opdracht van Airborne International begonnen vanuit Van Kooij en de Nederlandse ambassade vorig jaar al, met de organisatie van een innovatieseminar over het gebruik van composieten. Hiervoor werden allerlei bedrijven en andere partijen uit Frankrijk en Nederland uitgenodigd, waaronder Fokker, Airborne en de TU Delft. Hollands glorie Export door innovatie Nederland exporteerde in 2012 voor 36,2 miljard euro aan goederen naar Frankrijk, ofwel 9 procent van de totale Nederlandse export. Frankrijk staat hiermee in de top-5 van belangrijkste handelspartners van Nederland. De Nederlandse export naar Frankrijk wordt in samenwerking met het bedrijfsleven gestimuleerd vanuit de overheid (RVO.nl). Zo is er de regeling Partners in International Busi- Het traject dat leidde tot de deal tussen Airbus Helicopters en Airborne Services heeft relatief kort geduurd. Volgens Brinkman komt dat doordat een aantal zaken perfect samenvielen. ‘Er stond druk op het programma om nu ook echt werk naar Nederland te brengen. We waren op het juiste moment op de juiste plek met de juiste capabilities. En zonder hulp van de Nederlandse ambassade, Marco Brinkman ne bij het onderhoud nauw samenwerkt met de Nederlandse luchtmacht, was een belangrijke factor voor Airbus om de opdracht aan de Nederlanders te gunnen. Brinkman: ‘Dat geeft vertrouwen.’ Overigens is Nederland nauw betrokken bij de ontwikkeling van de NH90. De helikopter wordt gebouwd door NHIndustries, een bedrijf dat volledig eigendom is van Eurocopter (Airbus Helicopters), het Italiaanse Agusta Westland en het Nederlandse Fokker Aerostructures. Fokker levert standaardonderdelen voor de helikopter, waaronder delen van de staart. Onderdeel van de samenwerking november/december 2014 | brookz | 39 L AA AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D ‘Er stond druk op het programma om nu ook echt werk naar Nederland te brengen. We waren op het juiste moment op de juiste plek’ RVO.nl, maar ook PIB, was het nooit zo snel gelukt, of überhaupt nooit gelukt om deze klus binnen te slepen.’ Als gevolg van de opdracht blijft er hoogwaardige werkgelegenheid behouden voor Nederland. Het onderhoudsbedrijf van Airborne zal werk bieden aan onder andere een deel van de mensen die bij de luchtmacht weg zijn, als gevolg van bezuinigingen. ‘Dit is werk waarmee we ons internationaal kunnen onderscheiden. Goed voor Nederland, maar ook goed voor de regio’, zegt Brinkman. Voor Van Kooij is deze opdracht een goed voorbeeld van zijn werk. ‘Het is een mooi voorbeeld van export dankzij innovatie, hoe je vanuit innovatie een ‘kennisen waardeketen’ kan doorlopen en geld kunt verdienen voor de BV Nederland.’ Hij hoopt dat er meer van dergelijke op- drachten voor Nederlandse bedrijven volgen. Al relativeert hij zijn rol en die van de Nederlandse ambassade en EZ wel. ‘We kunnen een bijdrage leveren aan een toename van de Nederlandse export naar Frankrijk, maar we kunnen deze niet concreet laten stijgen. Daarvoor is de export te veel afhankelijk van andere factoren als het economische en politieke klimaat.’ Internationaal ondernemen RVO.nl Of het nu gaat om kennis en advies over internationale wet- en regelgeving, het vinden van een internationale zakenpartner of financiering voor ondernemen in het buitenland. Met onze binnenen buitenlandse netwerken gaan nieuwe deuren open.Kijk op www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen voor meer informatie. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) stimuleert duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. Met subsidies, het vinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan wet- en regelgeving. Jaarlijks maken meer dan 150.000 ondernemers gebruik van RVO.nl-diensten. RVO.nl is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken en werkt in opdracht van 10 Nederlandse ministeries en de Europese Unie. 40 | brookz november/december 2014 Voet aan de grond krijgen in het BUITENLAND? Lara van Druten is oprichter van The Waste Transformers. Dit bedrijf zet afval lokaal om in energie, in installaties gemaakt uit zeecontainers. Via de Nederlandse ambassade kwam ze in contact met een nieuwe klant in Durban, Zuid-Afrika. Ook starten met ondernemen in het buitenland? Het ministerie van Buitenlandse Zaken opent deuren. U kunt hiervoor terecht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Onze adviseurs staan voor u klaar. Vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan: www.rvo.nl/starten-in-het-buitenland >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal Ondernemen Wat is de ussen t t s m o k n e overe het Vondelpark & de H oge Veluwe? Be i d e w erde n g e steun d door een . as cen me Word ook mecenas en lever een bijdrage aan de geschiedenis van morgen. Ga naar www.dekunstvanhetgeven.nl en ontdek de vele vormen van geven en nalaten aan cultuur, natuur en wetenschap. SPE CIA L Goede doelen ONDERNEMERS die een gedeelte van hun vermogen willen schenken aan een goed doel hebben legio mogelijkheden. Maar waar kiest u voor en waarom? In welke mate wilt u betrokken blijven en wat zijn belangrijke scale aandachtspunten? + Brookz Goede Doelen 40, een overzicht van veertig goede doelen waar u het verschil kunt maken. november/december 2014 | brookz | 43 SPECIAL GOEDE DOELEN Gulle Gevers NEDERLANDSE ONDERNEMERS zijn over het algemeen gulle gevers, blijkt uit onderzoek. Maar zomaar een cheque uitschrijven doen ze liever niet. De ondernemende lantroop wil weten waar zijn geld blijft. 44 | brookz | november/december 2014 tekst XXXXXXXX / fotografie SHUTTERSTOCK O liemagnaat John D. Rockefeller (1839-1937) droeg altijd een goedgevulde beurs met munten bij zich. Volwassenen drukte hij een dime (tien cent) in de hand, kinderen konden rekenen op een nickel (vijf cent). Hij schonk ook miljoenen aan religieuze instellingen, universiteiten en ziekenhuizen. De door hem opgerichte Rockefeller Foundation is tot op de dag van vandaag een voorname lantropische instelling met een budget van honderden miljoenen dollars. Rockefeller is een van grondleggers van een lange Amerikaanse traditie van steenrijke ondernemers die een deel van hun kapitaal schenken aan goede doelen. De bekendste hedendaagse vertegenwoordigers van die traditie zijn Warren Buffet en Bill Gates, die in 2010 The Giving Pledge startten, een campagne waarmee ze andere miljardairs aansporen om, net als zijzelf, minstens de helft van hun vermogen weg te geven. Op dit moment hebben 127 miljardairs gehoor gegeven aan de oproep. Daaronder ook rijken uit opkomende economieën als Brazilië en India. Opvallend afwezig: Nederlanders. Terwijl er in ons land naar verluidt zeker vijfentwintig miljardairs rondlopen. leen via een legaat.’ Van Maasdijk adviseerde vermogende particulieren over lantropie, was een van de oprichters van de inmiddels opgeheven Donor Academy en schreef Goed geven, een ‘handboek strategisch schenken voor grootgevers die het verschil willen maken’. Sinds eind 2012 is ze hoofd van de afdeling Filantropie Advies van AAMP, die mede door haarzelf is opgezet. De afdeling geeft private banking-klanten advies op maat. Zo wordt samen met de klant een ‘schenkingsplan’ of een ‘geefstrategie’ opgesteld. Klanten bepalen zelf wat zij voor de service willen betalen. Een kwart van de omzet gaat naar goede doelen. ‘Het opstellen van een geefstrategie begint met de vraag waar en op wat voor manier iemand het verschil wil maken’, zegt Van Maasdijk. ‘Een veel gehoord motief, vooral onder ondernemers, is dat zij iets terug willen geven aan de maat- steunen en daaraan ook richting willen geven; ‘geefmanagers’, die iets meer afstand nemen en het beheer van hun goede doelen-portfolio onderbrengen bij een family ofce of een eigen stichting; ‘geefgidsen’, die wel zich betrokken voelen, maar geen bemoeienis willen met de operationele uitvoering van de goede doelen; en tot slot, de ‘geefconsument’, die alleen geld geeft en verder geen betrokkenheid wenst. Ondernemers behoren, meer dan andere lantropen, vaak tot de eerste twee categorieën, denkt Van Maasdijk: ‘De ondernemende geest zie je terug in alles wat zij doen. Soms richten ze een stichting op waarmee ze zelf projecten gaan opzetten, of ze nemen plaats in het bestuur van een organisatie waar ze aan doneren. Alleen een cheque uitschrijven is voor deze groep niet genoeg.’ Dat ondernemers graag invloed uitoe- ‘Een veel gehoord motief onder ondernemers is dat zij iets terug willen geven aan de maatschappij’ Geefstrategie Dat wil niet zeggen dat Nederlandse rijken niet vrijgevig zijn. Integendeel. Volgens de laatste editie van het tweejaarlijkse onderzoek Geven in Nederland, schenkt 95 procent van alle vermogende Nederlanders aan goede doelen. De 20 procent meest vermogende Nederlanders zijn samen verantwoordelijk voor bijna 90 procent van het totaal aan giften door ‘huishoudens’ (in 2011 was het totaalbedrag €1,8 miljard). Recent onderzoek van ABN AMRO MeesPierson (AAMP) laat bovendien zien dat ondernemers aanzienlijk vrijgeviger zijn dan mensen die hun kapitaal op een andere manier hebben verworven. De welgestelde ondernemer als lantroop is in ons land in opkomst, denkt Diana van Maasdijk, die al jarenlang actief is in de wereld van lantropie: ‘Het is een trend; steeds meer ondernemers geven bij leven aan goede doelen, en dus niet al- schappij. Vaak willen ze investeren in projecten in landen waar zij met hun onderneming actief waren. Nadat wij in kaart hebben gebracht welke thema’s en regio’s de voorkeur hebben, gaan we op zoek naar goede doelen die zich daarmee bezighouden. Dat kan heel speciek zijn. Ik heb nu een klant die projecten steunt gericht op kinderen, hygiëne en de toegang tot water in Oost-Afrika. Maar er is, met name onder ondernemers, ook interesse voor projecten in Nederland. Soms vragen we NGO’s om een nancieringsvoorstellen in te dienen. De klant blijft op die manier nog even anoniem.’ Ondernemende geest In het onderzoek van AAMP worden lantropen onderverdeeld in vier groepen: ‘geefondernemers’, die een duidelijke visie hebben op de doelen die zij willen fenen op de besteding van hun gift, heeft ook te maken met de scepsis over gevestigde goede doelen. In veel van interviews die onderzoekers van AAMP hielden met vermogende klanten, kwam deze klacht terug. Uit een van de interviews: ‘Ik heb door de jaren heen de één na de ander geschrapt. Zeer tot mijn spijt. Ja, je kent al die verhalen wel: te hoge salarissen, te mooie grachtenpanden.’ Van Leer Onder invloed van betrokken ondernemers verandert de lantropie, zegt ook Rien van Gendt: ‘Er zijn in Nederland tweeduizend vermogensfondsen. De helft is ontstaan na 1990. Een groot deel is opgericht door actieve ondernemers.’ Van Gendt zit als enige niet-Amerikaan in het bestuur van Rockefeller Philanthropy Advisors. Hij was vijftien jaar geleden november/december 2014 | brookz | 45 SPECIAL GOEDE DOELEN ‘Instellingen krijgen nu opeens te maken met iemand die met zijn bedrijf, bij wijze van spreken, veel etsen heeft verkocht en nu denkt te weten hoe hij de honger in Afrika moet oplossen’ zelfs de eerste niet-Rockefeller in het gezelschap. Zijn bijzondere positie heeft hij te danken aan een lange staat van dienst in de internationale lantropie. Zo is hij al jaren bestuurder van de Van Leer Group Foundation, een vermogensfonds dat eind jaren vijftig is opgezet met geld uit de nalatenschap van Bernard van Leer, directeur van de Van Leer Vatenfabriek en ooit een van de rijkste Nederlanders. ‘Er is de laatste jaren een ander soort lantropie aan het ontstaan’, constateert Van Gendt. ‘In de Verenigde Staten wordt wel gesproken over “venture philanthropy”. De nieuwe generatie lantropen is ondernemender, meer geëngageerd en bereid om grotere risico’s te nemen. Controversiële projecten worden niet uit de weg gegaan. Met de Van Leer Group Foundation hebben we bijvoorbeeld een speciale aevering van Sesamstraat gemaakt voor Palestijnse én Israëlische kinderen. Het Stout Fonds van de Start Foundation betaalt de boetes die werkgevers krijgen van de arbeidsinspectie omdat ze jongeren zonder verblijfsvergunning een stageplek aanbieden. Charitatieve instellingen zijn soms een luis in de pels van overheden.’ Daadkracht Hoogleraar Lucas Meijs, verbonden aan de Rotterdam School of Management, doet al jaren onderzoek naar lantropie. Ook hij ziet een toenemende invloed van entrepreneurs op de lantropie. ‘Zelfs het taalgebruik verandert’, stelt Meijs. ‘Ondernemers nancieren graag verandering. Een term als “impact investing” vloeit daaruit voort.’ Sommige goede doelen moeten wennen aan de ondernemende, geëngageerde gevers. Meijs: ‘Die organisaties zijn ge- 46 | brookz | november/december 2014 wend om hun eigen ding te doen. Nu krijgen ze opeens te maken met iemand die met zijn bedrijf, bij wijze van spreken, veel etsen heeft verkocht en nu denkt te weten hoe hij de honger in Afrika moet oplossen. Laatst nog sprak ik een ondernemer die het probleem van de vergrijzing wel even wilde aanpakken. Met hun daadkracht schieten ondernemers soms door.’ Van Maasdijk: ‘Goede doelen moeten hun eigen strategie blijven bepalen, maar ze moeten ook rekening houden met grote donateurs die inspraak willen. Naar die balans is het soms even zoeken.’ Bescheidenheid Door de opkomst van een nieuwe generatie ondernemende weldoeners gaat de Nederlandse lantropie iets meer op de Amerikaanse lijken. Meijs ziet vaker dat lantropen hun naam willen verbinden aan een gift. Maar in vergelijking met hun Amerikaanse tegenhangers blijven de Nederlandse gevers bescheiden. Buiten Joop van den Ende zijn er nauwelijks bekende Nederlandse lantropen. De meeste familiestichtingen gaan nog steeds schuil achter anonieme namen. Bescheidenheid is nu eenmaal diep geworteld in de onze cultuur, denkt Meijs: ‘De historicus Simon Schama beschrijft in zijn boek Overvloed en onbehagen hoe welvarende Nederlanders in de Gouden Eeuw hun rijkdom verscholen achter de façade van een herenhuis, terwijl in een land als Italië de welvaart zeer opzichtig ten toon werd gespreid. Nog steeds pronken wij niet graag met onze rijkdom, zelfs niet als we het geld juist willen weggeven.’ Van Gendt, die regelmatig in het gezelschap verkeert van de Rockefellers - de bekendste lantropenfamilie ter wereld vindt Nederlandse lantropen soms iets té terughoudend: ‘Sinds 1 januari 2014 hebben erkende goede doelen een publicatieplicht, wat onder meer betekent dat ze publiek moeten maken van wie het geld afkomstig is. Veel families verzoeken de belastingdienst om hiervan uitgezonderd te worden. Daardoor lijkt het soms, volkomen ten onrechte, alsof de stichtingen iets te verbergen hebben.’ Om de Nederlandse lantropie meer bekendheid te geven, nam Van Gendt (mede) het initiatief tot De Onderscheiding, een jaarlijkse prijs voor projecten die zijn genancierd door vermogensfondsen. Op 20 november zal de prijs voor het eerst worden uitgereikt. ‘Ter inspiratie van huidige en toekomstige lantropen’, hoopt Van Gendt. Vermogensfonds Veel rijke filantropen richten een eigen vermogensfonds op (formeel een ‘charitatief vermogensfonds op naam’). Een vermogensfonds bezit een stamkapitaal dat wordt behouden, maar het jaarlijks rendement besteed het vermogensfonds aan een maatschappelijke doelstelling. Behalve dat een vermogensfonds bepaalde fiscale voordelen biedt, is het ook een manier om de familie te betrekken bij de filantropische activiteiten. Vaak zitten er meerdere familieleden in het bestuur van de stichting. Dat is overigens ook een handige manier om kinderen en kleinkinderen te leren om verantwoord met geld om te gaan, want de besteding van het kapitaal is gebonden aan statutair vastgelegde doelstellingen. Schenken met een persoonlijk karakter De familie Van Breen heeft bij Terre des Hommes een primeur met een fonds op (eigen) Naam. Marjan van Breen vertelt waarom zij voor het fonds op Naam gekozen hebben en wat hun 'new future fund' zo bijzonder maakt. Bij de viering van hun 25-jarig huwelijk, alweer zo’n 10 jaar geleden, wilde de familie Van Breen dat de gasten als cadeau een donatie aan een goed doel zouden geven. In hun zoektocht naar een geschikt goed doel kwam Terre des Hommes als beste uit de bus. Marjan licht toe: “Wij wilden graag een goed doel steunen dat specifiek kinderen als doelgroep heeft. Terre des Hommes kwam bij ons betrouwbaar, kundig en gepassioneerd over. De afgelopen 10 jaar hebben wij vervolgens ook maandelijks Terre des Hommes als een van onze goede doelen gesteund.” Investeren in een betere wereld Vorig jaar veranderde de visie van de familie Van Breen op het schenken aan goede doelen. Marjan legt uit: “Met het boek Goed Geven van de ABN AMRObank hebben wij ingezien hoe je met het maken van een strategische keuze, giften kan inzetten als ‘investeringen’ in een betere wereld. Vervolgens hebben wij vanuit deze invalshoek voor een fonds op Naam van Terre des Hommes gekozen. Met onze persoonlijke prioriteiten ‘hulp aan kwetsbare kinderen’ en ‘kernwaarden die overeenkomen met het christelijke geloof’ hierbij als basis. Het uitbuiten van kinderen heeft vaak enorme gevolgen voor de rest van hun leven. Met het helpen van kinderen werk je daarom mee aan een betere toekomst, voor die van henzelf maar ook voor de toekomst van de generatie erna. Een investering in een betere wereld dus.” Persoonlijk karakter Deze wijze van schenken bevalt de familie Van Breen goed. “Een voordeel van zo’n eigen fonds is dat schenken een persoonlijk karakter krijgt. Met onze eigen naam en keuze van projecten die ons nauw aan het hart liggen, krijgt het fonds echt een gezicht. Gezien dit bijzondere element kunnen wij onze familie, vrienden en kennissen eenvoudig bij ons fonds betrekken. Het biedt direct vertrouwen.’ Moed, beleid en trouw Marjan heeft goede ervaringen met Terre des Hommes: “De organisatie heeft mijn Een fonds op Naam is mogelijk vanaf 10.000,- euro per jaar met een looptijd van minimaal vijf jaar. Wilt u ook op een persoonlijke wijze schenken? Neem contact op met Colette bolomey ([email protected] of via 06 - 228 14 691) voor verdere informatie en advies. verwachtingen in de afgelopen jaren meer dan waargemaakt. Met moed, beleid en trouw doen de medewerkers van Terre des Hommes bevlogen hun werk. Zij zetten ons geld in voor duurzame projecten waarbij kinderen daadwerkelijk geholpen worden en hebben daarbij oog voor onze wensen en voorkeuren. Ongeveer twee keer per jaar komt onze contactpersoon langs om de status van ons fonds te bespreken. Maar er is ook ruimte voor spontane initiatieven zoals het bezoek van een Terre des Hommes medewerker die ons een indrukwekkende presentatie gaf over een project. Een contact waarbij er ruimte is voor ideeën over en weer spreekt mij zeer aan.” SPECIAL GOEDE DOELEN Fundraisers VEEL ONDERNEMERS combineren het geld ophalen voor een goed doel met het aangaan van een sportieve uitdaging. Drie sportieve ondernemers over hun motivatie en voorbereiding op hun avontuur. ‘De combinatie met een “hoger doel” maakt de uitdaging extra leuk.’ ‘Zakelijk is het ook nuttig’ Frank Verbeek haalt met etstochten in Italië geld op voor de stichting RockettRides. I k ben al lang betrokken bij goede doelen, als donateur of als bestuurder. Sportief ben ik ook altijd geweest, vooral duursporten vind ik leuk. Vier jaar geleden begon ik met wielrennen. Sindsdien zit ik drie tot vier keer per week op de raceets. Meestal solo, ik ben geen lid van een wielervereniging. Als het slecht weer is train ik binnen, op de hometrainer. Ik combineer graag goede doelen en sport. Toen ik een aantal jaar geleden in het bestuur zat van de Maag Lever Darm 48 | brookz | november/december 2014 Stichting, heb ik mensen gevraagd om een rondje Markermeer te etsen (ook bekend als de Zuiderzeeklassieker) en daarmee geld op te halen voor de stichting. Daarmee haakten we in op het succes van Alpe D’HuZes. Inmiddels ben ik betrokken bij RockettRides, een kleine stichting die is opgericht door de Britse avonturier Ben Rockett. Hij is de schoonzoon van mijn zakenpartner Paul Zonderland, die al jaren in Rome woont. Rockett zamelt geld tekst ROB HARTGERS / fotografie PETER BAK Wie: Frank Verbeek (56), eigenaar/oprichter van IMPROVED Corporate Finance Goede doel: RockettRides Sportieve uitdaging: 200 kilometer fietsen in Italië in voor onderzoek naar behandelmethodes van kinderen met traumatische ervaringen. Zo’n kleinschalige stichting spreekt mij aan. Veel grotere goede doelen-organisaties zijn opgezet door beroepsgroepen. Beslissingen over de besteding van het geld worden bij dat soort organisaties snel politiek. Het ene ziekenhuis mag dan bijvoorbeeld om niet-inhoudelijke redenen wel geld krijgen, het andere niet. Ook gaat er veel energie verloren aan overleg en is er vaak een gebrek aan transparantie. Ik ben eerlijk gezegd een beetje teleurgesteld in dat soort instanties. Paul Zonderland nam het initiatief tot een etstocht van 200 kilometer in Italië, met als start- en eindpunt Rome. Deelnemers moeten een eigen bijdrage betalen van 500 euro en daarnaast sponsors vinden. Bij de vorige edities werd meer dan 50.000 euro opgehaald voor RockettRides. Voor een kleine stichting is dat een substantieel bedrag. Dit jaar is meer dan 15.000 euro opgehaald. Vorig jaar heb ik voor het eerst meegedaan. De deelnemers waren voornamelijk werkzaam in media en entertainment, de industrie waarin Paul een uitgebreid netwerk heeft. Op onderdelen was het een zware rit, inclusief stevige bergetappes. Toch waren de deelnemers zeker niet allemaal getrainde wielrenners. Sommigen gingen met 4 of 5 kilometer per uur de berg op - en dan ook nog zigzaggend. Dat is helemaal niet erg, het is geen wedstrijd. Volgend jaar mei wil ik zelf een RockettRide organiseren met deelnemers uit de corporate nance-wereld. Half januari gaat er een mail uit naar mijn netwerk. Dan hebben mensen een of twee weken bedenktijd. Ik verwacht veel interesse. De rit zal opnieuw in Italië worden gehouden. Het is natuurlijk een prachtig land om in te etsen, en we genieten onderweg ook van het goede Italiaanse leven. Bij het diner drinken we goede wijn en een glaasje limoncello. Doordat we met een kleine groep zijn - twintig deelnemers is het maximum - kunnen we leuke hotels regelen. Een RockettRide is wat dat betreft het tegenovergestelde van het massale Alpe D’HuZes. Deelname aan een RockettRide is zakelijk ook nuttig. Je ontmoet mensen die in dezelfde business zitten. Tijdens de diners en is er ruim de tijd om elkaar te spreken. Op de eerste avond kijkt iedereen de kat nog een beetje uit de boom, maar op de laatste dag ben je bij wijze van spreken vrienden voor het leven. Vier dagen lang in hetzelfde tenue zweten op de ets, dat schept een band.’ Meer informatie op www.rockettrides.com november/december 2014 | brookz | 49 XXXXXXXXXXXX Wie: Lideweij Vermeulen (44), eigenaar van marketing-communicatiebureau For The Love Of Brands Goede doel: War Child Sportieve uitdaging: Beklimmen van de Kilimanjaro (5790 meter) ‘Het is een once in a lifetime-ervaring’ Nog nooit eerder bedwong ze een berg. Ze is sowieso ‘niet zo’n wandelaar’. Toch wil Lideweij Vermeulen voor War Child de Kilimanjaro beklimmen. I k ben al meer dan tien jaar vrijwilliger voor War Child. Daarvoor deed ik vrijwilligerswerk voor onder andere het Rode Kruis. War Child zet zich in voor kinderen in conictgebieden. Vaak zijn die kinderen beschadigd door alles wat ze hebben meegemaakt. Ze moeten hun ervaringen een plek geven, opnieuw leren om mensen te vertrouwen, en de mogelijkheid krijgen om vooruit te kijken en zich te ontwikkelen. War Child doet dat met de inzet van sport, spel, theater en muziek enerzijds, en educatie anderzijds. Ze geven kinderen de ruimte om weer echt kind te zijn. Dat vind ik heel belangrijk. Ook als organisatie spreekt War Child mij aan. Ze vernieuwen voortdurend, hebben oog voor vrijwilligers, en wonnen al meerdere keren de Transparant Prijs van PwC voor goede doelen die het beste kunnen uitleggen hoe, 50 | brookz | november/december 2014 waarom en met welk resultaat ze hun geld besteden. Ik ga als “ambassadeur” van War Child langs bij scholen, bedrijven en verenigingen om te vertellen over het werk van War Child, en natuurlijk om mensen te bewegen om geld te doneren. Net als veel andere goede doelen moet War Child hard knokken om de gewenste gelden binnen te krijgen, ze moeten nieuwe manieren bedenken om inkomsten te genereren. De “Kili-Challenge” past in dat beleid. Op 30 januari lopen zo’n honderd mensen voor War Child in zeven dagen naar de top van de Kilimanjaro in Tanzania. Deelnemers betalen zelf hun reis- en verblijfkosten. Daarnaast brengt elke deelnemer een minimumbedrag van €2400,- mee. Dat gaat volledig naar War Child . Toen ik ervan hoorde, wilde ik meteen meedoen. Het is een “once in a lifetime”ervaring. De combinatie met een “hoger doel” maakt de uitdaging extra leuk. En het feit dat twee goede vriendinnetjes met mij mee de berg op gaan, maakt het nog specialer. Mijn streven is om ruim 5000 euro op te halen, maar alles meer dan 2400 euro is mooi meegenomen. Ik benader vrienden en familie en haal ook via mijn bedrijf geld binnen. Ik krijg bijvoorbeeld regelmatig het verzoek of ik wil sparren over het activeren van merken, loyaliteitsconcepten en contentmarketing. Voor dat soort bijeenkomsten stuur ik normaal gesproken geen factuur, maar ik geef nu wel aan dat ik het waardeer als mensen een symbolisch bedrag overmaken naar mijn Kili Challenge. De beklimming van de Kilimanjaro is zwaar, al is de route die wij volgen geen “technische beklimming” met touwen en pikhouwelen. We gaan wel in fors tempo omhoog, waarbij we meerdere klimaatzones doorkruisen. We starten in de hitte en eindigen in de vrieskou. Het laatste stuk lopen we door de sneeuw. Het is vooral lastig om je voor te bereiden op de kou en de hoogte. Hier kun je niet voor trainen. Het gebeurt wel eens dat mensen de top van de Kilimanjaro niet halen omdat ze last krijgen van hoogteziekte. Ik heb nooit eerder een berg bedwongen. Ik ben sowieso geen enorme wandelaar, dus dit is compleet nieuw voor mij. Fysiek wil ik straks supert zijn. Ik ga minimaal twee keer per week naar de sportschool en maak lange wandelingen. Verder verzamel ik de benodigde materialen en verdiep ik mij in eventuele risico’s, zoals malaria en hoogteziekte. War Child helpt ons met voorbereiding door ons zowel inhoudelijk, mentaal als fysiek uit te dagen. Zo organiseerde zij in oktober een abseil van de Delftse Poort in Rotterdam. In november regelen ze een workshop met Wim Hof, de “Iceman”. Hij leert ons hoe je tegenslagen en zware omstandigheden mentaal kunt overwinnen. Dat komt vast van pas als we eind januari de hoogste berg van Afrika trotseren.’ Meer informatie www.warchild.nl/ actie/lides-kili-challenge GOED DOEL Pragmatische ontwikkelingshulp met aantoonbare resultaten Patricia Korver-Kicak werkte jarenlang bij grote organisaties als het Internationale Rode Kruis voordat ze in 1996 ChildsLife begon. Haar missie: het bieden van onderdak, onderwijs, eten en zorg aan kinderen en de gemeenschap waarin ze leven, met als uiteindelijke doel het bevorderen van de zelfredzaamheid. P atricia Korver-Kicak kent veel voorbeelden waarbij goedbedoelde hulp verkeerd terechtkomt omdat er bijvoorbeeld geen rekening wordt gehouden met de cultuur en de lokale gebruiken. ‘Zo bouwde een hulporganisatie nieuwe sanitaire voorzieningen in een Afrikaans dorp, waar niemand gebruik van maakte. Het bleek dat de plaatselijke cultuur mannen en vrouwen verbiedt om naar dezelfde toiletten te gaan. Omdat wij met de lokale bevolking, bedrijven en instanties samenwerken, zullen we deze fout nooit maken.’ Non-profit aannemer ChildsLife opereert dan wel vaak kleinschalig, het is geen kleine organisatie. Sinds de oprichting heeft het 60 miljoen euro geïnvesteerd in diverse projecten in dertig landen in totaal. ChildsLife support op dit moment zo’n 16.000 kinderen per maand. De organisatie is gespecialiseerd in infrastructurele projecten, zoals waterputten, groentekassen en scholen. ‘Het gaat om het gebouw’, zegt KorverKicak. ‘Kinderen hebben een plek nodig om iedere dag heen te gaan. De school is dus niet alleen belangrijk vanwege het onderwijs, maar ook door de sociale functie die het gebouw heeft. ‘Dezelfde gedachte ligt ten grondslag aan een project in Roemenië, waar kinderen slechts vier uur per dag naar school gaan, terwijl hun ouders acht uur werken. ChildsLife heeft hier naschoolse opvangcentra neergezet. Op deze manier hoeven de kinderen niet Patricia Korver-Kicak de straat op, maar hebben ze een plek om heen te gaan en hun huiswerk te maken. Transparantie Door de relatieve kleinschaligheid van ChildsLife is van iedere euro zichtbaar waar deze heengaat. Dit kan voor donateurs een doorslaggevende reden zijn om hun geld aan ChildsLife te geven. Maar ook voor bedrijven die zich aan de organisatie willen committeren, kan het een extra stimulans zijn. Korver-Kicak: ‘Bij veel grote organisaties weet je als gever niet waar je geld terechtkomt. Terwijl het juist erg goed is voor de betrokkenheid van medewerkers als ze zien aan welke projecten hun bedrijf een bijdrage levert. Het versterkt de teambuilding.’ Als ze willen, kunnen bedrijven ook ter plekke komen kijken wat er met hun geld gebeurt. ‘Ze kunnen zelfs het project uitkiezen dat ze willen ondersteunen, of een voorkeur geven voor een bepaalde regio. Alles is mogelijk.’ Meer informatie www.childslife.nl CHILDSLIFE november/december 2014 brookz | 51 XXXXXXXXXXXX Wie: Victor Neyndorff (53), directeur van marketing-communicatiebureau Move Goede doelen: Kika en Human Rights Watch Sportieve uitdaging: 150 lopers klaarstomen voor de New York City Marathon ‘Je loopt eigenlijk twee marathons’ Victor Neyndorff traint lopers die voor Kika en Human Rights Watch willen deelnemen aan de marathon van New York. I k loop al jaren marathons en geef ook hardlooptrainingen. Vijf jaar geleden werd ik gebeld door de directeur van Kika (Stichting Kinderen Kankervrij). Hij vertelde dat Kika de marathon van New York wilde “adopteren” als sponsorloop en dat hij iemand zocht die de deelnemers wilde trainen. Het begon als een experiment, maar inmiddels is er met de marathon in totaal al bijna zes miljoen euro opgehaald voor Kika. Dit jaar gingen er zo’n 150 lopers mee naar New York. Veel mensen die de marathon voor Kika lopen hebben een verhaal. Vaak hebben ze in hun familie of directe omgeving met de ziekte te maken gehad. Inmiddels is ook een groep bijgekomen die geld ophaalt voor Human Rights Watch (HRW). De deelnemers lopen eigenlijk twee ma- 52 | brookz | november/december 2014 rathons; een nanciële en een sportieve. Ze verplichten zich namelijk om, naast hun eigen inschrijfgeld, een ink bedrag op te halen voor het goede doel. Bij Kika gaat het om €5700, bij HRW om €3500. Vaak zijn ze een jaar bezig om dat bedrag bij elkaar te krijgen. Vooral HRW-deelnemers moeten erg hun best doen om geld in te zamelen, want mensenrechten is nu eenmaal een abstracter thema dan kinderkanker. Ik noem mijzelf een “running sherpa”. Samen met een vriend verzorg ik iedere woensdag, van februari tot eind oktober, trainingen in het Amsterdamse Bos. Mensen die verder weg wonen helpen we het vinden van een lokale trainer. We putten veel uit ons eigen netwerk. Zo is er een fysiotherapeut betrokken bij de trainingen en hebben we iemand die is gespeciali- seerd in loopschema’s. Ook nodigen we geregeld sprekers uit, zoals laatst de Mexicaanse hardlooplegende Germán Silva. Ons belangrijkste doel is dat de deelnemers gezond en blij de nish halen. De overgrote meerderheid van de mensen die meedoet liep nooit eerder een marathon. In de eerste weken leggen we daarom de nadruk op een goede looptechniek. Daarmee beperken we het aantal blessures hopelijk tot een minimum. Vaak moeten we mensen afremmen, omdat ze anders te hard van stapel lopen. Na de eerste opbouwfase komt er een periode waarin we vooral aan snelheid werken. Drie keer in de week trainen is voldoende. Vroeger dachten trainers dat mensen in voorbereiding op een marathon heel veel kilometers moesten maken, maar dat idee is achterhaald. Er zijn zelfs trainingsprogramma’s die uitgaan van een maximale trainingsafstand van 14 kilometer. Wij laten mensen op zijn minst een keer een afstand van 33 kilometer lopen, zodat ze weten hoe het voelt om een langere afstand te lopen. Ze zeggen wel eens dat een marathon pas begint na de dertigste kilometer. Het blijft toch een hele afstand. Al heb ik in mijn leven een kleine vijfentwintig marathons gelopen, ik sta iedere keer weer als een schijterd aan de start. Ik vind het een enorme eer om dit te mogen doen voor Kika. Je wilt een kind beschermen tegen zoiets vreselijks als kanker. Voor het Nederlands kankerfonds zijn kinderen geen aparte doelgroep, dus het heeft absoluut zin om voor die groep geld in te zamelen. Bovendien blijft de NYC Marathon een geweldige marathon om te doen. Er staan ’s ochtends vroeg al miljoenen mensen langs de kant om de lopers aan te moedigen. Het publiek klapt misschien nog harder voor de amateurs dan voor de grote sterren. Je waant je een topsporter, als je daar loopt. In april gaan we met een groep voor het eerst meedoen aan de marathon van Londen. Het trainen kost me niet overdreven veel tijd, vind ik. Misschien een halve dag in de week. En gelukkig golf ik niet, dat scheelt.’ GOED DOEL Een hondenbaan om trots op te zijn KNGF Geleidehonden, dat volgend jaar 80 jaar bestaat, traint en begeleidt diverse soorten geleidehonden. Deze honden dragen bij aan het vergroten van de zelfstandigheid en het levensgeluk van verschillende kwetsbare doelgroepen. Directeur Ellen Greve: ‘We kunnen mensen met onze honden niet genezen, maar hun leven wel een stuk dragelijker maken.’ Ellen Greve V eel mensen denken bij de honden van KNGF Geleidehonden alleen aan blindengeleidehonden, maar de stichting traint honden voor meer doeleinden. Zo zijn er assistentiehonden voor mensen met een fysieke beperking en honden die KNGF Geleidehonden speciaal opleidt om kinderen met autisme te begeleiden. Sinds een aantal jaar leidt KNGF Geleidehonden ook honden op om (oud-)geüniformeerden met het Post Traumatisch Stress Syndroom (PTSS) te begeleiden en hun levenskwaliteit te verbeteren. ‘Sommige mensen met PTSS, zo- als veteranen, hebben bijvoorbeeld last van herbeleving in hun slaap. Een hond kan dit herkennen en de baas wakker maken uit een nachtmerrie’, aldus Greve. Daarnaast kan een hond van KNGF Geleidehonden mensen met PTSS ook helpen om meer naar buiten te gaan en met het leggen van sociale contacten. Innoverende onderneming ‘Ik zie onze stichting als onderneming’, vertelt Greve. ‘We stellen altijd de vragen: waar is behoefte aan en kunnen we daaraan voldoen?’ Op dit moment richt KNGF Geleidehonden zich op twee ‘innovaties’. Enerzijds onderzoeken ze in samenwerking met het VUmc of honden in een vroeg stadium darmkanker kunnen opsporen en anderzijds kijkt de organisatie of hun honden mensen met Alzheimer kunnen helpen en op welke manier dat dan zou kunnen. Het grote verschil met een onderneming is natuurlijk dat KNGF Geleidehonden geen inkomsten verwerft uit haar activiteiten, maar grotendeels afhankelijk is van giften. Ondernemers die KNGF Geleidehonden willen steunen, kunnen hun bijdragen oormerken, zodat ze zelf bepalen naar welke activiteiten van de organisatie of in (de ontwikkeling van) welk type hond ze willen investeren. ‘Bij een bijzondere schenking kan een ondernemer symbolisch een pup adopteren, de hond zelf een naam geven en ontmoeten’, aldus Greve. Zien is geloven Ondernemers kunnen op verschillende manieren schenken aan KNGF Geleidehonden. Omdat de stichting de ANBI-status heeft, kunnen donateurs hun giften van de winst aftrekken. Toch is het scale voordeel niet het belangrijkste om KNGF Geleidehonden te steunen, stelt Greve: ‘Zien is geloven, dus ik nodig ondernemers graag uit om een keer langs te komen op ons opleidingscentrum in Amstelveen.’ Meer informatie: www.geleidehond.nl/bedrijven KNGF GELEIDEHONDEN november/december 2014 brookz | 53 SPECIAL GOEDE DOELEN Goede doelen 40 DIT IS EEN SELECTIE van veertig Goede Doelen die allemaal een CBF-keurmerk hebben en voldoen aan de eisen van transparante verslaggeving. Deze lijst is bedoeld als leidraad voor de lezers van Brookz om via het steunen van een of meerdere van deze doelen een bijdrage te leveren en wellicht het verschil te maken. Artsen Zonder Grenzen Cordaid Categorie Noodhulp Doelgroep Universeel Profiel Biedt medische noodhulp aan vluchtelingen en slachtoffers van natuurrampen, oorlogen en epidemieën. Website www.amsterdam.msf.org Categorie Mensenrechten/Vrede/Veiligheid Doelgroep Armen Profiel Creëert kansen door te bouwen aan bloeiende gemeenschappen voor de allerarmsten in fragiele regio’s en conflictgebieden. Website www.cordaid.nl CARE Nederland De Zonnebloem Categorie Mensenrechten Doelgroep Armen Profiel Organisatie die zich inzet voor menselijke waardigheid en minder armoede. Website www.carenederland.org Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Gehandicapten Profiel Zorgen voor betekenisvolle ontmoetingen tussen vrijwilligers en mensen met een fysieke beperking door ziekte of handicap. Website www.zonnebloem.nl Childs Life Diabetes Fonds Categorie Noodhulp Doelgroep Kinderen Profiel Kansen bieden aan kinderen die in armoede leven. Ieder kind heeft recht op onderdak, eten, onderwijs & zorg. Website www.childslife.nl Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Helpt diabetes (suikerziekte) voorkomen en genezen. Website www.diabetesfonds.nl CliniClowns Categorie Natuur/Milieu/Dieren Doelgroep Dieren Profiel Opvang en bescherming van zwerfdieren. Website www.dierenbescherming.nl Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Kinderen Profiel Biedt kinderen met een ziekte of handicap afleiding en plezier Website www.cliniclowns.nl 54 | brookz | november/december 2015 Dierenbescherming GOED DOEL Ontwikkelingshulp in Nederland Bij ontwikkelingshulp denk je vaak aan het buitenland, aan arme kinderen in Afrika, aan mensen in derdewereldlanden. Maar ook in ons land zijn er veel mensen die niet zonder hulp kunnen. Voor hen is er het Leger des Heils. T egen mensen die zeggen dat het wel meevalt met de armoede in Nederland, heeft commissioner Hans van Vliet van het Leger des Heils één ding te zeggen: ‘Ik daag iedereen uit om een keer een middag met mij mee te gaan. Het zal je verbazen hoeveel mensen in Nederland onder de armoedegrens leven; hoeveel daklozen en verslaafden er zijn, waar niemand meer naar omkijkt en die het zonder hulp niet redden. En het aantal mensen in nood groeit, onder andere doordat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit de maatschappij.’ Werk en inkomen Bedrijven zijn voor het Leger van groot belang en niet alleen omdat ze geld kunnen geven. Van Vliet: ‘Wat we ook heel goed kunnen gebruiken zijn bedrijven die investeren in mensen. Wij helpen mensen om weer zelfstandig te worden. Dat begint met een baan en een inkomen.’ Dat betekent niet per se dat het Leger op zoek is naar bedrijven die mensen een baan aanbieden. Het kan ook op een andere manier. ‘In Lunteren heeft het Leger bijvoorbeeld een heel grote moestuin, waar veel mensen die diep in de problemen zaten werk hebben gevonden. De moestuin levert onder meer groenten aan La Place.’ Aan de andere kant kunnen bedrijven bijdragen door bijvoorbeeld een dag met medewerkers vrijwilligerswerk te doen. ‘Dat is goed voor de teambuilding en het helpt organisaties vorm te geven aan hun maatschappelijke betrokkenheid’, zegt Van Vliet. Hans van Vliet Transparantie Ruim 95 cent van iedere ontvangen euro wordt door het Leger des Heils besteed aan de doelstelling. Dat is een veel hoger percentage dan bij veel andere hulporganisaties. Donateurs die een aanzienlijk bedrag geven, kunnen – als ze dat willen – nauw bij een project worden betrokken. Van Vliet: ‘Onze organisatie kent een afdeling ‘Major Giving’. Zij stemmen met de donateur af waaraan het geld besteed wordt en op welke wijze. Maatwerk is daarbij het uitgangspunt.’ Volgens Van Vliet is betrokkenheid van burgers en bedrijven bij de Nederlandse maatschappij meer nodig dan ooit. ‘De overheid zet in op meer participatie in de samenleving. Een handschoen die het Leger des Heils graag samen met burgers en bedrijven oppakt.’ Meer informatie www.legerdesheils.nl LEGER DES HEILS november/december 2014 brookz | 55 SPECIAL GOEDE DOELEN Fonds Gehandicaptensport KNRM Categorie Sport & Recreatie Doelgroep Gehandicapten Profiel Zet zich in om sport voor iedereen met een handicap structureel mogelijk te maken. Website www.fondsgehandicaptensport.nl Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Iedereen Profiel Werft fondsen voor het redden en helpen van mensen op zee en ruime binnenwateren. Website www.knrm.nl Hersenstichting KWF Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Zet zich in om zoveel mogelijk te weten te komen over de hersenen zodat zo veel mogelijk mensen kunnen worden geholpen. Website www.herstenstichting.nl Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Zet zich in voor minder kanker, meer genezing en een betere kwaliteit van leven voor kankerpatiënten. Website www.kwf.nl Het Nederlandse Rode Kruis Categorie Noodhulp Doelgroep Universeel Profiel Biedt directe noodhulp bij rampen, ziekte, oorlog of hongersnood. Website www.rodekruis.nl Leger des Heils Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Iedereen Profiel Hulp verlenen en mensen vertellen van Gods liefde. Website www.legerdesheils.nl IFAW Light for the World Categorie Natuurbehoud/Milieu/Dierenbelangen Doelgroep Dieren Profiel Zet zich in voor het redden van individuele dieren, beschermen hele populaties en strijden voor het behoud van kostbare leefgebieden. Website www.ifaw.org Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Gehandicapten Profiel Zet zich in voor de bestrijding van vermijdbare blindheid en voor inclusie van mensen met een handicap. Website www.lightfortheworld.nl Jantje Beton Liliane Fonds Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Kinderen Profiel Zet zich in om het vrij buitenspelen voor alle kinderen (weer) mogelijk te maken. Website www.jantjebeton.nl Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Gehandicapten Profiel Wil kinderen met een handicap op eigen benen laten staan Website www.lilianefonds.nl Johan Cruyff Foundation Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Fondswerving voor onderzoek om longziekten te voorkomen en mensen met een longziekte goede zorg geven. Website www.longfonds.nl Categorie Sport & Recreatie Doelgroep Jongeren Profiel Richt zich op het bevorderen van het geestelijk en lichamelijk welzijn van kinderen en jongeren. Website www.cruyff-foundation.org KiKa Longfonds Maag Lever Darm Stichting Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Kinderen Profiel Werft fondsen voor onderzoek naar kinderkanker. Doel is de genezingskans in 2025 naar 95% te vergroten. Website www.kika.nl Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Zet zich in voor maag-, lever- en darmpatiënten: financiering van wetenschappelijk onderzoek naar ziekten gerelateerd aan spijsvertering. Website www.mlds.nl KNGF Make-A-Wish Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Gehandicapten Profiel Leidt honden op tot blindengeleidehond, assistentiehond, buddyhond of autismegeleidehond Website www.geleidehond.nl Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Kinderen Profiel Vervult de liefste wens van kinderen tussen 3 en 18 jaar met een levensbedreigende ziekte Website www.makeawishnederland.org 56 | brookz | november/december 2015 GOED DOEL ‘Inclusie van gehandicapten staat voor ons voorop’ Wanneer iemand blind is of wordt, heeft dat grote gevolgen voor het persoonlijke leven. In minder ontwikkelde landen zijn die effecten logischerwijs nog groter, terwijl maar liefst 80 procent van alle blindheid in de wereld onnodig is. En dat is precies de problematiek waar Light for the World zich op toelegt. L ight for the World is een ontwikkelingsorganisatie die zich inzet voor de bestrijding van vermijdbare blindheid en voor inclusie van mensen met een handicap in ontwikkelingslanden. De stichting, die zowel het CBF-Keur, een ANBI-erkenning als KIWA-certicering heeft en in 2010 en 2011 is uitgeroepen tot ‘Beste goede doel van Nederland’ door dagblad Trouw, bestaat sinds 1982 en is actief in negen landen in Afrika en Azië met ruim dertig projecten. Rechten van gehandicapten ‘We werken in landen waar de behoefte aan oogzorg het hoogst is, maar komen ook adhoc in actie.’, aldus Ton ten Hove, directeur van de stichting. ‘Denk bijvoorbeeld aan hulp na een ramp in een kledingfabriek in Bangladesh, of na een tyfoon op de Filipijnen.’ Naast de preventie van blind- en slechtziendheid maakt Light for the World zich namelijk ook sterk voor onderwijs en revalidatie. Kinderen met een handicap hebben, net als ieder ander, recht op onderwijs. ‘Vaak zie je dat gehandicapte kinderen worden uitgesloten van het gewone dagelijkse leven. Hier speelt het ontbreken van het juiste lesmateriaal een grote rol, maar ook vaak een stuk schaamte van de ouders. Onze programma’s doen daar iets aan’, aldus Ten Hove. Om zo veel mogelijk effect te creëren vindt de stichting het belangrijk om met lokale partners samen te werken. Zowel in Ton ten Hove de betreffende landen als hier in Nederland. De betrokkenheid is daardoor vaak hoog. ‘Zo zijn we in Ethiopië, Rwanda en Uganda gestart met een project om 625 jonge gehandicapten aan een baan te helpen. Door onze lokale partners kunnen we na de aoop van het project een zelfregulerend systeem opzetten waarbij onze tussenkomst op termijn niet meer nodig is.’ Impact van ondernemers De stichting is afhankelijk van giften en ontvangt subsidies vanuit het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking en de Europese Unie. Elke gift vanuit het be- drijfsleven is meer dan welkom. ‘We werken met verschillende partijen op verschillende manieren samen. Een notariële schenking is belastingtechnisch het meest voordelig.’ Zakelijke donateurs – veelal ondernemers – nemen regelmatig de kosten van bepaalde projecten, of delen daarvan, voor hun rekening. Het effect en de eindbestemming van de donatie is hiermee heel concreet. ‘Bovendien staan we altijd open voor aanvullende expertise, om het effect van Light for the World zo groot mogelijk te maken.’ Meer informatie www.lightfortheworld.nl LIGHT FOR THE WORLD november/december 2014 brookz | 57 SPECIAL GOEDE DOELEN Nationaal MS Fonds Prins Bernhard Cultuurfonds Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Zet zich in voor de strijd tegen multiple sclerose Website www.nationaalmsfonds.nl Categorie Kunst & Cultuur Doelgroep Iedereen Profiel Stimuleert cultuur, natuur en wetenschap in Nederland en daarbuiten met financiële bijdragen, opdrachten, prijzen en beurzen voor bijzondere initiatieven en talent. Website www.pbc.nl Nederlandse Hartstichting Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Iedereen Profiel Zet zich in voor de strijd tegen hart- en vaatziekten. Financiering van wetenschappelijk onderzoek, voorlichting, preventie en behartigen patiëntenbelangen. Website www.hartstichting.nl Nierstichting Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Zieken Profiel Zet zich in voor de medische behandeling en maximale kwaliteit van leven voor iedere nierpatiënt in Nederland. Website www.nierstichting.nl NSGK Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Gehandicapten Profiel Zet zich in voor kinderen en jongeren met een handicap in Nederland Website www.nsgk.nl Orange Babies Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Vrouwen Profiel Zet zich in voor de hulp aan zwangere vrouwen met hiv en hun baby’s in Afrika. Website www.orangebabies.com Oranje Fonds Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Iedereen Profiel Bevordert betrokkenheid in de samenleving door enerzijds sociale samenhang en anderzijds sociale participatie bevorderen. Website www.oranjefonds.nl Oxfam Novib Categorie Mensenrechten/Vrede/Veiligheid Doelgroep Armen Profiel Wereldwijde ontwikkelingsorganisatie die zich inzet voor armoedebestrijding. Website www.oxfamnovib.nl Plan Nederland Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Kinderen Profiel Stichting die streeft naar blijvende verbeteringen in het leven van kansarme kinderen in de wereld . Website www.plannederland.nl 58 | brookz | november/december 2015 Prins Claus Fonds Categorie Kunst & Cultuur Doelgroep Iedereen Profiel Zet zich in voor culturele samenwerking en het beschermen van cultureel erfgoed. Website www.princeclausfund.nl Ronald McDonald Kinderfonds Categorie Gezondheidszorg Doelgroep Kinderen Profiel Ondersteunen en faciliteren van zieke of gehandicapte kinderen en hun familie in Nederland. Website www.kinderfonds.nl Stichting Vluchteling Categorie Noodhulp Doelgroep Vluchtelingen Profiel Verleent noodhulp aan vluchtelingen en ontheemden die zich in een humanitaire crisis bevinden. Website www.vluchteling.nl Terre des Hommes Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Kinderen Profiel Komt op voor de rechten van het kind en probeert wereldwijd regeringen te dwingen zich aan die rechten te houden. Website www.tdh.nl Unicef Categorie Maatschappij & Welzijn Doelgroep Kinderen Profiel Helpt kinderen over de hele wereld bij het overwinnen van armoede, ziekte, geweld en discriminatie. Website www.unicef.nl Vereniging Rembrandt Categorie Kunst & Cultuur Doelgroep Iedereen Profiel Verleent financiële steun bij kunstaankopen door Nederlandse musea. Website www.verenigingrembrandt.nl Wereld Natuur Fonds Categorie Natuur/Milieu/Dieren Doelgroep Dieren Profiel Zet zich in voor de bescherming van de natuur op verschillende plekken wereldwijd via allerlei projecten, campagnes en acties. Website www.wwf.nl GOED DOEL Sociale initiatieven als drijfveer voor de samenleving Het Oranje Fonds bevordert betrokkenheid in de samenleving, zodat mensen elkaar ontmoeten of een nieuwe plek vinden in de maatschappij. Jaarlijks steunt het fonds zo’n 7.000 sociale initiatieven in het Koninkrijk der Nederlanden. B udgetmaatjes voor mensen die moeite hebben hun nanciën op orde te brengen, een sociaal buurtrestaurant in een wijk waar veel mensen eenzaam zijn of een taalproject voor vluchtelingen die nieuw zijn in Nederland. Dat is slechts een kleine greep uit de sociale initiatieven die worden ondersteund door het Oranje Fonds. Daarnaast steken jaarlijks 325.000 vrijwilligers hun handen uit de mouwen tijdens NLdoet en komen ruim een miljoen mensen in actie voor hun buurt op Burendag. Het is allemaal bedoeld om de betrokkenheid in de samenleving te verbeteren. Initiatief vanuit de maatschappij In 2002 werd het Oranje Fonds als huwelijkscadeau van alle Nederlanders aangeboden aan Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima. Sindsdien bezoeken zij als beschermpaar regelmatig projecten die door het Oranje Fonds worden ondersteund. Projecten die zich allemaal kenmerken door een breed draagvlak en initiatief vanuit de maatschappij. ‘Mensen moeten zelf willen’, aldus Ronald van der Giessen, directeur van het Oranje Fonds. Het lokale draagvlak is heel belangrijk, het zijn immers de mensen zelf die het succes kunnen bepalen. Gelukkig sluit ook het (lokale) bedrijfsleven daar steeds vaker bij aan, wat mede zorgt voor succes op langere termijn: ‘Een duurzaam resultaat is belangrijk, ook nadat een project is afgerond.’ Het fonds heeft sterke banden met het bedrijfsleven. Het is er immers voor het hele Koninkrijk der Nederlanden. ‘Ty- Ronald van der Giessen pisch Nederlandse bedrijven leggen graag de link met ons fonds, om nog eens extra hun oorsprong te benadrukken’, zo stelt Van der Giessen. ‘De bedrijven die verbonden zijn aan het fonds hebben daarnaast allemaal de intentie om zich in te zetten voor hun omgeving en passen dit in binnen hun mvo-beleid.’ Die inzet kan zijn in de vorm van vrijwillige inzet van werknemers bij projecten, of door steun aan sociale initiatieven door een gift aan of actie voor het Oranje Fonds. opgericht door organisaties, bijvoorbeeld ter ere van een jubileum of een mijlpaal in de bedrijfshistorie. Dit fonds, dat een door de schenker gekozen naam en doelstelling krijgt, is interessant bij bedragen vanaf 50.000 euro. ‘Daarmee kunnen we voor meerdere jaren sociale initiatieven ondersteunen en zijn er bovendien voldoende renteopbrengsten om zo op een blijvende manier een steentje te kunnen bijdragen aan de sociale kant van onze samenleving.’ Steentje bijdragen Meer informatie www.oranjefonds.nl/steun Er wordt regelmatig een ‘fonds op naam’ ORANJE FONDS november/december 2014 brookz | 59 GOED DOEL ‘Ondernemerschap en sport hebben veel raakvlakken’ Fonds Gehandicaptensport ondersteunt NOC*NSF om in 2016 optimaal te kunnen presteren op de Paralympische Spelen in Rio de Janeiro. Chef de Mission André Cats ziet veel overeenkomsten tussen zijn topsporters en ondernemers. ‘Het gaat om een combinatie van lef, doorzettingsvermogen en ambitie.’ I n navolging van de gewone sport gaan de ontwikkelingen ook in de gehandicaptensport razendsnel. Zo was het dertien jaar geleden bij de Paralympische Spelen van Sydney nog mogelijk om je als sporter te plaatsen met drie à vier trainingen per week. Maar die tijd is volgens André Cats, Chef de Mission Paralympische Spelen in Rio de Janeiro 2016, voorgoed voorbij. Cats: ‘De topsport voor mensen met een handicap is de laatste tien jaar ingrijpend veranderd en geprofessionaliseerd. Vroeger ging het vooral om deelnemen, maar anno 2014 staat de prestatie centraal. Daarbij is de internationale concurrentie van landen als China, Rusland, Oekraïne, Brazilië en Australië enorm toegenomen. Nederland zal echt zijn best moeten doen om over twee jaar weer bij de tien beste landen van de wereld te behoren.’ Verschil maken Cats spreekt uit ervaring. In 1996 ging hij als zwemtrainer al mee naar de Olympische Spelen van Atlanta. In 2010 en 2012 was hij als Chef de Mission betrokken bij de Paralympische Spelen van Vancouver en London. Samen met de bondscoaches is Cats op dit moment druk bezig met de oefenprogramma’s die over twee jaar in Rio moeten leiden tot aansprekende 60 | brookz | november/december 2014 prestaties en als het even kan medailles. Er wordt streng geselecteerd; van de 250 gehandicapte sporters die zich momenteel voorbereiden, zullen er uiteindelijk zo’n honderd naar Rio gaan. Cats: ‘Alleen degene met een reëel uitzicht op een medaille krijgen een ticket.’ Topsport begint volgens Cats allereerst met ambitie, maar om de concurrentie met de grote landen aan te kunnen, is er ook veel geld nodig. Geld dat wordt besteed aan trainers, faciliteiten, materialen en langjarige trainingsprogramma’s. En hoewel er vanuit NOC*NSF al de nodige nanciële ondersteuning wordt verkregen, zijn extra middelen altijd welkom. Cats: ‘Dan moet je bijvoorbeeld denken aan de ontwikkeling van nieuwe materialen, een extra trainingsstage in het buitenland, of het doen van meer wetenschappelijk onderzoek. Dit soort extra’s maken vaak het verschil tussen een top 10-klassering of een plek op het erepodium.’ Naast het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Lotto leveren de Partners in Sport, die zich sinds vorig jaar aan het Paralympische team hebben verbonden, een belangrijke bijdrage. Het Fonds Gehandicaptensport is één van deze partners. Fonds Gehandicaptensport is een fonds in Nederland voor sporters met een lichamelijke, zintuiglijke en/of verstandelijke handicap. Het Fonds richt zich zowel op breedtesport- als op topsportniveau en helpt concreet door middel van het nancieren van sportevenementen, het beschikbaar stellen van subsidies, het werven van (nanciële) middelen en het geven van voorlichting. Sportfonds op Naam Naast het reguliere doneren aan het Fonds Gehandicaptensport is het sinds een aantal jaren voor vermogende particulieren of families ook mogelijk een eigen Sportfonds op te zetten. Concreet gaat het bij zo’n Sportfonds op Naam om een jaarlijkse bijdrage van minimaal vijftigduizend euro voor een periode van vier jaar. Daarbij worden alle scale en juridische zaken door het Fonds geregeld en kunnen de geoormerkte gelden heel gericht worden besteed naar de wensen van de oprichter(s). Zo kan, in aanloop naar Rio 2016 of Tokio 2020, de oprichter van een Sportfonds op Naam er bijvoorbeeld voor kiezen om zijn donaties ten goede te laten komen aan een specieke sport, team of selectie. Cats: ‘Veel ondernemers voelen een grote afniteit met topsporters. Net als bij ondernemers gaat het ook bij topsporters om een combinatie van André Cats ‘De oprichter van een Sportfonds op Naam kan er bijvoorbeeld voor kiezen om zijn donatie ten goede te laten komen aan een specieke sport of zelfs aan een speciek sportteam’ lef, doorzettingsvermogen en ambitie. En het feit dat onze sporters ook nog eens te maken hebben met een beperking dwingt alleen maar extra respect af.’ Sport stimuleert Op dit moment zijn er in Nederland ruim 1,7 miljoen mensen met een lichte of zwaardere beperking. Maar daarvan sport slechts 5 procent in georganiseerd clubverband. Naast het ondersteunen van de topsporters op weg naar Rio 2016 vindt het Fonds Gehandicaptensport het daarom belangrijk dat ook de participatiegraad in de breedtesport omhoog gaat. Cats: ‘De gezamenlijke doelstelling voor de komende jaren is top-10 én tien procent extra. We willen in de topsport bij de top-10 beste landen ter wereld blijven behoren en in de breedtesport de participatiegraad vergroten naar tien procent in 2020.’ Dat laatste is voor Cats een mis- sie die om meer gaat dan een eenvoudig getal. ‘Sport is heel belangrijk: het maakt je fysiek en mentaal sterker, geeft plezier en zelfvertrouwen en daagt uit tot eigen initiatieven. En deze winst is voor gehandicapte mensen misschien nog wel groter dan voor mensen zonder beperkingen.’ Meer informatie www.fondsgehandicaptensport.nl FONDS GEHANDICAPTEN SPORT november/december 2014 | brookz | 61 GOED DOEL ‘Onderzoek naar het brein staat nog in de kinderschoenen’ De belangstelling voor hersenonderzoek is de afgelopen jaren fors toegenomen. De Hersenstichting pleit niet alleen voor meer onderzoek, maar vooral ook voor meer verbinding tussen alle betrokken partijen. Want ondanks alle goede intenties opereren belangenbehartigers en onderzoekers nog te veel vanaf hun eigen eilandje. H et is een jubileumjaar voor de Hersenstichting: de organisatie bestaat dit jaar 25 jaar. In een kwart eeuw is er bijzonder veel gebeurd. Het inzicht in de werking van de hersenen is verbeterd, van bepaalde aandoeningen is bekend geworden dat ze breingerelateerd zijn en sinds tien jaar is het mogelijk om middels fMRI de hersenen van (levende) mensen te onderzoeken. Een aanzienlijk deel van al het onderzoek wordt genancierd dan wel geïnitieerd door de Hersenstichting. De focus is de afgelopen jaren wel veranderd, zo vertelt directeur Peter Schoof. ‘Waar we voorheen met name de wetenschap stimuleerden en faciliteerden, werken we nu meer vraaggestuurd vanuit de patiënt. Wat willen zij dat we doen? Waar moet aandacht aan geschonken worden?’ alle stakeholders te fungeren brengt de Hersenstichting partijen bij elkaar. ‘Wetenschappers werken soms langs elkaar heen. Ze zijn allemaal op een ander ziektebeeld gericht en wisselen informatie maar spaarzaam uit. We willen onderzoekers bij elkaar brengen op overkoepelende thema’s en zo kruisbestuiving bevorderen.’ Overigens streeft Schoof ook nog uniformiteit aan de patiëntenkant na, want zoveel ziektes als er zijn, zoveel patiëntenverenigingen zijn er ook. ‘Het zou fantastisch zijn als al die verenigingen samenwerken vanuit één platform en zij samen met één stem zouden spreken. Dan krijgen ze echt slagkracht. Maar het werkt niet wanneer wij dat proberen op te leggen. De motivatie moet echt vanuit de patiëntenverenigingen komen.’ Verbindende factor Schoof is sinds 2006 werkzaam als directeur bij de stichting. Daarvoor was hij actief bij andere stichtingen.’ Ik wil iets kunnen betekenen voor de mensen. Die zingeving is wat mij en al onze medewerkers drijft.’ Daarbij gaat niet alleen de aandacht uit naar hersenaandoeningen, maar ook naar de wijze waarop mensen met een aandoening het beste kunnen worden ondersteund en hoe de hersenen Maar er speelt nog iets anders: het hokjesdenken, het werken vanaf eilandjes. Kennis is versnipperd: kennisinstituten en universiteiten delen informatie onvoldoende met elkaar waardoor cijfers mogelijk onjuist of onvolledig worden weergegeven en onderzoeksresultaten onvoldoende worden gedeeld en benut. Door als schakel binnen het netwerk van 62 | brookz | november/december 2014 Werk aan de winkel juist gezond gehouden worden. ‘Van veel lichaamsfuncties en organen weten we hoe ze werken en hoe we aandoeningen kunnen behandelen, maar het onderzoek naar de werking van het brein staat nog in de kinderschoenen.’ Werk aan de winkel dus. Eind dit jaar komt de stichting naar buiten met de doelstellingen voor de komende jaren. ‘We hebben een hoop ambities. Zo willen we een aantal ziektes geneesbaar maken en de patiënt meer zichtbaar maken.’ Die onzichtbaarheid is namelijk een probleem bij hersenaandoeningen.’ Een gebroken been wordt door anderen snel erkend. Dementie ook nog wel. Maar bij de gevolgen van traumatisch hersenletsel ligt dat toch een stuk moeilijker.’ Het is dan ook Schoofs persoonlijke ambitie om de gevolgen, denk aan concentratieproblemen en vermoeidheid, onder de aandacht te brengen en een manier te vinden om die problemen op te lossen. ‘Deze groep mensen voelt zich vaak miskend.’ Inkomsten genereren Van de 7,5 miljoen euro die de stichting jaarlijks inzamelt, is ongeveer 90 procent afkomstig van particulieren. ‘Dat is bij lange na niet voldoende. Dat betekent dat we enerzijds moeten kijken naar nieuwe Peter Schoof ‘We zijn niet alleen gebaat bij nanciële bijdragen. We zoeken ook ambassadeurs: ondernemers die hun kennis en ervaring ter beschikking stellen en deuren kunnen openen’ verdienmodellen en anderzijds moeten proberen meer donateurs enthousiast te maken voor ons doel.’ Zo’n verdienmodel kan inhouden dat de stichting een bepaald percentage ontvangt van de omzetten die andere partijen genieten dankzij de diensten van de stichting. En om de donatiegelden te vergroten richt het zich meer en meer op vermogende ondernemers, families en (ondernemers)collectieven. ‘Daar zit echt potentieel; ondernemers die geld geven, speciek voor een bepaalde aandoening. We zien het veel en niet zelden omdat iemand in het ondernemersgezin aan die specieke aandoening lijdt.’ Bij grotere donaties voert de stichting gesprekken met de donateur over diens wensen en wordt een programma op maat gemaakt. De stichting brengt de ondernemer in contact met de uitvoerende partijen en zorgt ervoor dat er verantwoording wordt afgelegd. Omdat de Hersenstichting de ANBI-status heeft, hoe- ven de gevers geen successierechten af te dragen. ‘Maar we zijn niet alleen gebaat bij nanciële bijdragen. We zoeken ook ambassadeurs: mensen die hun kennis en ervaring ter beschikking stellen. En, ook van onschatbare waarde, zijn ondernemers die deuren kunnen openen. Alle aandacht voor onze missie is welkom.’ Meer informatie: www.hersenstichting.nl HERSENSTICHTING november/december 2014 | brookz | 63 GOED DOEL Adviseur van de moderne mecenas Na de bezuinigingen op cultuur van een paar jaar geleden is de roep om mecenassen in de Nederlandse cultuursector groter dan ooit. Maar ook in de wetenschap en natuur trekt de overheid zich steeds meer terug. Het Prins Bernhard Cultuurfonds biedt particulieren, ondernemers en bedrijven hulp bij het geven van geld aan deze doelen. H et is nog maar even geleden dat staatssecretaris Halbe Zijlstra van Cultuur de subsidies op cultuur ink verlaagde. Vorig jaar werd nog slechts 40 procent van alle subsidieaanvragen gehonoreerd. Hierdoor kwam het besef in de culturele sector dat er twee zaken moesten gebeuren: de instellingen moesten zelf meer geld zien te verdienen en ze moesten meer privaat geld werven, bij donateurs, bedrijven, ondernemers en mecenassen. Dat kan onder meer in samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds, dat al sinds de oprichting in 1940 ervaring heeft met fondsenwerving. In de oorlogsjaren als ‘Spitrefonds’ om vliegtuigen aan te schaffen voor de bevrijding van Nederland en vanaf 1946 als fonds dat onafhankelijk van de overheid kunst, cultuur, natuur en wetenschap steunt. Het Cultuurfonds heeft dus niet alleen jarenlang ervaring met het besteden van geld in deze werkterreinen, maar heeft er ook een hele infrastructuur voor beschikbaar. ‘Veel ondernemers en bedrijven willen wel geven, maar weten vaak niet hoe. Ze zien er bijvoorbeeld tegenop om een eigen goede doelen-stichting op te richten, met alle rompslomp die daarbij komt kijken’, zegt Menno Tummers, adviseur mecenaat en fondsenwerver bedrijven. ‘Wij kunnen ondernemers alles uit handen nemen, terwijl ze toch invloed hebben op wat er met hun geld gebeurt.’ 64 | brookz | november/december 2014 CultuurFonds op naam Voor het geven van geld aan cultuur, natuur en wetenschap heeft het Cultuurfonds diverse mogelijkheden. Het begint met de mensen die eenmalig of maandelijks een relatief klein bedrag overmaken. Zij worden regelmatig geïnformeerd over wat er met hun geld gebeurt. Wil je meer geven, dan wil je niet alleen weten waar het aan is besteed, maar ook zelf het doel meebepalen. Voor die mensen is er het CultuurFonds op Naam. Dit kun je als bedrijf, stichting of privépersoon instellen als je minstens 50.000 euro ineens schenkt of nalaat. Tummers: ‘Samen bepalen we het doel waar het geld aan wordt besteed. Het fonds krijgt vaak de naam van de oprichter, maar de gever kan ook anoniem blijven. Wij nemen de schenker veel zorgen uit handen. Het Cultuurfonds is een private instelling met ANBI-status en het CBF-keurmerk. Vanwege de ANBI-status kunnen schenkers via het Cultuurfonds scaal aantrekkelijk schenken en nalaten.’ Mecenaat op maat Het CultuurFonds op Naam bestaat als geefvorm al een tiental jaren en er zijn er inmiddels meer dan 350 actief bij het Prins Bernhard Cultuurfonds. Toch is mede onder invloed van de terugtrekkende overheid behoefte ontstaan aan een geefvorm die meer exibiliteit biedt. Sinds kort heeft het Cultuurfonds daarom het Mecenaat op Maat. ‘We werden steeds vaker om advies gevraagd, waarvoor vaak alleen maatwerk de oplossing bleek. Bij het Mecenaat op Maat is de schenker nog nadrukkelijker betrokken bij de besteding van zijn geld’, zegt Tummers. Mecenaat op Maat kan bij een schenking vanaf 50.000 euro per jaar. ‘Wij doen dan bijvoorbeeld een bestedingsvoorstel voor een of meer projecten. De mecenas kan aangeven of deze passen bij zijn of haar ideeën.’ De mecenas kan op allerlei manieren bij de schenking betrokken worden. Bijvoorbeeld door een nieuw initiatief te starten, zoals een corporate award of de toekenning van een stipendium. Of in het geval van een schenking aan de wetenschap door een leerstoel in te stellen. Tummers: ‘Veel mecenassen in spe weten niet wat er allemaal mogelijk is. Een schenking hoeft bijvoorbeeld niet altijd een vermogensoverdracht te zijn. We kunnen ook een jaarlijks geoormerkte schenking afspreken die ook afhankelijk kan zijn van de bedrijfswinst.’ Kritische blik Het Cultuurfonds garandeert dat de schenking bij het gekozen doel terechtkomt. De kosten van huur en personeel betaalt het fonds uit de beleggingsopbrengsten uit de ‘vrije’ reserve van het fonds. Het Cultuurfonds is kritisch bij de selectie van de pro- Menno Tummers ‘Een schenking hoeft niet altijd een vermogensoverdracht te zijn. We kunnen ook een jaarlijks geoormerkte schenking afspreken die afhankelijk is van de bedrijfswinst.’ jecten waar geld heen gaat. ‘Wij vinden het heel belangrijk dat de persoon, instelling of het project waar we aan geven professioneel en bedrijfsmatig te werk gaat. We dragen meestal voor 10 tot 20 procent bij aan de totale begroting en geven het geld vaak achteraf’, zegt Tummers. Op deze manier garandeert het Cultuurfonds ook dat het geld daadwerkelijk wordt gebruikt waarvoor de gever het heeft be- doeld. De ontvanger moet immers achteraf aantonen hoe het geld is besteed om de toegezegde fondsen te ontvangen. De bijdrage van het Cultuurfonds gaat verder dan alleen geld. ‘Als we een aanvraag voor een bijdrage goedkeuren, is dat ook een soort keurmerk waarmee de ontvanger van het geld gemakkelijker andere fondsen kan werven.’ Het Cultuurfonds wil ook een bijdrage leveren aan de be- drijfsmatigheid van de cultuursector, zodat de sector zich steeds meer zelf kan bedruipen. ‘Uiteindelijk hebben de cultuur, natuur en wetenschap het meest aan een ideale mix van eigen ondernemerschap, overheid en private geldschieters.’ Meer informatie www.dekunstvanhetgeven.nl PRINS BERNHARD CULTUURFONDS november/december 2014 | brookz | 65 GOED DOEL ‘Ondernemers geven graag iets mee aan de volgende generatie’ Het Wereld Natuur Fonds (WNF) heeft naast zijn reguliere programma’s ook speciale projecten die separaat genancierd worden door vermogende particulieren. Dat kan het beschermen van het koraalrif voor de kust van Belize zijn, maar ook het verplaatsen van zwarte neushoorns in Zuid-Afrika. Donateurs zijn enthousiast: ‘We denken hiermee een substantiële bijdrage te leveren.’ M et een op de acht huishoudens als donateur kan het WNF rekenen op een grote schare trouwe fans. Dat komt mede doordat het WNF als een van de weinige zich wereldwijd al ruim vijftig jaar inzet voor bescherming van de natuur. Als onafhankelijke organisatie is het WNF vooral afhankelijk van particuliere giften. Er is veel geld nodig om de 35 gebieden met de rijkste biodiversiteit te behouden. De bedreigingen zijn aanzienlijk. Naast het beschermen van bedreigde diersoorten en gebieden richt het WNF zich daarom op het verduurzamen van productie- en handelsstromen die van invloed zijn op bijzondere natuur. Door de explosieve sojateelt in Brazilië bijvoorbeeld verdwijnt het leefgebied van de bijzondere manenwolf en de reuzenmiereneter in hoog tempo. ‘Het overgrote deel van de sojateelt wordt verwerkt in veevoer voor de productie van ons vlees, melk, kaas en eieren. Als je een kilo kip koopt kan daar een pond soja voor zijn gebruikt. Eigenlijk eten wij langzamerhand de natuur in Zuid-Amerika op en het is van belang om de landbouw te verduurzamen’, vertelt Johan van de Gronden, directeur van WNF. het feit dat Nederlanders zo geëngageerd zijn. Het leeuwendeel van de giften komt via particulieren, maar ook vermogende ondernemers zijn zeer welwillend om in een van de projecten te investeren. ‘Ondernemers willen graag iets meegeven aan de volgende generatie. Het zijn vaak lantropische ondernemersfamilies die aan hun kinderen willen laten zien dat ze betrokken zijn en dat het belangrijk is om je in te zetten voor behoud van de natuur.’ Maar grote donaties vloeien ook vaak voort uit eigen ervaringen. Giftgevers zijn heel goed op de hoogte van de urgentie om natuur te beschermen. WNF probeert dan samen met de ondernemer tot een project te komen dat aansluit op de interesse van de donateur. ‘Een ondernemer die graag duikt en zich zorgen maakt om de maritieme ora en fauna, vragen we natuurlijk niet zo snel om te investeren in neushoorns. Dan ligt het meer voor de hand om een project te kiezen waarbij we bedreigde koraalriffen beschermen.’ Maatwerk dus. Met een Amerikaans tintje. Want ja, soms wordt Van de Gronden uitgenodigd bij dinerparty’s. ‘Met dat verschil dat Nederlanders doorgaans discreter zijn in het doneren.’ Volgende generatie WNF heeft diverse programma’s opgesteld voor ondernemers die grote giften willen Van de Gronden is zeer ingenomen met 66 | brookz | november/december 2014 Programma’s voor ondernemers doen. Zo steunt een groep bevriende ondernemers bijvoorbeeld een project waarbij WNF zwarte neushoorns in Zuid-Afrika per helikopter werden overgeplaatst van het ene leefgebied naar het andere (zie kader). Omdat WNF steeds meer van dergelijke omvangrijke projecten uitvoert, focust het zich de laatste jaren in toenemende mate op vermogende ondernemers die individueel of via zogeheten Circles hun bijdrage willen leveren. Van de Gronden: ‘Voor ondernemers zijn dit soort programma’s interessant, omdat ze in contact komen met gelijkgestemden. Daarnaast kunnen ze ook invloed uitoefenen op het gekozen project. Maar je moet je wel beseffen dat hier een lange adem voor nodig is. Daarom hopen we minimaal voor een termijn van vijf jaar ondersteund te worden. Goed voor WNF en goed voor de ondernemer, want dit model is scaal ook aantrekkelijker dan in één keer alles doneren.’ Van de Gronden merkt op dat veel ondernemers gebruik maken van een eigen stichting om te kunnen schenken. ‘We adviseren onze grote gevers ook over hoe ze hun schenking scaal het beste kunnen inrichten en rapporteren uiteraard over de resultaten en de stand van zaken van het betreffende project.’ Naast het doen van giften zijn volgens Van de Gronden inhoudelijke bijdragen ook zeer welkom. ‘Sommige ondernemers die hun sporen hebben verdiend in de advocatuur stellen hun expertise en netwerk ter beschikking om ons te helpen bij het aanpakken van stroperij van bedreigde diersoorten zoals olifanten en neushoorns. Zo hebben we dit jaar het initiatief genomen om in Den Haag een onafhankelijke commissie op te richten om criminele syndicaten in kaart te brengen ter ondersteuning van justitie in Azië en Afrika. Het is een race tegen de klok en we willen dat criminele netwerken sneller worden opgerold om het tij voor de neushoorns en olifanten te keren. Zwarte Neushoorn Programma Het Zwarte Neushoorn Programma is een belangrijk project van het WNF. In Kwazulu Natal leven zwarte neushoorns in beschermde gebieden die te klein zijn voor een toename van de populatie en waar ze nog altijd bedreigd worden door stroperij. De afgelopen tien jaar zijn in totaal al 140 ernstig bedreigde zwarte neushoorns naar nieuwe leefgebieden overgebracht. Zo’n vijftig kalfjes zijn geboren. Ondernemer Tom Wildenburg van Graphic is een van de donateurs die dit project mogelijk maken. Wildenburg: ‘Toen we hoorden van het Zwarte Neushoorn Programma waren we diep onder de indruk. En groeide bij ons snel de overtuiging dat we dit project moesten steunen. Het is misschien wel een van onze laatste kansen om deze prachtige dieren voor uitsterven te behoeden. Ik vond twee andere participanten bereid om met samen in het Black Rhino Project te stappen. Gezamenlijk staan we vijf jaar lang garant voor in totaal een kleine half miljoen euro. Wij hopen hiermee substantieel bij te dragen aan het behoud van de zwarte neushoorns in zuidelijk Afrika.’ Meer informatie www.wnf.nl WERELD NATUUR FONDS (WNF) november/december 2014 | brookz | 67 WWF/GREEN RENAISSANCE Johan van de Gronden Waardevol netwerk Ondernemers. Investeerders. Adviseurs. Brookz is met 10.000+ ondernemers, investeerders en adviseurs het meest gebruikte professionele overnameplatform van Nederland. Wij brengen sinds 2007 (potentiële) kopers, verkopers en adviseurs direct met elkaar in contact. Gemiddeld worden er iedere week via Brookz twee bedrijven verkocht. Wilt u zelf een profiel plaatsen of als adviseur worden aangesloten op het Brookz-platform? Neem dan contact op met Wietze Willem Mulder, T 020 – 303 87 30 of E [email protected] S c i e n c e P a r k 4 0 0 | 1 0 9 8 X H A m s t e r d a m | 0 2 0 3 0 3 8 7 3 0 | w w w. b r o o k z . n l www.nirv.nl iseur het spel detransactie Holding TES Industrial Systems BV stelde 100% van haar aandelenkapitaal beschikbaar voor overname aan een externe partij waarbij een achterblijvend aandeelhouder via een terugkoopconstructie eveneens een belang bleef houden. Rolf Bakker van Nautilus Beheer BV had interesse om dit resterende belang over te nemen. Om het overnametraject goed te doorlopen en de koop rond te krijgen, nam hij Frank Ruijgrok, Register Valuator bij IMAP DB&S, in de arm. “Omdat ik vaker met IMAP DB&S heb gewerkt, lag de keuze voor mij voor de hand”, aldus Bakker. “Voor mijn vorige bedrijf heb ik het bureau vaker waarderingen laten doen. De mensen van IMAP DB&S zijn vakkundig, hebben kennis van de marktomstandigheden en een goede common sense. Ze voelen aan waar het heengaat in de branche. Voor mij was dat een belangrijke reden om hen in te schakelen. Als je een goede relatie hebt, neem je eerder iets aan en laat je je ook beter begeleiden.” MANAGEN VAN VERWACHTINGEN Bakker vervolgt: “Bij een overname komt veel kijken. De intentieovereenkomst, het onderhandelen, het boekenonderzoek, een ondernemingsplan, de financiering. Het ontbreekt mij simpelweg aan kennis en tijd om dit zelf allemaal te regelen. Maar er was ook een andere reden om een RV in te schakelen. Als je een dergelijk traject alleen ingaat, moet je oppassen niet verstrikt te raken in emoties. Een RV kan de verwachtingen managen. Van mij als klant, maar ook die van de verkopende partij. Bovendien wil je in het overname, c.q. onderhandelingsproces niet als koper en verkoper lijnrecht tegenover elkaar staan. Het is dan prettig als dit spel voor je wordt gespeeld.” DE TOUWTJES IN HANDEN Vorig jaar september werd begonnen met het overnametraject. Afgelopen juli was de overname rond. Bakker: “Voor je gevoel wil je de overname snel afronden, maar dan ben je ook geneigd om overhaaste en daarmee verkeerde beslissingen te nemen. Een RV behoedt je hiervoor en stemt gedurende het proces voortdurend met je af of dit nog steeds is wat je wilt en of het past binnen de kaders van de vooraf gekozen overnamestrategie. Er is veel ruimte voor onderlinge communicatie en overleg waardoor je gedurende het proces, samen met je adviseur, toch de touwtjes in handen houdt.” 15 vanwaarde “Het is prettig als een ad samen met je speelt” 14 opmerkelijkeovername Opmerkelijke overname wordt Chinese soap Van uitstel komt… Juist! Afstel. Of toch niet? Lang leek het Chinese United Vansen ADO Den Haag over te nemen. Het bedrijf van Hui Wang klonk erg enthousiast over de Haagse club. In juli werden de contracten getekend. Acht weken later zou het overnamebedrag van acht miljoen euro worden betaald. Die deadline werd niet gehaald. En de deadline erna ook niet. Door ambtelijke vertraging bij de Chinese overheid, zo werd geroepen. Maar er lijkt meer achter schuil te gaan. Wang schakelde voor de deal een tussenpersoon in, Chun Li, ook wel de kleine Chinees genoemd. Die staat echter bekend als een nogal onbetrouwbaar persoon. Zo ging hij aan de haal met een plan, geschreven voor de Arnhemse voetbalclub FC Presikhaaf. Ook klinken er op z’n minst vreemde geluiden vanuit China. In het bedrijfsgebouw waar een kantoor van United Vansen zou zijn gevestigd, bestaat zover bekend geen kantoor van Wang en zijn kompanen. En ook de bedrijfsregistratie lijkt niet te kloppen. Voorlopig blijft de vraag of de overname rond komt. De uiterste betaaltermijn voor de Chinezen is nu 31 december. 15 vanwaarde woningen ineens niet meer worden verkocht. Je winst verdampt. Dat levert natuurlijk problemen op.” Impairment Rooijackers vervolgt: “Zodra je in bovenstaande situatie komt, moet je een impairment test laten doen. Je hebt immers een indicatie dat de goodwill wellicht niet meer kan worden terugverdiend. Boekhoudkundige “Juist wanneer de economie moeizaam draait, krijgen bedrijven te maken met het fenomeen impairment” regels schrijven je voor dat je in moet schatten of de realiseerbare waarde nog wel hoger is dan de boekwaarde. In de praktijk betekent dit dat je de verwachte geldstromen in de komende jaren contant maakt naar vandaag. Is die contante waarde lager dan de boekwaarde, dan kun je de goodwill dus niet meer terugverdienen en moet je het afboeken. Dit noemen we een impairment.” een royalty vergoeding moeten betalen. Eigenlijk ken je dus een waarde toe aan het bezit van het patent. Deze waarde, stel 100, komt op de balans.” Goodwill = rest Rooijackers vervolgt: “Aansluitend kijk je bijvoorbeeld nog naar het klantenbestand. Hierbij vraag je jezelf af wat dit je aan winst toevoegt. Op basis van deze analyse, die gebaseerd is op de verwachte toekomsten kasstromen, wordt aan het klantenbestand een waarde toegekend van 40. De laatste 10 die je overhebt, kun je niet meteen toerekenen aan een post op de balans. Deze restpost heet goodwill.” Schakel een deskundige in Dit is geen simpele materie. Want hoe bepaal je de reële waarde van die verschillende posten? Zeker van immateriële zaken is het lastig de waarde in te schatten. Belangrijk is dus om voldoende kennis te hebben. En daar ontbreekt het volgens Rooijackers nogal eens aan. “In de praktijk worden nog teveel fouten gemaakt. Ik raad daarom aan een waarderingsdeskundige, zoals een RV, in te schakelen. Zo voorkom je problemen met je accountant .” Purchase Price Allocation Neem je als ondernemer juist een bedrijf over, dan krijg je te maken met Purchase Price Allocation. Daarmee verwerk je eigenlijk de prijs die je voor een onderneming hebt betaald, in de balans. Eigenlijk herwaardeer je alle activa, materieel en immaterieel. Die zet je tegen fair value (reële waarde) op de balans. Het bedrag dat je overhoudt is goodwill.” Hoe te verdelen Ook hier geeft Rooijackers een voorbeeld. “Stel dat je een onderneming hebt gekocht voor 1000. Het eigen vermogen van de onderneming is 800. Zonder Purchase Price Allocation zou de goodwill in dit voorbeeld 200 zijn. De boekhoudkundige regels verplichten je echter alle activa van de gekochte onderneming te waarderen op de reële waarde. Zo is de boekwaarde van het pand 500. Omdat je een overwaarde hebt van 50 komt het pand voor 550 op de nieuwe balans. Dan heb je nog 150 over. Boekhoudkundige regels schrijven voor dat je die laatste 150 indien mogelijk nog verder moet uitsplitsen. Dus kijk je bijvoorbeeld naar de immateriële vaste activa. Stel dat je als ondernemer een patent hebt. Het bezit van een patent staat vaak niet op de balans, maar kan wel een enorme waarde hebben. Als je het niet zou hebben, kon je het product niet produceren of zou je de eigenaar van het patent Maikel Rooijackers 12 inhoudelijk “Juist nu krijgen bedrijven te maken met impairment” Door de economische crisis liggen steeds meer bedrijven onder een vergrootglas. En daarmee ook de controlerend accountants. Er wordt strenger gekeken naar of datgene wat op de balans staat klopt. Ook moeten bedrijven steeds vaker een impairment test uitvoeren. Maar wat is impairment nu precies? Maikel Rooijackers, Register Valuator en controlerend accountant bij Baker Tilly Berk, legt uit en gaat tevens in op de begrippen Purchase Price Allocation en goodwill. Nu de economie wat minder draait, wordt goed gekeken naar de balans van bedrijven. Klopt de boekwaarde nog met de realiseerbare waarde van je materiële en immateriële activa? Kun je de goodwill nog wel terugverdienen? Rooijackers: “Juist wanneer de economie moeizaam draait, krijgen bedrijven te maken met het fenomeen impairment. Er wordt door accountants namelijk streng gecontroleerd of de waarde in de boeken niet hoger is dan de waarde die je kunt realiseren.” Voorbeeld Rooijackers verduidelijkt dit met een voorbeeld. “Stel dat je een projectontwikkelaar bent. Je hebt mooie projecten en idem vooruitzichten door uitstekende grondposities. Iedereen loopt met je projecten weg. Het gaat fantastisch met je bedrijf. Je hebt dan ook veel goodwill betaald toen je het bedrijf kocht, omdat destijds de toekomstverwachtingen erg positief waren. Vervolgens is er ineens sprake van een economische crisis waardoor projecten met nieuwbouwlees verder >> 11 vanwaarde 10 Een rechter oordeelt over de prijs; destelling niet over de waarde. 9 vanwaarde Rob Verbakel, Register Valuator bij Aestimia BV: “In mijn optiek oordeelt een rechter niet over de prijs of de waarde, maar over de waardebepaling. Op basis daarvan stelt hij de prijs vast. Een voorbeeld: Stel, er is een conflictsituatie tussen twee aandeelhouders van een vennootschap. Beide partijen hebben een verschillend standpunt over de waarde van hun onderneming. Omdat een rechter onvoldoende verstand heeft van de bedrijfswaarde, benoemt hij een Register Valuator (RV). De RV stelt de waarde vast op basis van de het businessplan en de financiële prognose van de onderneming. Aan de hand van de waardering die de RV hierbij bepaalt, doet de rechter een uitspraak. Daarmee oordeelt hij dus over de waardebepaling die door de RV is gedaan. Uiteraard kijkt hij kritisch naar de procedure die de RV heeft gevolgd. In de rechtszaal kan vervolgens nog worden gediscussieerd over de uitgangspunten die zijn gebruikt om tot die waarde te komen. Zo kan de ene partij vinden dat er moet worden uitgegaan van 3% omzet- en winstgroei, terwijl de andere partij vindt dat met 5% groei moet worden gerekend. Hierover zal dan alsnog een oordeel moeten worden geveld. Een ander voorbeeld is die van een ondernemer die wil scheiden van zijn partner. Wanneer het echtpaar in gemeenschap van goederen is getrouwd, heeft elke partner in theorie recht op de helft van de waarde. Toch kan de rechter zo eenvoudig niet oordelen. Elke partner kan zijn overwegingen hebben om van die tweedeling af te wijken. Een RV zal een onafhankelijke waardebepaling uitvoeren en de diverse belangen grondig afwegen bij deze waardebepaling. Hierop kan de rechter vervolgens zijn oordeel baseren.” Steven Storm, advocaat bij JLS Advocaten: “Dat is niet eenduidig te zeggen. In het geval van de wettelijke uitkoopprocedure bijvoorbeeld, bepaalt de rechter de prijs, maar wel op basis van de waarde in het economisch verkeer. Andere wettelijke regelingen gaan er vanuit dat de rechter de waarde vaststelt, waaruit vervolgens de prijs volgt. Daarnaast hebben contractspartijen danwel aandeelhouders de mogelijkheid om contractueel of in de statuten nadere afspraken over de prijs- c.q. waardebepaling te maken. Zo kunnen zij een waarderings- of prijsformule overeenkomen, die bij overdracht van aandelen zal gelden. Dat kan nuttig “Een rechter doet er verstandig aan een RV in te schakelen” zijn, omdat de wet en jurisprudentie relatief weinig houvast bieden voor het bepalen van de waarde en/of de prijs. In alle gevallen geldt echter dat het bepalen van de waarde en de daaruit voortvloeiende prijs een apart vak is, waarvoor een rechter niet is opgeleid. Hij zal, in geval van onduidelijkheid of dispuut over de (wijze van) waardec.q. prijsbepaling, zich al snel door een waarderingsdeskundige (moeten) laten bijstaan. Een RV is uitstekend toegerust voor deze taak. Hij is financieel/economisch onderlegd en expert in waardebepaling. Een RV kan de door verschillende partijen naar voren gebrachte standpunten en argumenten op waarde schatten en afwegen. Dat helpt de rechter bij het doen van een gedegen uitspraak.” 8 Evenredig Verdelingsvraagstukken hebben een lastig karakter. Zo komen ouders snel tot het besef dat indien kinderen een stuk taart moeten verdelen het verstandig is, in navolging van de oude Romeinen, het kind dat het mes heeft gehanteerd niet het kind moet zijn dat als eerste mag kiezen. Toen mijn kinderen wat ouder werden liet ik ze nog wel eens, tegen een bescheiden beloning, mijn auto wassen. Daarna ontstond natuurlijk over de verdeling van de beloning, discussie. Mijn echtgenote verdedigde het standpunt dat ieder kind recht had op een evenredig deel. Onder het motto ‘ze hebben allemaal hun best gedaan’. insight de contante waarde van de verwachte vrije geldstroom. Dat geld is er nog niet. De monetaire expressie van iets is natuurlijk niet gelijk aan cash. In bepaalde gevallen is het nuttiger om over direct geld te kunnen beschikken. De bezitter van geld heeft de volledige beschikkingsmacht over dat geld. De bezitter van aandelen in de onderneming heeft een claim op toekomstige opbrengsten. Aan de onderhandelingstafel werd opgemerkt dat die claim indien nodig ook verzilverd zou kunnen worden. Kennelijk onder de stilzwijgende veronderstelling dat die verzilvering precies oplevert wat de aandelen waard zijn. Verdelen In een wereld waarin schoolbordeconomie voor realiteit wordt aangezien gaat dat wellicht op. De reële wereld trekt zich over het algemeen niet veel van schoolbordteksten aan. Wie voor een verdelingsvraagstuk komt te staan doet er goed aan eerst na te denken over hetgeen verkregen kan worden en in welke vorm dat geleverd gaat worden. Ten slotte is het ook mogelijk een zaak gezamenlijk te verkopen en de daaruit verkregen opbrengst vervolgens te delen. Maar ook dan kan de vraag worden gesteld of dat eerlijk is. Verdelen is vaak lastiger dan waarderen! Jan Vis is partner bij BrightOrangeTalanton. Hij is als adjunct-professor Business Valuation en Value Based Management verbonden aan de RSM Erasmus Universiteit (Rotterdam School of Management) en director van het Competence Center Business Valuation van de RSM. Nu was de opdracht niet ‘je best doen’ maar het opleveren van een goed gewassen auto. Voor het verkrijgen van het gewenste resultaat is onder meer enige arbeidsinzet noodzakelijk. Kan nu zonder meer worden uitgegaan van de gedachte dat iedereen die zijn best heeft gedaan, ook dezelfde arbeidsinzet heeft geleverd? Of moet worden vastgesteld dat de jongste vooral enthousiast gespetter heeft bijgedragen en de andere kinderen serieus hebben gewassen en gepoetst? Wat is eerlijk? Alle monniken in dezelfde pij? Het schriele mannetje in hetzelfde habijt als de grote vriendelijk reus? Ondernemingswaarde Vorig jaar kregen wij met zo’n verdeel kwestie te maken. De economische waarde van de onderneming werd vastgesteld op vijf miljoen euro. Onze cliënt zou de onderneming voortzetten en de uittreder zou een zak gevuld met tweeënhalf miljoen euro mee mogen nemen. Ieder de helft zogezegd. Daar is natuurlijk in dit geval geen sprake van. De economische waarde van de onderneming is gebaseerd op 7 vanwaarde Verdelen is lastiger dan waarderen Waarderingsdeskundigen komen regelmatig in een situatie waar ze niet voor zijn opgeleid. Bij waarderingen ten behoeve van boedelscheidingen wordt naast een oordeel over de economische waarde van een goed, vaak een oordeel gevraagd met betrekking tot een mogelijke, of gewenste, verdeling. 6 dedeskundige Beleggen via crowdfunding: gaat het om de knikkers of (ook) om het spel? Bij een lening loopt de gelduitlener het risico dat de ontvanger niet aan de rente- en/of aflossingsverplichtingen kan voldoen. Hij zal daarom inzicht moeten krijgen in hoeverre de ontvanger van zijn geld kredietwaardig is. Het gaat dan om een BKR-registratie, creditratings, het doel waarvoor de lening wordt aangewend, de mate waarin de lening wordt gedekt door middel van zekerheden, de mate waarin de te verstrekken lening achtergesteld zal zijn en de aflossingscapaciteit. Deze gegevens moeten door een geldvrager worden verstrekt. Is de geboden rente lager dan de gelduitlener eist, dan kan een afweging met andere (ideële) doelstellingen medebepalend zijn voor het verstrekken van een lening. Risicovol aandelenkapitaal Bij aandelenkapitaal hebben we het over het verstrekken van risicodragend vermogen. De vergoeding is namelijk niet bij voorbaat vastgesteld, maar is afhankelijk van de toekomstige resultaten van de onderneming. Beëindiging van de participatie is alleen mogelijk door verkoop van het aandeel. Omdat deze vorm van geldverstrekking meer risico met zich meebrengt, moet ook het geëiste rendement hoger zijn. Zelfs veelal hoger dan voor vergelijkbare beursgenoteerde ondernemingen vanwege het kleinschalige karakter van de onderneming. Inzicht in onderneming noodzakelijk Er moet worden beoordeeld of de prijs die de aandeelhouder betaalt niet hoger is dan de contante waarde van de aan hem toekomende geprognosticeerde geldstromen. Om prognoses van verwachte geldstromen op te stellen en risico’s te beoordelen, is uiteraard inzicht nodig in de desbetreffende onderne- ming. Vooral op het gebied van management, strategie, markt, businessmodel en financiële weerbaarheid. Het verhaal moet immers kloppen, de cijfers moeten daarop aansluiten, en de mensen, middelen en expertise moeten aanwezig zijn om de strategie in klinkende munt om te zetten. Transparante waardering? Op sommige crowdfunding platforms wordt met behulp van een rekentool inzicht gegeven in de waardering van de onderneming. De potentiële aandeelhouder kan daarin zelf een aantal parameters invullen, de tool hoest vervolgens een ‘waarde’ op. Helaas blijft deze berekening een black box voor de gebruiker. Er is niet na te gaan hoe het bedrag tot stand is gekomen: een ‘waardering’ met wellicht alle risico’s van dien. Een goede waardering zou volledig transparant moeten zijn. Een verdere groei en professionalisering van diverse crowdfunding platforms dient dan ook gepaard te gaan met het geven van inzicht in gehanteerde waarderingsmethoden, -technieken en bijhorende uitwerking. De knikkers of (ook) het spel Is het u niet alleen te doen om de knikkers, maar ook om het spel, dan zijn initiatieven waarbij het rendement (deels) in natura wordt genoten een investeringsmogelijkheid. Een voorbeeld hiervan is een wijnwinkel die haar financiers jaarlijks beloont met een of meerdere kistjes wijn. Zo kunnen beleggingssuccessen met een goed glas wijn worden gevierd en katers van mislukte investeringen naar de vergetelheid worden gedronken. Met dank aan drs. Mimoun Hermse RV, partner bij ValuePro bedrijfswaardering & advies 5 vanwaarde Crowdfunding is dé nieuwe manier van financieren. Particulieren en ondernemingen kunnen zo hun financiering direct van andere particulieren en ondernemingen verkrijgen, zonder tussenkomst van een financiële instelling. Financiering geschiedt veelal in de vorm van een lening of aandelenkapitaal. Vraag is echter of de beloofde rente (bij een lening) of gevraagde prijs (bij aandelen) adequaat is. 4 vanwoord waarde voor Van de voorzitter De dagen worden korter. Ik rijd tegenwoordig weer in het donker huiswaarts en dat komt niet (alleen) door de lange werkdagen. Toch heeft deze zomer naar mijn mening een paar langdurige lichtpuntjes opgeleverd die de waarderings- en overnamemarkt een impuls gaan opleveren. Van die lichtpuntjes gaan we ook in de donkere winterdagen profijt hebben. In de praktijk zie ik toenemend vertrouwen, herstellende resultaten en een toenemende belangstelling van buitenlandse partijen (strategische en financiële investeerders) om te investeren in Nederlandse bedrijven. Het is sowieso opvallend dat Nederlandse bedrijven die sterk op export zijn gericht de crisis over het algemeen goed doorstaan. Persoonlijk ga ik daarom met vertrouwen de winter tegemoet. In dit nummer staat Jan Vis stil bij het verschil tussen waarderen en verdelen. Verdelingskwesties hebben ook vaak een ethische/morele kant. De RV’s die te maken hebben met de oplossing van juridische geschillen weten daar over mee te praten. Door de bankencrisis bleken nieuwe financieringsvormen nodig. Crowdfunding is in opkomst en in de praktijk worden er verbluffende resultaten mee geboekt. Mimoun Hermse gaat hier wat dieper op in en legt waar nodig, de vinger op de zere plek. Een flink aantal bedrijven heeft, na een overname, een goodwillbedrag op de balans staan. In veel gevallen zijn de onder druk staande resultaten aanleiding om nog eens goed naar deze balanspost te kijken. Niet zelden leidt dat tot een afwaardering. ‘Impairen’ noemen we dat. Maikel Rooijackers staat stil bij de manier van berekenen van de goodwill bij aankoop (via Purchase Price Allocation) en de latere impairment ervan. Ik wens u veel leesplezier. Peter den Hertog, Voorzitter NIRV 3 vanwaarde De stelling Rechter oordeelt over de prijs. Niet over de waarde. 8 Insight Verdelen is lastiger dan waarderen 6 De deskundige Beleggen via crowdfunding: gaat het om de knikkers of (ook) om het spel? 4 Voorwoord Peter den Hertog 3 Inhoud Colofon 2 De transactie 14 Opmerkelijke overname 13 Inhoudelijk Juist nu krijgen bedrijven te maken met impairment 10 colofon Reacties [email protected] Ontwerp/Vormgeving EtopiaBdb, Haarlem Copyright NIRV Eindredactie Frank van Ee Intervolvement Communications Gerben Remmerde Marc Broekema Tekstproductie Redactie Van Waarde is het (digitale) magazine van het NIRV (Nederlands Instituut voor Register Valuators) met opiniërende artikelen over de huidige financiële en economische actualiteit en business valuation. Het magazine verschijnt 4 keer per jaar Wilt u het magazine ontvangen? Mail dan naar [email protected] 2 uitgave van het NOVEMBER 2014 Verdelen is lastiger dan waarderen “Juist nu krijgen bedrijven te maken met impairment” adviseur samen met je speelt” “Het is prettig als een het spel crowdfunding: Beleggen via gaat het om de knikkers of (ook) om het spel? Opmerkelijke overname wordt Chinese soap
© Copyright 2024 ExpyDoc
