12 deVërdi@ping cuItüur&mè'dia"
DINSDAG 27 MEI 2014
TrOUW
Kunstenaars vertellen inde serie De Schepping hoe hun werk
tot stand komt. Vandaag Basil Jones en Adrian Kohier
over de voorstelling 'War Horse': 'Het is een diep menselijke
wens om dat wat dood is weer tot leven te zien komen.'
-
INTERVIEW
Robbert van Heuven
Het publiek
maakt Joey echt
men met een aantal acteurs op de vraag hoe je
een geloofwaardig paard tot leven brengt. "We
begonnen met het maken van hoofden en
staarten van kranten", vertelt Jones. "Daarmee
lieten we de acteurs improviseren. In Zuid-Afrilca werkten we op basis van wat we in Londen
hadden uitgevonden verder aan een construc
tie die groot en sterk genoeg zou zijn om ie
mand te dragen, maar die ook licht genoeg zou
zijn om gemanipuleerd te worden door de ac
teurs die in de constructie zouden moeten
zitten. We probeerden de constructie uit door
het dochtertje van onze buurman erop te zet
ten."
Het resultaat was een meer dan levensgrote
pop die door drie poppenspelers moet worden
bespeeld. Twee van hen dragen de romp van
Joey door middel van een harnas dat ze om
hebben. Met hun handen bewegen ze benen.
Een derde speler bevindt zich buiten het paard
en beweegt het hoofd. Dat kan hij optillen en
draaien en via een mechaniek kan hij de oren
laten bewegen. Met hun prototype vlogen Jo
nes en Kohier terug naar Londen. Het resultaat
was zodanig overtuigend dat het National The
atre toestemming gaf om verder te gaan met
het ontwikkelen van de voorstelling.
J
oey haalt even diep adem, duwt dan
zijn schouders vooruit en zet de ga
lop in. Het is een indrukwekkend
gezicht om zo'n groot paard zich zo
elegant in beweging te zien zetten.
De soepele draai die hij vervolgens
zou moeten maken, verloopt een
stuk minder vloeiend. Op slag verandert het
realistische paard in een houterige pop van ro
tan en doek. Poef, weg magie. Er klinkt gemop
per ter hoogte van Joey's voorbenen: "Sorry, ik
heb de draai nog niet helemaal door." "Let's tiy
that turn again, shall we?", roept de trainer
opgewekt. De drie poppenspelers laten het gro
te roodbruine paard nog eens de galop inzet
ten.
Paard Joey is de hoofdrolspeler van de thea
terproductie 'War Horse' die tijdens het Hol
land Festival zijn Nederlandse première be
leeft. Gebaseerd op het gelijknamige boek van
Michael Morpurgo vertelt de voorstelling over
de vriendschap tussen de jonge Albert en zijn
paard Joey. Als Joey tijdens de Eerste Wereld
oorlog door het leger wordt geconfisqueerd om
als legerpaard ingezet te worden, reist Albert
hem achterna, de oorlog in.
De voorstelling trok in New York en Londen
volle zalen, maar aan dat succes ging een lange
weg vooraf. Regisseur Tom Morris van het Londense National Theatre wilde het boek van
Morpurgo graag tot een theatervoorstelling be-,
werken, maar hij wilde wel dat net als in het
boek Joey de hoofdrol speelde. Dat kon alleen
als er een zodanig realistisch paard op de büh
ne stond dat het publiek twee uur met het dier
mee zou kunnen leven. Van het National The
atre kreeg Morris toestemming om uit te zoe
ken of het zou lukken om met een dergelijk
paard op de proppen te komen. Pas dan zou
het theater groen licht aan het project geven.
Morris riep de hulp in van Basil Jones en Adri
an Kohier van de Zuid Afrikaanse Handspring
Puppet Company die al dertig jaar poppen ma
ken en bespelen.
In een studio in Londen puzzelden de drie sa
Hoe maak je een paard dat sterk, licht,
bespeelbaar en realistisch is?
Diego Gonzalez-Clark, een van de spelers, met het hoofd van Joey.
Kohier: "We begrepen al snel dat we rotan zou
den moeten gebruiken als basismateriaal voor
de constructie. Rotan is licht, ziet er organisch
uit en het is makkelijk te buigen als je het in
water weekt. Het blijft in de gewenste houding
staan als het is opgedroogd, maar behoudt zijn
flexibiliteit. De stof waarmee het rotan is be
dekt, is bij de juiste belichting transparant. De
spelers kunnen zo naar buiten kijken, zodat ze
kunnen zien wat er gebeurt. De oren zijn van
leer en beweeglijk. Vooral aan de ogen hebben
we lang gewerkt. Die brengen een wezen echt
tot leven, dus die moeten realistisch zijn, ook
al kunnen ze niet bewegen. Ze moesten diep,
donker en vochtig zijn. Doordat ze het theater-
cultuur & media de¥erdieping
rOUW DINSDAG 27 MEI 2014
'{ i!tf
13
,'• -
irie teams oefenen om beurten met Joey om de ingewikkelde bewegingen onder de knie te krijgen. 'De truc is: niet te veel doen.' FOTO'S WERRY CRONE
.cht reflecteren lijken ze zo echt."
Jones: "Bij het bouwen wees de ingevlogen fyiotherapeut op de mogelijke gevaren voor de
pelers. De constructie om de voorbenen te be
regen was eerst veel ingewikkelder en werkte
en beetje als een motorstuur. Daarmee zouen we binnen drie weken de polsen van de
pelers hebben gesloopt. We moesten een
ieuw ontwerp maken dat simpeler was, maar
aardoor ook beter bleek te werken."
i het ontwerp zijn de spelers zichtbaar. Een
peler staat zelfs buiten het paard. Gaat dat
iet ten koste van het realisme?
)nes: "Deze manier van spelen, waarbij de
oppenspeler zichtbaar is voor het publiek,
omt voort uit de Japanse poppenspelvorm
unralcu. Voor ons is dat al jaren een hele
ruikbare vorm. Het spelen wordt namelijk
eel simpeler als je je als speler niet hoeft te
erbergen. Het belangrijkste is dat de speler
een oogcontact maakt met het pubhek of grosr speelt dan zijn pop. Hij mag zelf geen peroonlijkheid hebben. Als het pubhek eenmaal
i het paard gelooft, zullen ze het paard volgen
n niet de spelers."
Kohier: "Het pubhelc zal altijd beseffen dat er
rgens een speler moet zijn. Toeschouwers
unnen in hun hoofd heel goed schakelen tusen pop en speler en tussen echt en niet echt.
Vij prikkelen de verbeelding van de toeschouTtr, maar hij is het die het paard uiteindelijk
cht maakt in zijn hoofd. Het is die 'suspension
f disbelief', het tijdelijk opschorten van je oneloof dat dit een echt paard zou zijn, dat deze
orm van theater zo bijzonder maakt."
ladert het poppentheater zo bijna een vorm
•an religie?
ones: "Toen de mens lang geleden Afrika ver
iet, nam hij het animisme mee: het geloof dat
r in alles leven schuilt. Als mensen in het theaer dode dingen tot leven zien komen, dan
preekt dat diepe gevoelens aan. Het is een
iep mensehjke wens om dat wat dood is weer
tot leven te zien komen. Daar raakt het pop
penspel aan."
Vervolgens moesten jullie de spelers leren
met Joey te werken. Hoe ging dat in zijn
werk?
Kohier: "Dertig jaar lang hadden wij zelf onze
poppen bespeeld. Nu moesten we die kennis
doorgeven aan een groep jonge mensen. Daar
door moesten we plots een aantal voorheen on
uitgesproken principes voor onszelf formule
ren. De belangrijkste daarvan zijn blikrichting
en adem."
Jones: "Adem suggereert leven en het is op
vallend hoe goed mensen die kleine beweging
gewaar worden, tot achterin de zaal. Datzelfde
geldt voor de blikrichting. Zelfs als je iemand
van twintig meter afstand op straat ziet, zoek
je meteen zijn ogen. Het pubhek volgt altijd de
ogen van de pop."
Kohier: "Met de adem moesten we bij Joey
een beetje smokkelen. Een paard ademt zijde
lings, maar die beweging kunnen de spelers
niet maken, omdat ze hun handen niet vrij
hebben. Wat de spelers nu doen is hun knieën
iets buigen, waardoor de borstkas op en neer
gaat. We vonden tijdens het repeteren nog iets
belangrijks uit. Niemand van de drie poppen
spelers, die we de Head, Heart en Hind noe
men, mag de baas zijn. Een paard zet ook wel
eens een beweging in vanuit zijn achterkant.
Dus als de speler die de Hind is, begint met be
wegen, dan moeten de andere twee spelers
meegaan in die beweging. De spelers moeten
ellcaar continu aanvoelen. Ze moeten een band
vormen en ellcaar respecteren. Dat de spelers
samen met ons moesten uitzoeken hoe een
paard beweegt, hielp bij het creëren van die
band."
Jones: "Ze hebben eindeloos paarden geobser
veerd en kregen een totale onderdompeling in
het paard-zijn. Omdat Joey de hoofdrolspeler"
is, moet het pubhelc met hem meeleven. Maar
dat lean aheen als de spelers dat dier heel goed
begrijpen."
Met z'n drieën één beweging maken
De Zuid-Afrikaanse poppenspeler
Craig Leo was het hoofd van de eer
ste Joey. Nu geeft hij in een repetitie
studio aan de Amsterdamse Zuidas
leiding aan de poppentraining voor
de Nederlandse versie van War
Horse. Op deze vroege ochtend in
april staat het oefenen op galoppe
ren en draaien op het programma. In
het saaie tl-hcht en geldeed in sportIdeding proberen Diego GonzalezClark (Head), Lars Male (Heart) en Ma
rianne Iüoeze (Hind) de ingewikkel
de bewegingen onder de knie te krij
gen. Zij zijn een van drie teams die
Joey leren bespelen. Die teams wor
den zo belangrijk geacht, dat als een
van de leden zielc is, het hele team in
de voorstelhng wordt vervangen.
Hoewel het er nu nog wat onwennig
uitziet, worden ze een steeds hechter
drietal, vertellen de spelers na de re
petitie in gezelschap van Leo.
Waar merk je dat aan?
Mak: "We houden ons onbewust al
aan een hele hoop onderlinge afspra
ken en beginnen elkaar steeds beter
aan te voelen. Daar worden we ook
op getraind."
Iüoeze: "Hoe je met zijn drieën een
enkele beweging maakt, is een con
tinu onderzoek. Als ilc dit voel, wat
voel jij dan? Wat gebeurt er met jou
als ilc deze beweging maak? Bij zo'n
draai doe ik iets heel anders dan Lars
aan de voorkant, maar het moet wel
als geheel een logische beweging lij
ken*
Wat is het belangrijkste dat Joey
tot leven brengt?
Gonzalez-Clark: "Een paard ervaart
heel veel via zijn oren. Via kabels
lean ilc die heel precies manipuleren.
In combinatie met de bewegingen
van zijn hoofd leun je hele kleine nu
ances in zijn gedrag tonen en hem
speels of alert laten zijn."
Iüoeze: "We leren ook om op de
omgeving te reageren als een paard.
Ilc luister niet naar de tekst van de ac
teurs, maar probeer me voor te stel
len wat het geluid met Joey doet Hoe
reageert hij op een harde stem of op
een kanonschot? Die reactie geven
we vervolgens met zijn drieën weer.
Daarom is het zo belangrijk dat we
ellcaar aanvoelen."
Craig Leo: "De truc is niet te veel te
doen. Het zijn de kleine dingen die
hem levend maken: het bewegen
van een oor of een staart, een kleine
verplaatsing van zijn gewicht. Als je
weet hoe je ze moet plaatsen, ziet
het pubhelc die subtiele bewegingen
tot op de achterste rij. Als je te veel
doet, dan verdrinken die bewegin
gen. Hoe minder je doet, hoe meer
het betekent."
Gonzalez-Clarlc: "Tot slot helpen de
menselijke acteurs Joey tot leven te
brengen door op hem reageren als
een echt paard. Als de acteur in Joey
gelooft, dan gelooft het publiek dat
ook."
War Horse gaat op 14 juni tijdens het
Holland Festival in première in
Koninklijk Theater Carré. Daarna te zien
in Rotterdam, Breda, Gro
y
Apeldoorn en Heerlen.
www.warhorse.nl
cJUw
27-5-2014
Oplage: 101.690
© Copyright 2024 ExpyDoc
