In deze folder

Borstvoeding bij de premature pasgeborene
Inleiding
In deze folder vindt u informatie over het geven van borstvoeding aan uw te vroeg geboren baby
(prematuur), die opgenomen is op afdeling 2 West. Ook wanneer uw baby te vroeg geboren is,
is het mogelijk en wenselijk om borstvoeding te geven.
Er zal in deze folder worden ingegaan op het belang van borstvoeding bij prematuren en welke
stappen u samen met uw baby gaat nemen voordat uw baby daadwerkelijk alle voeding uit de
borst kan drinken.
Mocht u nog vragen hebben, willen wij u graag begeleiden en informeren.
Borstvoeding geven aan een prematuur gaat niet vanzelf en vraagt geduld en
doorzettingsvermogen. Als u ervoor gekozen heeft om uw baby in eerste instantie niet aan de
borst te voeden, kunt u ook alleen kolven en de afgekolfde moedermelk via de sonde of fles aan
uw baby geven. Op deze manier profiteert uw baby wel van alle gezondheidsvoordelen die
moedermelk te bieden heeft.
Het belang van borstvoeding bij de prematuur
Moedermelk is de beste voeding voor iedere baby. Juist voor prematuren is moedermelk de
meest volwaardige voeding. De samenstelling van preterme moedermelk is namelijk anders dan
de (rijpe) moedermelk voor baby’s die omstreeks de uitgerekende datum worden geboren en is
speciaal afgestemd op de behoefte van de premature baby. Het bevat bijvoorbeeld meer
eiwitten voor de groei, meer vitaminen en mineralen en meer infectiebestrijdende stoffen.
Voordelen van moedermelk voor prematuren:
De eerste melk (colostrum) heeft een laxerende werking, hierdoor komt de ontlasting
makkelijker op gang en worden afvalstoffen (bilirubine) afgevoerd. Hierdoor wordt het
bilirubinegehalte niet te hoog en wordt de kas op geelzien verkleind.
Colostrum bereidt de darmen voor op het opnemen van voedsel en beschermt de
darmen tegen infecties. Hierdoor is er minder kans op een necrotiserende enterocolitis,
een ernstige darminfectie die kan leiden tot afsterving van delen van de darm.
Moedermelk bevat groeifactoren, deze zijn van belang voor de rijping van het
maagdarmstelsel.
Moedermelk biedt bescherming tegen infecties door de vele antistoffen die zich erin
bevinden. Een premature baby heeft door de kortere zwangerschapsduur minder
afweerstoffen van de moeder mee gekregen en zijn eigen afweersysteem is nog
onvoldoende ontwikkeld. Moedermelk is daarom bijzonder goed voor de premature
baby.
Het verkleint de kans op ontwikkelen van allergieën.
Moedermelk draagt bij tot een grotere intellectuele en een betere motorische
ontwikkeling in een latere levensfase.
De vetten in moedermelk zijn licht verteerbaar en qua samenstelling perfect afgestemd
op de behoefte van het onrijpe zenuwstelsel.
Moedermelk bevat de juiste vetzuren die nodig zijn voor een goede hersenontwikkeling
en gezichtsvermogen.
Moedermelk wordt beter verdragen dan kunstvoeding en is licht verteerbaar. Hierdoor
kan de parenterale voeding (voeding via infuusvloeistoffen) snel afgebouwd worden
waardoor de kans op infecties afneemt.
Het geven van borstvoeding aan een premature baby helpt een band op te bouwen
tussen moeder en kind. Het bevordert tevens het zelfvertrouwen en geeft voldoening als
uw baby groeit op uw melk.
Na verloop van de eerste twee tot vier weken gaat preterme melk vanzelf over in rijpe
moedermelk.
Voeding van de baby
Een baby die jonger is dan 34 weken kan zuigen en slikken, maar buiten de baarmoeder moet
de baby ook nog ademhalen. Juist de coördinatie van zuigen, slikken en ademen is nog niet
goed op elkaar afgestemd. De baby kan zich verslikken. Het oefenen aan de borst is vaak
eerder mogelijk, omdat de melk minder hard stroomt dan uit de fles en de kans op verslikken
hierdoor kleiner is. Zoals altijd zullen er uitzonderingen zijn. Er zijn prematuren die al bij 32
weken goed kunnen drinken, maar er zullen ook prematuren zijn die deze coördinatie pas
beheersen bij 34 weken of ouder. Het moment waarop de baby zelfstandig kan drinken hangt
dus niet zozeer af van leeftijd en gewicht, maar meer van zijn algehele stabiliteit en de
individuele ontwikkeling van de zuig- en slikreflex. Op de kinderafdeling is de vaste afspraak
gemaakt om bij zuigbehoefte voor 32 weken alleen een speen te geven. Vanaf 32 weken mag
de baby aan de borst gevoed worden en vanaf 34 weken mag de fles ook als bijvoeding
aangeboden worden.
Zolang uw baby nog niet zelf kan drinken krijgt hij/ zij voeding door een sonde direct in de
maag. Bij kleine prematuren wacht men soms een periode met het geven van sondevoeding.
Het maag/darmstelsel kan dan wel voedingsstoffen opnemen, maar alleen in zeer geringe
hoeveelheden. In dit geval zal uw baby dan in eerste instantie via infuusvloeistoffen alle
benodigde stoffen krijgen. Zo snel mogelijk zal er naast het infuus voorzichtig gestart worden
met kleine hoeveelheden voeding via een maagsonde, dit heet minimal enteral feeding.
Bijvoeding wordt op de afdeling gegeven d.m.v. een cupje, waar de baby
als het ware de voeding uit kan likken, of met de fles. Vanaf een
hoeveelheid van 30ml wordt altijd bijgevoed met de fles.
Uw baby wordt voor en na de voeding gewogen indien: uw baby al meerdere keren goed aan
de borst gezogen heeft en de melkproductie op gang gekomen is. Zo kan de hoeveelheid
moedermelk die gedronken is gemeten worden en weten we hoeveel andere voeding er
eventueel nog gegeven moet worden via de sonde.
Toevoegingen in de moedermelk
Bij prematuur geboren baby’s en bij baby’s met een laag geboortegewicht kan het voorkomen
dat zij toch te weinig eiwitten krijgen en dus langzamer groeien dan gewenst. Bovendien bevat
preterme melk voor sommige baby’s te weinig calcium en fosfor voor een optimale
botontwikkeling op deze leeftijd. Het vehogen van de hoeveelheid voeding is niet wenselijk,
omdat er dan te veel vocht toegediend wordt. Om toch van alle positieve eigenschappen van de
moedermelk gebruik te maken kan er aan afgekolfde melk een tijdelijke aanvulling van eiwitten,
vitaminen en mineralen in de vorm van een zogenaamde moedermelkversterker toegevoegd
worden. Dit heet ook wel een Breast Milk Fortifier (BMF). Afhankelijk van de
zwangerschapsduur en het lichaamsgewicht van de baby wordt BMF door de arts
voorgeschreven.
Fopspeen
Voor een zieke of prematuur geboren baby kan een fopspeen een belangrijke bron van troost
en pijnstilling zijn. Daarom krijgt een prematuur geboren baby met een voldoende ontwikkelde
zuigbehoefte, soms een fopspeen aangeboden (dit dient in overleg met ouders te gebeuren).
De fopspeen bevredigt de zuigbehoefte en zorgt voor comfort. Het probleem van zuig- of
drinkverwarring lijkt in veel mindere mate een rol te spelen bij te vroeg geboren baby’s dan bij
op tijd geboren baby’s.
Tepelhoedje
Sommige prematuren hebben moeite om de tepel ver genoeg in hun mondje te blijven houden,
waardoor er onvoldoende vacuüm ontstaat. Bij deze baby’s kan een tepelhoedje de oplossing
zijn. Het blijft echter belangrijk om goed aan te laten happen. Dat wil zeggen, niet alleen het
hoedje maar ook de tepelhof en de basis van het tepelhoedje
moeten in de mond van de baby komen. In principe gaat het om
een tijdelijke oplossing en wordt er gestreefd naar voeden
zonder tepelhoedje. Daarom is het goed om de borst regelmatig
zonder tepelhoedje aan te bieden, afhankelijk van de reden
waarom het tepelhoedje gebruikt wordt.
De borst wordt echter nooit helemaal ‘leeg’ gedronken bij het
gebruik van een tepelhoedje, dit kan samen met het ontbreken
van direct contact met de borst, leiden tot een verminderde
melkproductie waardoor het soms noodzakelijk is om na de
voeding nog af te kolven.
Kolven
Wanneer u te vroeg bevallen bent en borstvoeding wilt gaan geven, zult u naast het aanleggen
van uw baby ook moeten kolven om de melkproductie op gang te brengen. Een premature baby
is vaak niet in staat om zelf al volledige voedingen uit de borst te drinken. Het is belangrijk dat,
indien mogelijk, uw baby zo snel mogelijk na de bevalling bij u mag drinken. Het liefst binnen
een uur. Bij premature baby’s lukt dit meestal niet, omdat ze snel in de couveuse gaan en
moeten stabiliseren. Als uw baby wel bij u kan drinken, bijvoorbeeld als hij/ zij bij 34 weken
geboren is, houdt u er dan rekening mee dat de baby niet direct alle voedingen efficiënt drinkt.
Kolven na elke voeding is belangrijk om de melkklieren in de borst te stimuleren moedermelk
aan te maken. Het beste is om te kolven binnen 6 uur na de bevalling.
Om de borstvoeding op gang te brengen en op peil te houden, dient u in principe net zo vaak te
kolven als wanneer u een voldragen baby aan de borst zou voeden. Ons advies is om acht keer
per dag te kolven, ook ’s nachts. Hoe vaker u kolft hoe sneller de melkproductie op gang komt,
bovendien komt dit de hoeveelheid afgekolfde melk ten goede. ’s Nachts kolven geeft een
goede stimulans voor borstvoeding, omdat het gehalte van prolactine, het hormoon dat zorgt
voor de aanmaak van moedermelk, dan hoger is dan overdag. Als u ’s nachts niet kolft, probeer
dan de tijd tussen de laatste keer ’s avonds en de eerste keer kolven ’s morgens zo kort
mogelijk te houden, maximaal 6 uur. Bepaal zelf wat haalbaar en acceptabel voor u is.
De eerste dagen na de bevalling komen er tijdens het kolven waarschijnlijk maar een paar
druppels moedermelk. Dit is normaal. Het doel van het kolven tijdens deze eerste dagen is niet
om veel moedermelk te produceren, maar om de borsten optimaal te stimuleren tot productie
van moedermelk op korte en daarmee ook op lange termijn. Deze eerste druppels moedermelk
zijn het colostrum. Dit is gelig van kleur en een beetje dik. Het bevat veel afweerstoffen voor de
baby. Gooi deze druppels niet weg en zorg ervoor dat elke druppel aan uw baby gegeven
wordt. Handmatig kolven verhoogd de melkproductie
Neem elke dag ‘verse melk’ mee voor de volgende 24 uur. Op de kinderafdeling kan de verse
moedermelk gedurende 48 uur in de koelkast bewaard worden. De melk die nog niet nodig is,
kan ingevroren worden. Bevroren voeding wordt alleen gegeven als er op dat moment geen
verse melk voorradig is. Verse, niet ingevroren, melk heeft altijd de voorkeur. Door het invriezen
verandert namelijk de samenstelling en dus de kwaliteit van de melk enigszins. Een gedeelte
van de levende cellen gaan verloren. De antistoffen en andere beschermende bestanddelen
blijven wel behouden.
Zie voor meer informatie over het kolven de speciale folder ‘Richtlijnen voor afkolven en
bewaren van moedermelk’.
Als u naar huis gaat en uw baby nog in het
ziekenhuis moet blijven, kunt u in de Rivas
Zorghulpmiddelenwinkel een
‘ziekenhuismodel kolf’ huren, wat door
sommige verzekeringen (deels) wordt
vergoed. U heeft namelijk tijdelijk de meest
efficiënte kolf nodig om de
moedermelkproductie op gang te laten
komen in deze eerste
borstvoedingsperiode.
Preemie+ programma
Als u moet kolven, omdat uw baby niet bij u op de kamer ligt, adviseren wij u met het Preemie+
programma van Medela te kolven. De verpleegkundige zal uitleggen hoe u dit programma kunt
opstarten op het kolfapparaat. Het hele kolfprogramma duurt 15 minuten en bestaat uit
stimuleren, afkolven en pauzeren en het is van belang dat u met een dubbel kolfset kolft.
Zodra u drie keer achter elkaar totaal 20 milliliter moedermelk afkolft, kan er met het standaard
kolfprogramma gekolfd worden. U kunt het kolfschema het beste in het kolfboekje invullen. Zo
krijgt u samen met de verpleegkundige en lactatiekundige goed inzicht in uw melkproductie.
Kangoeroeën
Een goede binding is van groot belang en legt de basis voor een gezonde, emotionele, sociale,
verstandelijke en motorische ontwikkeling van een baby. Voor deze hechting met uw baby, kunt
u gaan kangoeroeën.
Bij het kangoeroeën wordt uw baby uit de couveuse gehaald en bloot, wel met luier, tegen de
blote borst van vader of moeder gelegd. Vervolgens wordt hij toegedekt met een molton deken
of omslagdoek. Alleen het hoofd komt er dan nog bovenuit. Uw baby kan het beste met het
hoofd omhoog tegen de borst of richting tepel liggen en met uw handen onder de billen wat
gesteund worden. Het is fijn om daarbij in een lekkere stoel te zitten en wat achterover te
leunen. Uw baby ervaart dan minder stress, hij hoort uw stem en hartslag en ruikt uw huid en de
geur van de moedermelk.
Hoe vaker en langer u en uw baby kangoeroeën, des te beter. Huid-op-huid contact zorgt er ook
voor dat u de juiste afweerstoffen aanmaakt. Als u kangoeroet met uw baby en hem streelt en
knuffelt, zullen veel van de ziekenhuisbacteriën die uw baby bij zich draagt, ook met u in contact
komen. Uw lichaam gaat hier afweerstoffen tegen maken, die u vervolgens weer doorgeeft aan
uw baby via uw moedermelk.
Het intensieve contact versterkt ook de toeschietreflex en werkt productieverhogend, vooral als
u direct na het kangoeroeën kolft.
Stappenplan borstvoeding bij de prematuur
Hoe snel het proces zal verlopen van de eerste voorzichtige slokjes tot het volledig drinken aan
de borst, is niet te zeggen. Dit hangt erg af van de ontwikkeling en algehele conditie van uw
premature baby.
In het stappenplan hieronder is een samenvatting van dit proces weergegeven. Elke baby zal dit
stappenplan doorlopen, ook een voldragen baby. De voldragen baby doet hier waarschijnlijk
minder dan 24 uur over terwijl u, omdat u een prematuur geboren baby heeft, wekenlang geduld
zult moeten hebben voordat hij volledig uit uw borst drinkt. Een prematuur geboren baby heeft
hier meer tijd voor nodig en dat mag ook.
Het hele proces vraagt tijd, geduld en doorzettingsvermogen. Wij helpen u en uw baby hier
graag bij!
Stap 1: Huidcontact
Probeer dagelijks te kangoeroeën met uw baby. Praat tegen hem en streel hem zacht. Uw baby
herkent uw stem en geur en voelt zich veilig dicht bij u.
Stap 2: Mond en neus tegen tepel
Bij het kangoeroeën kunt u het mondje en neusje van de baby ter hoogte van de tepel leggen.
Uw baby zal de moedermelk ruiken en hij zal nieuwsgierig worden.
Stap 3: Beetje melk laten proeven
Als uw baby ter hoogte van de tepel ligt kunt u met uw hand voorzichtig wat melk uit uw borst
duwen of drukken. Uw baby ruikt deze druppeltjes melk die op de tepel zitten en hij zal daar
geïnteresseerd in raken. Hij zal misschien ook voorzichtig wat melk oplikken. Een grote,
belangrijke stap!
Stap 4: Ruiken en sabbelen
Uw baby laat steeds vaker zien dat hij wil gaan drinken. Eerst zal hij voorzichtig likken, later
opent hij zijn mondje. Hij vindt het heerlijk om druppeltjes moedermelk te proeven.
Stap 5: Zoekreflexen stimuleren
In deze fase gaat de baby aanhappen. Leg hem goed ter hoogte van de tepel, streel met de
tepel over de lipjes. Hij zal zijn mond wijd openen en zijn tong over de onderlip naar buiten
steken. Dit is het moment om uw baby in zijn geheel voorzichtig dichterbij te schuiven zodat hij
kan happen en de tepel ver genoeg in zijn mondje kan nemen. Vaak ziet u wel dat dit nog een
oefening is: hij hapt en laat weer los, hapt en laat weer los.
Stap 6: Wakker en alert; voor het eerst drinken
Uw baby zal, mits hij goed wakker is, op een goed moment aanhappen en niet meer loslaten.
Hij zal dan ook voor het eerst zuigen. Deze fase kan lang duren: hij hapt wel maar gaat
uiteindelijk toch niet zuigen. De zuigreflex wordt geprikkeld als uw baby iets tegen zijn
gehemelte voelt: hij gaat dan automatisch zuigen. Een tepel die niet ver genoeg in zijn mondje
komt zal het gehemelte dus niet prikkelen. Hierdoor komt er geen zuigreflex en gaat uw baby
dus niet zuigen. Dit is mogelijk een moment om tijdelijk een tepelhoedje te gebruiken omdat
deze altijd lichtjes het gehemelte raakt en zo de zuigreflex prikkelt. Probeer uw baby eerst elke
voeding zonder tepelhoedje aan te leggen, lukt dit na een aantal pogingen niet, gebruik dan het
tepelhoedje. De volgende voeding probeert u weer eerst zonder hulpmiddel aan te leggen.
Heeft u een tijdlang achtereen het tepelhoedje gebruikt en drinkt uw baby zonder tepelhoedje
goed? Dan kunt u het gebruik ervan ook weer afwennen. Let op als u voedt met tepelhoedje dat
uw baby nu ook voldoende borstweefsel in zijn mondje neemt.
Stap 7: Vasthouden van de tepel en tepelhof; zuigen en slikken
Nu is het zover. Uw baby drinkt bij u aan de borst. Hij houdt in deze fase de tepel met de
tepelhof goed vast en zuigt. Bovendien ziet en/of hoort u hem slikken. De eerste voedingen
zullen vaak niet meer dan een paar slokjes zijn. Maar het is beslist een goed begin!
Stap 8: Borstvoeding geven; wegen en minderen van de sondevoeding
Zodra uw baby echt bij u uit de borst drinkt is het verstandig om hem voor en na de voeding te
wegen op een nauwkeurige weegschaal. Het verschil op de weegschaal is dan het aantal
milliliters wat hij heeft gedronken. U zult zien dat hij steeds meer uit uw borst drinkt en dus
minder bijgevoed hoeft te worden met de sonde.
Stap 9: Borstvoeding deels op verzoek
In deze fase zijn jullie al thuis of in ieder geval bijna thuis. Uw baby mag vaak bij u drinken maar
het zal hem nog niet helemaal lukken om alles zelf uit de borst te halen. U zult hem nog
bijvoeden met een fles.
Stap 10: Dag en nacht samen en frequent borstvoeding
Uw baby drinkt volledig uit de borst!
Borstvoeding geven in het ziekenhuis
Probeer in het ziekenhuis al te participeren in het verzorgen en voeden van uw baby, om
vertrouwd met elkaar te raken. In het ziekenhuis zal het in eerste instantie niet mogelijk zijn om
op verzoek te voeden, omdat de kinderarts voor een premature baby een vaste hoeveelheid
voeding voorschrijft. In het begin wordt uw baby naast de borstvoeding bijgevoed via de sonde.
Indien uw baby geen sonde meer heeft en in staat is om alle voeding zelf te kunnen drinken, is
het goed er rekening mee houden dat hij genoeg energie over houdt om na de borstvoeding ook
nog een flesje te drinken. Te lange voedingsmomenten vergen veel energie van uw baby, het is
belangrijk om goed op efficiënt drinkgedrag te letten en hier adequaat op in te gaan. Door
regelmatig te oefenen gaat u het drinkgedrag van uw kind steeds beter begrijpen en zult u
uiteindelijk in kunnen schatten of er wel of niet efficiënt gedronken is.
Ontslag
U hoort tijdig wanneer uw baby naar huis mag. Het is mogelijk (als de ruimte dit toelaat) om 24
uur voor het ontslag in te roomen. Dit betekent dat u 24 uur samen met uw baby op een kamer
verblijft en alle verzorgings- en voedingsmomenten zelf uitvoert. Zonodig kunnen wij u helpen
en tips geven.Het is goed om op tijd over het ontslag na te denken en voorbereidingen te treffen
voor als u binnenkort met uw baby samen thuis bent.
Voor ontslag zal de lactatiekundige samen met u een borstvoedingsplan opstellen. In dit plan
staat bijvoorbeeld beschreven hoe u het aantal borstvoedingen thuis kunt opbouwen om uw
baby uiteindelijk volledig uit de borst te laten drinken. Vaak wordt de baby gedurende de
ziekenhuisopname 2-3 keer per dag aangelegd en de overige voedingen met de fles
aangeboden. Het is verstandig om het aantal voedingen aan de borst thuis langzaam uit te
breiden. Er zal, afhankelijk van de wensen van moeder en het drinkgedrag van de baby, een
‘plan op maat’ gemaakt worden. In het borstvoedingsplan komen onder andere de volgende
dingen aan de orde; aantal voedingen en hoeveelheid, hoe vaak aanleggen, manier van
bijvoeden, kolven, weegbeleid en mogelijke begeleiding thuis.
Thuis kunt u nog niet op vraag voeden. De overgang van een vast voedingsschema naar
voeden op verzoek verloopt geleidelijk. Prematuur geboren baby’s slapen in dit stadium nog erg
veel en worden niet gemakkelijk uit zichzelf wakker voor een voeding. Borstgevoede baby’s
gaan vrijwel altijd met 8 voedingen naar huis en het kan nodig zijn om uw baby wakker te
maken voor een voeding. Uiteraard mag uw baby eerder gevoed worden als hij aangeeft hier
aan toe te zijn.
Tijdens de uitleg van het borstvoedingsplan zal de lactatiekundige u vragen of u instemt met
een korte overdracht naar de lactatiekundige van de JGZ ( Rivas jeugdgezondheidszorg) én of
u het goed vindt dat zij contact met u opneemt voor de verdere begeleiding. Uiteraard kunt u
ook zelf contact opnemen met de lactatiekundige via [email protected] of Rivas Zorglijn
0900-8440 (lokaal tarief).
Meer informatie
Voor meer informatie en advies over borstvoeding kunt u terecht bij de volgende organisaties:
Kenniscentrum Borstvoeding
www.borstvoeding.com. Hier vindt u ook het protocol ‘Borstvoeding en Prematuur’, G. Stam
& S. Kleintjes (gebruikt bij het opstellen van deze informatie
La Leche League
www.lalecheleague.nl
Vereniging Borstvoeding Natuurlijk
www.borstvoedingnatuurlijk.nl
Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen
www.nvlborstvoeding.nl

Download Report