De macht en onmacht van vaderschap en omgang na

De macht en onmacht van vaderschap en omgang na geweld
© Het Kopland/Sietske Dijkstra, 22 april 2014 www.sietske-dijkstra.nl
Toen ik de onvolprezen Bob Dylan afgelopen herfst als een stramme en eigenzinnige zeeman in de
Heinekenhal hoorde zingen, dacht ik prompt weer aan het indrukwekkende werkbezoek dat Katinka
Lünnemann en ik in 2010 in Minnesota en Duluth aflegden met het thema mishandeling en
vaderschap. Katinka deed later het onderzoek onder 26 manneni en ik schreef in 2011 een artikel
‘slaan uit macht en onmacht’ii en interviewde met Edith Geurts enkele mishandelende mannen in
een onderzoek voor de Blijf Groepiii.
Vooral mijn reis naar en verblijf in Duluth maakten veel indruk op me. Dylan werd in die bolsterige
havenstad aan het grootse Lake Superior geboren als Robert Allen Zimmerman. De werkeloosheid en
het drankgebruik bleken er van oudsher hoog. Het rook er naar zware handarbeid in een decor van
roestige schepen. Ik volgde er verschillende groepsbijeenkomsten voor mannen die hun vrouw
mishandeld hadden, op uitnodiging van DAIP, het Domestic Abuse Intervention Project.iv Deze
organisatie ontwikkelde een scholings- en trainingsmodel om te werken met mishandelende mannen
als vaders.v
Mike begint over het afgelopen weekend. Uit zijn verhaal maak ik op dat hij twee jongens heeft uit
zijn eerste huwelijk, en twee dochters onder de tien uit zijn tweede huwelijk. Zijn huidige vriendin,
die van hem in verwachting is, heeft ook een dochter. Op de vraag of hij nu anders omgaat met zijn
vriendin zegt hij dat hij ‘the same shit’ heeft gedaan met vrouwen in verschillende relaties, maar
dat hij zijn partner nu beter behandelt. Hij schreeuwt minder en hij laat haar meer vrij. Vroeger
was hij dwingend en controlerend. Zijn met iedereen flirtende ex heeft hem bedrogen. Zijn ogen
flikkeren fel als hij dat zegt.
Terwijl Mike praat zie ik de ogen van enkele groepsgenoten ineens oplichten. Wat Mike vertelt raakt
ook hun vaak turbulente leven. Claire, een maatschappelijk werker, corrigeert tijdens de
groepsbijeenkomst sommige mannen die uit hun dak dreigen te gaan van woede. ‘You have to
choose your battles wisely’, houdt ze de mannen in dialoog voor. En inderdaad, het controlerende,
bazige en soms intimiderende gedrag van veel mannen in hun relaties met hun partners en kinderen,
gaat gepaard met een lage zelfcontrole. Veel gewelddadige mannen hebben zichzelf slecht in de
hand. Hun geringe zelfbeheersing heeft veel relationele schade toegebracht.
Het Canadese 17 weken durende groepsprogramma Caring Dadsvi, in Europa geland en intussen ook
in Nederlandvii geïntroduceerd, kan wellicht helpen bij relationeel herstel na partnergeweld en
kindermishandeling. Tanja van Stappershoef (Kompaan/De Bocht) volgde de training en blogde ‘a
dad does not need to be perfect, but he has to be good enough’viii. Het programma richt zich vooral
op het vaderschap en heeft vier krachtversterkende doelen: 1. versterken van vertrouwen en
motivatie voor vaderschap; 2. op kinderen gericht vaderschap; 3. versterken bewustzijn om
verantwoordelijkheid te nemen voor mishandelend gedrag; 4. consolideren van het leerproces voor
duurzame verandering. Uit de Engelse ervaringen met dit programma blijkt dat circa 70% van de
mannen kampt met alcoholverslaving en werkeloosheid. De meeste mannen zijn tussen de 35 en 40
jaar. Caring Dads is een flexibel programma: het kan voor of na een plegerbehandeling worden
ingezet, in een vrijwillig kader of juist als maatregel worden opgelegd.
1
Het is belangrijk om het aanbod gezamenlijk met ketenpartners vorm te geven en uit iedere
organisatie mannen uit deze doelgroep te motiveren. Door de samenwerking bespaar je kosten, deel
je kennis, werken professionals intensief over instellingsmuren heen samen en wordt het programma
aan de mannen ingebed in een systeemgerichte aanpak van intiem geweld. Voor het resultaat van
onze inspanningen is cruciaal dat we als professionals dan niet op onze eigen planeetix blijven wonen,
maar instellingsoverstijgend een systeemgerichte plegeraanpak gezamenlijk uitvoeren. Investeren in
mishandelende mannen als vaders die zich in hun kinderen kunnen inleven betekent investeren in de
ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Zo werk je aan herstel van relaties en het versterken van
de band tussen vaders en kinderen. Tegelijkertijd is het van belang om goed te blijven waarnemen en
af te grenzen. Onmacht en macht liggen soms dicht bij elkaar. De aard en de ernst van het geweld en
psychiatrische problemen of verslaving dienen in ogenschouw te worden genomen.
Soms is gesuperviseerde omgang de enige mogelijkheid om contact mogelijk te maken en de
veiligheid van kinderen en (ex)-partners scherp in het oog te houden. Die scherpte op veiligheid en
het bieden van bescherming zijn nodig, want soms leidt (een breuk in) de relatie tot fataal geweld en
tot expartner- en/of kinderdoding. Mannen tonen daarin ook meerdere gezichten, zo weten we uit
de opvang. Ze kunnen oprecht ongerust zijn dat hun partner en kinderen vertrokken zijn, maar in de
volgende adem teug op bijtende toon melden dat niet zij mishandeld wordt maar dat de bitch hem
mishandelt. De charmante man kan bij tegenspel als een blad aan de boom omslaan.x Het is
belangrijk om zorgvuldig na te gaan wat al bekend is over en van deze mannen en daar de
interventies op toe te snijden. Ook omdat mannen die ernstig geweld plegen daar niet zondermeer
mee stoppen. De groep mannen die volgens de typologie van onderzoeker Johnson (2008) intieme
terreur pleegt, vraagt blijvend toezicht. Het dreigen, controleren, intimideren en mishandelen is
ernstig en stopt niet zondermeer. Verder zijn er glasheldere basisafspraken nodig over hoe na
scheiding met omgang om te gaan als er nog geweld speelt of de dreiging daartoe groot is. Bij een
zogenaamde vechtscheiding met ernstig partnergeweld in de voorgeschiedenis waarbij sprake is van
een voortdurend en escalerend conflict ook na de scheiding, zou de norm van gezamenlijk
ouderschap ons wel eens in de weg kunnen zittenxi.
Net zoals het ene geweldspatoon het andere niet is, zijn er ook verschillende soorten vechtscheiding.
Ook daar spelen klagen, melden, dreigen, controleren, wraak nemen, verzieken een rol. Binnenkort
betoog ik op een besloten werkconferentiexii dat er verschillende dimensies zijn van een
vechtscheiding -tijd, conflict, relatie, geweld (psychiatrie, verslaving) en samenwerking - die je in hun
samenspel dient waar te nemen. Zij vormen een waardevol ordenings- en interpretatiekader, en
verdienen het te worden doorontwikkeld tot een gezamenlijk handelingskader waarin de-escalatie
centraal staat. Door mishandelende mannen als vaders te betrekken wordt de motivatie versterkt.
Ook om verantwoordelijkheid te dragen voor het blijvend stoppen van mishandeling en bij te dragen
aan de zorg voor en van kinderen in plaats van in gevecht te zijn met jeugdzorg, je partner of je ex.
i
http://www.verwey-jonker.nl/doc/jeugd/Mannen-over-partnergeweld-en-vaderschap_2759.pdf
ii
http://www.journalsi.org/index.php/si/article/view/275/239
iii
https://www.blijfgroep.nl/sites/default/files/Blijf%20groep_Kindmethodiek_04_12.pdf
iv
http://www.theduluthmodel.org/
2
v
Addressing Fatherhood with Men who Batter. A Curriculum for working with Abusive Men as Fathers in a
Batterers Intervention Program (BIP), Duluth, 2010.
vi
Caring Dads is ontwikkeld door Katreena Scott, zie http://caringdads.org/
vii
Geïntroduceerd bij Avans, www.expertisecentrum-veiligheid.nl, met een regiopilot in Tilburg en Amsterdam.
http://tilburg.veiligheidshuis.org/files/pdf/folder+Caring+Dads.pdf
viii
http://vo-internationaal.blogspot.nl/2013/04/caring-dads-deel-3.html
ix
Hester onderscheidt bij de aanpak van geweld drie afzonderlijke niet met elkaar corresponderende planeten:
politie en justitie; jeugdzorg en de planeet van scheiding en omgang. Zie voor een bespreking daarvan ook
Dijkstra, 2014. De knellende werking van maatschappelijke normen over ouderschap. Escalatie rond
(v)echtscheiding nader beschouwd. In: Van der Pas (red) Hoezo probleemouders (zie noot 11).
x
Johnson, M. P. (2008). Intimate terrorism, violent resistance, and situational couple violence. A typology of
domestic violence, Northeastern University Press, University Press, Boston/Hanover/London. Zie ook hoofdstuk
zeven uit rapport Blijf Groep (noot 3).
xi
Alice van der Pas (red.), 2014. Hoezo Probleemouders? Tien opstellen over de ongemakkelijke relatie oudersmaatschappij, SWP: Amsterdam. http://www.swpbook.com/1747
xii
Uit de houdgreep op 27 mei in Utrecht georganiseerd door de Task Force, zie (binnenkort)programma online
http://www.taskforcekinderenveilig.nl/
3

Download Report