Download File

101 moNUment van de week 22
Tuinstraat 48-50
Dit dubbel herenhuis uit 1904 is gebouwd door en voor architect Joh. J. Haarselhorst. Het is
nog geen monument maar komt zeker wel voor die status in aanmerking.
Dit dubbelpand bestaande uit een boven- en benedenhuis, gebouwd in twee bouwlagen met
mansardekap, heeft een evenwichtig ontworpen gevel. Een opvallende oranjekleurige
baksteen met hardstenen vensterbanken en lateien. Het linker gedeelte wordt bekroond door
een topgevel met een groot raam. Rechts boven de ingangspartij een groot raam en tussen de
voordeuren is, heel praktisch een gemeenschappelijke schoenschraper geplaatst.
Haarselhorst heeft niet lang het beroep van architect uitgeoefend. Hij werd in 1907 directeur
van Bouw- en Woningtoezicht en in 1918 brandweercommandant.
In de oorlog woonde in dit huis Max Israël Markus, fabrikant van grammofoonartikelen, met
zijn vrouw Selma Markus Naumann. In augustus 1942 hadden zij zich moeten melden voor
‘transport’ maar werd de woning leeg aangetroffen. Tijdens een huiszoeking in februari 1943
in verband met een vermoedelijke clandestiene slachting werden zij ontdekt in een verborgen
kast in een huis aan het Goirkepark. Nadat Selma op het politiebureau van Tilburg met vergif
een poging tot zelfmoord had ondernomen zijn beiden alsnog op transport gesteld. Op 9 april
1943 zijn Max en Selma in Sobibor omgebracht in de leeftijd van 62 en 57 jaar.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
102 moNUment van de week 23
Bredaseweg 422
Deze villa is in 1934 gebouwd in opdracht van de kartonnagefabrikant Emanuel Mendels
naar een ontwerp van architect F.P.J. Ruts. Het is voorlopig het laatste pand met een Joodse
geschiedenis.
Dit gemeentelijk monument heeft elementen van het expressionisme en met name in het
interieur elementen van de stijl, zoals de primaire kleuren in het glas-in- lood. Het twee-, deels
drielaags woonhuis heeft een onregelmatige plattegrond met een nogal steil dak met deels
zeer forse overstek. In 1970 is het dak met riet gedekt. Aan de voorzijde op de begane grond
is een half ronde uitbouw, op de verdieping overgaand in een veelzijdig beglaasde loggia, die
aanvankelijk open was. Veel van het interieur is nog authentiek.
De Joodse fabrikant Emanuel Mendels heeft het huis laten bouwen. In 1939 liet hij een
gewapend betonnen schuilkelder bouwen die aansloot op de kelder onder de entree. In
november 1940 werd de woning door de Wehrmacht gevorderd. Toen is Mendels verhuisd
naar de Goirleseweg no. 60. In augustus 1942 dook het gezin onder op diverse plekken in het
land. Begin 1943 wist Emanuel na zijn arrestatie uit kamp Westerborg te ontsnappen.
Uiteindelijk zullen Emanuel, zijn vrouw Martha, hun zoon Donald en dochter Kitty in Sobibor
omgebracht worden. Dochter Martha overleefde de oorlog wel en heeft recent nog het huis
bezocht.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
103 moNUment van de week 24
Wilhelminapark 106
De komende weken krijgen de monumenten aan het Wilhelminapark de aandacht. Hier
bouwden rond de vorige eeuwwisseling fabrikanten hun woningen, zoals op nr. 106, in
opdracht van schoenfabrikant Mannaerts-Pieters.
Dit gemeentelijk monument , woonhuis met koetshuis is gebouwd in 1905 in een eclectische
stijl naar een ontwerp van W. Broens. Het hoofdgebouw is opgetrokken uit baksteen en omvat
drie traveeën en twee bouwlagen. De gevel is symmetrisch. De entreepartij wordt overluifeld
door een balkon. De hardstenen vloerplaat van het balkon rust op grote met cannelures
(schaduwgroeven) gedecoreerde consoles. Het balkon is op de hoeken afgezet met hardstenen
elementen waartussen een siersmeedijzeren hekwerk is gezet. Het balkon is te bereiken via
een vleugeldeur onder een getoogd bovenlicht uitgevoerd met glas-in-lood, zoals bij de andere
vensters. Het afgeplatte mansardedak heeft steile schilden welke zijn gedekt met asfaltleien.
Tegen de linker gevel is aan de voorzijde een vijfzijdige houten uitbouw op hardstenen
basement geplaatst. Het koetshuis heeft twee bouwlagen en heeft een getoogde doorrijpoort in
het midden. Sinds 1971 is het pand in gebruik als kantoor. Het heeft in de loop der tijd veel
aan kwaliteit ingeleverd. Zo zijn onder andere de natuursteenleien vervangen door asfaltleien
en zijn de veluxvensters in het dak toegevoegd. Ook de opbouwzonweringen halen veel
raffinement uit de gevel.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
104 moNUment van de week 25
Wilhelminapark 107-108
Dit dubbel herenhuis uit 1902 is in eclectische stijl gebouwd in opdracht van August de Wijs.
Het is een gemeentelijk monument. Het Wilhelminapark is een rijksbeschermd stadsgezicht.
Het vrijstaande pand is opgetrokken uit baksteen en omvat twee bouwlagen met een afgeplat
mansardedak. De gevel heeft een symmetrische indeling in vijf traveeën, die de verticale
geleding benadrukken. In de tweede en vierde travee zijn de ingangspartijen gesitueerd,
waarbij de entree overluifeld wordt door een hardstenen balkon, dat rust op rijk versierde
consoles. Deze traveeën worden bekroond door trapgevels met gepleisterde pirons. De
gevelstenen in de trapgevels vermelden het bouwjaar 1902. Het basement, lekdorpels en een
geprofileerde cordonlijst (uitgevoerd in natuursteen) met brede dakrand benadrukken de
horizontale geleding.
Op nr. 107, in de vijfde travee, zijn de originele kozijnen met enkelruits ramen en glas-inlood bovenlichten nog aanwezig. Ook zijn hier nog enkele gave interieuronderdelen bewaard
zoals stucplafond, glas-in-lood schuifdeuren en paneeldeuren. De glas in loodramen zijn rond
de oorlog ontworpen door de bekende Tilburgse kunstenaar Luc van Hoek in opdracht van
accountant J.J van Hoek die daar woonde en werkte. Er is ook nog een fresco van Luc van
Hoek. Nr. 108 werd na de oorlog studentenhuis Black en White. Achter dit huis was de
wollenstoffenfabriek Wed. F. de Wijs gevestigd, gesloten in 1970.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
105 moNUment van de week 26
Wilhelminapark 36+37
(onderschrift foto)
In opdracht van de wollenstoffenfabrikanten J. en P. Swagemakers bouwde de bekende
architect C.F. van Hoof hier in 1907 een prachtige dubbele villa in neo-renaissansestijl, een
rijksmonument.
Dit pand verdient het om eens goed bekeken te worden. Het lijkt op het eerste gezicht een
symmetrisch gebouw met zijn sterk uitspringende hoekrisalieten (uitbouwen) en de overdekte
poort in het midden. Maar hier is speels vanaf geweken, bv. met het Franse balkon op nr. 37
(links) en het torentje met ingesnoerde achtzijdige uivorm en met uitkijk en spits boven de
entree van nr. 36. Het tweelaags gebouw is horizontaal geleed door de speklagen van gele
steen en de cordonlijsten. Het sierhekwerk op de afgeplatte torendaken lijken wel kroontjes.
De dakkapellen boven de hoekrisalieten hebben trapgeveltjes, de dakkapel boven de
overdekte hoge poort niet. De hoge poort was voor de koets mèt de koetsier.
Nr, 36 heeft nog een lambrisering uit 1925 en een oorspronkelijke keuken. De deuren van het
portaal zijn voorzien van Art Déco beglazing. De trap wordt verlicht door een groot getoogd
raam met glas-in-lood van Toon Berg uit 1939 voorstellende een vrouw in een door zwanen
getrokken boot. De voortuintjes van beide panden worden afgeschermd door een
smeedijzeren pijlpuntenhek.
Beide panden zijn rond 1980 verbouwd tot kantoorruimte.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
106 moNUment van de week 27
Wilhelminapark 133
In 1920 werd in opdracht van Jac. Zebregs een café met bovenwoning gebouwd naar het
ontwerp van C.J. van Meerendonk ter vervanging van een door brand verwoest pand. Het is
een gemeentelijk monument.
Dit pand is een symmetrisch, half vrijstaand pand. De gevels zijn uitgevoerd in baksteen en
hebben Art Déco elementen. Alle vensters hebben hardstenen lekdorpels, zijn aan de
bovenzijde afgewerkt met een strek en zijn getoogd. De gevel wordt bekroond door een ver
uitstekende geprofileerde gootlijst op metalen steunen. De daklijst welke de topgevel
bekroont heeft dezelfde vorm maar rust op klossen. Het pand heeft een zadeldak met een
gebroken schild aan de voorzijde. Het dak is bedekt met gesmoorde pannen en het voorschild
met asfaltleien.
Wat het meest opvalt is de naam in Art Nouveau belettering ‘Café Tramstation’op de gevel
Hier liep vroeger inderdaad de tramlijn van het centraal station, via de Gasthuisring en
Wilhelminapark naar de Leharstraat (Lijnsheike) en dan naar Waalwijk. Ook de tram naar
Dongen kwam hier langs. Er liepen ook tramlijnen naar Koningshoeven en via de
Korvelseweg naar Goirle. (zie ook www.cafe-tramstation.nl) Bij deze halte op het
Wilhelminapark was ook het kantoor en de remise voor onderhoud gevestigd. Uiteindelijk
werden in 1934 de tramdiensten overgenomen door de BBA buslijndienst.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
107 moNUment van de week 28
Wilhelminapark 126 voormalig politiebureau
Dit voormalig politiebureau werd gebouwd rond 1910 in de stijl van de Hollandse NeoRenaissance. Het is een gemeentelijk monument en is in 1983 verbouwd tot wooneenheden.
Dit tweelaagse pand heeft een rechthoekige plattegrond. De gevels zijn opgebouwd uit
machinale baksteen met enkele hardstenen accenten zoals een lijst boven de plint. Boven de
ramen en deuren zandsteen elementen. Aan de voorgevel zien we links een toren, in het
midden een versierde ingangspartij met het gemeentewapen boven in het timpaan en rechts
een trapgevel afgewerkt met pinakel en sierkogel. De zijgevel aan het Smidspad heeft vijf
traveeën en ook een trapgevel. Op de toren met vierzijdig tentdak staan twee pironnen. De
linker voordeur lijkt een latere toevoeging te zijn. Binnen is de middengang met zijn geel
geglazuurde bakstenen lambrisering en zwart betegelde rand bewaard gebleven.
Dit politiebureau was een van de politieposten die vanaf 1880 verspreid over de stad werden
opgericht. Zo had je posten aan het Korvelplein, aan de Heuvel, het Julianapark, het
Besterdplein en in de Merelstraat. Tot 1909 zat het hoofbureau in het oude stadhuis aan de
Oude markt, daarna ernaast in de Bisschop Zwijsenstraat. In 1958 werd er een nieuw
politiebureau gebouwd aan de Noordhoekring. Dit is inmiddels ook al gesloopt. Nu zit het
hoofdbureau aan de Stationsstraat.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
108 moNUment van de week 29
Wilhelminapark 112
In dit pand woonden ooit twee leerlooiers J. A. Schenkers en A. Keunen. Erachter stond een
leerlooierij die in 1993 gesloopt is. In 1964 zijn beide woonhuizen verbouwd tot kantoor en in
1995 is het pand weer woning geworden, een gemeentelijk monument.
Het gebouw heeft een neoclassicistisch voorgevel, die voorzien is van een uitbouw met plat
dak. De voorgevel is gestukadoord, wit geschilderd en voorzien van gesneden voegen welke
boven de ramen radiaal zijn verwerkt. De vensters hebben schuiframen en hardstenen dorpels.
De entreedeur is bij de verbouwing tot kantoor uitgevoerd als dubbele deur met panelen en
bovenlicht. Op de plaats van de looierij staan nu woningen, te zien links op de foto.
De geschiedenis van dit pand gaat terug tot de achttiende eeuw toen dit gebied nog de
Velthoven heette. Het driehoekig plein kende toen een agrarische bebouwing en opkomende
industrie zoals leer en wol. In 1737 telde de Velthoven 136 huizen. Het was naast het gebied
rond de Heikese kerk een belangrijke buurt. Er was een school en een gasthuis gevestigd. Het
gemeentebestuur besloot rond 1898 de veeweiplaats en smerige wolspoelkuilen door de
tuinarchitect Leonard Springer om te laten toveren in een park dat ter ere van de kroning van
koningin Wilhelmina Wilhelminapark genoemd werd. De kroningslinde staat er nog steeds.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
109 moNUment van de week 30
Wilhelminapark 34-35
In 1843 is het woonhuis nr. 34 (rechts) gebouwd voor landbouwer-voerman J. van Roessel. In
1905 is in dezelfde stijl het woonhuis nr. 35 ernaast gebouwd. Het zijn rijksmonumenten.
Beide eenlaagse panden zijn opgetrokken met handgevormde baksteen en hebben een
doorlopend zadeldak gedekt met zwarte oud-Hollandse dakpannen. Het gebouw heeft een
horizontale geleding door de gepleisterde borstwering, fries en geprofileerde gootlijst. Beide
deuren hebben een deuromlijsting met vlakke pilasters. Nr. 34 heeft boven de deur een houten
Mariabeeldje en in de zijgevel een deur met bovenlicht en een schuifvenster met luiken. Dit
oudste pand heeft ook een symmetrische indeling met een centrale entree. Aan weerskanten
van de voordeur zijn er twee schuifvensters met glas-in-lood bovenlichten. De vensterdorpels
zijn van hardsteen en de vier vensters zijn voorzien van luiken. Links naast de deur van nr. 35
zitten nog twee identieke vensters. De paneeldeuren zijn voorzien van bewerkte duwstangen
en gesneden lofwerk.
De schuur van rond 1850 achter nr. 34 was ook een rijksmonument. Deze is in 2000
omgewaaid en verdwenen. Hierin werden ooit textielmachines gerepareerd, o.a. voor het
fabriek van Pieter van Dooren. De opkomst van de industrie naast de landbouw was hierin
nog af te lezen.
De voortuinen werden sinds 1928 afgescheiden door een hek naar een ontwerp van architect
F.C. de Beer.
info: www.heemkundekringtilburg.nl
110 moNUment van de week 31
Wilhelminapark 63,63a. CTM
In 1913 is in opdracht van de boerencoöperatie in Tilburg een melkfabriek met melksalon en
directeurswoning ontworpen door de bekende architect Jos. Donders in Jugendstil. Het is een
rijksmonument.
Onder druk van artsen om gezondheidsredenen (waaronder dr. Keizer) en uit
bedrijfseconomische motieven van de NCB (boerencoöperatie) werd de Coöperatieve
Tilburgse Melkfabriek (C.T.M.)opgericht. Die liet het 2-laags gebouw bouwen dat bestond
uit een directiewoning, melkwinkel, melksalon, en boven kantoren. Dit gebouw is een van de
best bewaarde Jugendstil bedrijfspanden in Nederland. De voorgevel van roomkleurige
verblendsteen met rode voegen is versierd met natuursteen decoraties. De directiewoning
springt naar voren en is bekroond met torentje met tentdak. De dakrand wordt begrensd door
een open gemetselde balustrade. Alle bovenlichten hebben glas-in-lood ramen, sommigen
ramen met motieven uit het C.T.M. wapen. In het midden is een tegeltableau geplaatst met de
volledige naam van het bedrijf. Boven de fabrieksingang rechts bevinden zich de namen van
de stichters in hardsteen en daarboven een getoogde topgevel tussen lisenen met gedecoreerde
hardstenen kopstukken. De C.T.M. had een eigen merk chocomel met eigen flesjes en kratten.
De melkboeren hadden vroeger nog karren met trekhonden.
In 1981 werd de fabriek gesloten. De productiegebouwen werden gesloopt voor het
wooncomplex Stedekestaete. De directiewoning wordt nog particulier bewoond, de vroegere
melksalon is nu een glasatelier.
info: www.heemkundekringtilburg.nl

Download Report