Strategie Dienstbaarheid als verdienmodel Thema: Architect als ondernemer Onderzoek Dienstbaarheid als verdienmodel De faciliterende architect Thema: Architect als ondernemer Dat architecten ondernemers zijn, is tegenwoordig algemeen geaccepteerd. Technische en maatschappelijke veranderingen scheppen telkens nieuwe kaders en kansen. de Architect ziet het als haar taak om daarin helderheid te scheppen en de belangrijkste ontwikkelingen te belichten. In de hoogtijdagen leken sommige architecten het te zijn vergeten, maar het architectenvak is ook een dienstbaar beroep. Gelukkig lijkt er voor dit aspect onder vakgenoten weer meer waardering te ontstaan. Vooral voor architecten die zich van oudsher profileren als ‘sterk in het proces’ en die hun expertise vertalen in specialistische dienstverlening, zijn er zakelijk gezien best wel kansen. Het ontwikkelen van ondersteunende diensten kan een noodzaak zijn om de kernactiviteiten van het bureau te blijven uitvoeren, maar biedt vooral kansen om in te spelen op nieuwe markten. Wat zijn de mogelijkheden, kansen en risico’s? voorbeeld een Besloten Vennootschap. bedrijfsontwikkeling is dit onderdeel bouwsector toegankelijker maken en Ondanks het feit dat de werkgele- Dit betekent in de praktijk dat een van de marktverkenning. Op deze het kennisniveau verhogen. Hoe meer genheid in de architectenbranche interne facturatie op gang komt. Dat manier kun je ontdekken welke dien- partijen gebruikmaken van bim, hoe volgens de laatste cijfers van het cbs is het verzelfstandigen van de bouw- sten het beste aanslaan om zo gaande- eerder de potentie ervan ten volle kan gehalveerd, is het aantal architecten- kundige groep ook kan leiden tot een weg het bedrijfsprofiel verder aan te worden benut en een positieve impuls bureaus van 3.000 naar 5.200 gestegen. volledig onafhankelijk opererend bedrijf scherpen. Daarnaast heeft de branche aan de bouwsector kan geven.” Door Nu kenmerkte de markt zich altijd al zien we bij vdndp, met vestigingen in geleerd dat een brede marktoriëntatie het verhuren van bim-servers hopen zij door kleinschaligheid en versnippering, Amsterdam en Enschede. Dit bureau als voordeel heeft dat je winst kunt een belangrijke financiële drempel bij maar het aantal één- en tweepitters op dat zich onder andere afficheert als halen in het ene segment op het mo- architecten en opdrachtgevers weg te de markt is groter dan ooit. Het spreekt specialist in bimm (Building Information ment dat het ergens anders slecht gaat. nemen om bim in projecten te imple- voor zich dat zij onvoldoende (teken) Modeling + Management), is ontstaan Een risico van deze benadering is dat menteren. De binnen Broekbakema capaciteit in huis hebben om volledige uit iaa Architecten, maar staat daar nu het zogenaamde ‘Unique Selling Point’ ontwikkelde expertise om bim-projecten opdrachten aan te kunnen. De nieuwe volledig los van. ontbreekt. Het is voor een opdracht- te organiseren en te beheren is een aanbieders kunnen deze groep zelf- gever niet direct duidelijk waarom hij de tweede product waarmee simBolic wil standige architecten ondersteunen. Brede versus specialistische dienstverlening ene organisatie boven de andere zou inspelen op de groeiende vraag naar Dit past ook in een tijd waarin het verkiezen. Het gevolg is een concurren- bim. Het is de bedoeling dat simBolic in steeds vanzelfsprekender wordt je werk Enkele dingen vallen op aan de dienst- tie op prijs en dat is precies wat deze alle opzichten los komt te staan van de ‘in the cloud’ te organiseren. In plaats verlening door architecten. Ten eerste bureaus willen voorkomen. moederorganisatie Broekbakema, in- van alle diensten in huis te halen wer- clusief eigen toegewijde medewerkers. ken mensen, ook buiten de architecten- Tekst De bureauprofielen die de Amerikaanse al aanwezig zijn. De specialisatie tot ‘techneuten’ spaarzaam met ont- bieden ze meestal brede bouwkundige Het Rotterdamse Broekbakema pakt Alijd van Doorn consultants Weld Coxe en David Maister productarchitect past prima bij een werpers en architecten. Tegelijkertijd diensten aan. Zo biedt vdndp “in alle fa- het weer anders aan. Met hun nieuwe in de jaren tachtig van de vorige eeuw strong idea bureau, terwijl de expertise heeft het bureau deze mensen hard ses van een project ondersteuning in de onderneming simBolic bieden zij sinds Architecten als klant een netwerk. Zo kun je per project de ontwikkelden, zijn nog steeds bruikbaar. en werkwijze van een strong delivery nodig om de dienstverlening waarmee vorm van technisch ontwerp, project- kort een specialistische dienstverlening Een tweede kenmerk van dienst- beste mensen samenbrengen en kun Zij maakten een onderscheid tussen bureau beter aansluit op activiteiten ze zich onderscheiden waar te kunnen leiding, bouwtechnische uitwerking, rondom bim aan in de vorm van het verlenende architectenbureaus is dat je met een ‘lean and mean’ kern- het ‘strong idea’, het ‘strong delivery’ in de projectontwikkeling. Het strong maken. Vanwege de arbeidsintensieve bestekschrijven, calculatie, directie- beschikbaar stellen van bim-servers ze inspelen op een bijzondere, nieuwe organisatie ook grotere projecten aan. en het ‘strong service’ bureau. De service bureau is een bureautype dat aard van de bouwkundige uitwerking voering en toezicht. Allemaal vanuit en -expertise. Uit het persbericht: markt, namelijk die van architecten- De restcapaciteit bij architectenbureaus toegevoegde waarde van het strong traditioneel het sterkst is in de dienst- zijn in een project op één ontwerper al actuele kennis van de regelgeving, “simBolic wil het werken met bim in de bureaus. Hier lijken kansen te liggen. is echter niet voor niets is ontstaan: idea bureau bestaat uit het leveren van verlening. Het zijn dan ook vooral deze snel twee tot drie bouwkundigen nodig. inzicht in technische mogelijkheden, expertise en innovatie om vooruit- bureaus die van ondersteuning een Daarom zijn de bouwkundige teams scherpzinnige vraagstelling en creatieve strevende ontwerpen te maken. Strong verdienmodel kunnen maken, hoewel relatief groot. inbreng” (www.vdndp.nl). Cie. Assist, het delivery bureaus richten zich op het ook vanuit de andere bureautypen Bij het teruglopen van de opdrachten- faciliterend bureau van de Architekten verlenen van hoogwaardige, efficiënte specifieke ondersteunende diensten te portefeuille vormen ze opeens een Cie., “ondersteunt en levert kennis en dienstverlening ten behoeve van meer ontwikkelen zijn. achilleshiel. Door het bouwkundige kunde in geïntegreerde processen, team te verzelfstandigen zijn meerdere complete technische ondersteuning en 5 0 standaard opdrachten. Door eerder 46 | de Architect, mei 2014 branche, steeds vaker samen binnen % 10 ontwikkelde oplossingen te herhalen in Outsourcing van de tekenkamer voordelen te behalen: de ondernemers- projectmanagement voor verschillende nieuwe projecten kunnen deze bureaus De grotere strong service bureaus kracht van het team wordt aangeboord. partijen, variërend van opdrachtgevers, qua techniek, budget en planning, con- hebben doorgaans een eigen bouw- Het is gemakkelijker om vanuit een bouwers, ontwikkelaars tot architecten” currerende en betrouwbare diensten kundig team in huis, in klassieke termen zelfstandige positie projecten aan te (www.cieassist.nl). En K-Support, de verlenen. Het strong service bureau ten de ‘tekenkamer’ genoemd. Hierin zitten nemen die niet direct verband hebben dochter van Kraaivanger architecten, slotte onderscheidt zich door het leve- bouwkundig ontwerpers, technische met een ontwerpopdracht. Dit heeft “is expert in de volgende diensten: ren van betrouwbaarheid en ervaring, projectleiders en daarnaast specia- ongetwijfeld een rol gespeeld bij het gebouwtransformaties, omgevings- met name voor complexe opdrachten. listische bestekschrijvers of kosten- verzelfstandigen van de bouwkundige vergunningen, directievoering en Ze zijn sterk in het proces en in staat deskundigen. Binnen de organisatie teams op bureaus als Rothuizen, de toezicht, kostenramingen, bestek- hun opdrachtgevers te ontzorgen. van het architectenbureau functioneert Architekten Cie. en Kraaijvanger. schrijven, haalbaarheidsstudies, project- In de praktijk past vrijwel geen enkel deze tekenkamer van oudsher als een “Op deze manier houdt de groep de management, technisch tekenwerk, bim bureau precies in één van deze hokjes, redelijk zelfstandige eenheid. Vaak omvang die wij nodig achten om alle en Revit” (www.kraaivanger.nl). maar meestal is een van deze profielen heeft ze fysiek een eigen plek in het disciplines aan te kunnen bieden”, Het dienstenpakket van de verschillen- In het derde kwartaal van 2013 daalde de omzet van de architecten met ruim dertien procent. Sinds het eerste kwartaal van 2009 is wel dominant aanwezig. Bij het ont- bureau. Ook in de bureaucultuur is deze zei Ben Westenburger van Rothuizen de aanbieders is niet alleen breed, maar de omzetontwikkeling in deze branche zonder uitzondering fors negatief. De omzet in de ingenieursbranche daalde in het wikkelen van nieuwe diensten ligt het scheiding goed voelbaar: op borrels, hierover in een eerder interview met de bevat ook vergelijkbare diensten. Het is derde kwartaal licht met 0,3 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Dit was het derde kwartaal op rij waarin voor de hand om voort te borduren bij gezamenlijke lunches of op andere Architect. De teams worden onder- een begrijpelijke strategie om breed in de omzetdaling afzwakte. Bron: cbs op de sterke kanten die in het bureau informele momenten mengen de gebracht in aparte business units, bij- te zetten. In de eerste fasen van de -5 -10 -15 -20 -25 I II III IV I 2009 7111 Architectenbureaus II III 2010 IV I II III 2011 IV I II III 2012 IV I II III 2013 7112 Ingenieursbureaus de Architect, mei 2014 | 47 Strategie Dienstbaarheid als verdienmodel Thema: Architect als ondernemer Onderzoek Dienstenkaarten Zes infographics van de bna, met de naam ‘Dienstenkaarten’, bieden actueel inzicht in nieuwe rollen en verdienmodellen van architectenbureaus. De kaart ‘De faciliterende architect’ richt zich op het architectenbureau dat zijn kennis, kunde en vaardigheden inzet om brede bouwkundige diensten te verlenen. Onderscheidend door een focus op architectuurprojecten. Heeft kleine of buitenlandse architectenbureaus als opdrachtgevers. deze voor ingenieursbureaus met drie Samenwerken, samenwerken, samenwerken procent. Dat komt volgens Abn Amro Als je naar de marktontwikkeling kijkt, vooral omdat ze meer internationaal is het de vraag of het zakelijk gezien zijn georiënteerd en daardoor minder verstandig is om te investeren in bouw- hard zijn geraakt door de Nederlandse kundige dienstverlening. Toch liggen bouwcrisis. Toch zijn de ingenieurs er wel degelijk kansen. De Rabobank relatief somber over hun toekomst. Het ziet bijvoorbeeld dat ingenieursbureaus meest negatief zijn hun verwachtingen steeds vaker (mede)verantwoordelijk met betrekking tot de utiliteitsbouw, worden voor de realisatie en exploitatie de ruimtelijke ordening en de instal- van ontworpen faciliteiten. Binnen een latieadvisering. Deze sectoren zijn hard bestaande organisatie is de omslag geraakt door de ingestorte woning- en naar een ander verdienmodel niet een- kantorenmarkt. In de sectoren water en voudig. Architectenbureaus die nu een milieu zijn de verwachtingen positiever, nieuwe organisatie oprichten, kunnen De tarieven van architecten dalen al sinds het eerste kwartaal van 2009. In 2012 maar daar hebben architecten minder hiermee in de markt een voorsprong daalden de tarieven met 1,6%. De tarieven van ingenieurs laten een positiever te zoeken. behalen. Daarnaast lijkt het inspelen een dalende omzet verwachten, stijgt 106 104 102 100 98 96 94 2009 2008 Totaal 2010 Architecten 2011 Ingenieurs 2012 Index (2010 = 100) beeld zien. In 2012 stegen de tarieven minimaal ten opzichte van het gemiddelde tarief in 2011. Ingenieurs halen een groot deel van hun werk uit het buitenland en zijn vaak zeer gespecialiseerd, waardoor hun prijzen minder onder druk staan. 30 Bron: Abn Amro factsheet brancheontwikkeling ingenieursbureaus 2012 25 DB 20 er is vooralsnog te weinig werk. In dat deze beroepsgroep te kijken. Onder opzicht lijkt het een kwetsbare markt. andere het cbs, de branchevereniging Een ander deelsegment van de archi- nl Ingenieurs maar ook banken als Abn tectenmarkt zijn de internationale Amro en Rabobank brengen regelmatig architectenbureaus die een partner- trendrapporten uit. Alleen al uit het feit bureau in Nederland zoeken. Met name dat het cbs architecten- en ingenieurs- Cie. Assist spreekt deze groep direct bureaus als één onderwerp behandelt, aan. Het aanboren van dergelijke niches blijkt hun onderlinge verwantschap. wordt in brancheverkenningen van de De versnippering is in beide branches Abn Amro en de Rabobank gezien als even groot. Er zijn 30.000 ingenieurs- een kansrijke strategie. Naast de archi- bureaus in Nederland, waarvan tachtig tecten noemen de dienstverlenende procent uit eenpitters bestaat. Volgens bureaus ook aannemers als doelgroep. nl Ingenieurs werd in 2008 meer dan Geïntegreerde contracten rukken op. Waar in 2009 nog de meeste architectuur- Het is echter de vraag of die geneigd de helft van de omzet uit de bouw ge- opdrachten aanbesteed werden op basis van traditionele contracten, is de situa- zijn architecten in te huren om hun haald, twaalf procent uit de ruimtelijke tie in 2013 omgedraaid. Design and Build (db) is de meest gehanteerde geïnte- tekenwerk uit te voeren. Vooralsnog ordening en milieu en elf procent uit greerde contractvorm geworden. Dit betekent een terugloop in volledige op zogenoemde nichemarkten veel- om tools te ontwikkelen die harde data juiste antwoord te zijn op de groeiende Sleutels voor succes lijken aannemers hun ontwerpwerk- infrastructuur en mobiliteit. Een andere opdrachten voor architecten en dus minder werk voor het bouwkundige team. belovend. Door een duidelijke focus omzetten in eenvoudig te lezen, visuele concurrentie qua prijs. Door met de rest Anticiperen op actuele marktont- zaamheden in huis te doen. overeenkomst tussen architecten- en op actuele thema’s als duurzaamheid, informatie. van de bouwketen samen te werken, wikkelingen en samenwerking aangaan 15 10 DBM 5 0 2009-1 2009-2 2010-1 2010-2 2011-1 2011-2 2012-1 2012-2 2013-1 2013-2 D = Design / Ontwerp, B = Build / Realisatie en M = Maintain / Onderhoud De nieuwe werkomgeving van Heren 5 architecten te Amsterdam ingenieursbureaus is de sterk terug- De opkomst van dbm hangt nauw samen met de groeiende aandacht voor duur- energiezuinig bouwen en bim, kun Samenwerken is het toverwoord kan iedereen zijn toegevoegde waarde zijn de sleutelwoorden. Zo kunnen faci- Concurrentie, kansen en bedreigingen lopende omzet sinds het begin van zaamheid en levenscycluskosten. Door de aannemer ook verantwoordelijk te je je in de markt te onderscheiden. van het moment, en het is dan ook beter tonen. Ten slotte maakt samen- literende architecten niet alleen zakelijk de crisis. maken voor de instandhouding van het project, wordt deze gestimuleerd om te Ontwikkelingen in de ict bieden niet verrassend dat dit opduikt in de werking de schaalvergroting mogelijk succesvol zijn, maar ook een voorloper Met hun ondersteunende dienst- Toch presteren de ingenieursbureaus investeren in maatregelen die de beheerskosten terugdringen. Voor onder- mogelijkheden om nieuwe (software) ‘kansenrijtjes’ voor ingenieurs. Door die nodig is om succesvol te kunnen worden in de noodzakelijke vernieuwing verlening begeven architectenbureaus beter dan de architectenbureaus en steunende architecten is dit een mogelijke groeimarkt. producten te ontwikkelen die andere samenwerking kun je immers risico’s zijn op een buitenlandse markt, om van de bouwbranche. zich direct op het werkterrein van lijken ze zich ook sneller te herstellen. partijen in de bouw kunnen gebrui- ondervangen en met elkaar delen. marktleider te worden of om bijvoor- de ingenieursbureaus. Daarom is het Waar het cbs en het economisch bureau ken in het ontwerp- en bouwproces. Onder het mom ‘If you can’t beat them, beeld dbfm(o)-projecten aan te kunnen. relevant om naar ontwikkelingen in van Abn Amro voor architecten in 2014 Architecten zijn als geen ander in staat join them’ lijkt samenwerking het enige 48 | de Architect, mei 2014 Bron: Architectuurlokaal (2013) Trends aanbesteden van architectuuropdrachten de Architect, mei 2014 | 49
© Copyright 2024 ExpyDoc
