Nederland zal nooit meer het hetzelfde zijn… - VNO-NCW

omslag
Nederland zal nooit
meer het hetzelfde zijn…
Krijgen we straks een nieuwe ijstijd? Of wordt
het een verzengende woestijnhitte? Het
klimaat verandert, óók in Nederland. Eind mei
kwam het KNMI met z’n klimaatscenario’s:
Nederland krijgt steeds extremer weer. Hoe
bereiden ondernemers zich voor?
Tekst: Frank den Hoed | Foto: Koen van Weel/anp
10
FORUM 19.06.14
‘B
lijf uit de buurt van windmolens.
Deze zijn niet berekend op de zware
buien met hagel en onweer, of tornado’s.’
Weerman Gerrit Hiemstra presenteert de
weervoorspelling voor een uiterst warme
zomerdag… in 2050. Inclusief de effecten van
een valwind op zo’n dag met alle mogelijke
desastreuze gevolgen van dien.
Eind mei kwam het KNMI met nieuwe klimaatscenario’s, acht jaar nadat het instituut
de eerste editie van de scenario’s (zie kader
Sneller hoog water?) presenteerde. Nederland
krijgt te maken met steeds extremer weer,
voorspelt het KNMI. Van hete zomers met
langdurige regenval tot warmere winters. Als
de berekeningen van het KNMI uitkomen, zijn
de winters in Amsterdam in 2050 nog het
Johan van de Velde | De Kleine Schorre, Schouwen-Duiveland | Wijnbouw
beste te vergelijken met die in zuidelijk gele
gen Franse plaatsen als Nantes of Bordeaux.
Het zou zomaar kunnen betekenen dat de Elf
stedentocht die in 1997 werd verreden, écht de
laatste ooit was.
Maar wat betekent dat voor ondernemers als
het weer ingrijpend verandert? Zien ze hun
inkomsten wegsmelten? Of lopen ze juist bin
nen? Vijf ondernemers over hun voorberei
ding op extremer weer.
‘Een klimaat met Bordeauxtrekjes, zou voor ons een
groot voordeel zijn’
‘Warmer weer is goed voor de rijping van de druiven. En dat komt de kwali
teit van het eindproduct ten goede. Misschien kunnen we hier ook wel
andere soorten gaan aanplanten. In een land als Duitsland zijn ze aan het
experimenten met rassen die daar oorspronkelijk niet voorkwamen. Maar
het is echt iets van de laatste jaren. En het gaat erg langzaam.’
‘Ik maak me wel zorgen over de extremen in het weer. Lange periodes met
intensieve regen bijvoorbeeld, daar zitten we niet op te wachten. Druiven
houden niet van veel regen. Vooral niet rond het moment dat ze moeten
worden geoogst. Als je een nat najaar hebt, is het heel lastig om de oogst bin
nen te halen. We gaan voor de best mogelijke kwaliteit druiven. Dat levert de
best mogelijke kwaliteit wijn op. Maar dan moeten de druiven wél precies op
het juiste moment worden geoogst: zodra ze perfect rijp zijn. Als de natuur
voor je bepaalt wanneer je moet gaan plukken, is dat niet ideaal.’
‘Verzilting van de bodem door de stijging van de zeespiegel is een ander
risico. Zilte teelt biedt zeker mogelijkheden. Maar niet voor de wijnbouw.
Wijnstokken kunnen niet tegen zout. Als de wortels met zout water in aan
Sneller hoog water?
vidiphoto/anp
Zes jaar geleden vertaalde het KNMI voor
het eerst de mondiale klimaatprojecties
van het VN-klimaatpanel IPCC naar de
Nederlandse situatie. Dat er nu een
nieuwe versie van die scenario’s ligt, heeft
alles te maken met het uitkomen van de
nieuwste IPCC-klimaatprojecties. Grote
veranderingen ten opzichte van 2006 zijn
er niet te melden. Maar dat maakt de
uitkomsten niet minder indringend. Een
groot deel van Nederland ligt al onder
NAP. En dat wordt alleen maar erger.
Volgens de KNMI-klimaatscenario’s blijft
de zeespiegel de komende decennia rijzen;
de stijging gaat ook in een hoger tempo.
In het minst zware scenario neemt het
waterpeil tot 2050 toe met 15 centimeter, in het ergste geval wordt rekening
gehouden met een toename van 50 centimeter. Ook de temperatuur verandert.
Het KNMI rekent met een verhoging van 1
tot 2,3 graden. Zachte winters en hete
zomers komen vaker voor. Tegelijkertijd
wordt het natter. En de neerslag, in de
vorm van regen en hagel, wordt heviger.
Klein lichtpuntje in de scenario’s van het
instituut: het aantal dagen mist neemt af
en het zicht verbetert verder.
…wijn van
Nederlandse
akkers
www.klimaatscenarios.nl
11
FORUM 19.06.14
omslag
raking komen, gaan ze binnen een week
dood. Maar voorlopig is het gelukkig nog
niet zover. We hebben hier tot op 3 meter
gewoon zoet water. En we profiteren
ervan dat we op een hoger gelegen deel
van het eiland zitten. Nee, ik denk dat we
hier over vijftig jaar gewoon nog aan
wijnbouw doen.’
Nederlandse wijn kan
groot worden
Op de landerijen van De Kleine
Schorre is 10 hectare druiven
aangeplant. Daarmee is het een van
de grootste bedrijven in het land.
Deze schaalgrootte (vergelijkbaar
met een Frans wijnbedrijf) is nodig
om er wat aan over te houden, want
het is een dure teelt. Wijnbouw vergt
veel investeringen.
Momenteel zijn er zo’n honderd
wijnboeren in Nederland die samen
meer dan 1,3 miljoen flessen
produceren. Ter vergelijking: het twee
na grootste wijnland – Frankrijk
– produceert zo’n 7 tot 8 miljard
flessen per jaar. Nederland komt dus
nog niet echt in de buurt. Volgens
cijfers van het CBS is de wijndruivensector een van de snelst
groeiende fruitsectoren in Nederland.
Sinds 2006 is het wijndruifareaal
verdubbeld (cijfers 2011).
12
…tropische
zomers aan de
Noordzee
Peter van den Assem | Zeezicht | Scheveningen | strandpaviljoen
‘Niemand weet hoe het klimaat
‘Wat ik doe naar aanleiding van de
berichtgeving van het KNMI? He-le-maal
niks. Natuurlijk gaat het klimaat veranderen. Maar welke kant het uit gaat, kan
niemand garanderen. Die zelfbenoemde
klimaatkenners duiden de dip die we nu
hebben aan als warmtedip. Nou, tweehonderd jaar geleden hadden we een
koudedip. De kleine ijstijd. Toen waren
alle rivieren tot in mei bevroren. En willen we dat dan? Nee, zoiets willen we
ook niet. Op dat beetje extra water moeten we ons instellen.’
‘Het KNMI preekt alleen maar voor eigen
parochie. Als ze geen onheil voorspellen
en zeggen dat er geen vuiltje aan de lucht
is, raken ze hun subsidies kwijt en daarmee hun bestaansrecht en wordt het
opgedoekt. Met de boodschap van Al
Gore was het hetzelfde verhaal. Het blijven vooral mooie theorieën.’
‘Ik vind de verhalen die nu circuleren
pure doemdenkerij. Het slaat echt nerFORUM 19.06.14
gens op. Ik heb een mooie strandtent, al
dertig, vijfendertig jaar. Als het twee
dagen 30 graden is, roepen ze alweer: dit
hebben we nog nooit meegemaakt. En
als het drie dagen wat harder waait, is
het een storm zoals we die zelden hebben gehad.’
‘De boulevard van Scheveningen is recent
aangepast. Ze zeggen ook: beter bestand
gemaakt tegen hoog water. Maar ik denk
dat het niet helpt om de zaak een metertje hoger op een zandduin te leggen. Als
moeder natuur het wil spoelt ie ook de
pier nog wel weg. We zitten ons vast te
pinnen op zekerheden. Maar zekerheden
kun je niet kopen of bouwen.’
Côte d’Azur aan de
Noordzee?
De afgelopen vijf jaar is het
aantal strandpaviljoens met ruim
7 procent toegenomen tot 396.
Dat blijkt uit cijfers van
horeca-adviesbureau Van
Spronsen & Partners. De
paviljoens werden de afgelopen
vijf jaar ook steeds groter; de
terrassen niet meegerekend was
de groei gemiddeld 10 procent.
Daarmee lijken de Nederlandse
stranden niet op de Costa Blanca
of op de Côte d’Azur, maar als de
zomers warmer worden kan het
strandleven zomaar ZuidSpaanse of -Franse proporties
aannemen.
13
‘Zonder winter geen
schaatsstemming’
‘Het verhaal van klimaatverandering is niet nieuw. De
Club van Rome waarschuwt er al veel langer voor. Dát
er wat verandert, daar zien we de resultaten elke dag
van. Maar om nu al te zeggen dat de wereld vergaat.
Nee, daar geloof ik niet in. Nu wordt het warmer, maar
straks misschien weer kouder.’
‘Met de huidige stand van de techniek kunnen we het
ijs van onze baan tot een graad of 10 boven nul in stand
houden. Maar het komt nu al regelmatig voor dat de
temperatuur die waarde te boven gaat. En met bijkomende regenbuien en harde wind hebben we dan een
probleem. Ik hoop dat als de winters echt warmer worden, nieuwe technieken voorhanden zijn om dat te
compenseren. Maar je kunt nog zo’n mooie baan hebben liggen, zonder winterse kou komen de mensen
niet in schaatsstemming en blijven ze weg.’
‘IJs maken is geen echt milieuvriendelijke activiteit.
Wij proberen er dan ook alles aan te doen om ons energieverbruik omlaag te krijgen. Door toepassing van
nieuwe technieken. Maar ook door te kiezen voor
alternatieve oplossingen. Voor de kartbaan bijvoorbeeld hebben we dat al gedaan. Tot voor kort werd daar
gereden op ijs. Maar nu gebruiken we een borstelbaan.
De beleving is hetzelfde. Maar met een minimale aanslag op het milieu.’
‘In het verleden concentreerden we ons vooral op ijsactiviteiten. Maar dat was wel een dunne basis voor
een gezonde bedrijfsvoering. Nu, maar zeker als de
winters nog zachter worden. We hebben hier volop de
ruimte om andere activiteiten te ontplooien. Inmiddels kunnen mensen hier ook terecht voor een all-in
beweegdag met onder meer een partijtje bubble voetbal, driftkarten of een dagje skeeleren. Dankzij die uitbreiding kunnen we nog jaren voort.’
Zonder koek en zopie
Nederland telt maar een
beperkt aantal grote 400
meter-ijsbanen, zoals
‘ijstempel’ Thialf in
Heerenveen. Vrijwel allemaal
zijn ze volledig overdekt.
Flevonice is de uitzondering op
de regel: de baan is niet
overdekt. Bovendien omvat
deze naast een 400 meterbaan ook een ijsbaan met een
lengte van 3 kilometer.
Het aantal ijsbanen in
Nederland nam sinds 1988
wel toe: van 16 toen naar 25 in
2006 zo valt te lezen in de
rapportage Sport 2008 van het
CBS. Of dat te maken heeft
met minder natuurijs valt daar
niet uit op te maken. Maar
volgens cijfers van het KNMI
was het merendeel van de
winters zacht de afgelopen
drie decennia. Zeven ervan
behoren zelfs tot de zachtste
winters sinds het begin van de
metingen.
corbis/hh
evert-jan daniels/anp
verandert’
Maarten van der Ven | Flevonice | Biddinghuizen | IJsbaan en meer
…nooit meer
een Elfstedentocht
FORUM 19.06.14
rob huibers/hh
omslag
Jan-Michiel Cillessen | Nationale Nederlanden,
…jaarlijks
overstromingen
‘Schade zal wel
Lisette Heuer | Royal HaskoningDHV, Amersfoort | onder meer waterwerken
‘Hogere zeespiegel betekent
werk voor ons’
‘Ze zeggen weleens oneerbiedig ‘de een zijn
dood is de ander zijn brood’. In zekere zin
gaat dat gezegde ook op voor Royal HaskoningDHV. Want de klimaatverandering
levert ons wél werk op. We hebben traditioneel een sterke positie in de Nederlandse
watersector. We doen in ons land ook veel
projecten. Zoals de aanpassing van de Houtribdijk in het IJsselmeer en het Ruimte voor
de rivier-project in de IJsseldelta. Maar de
grote groei verwacht ik toch vooral buiten
Nederland. En dan met name in Azië.’
‘We richten ons op het voorkomen van
overstromingen. Maar we zoeken ook naar
oplossingen voor de regionale wateroverlast en de droogteproblematiek. We proberen in ons werk mee te bewegen met de
ontwikkeling van het klimaat. De praktijk is
dat de zeespiegel niet in één keer 40 centimeter zal stijgen. Het is een geleidelijk proces. En het is nog helemaal niet duidelijk
hoe snel dat gaat. Het is de kunst om daar
bij het ontwerp van zoiets als een waterkering rekening mee te houden. Zo voorkom
je dat nu grote investeringen worden
gedaan in een oplossing die achteraf niet
ideaal blijkt te zijn.’
‘Vooral de situatie in laaggelegen deltasteden is complex. Er komen daar steeds
meer mensen te wonen. Tegelijkertijd zijn
het de gebieden waar de gevolgen van de
14
klimaatverandering het hardst aankomen.
En dat geldt niet alleen voor steden als
Manilla, Jakarta, maar ook voor een stad als
Rotterdam. Het zeewater komt hoger te
staan, er moet meer water worden afgevoerd
als gevolg van de heftiger regenval. De
bodemdaling door gebruik van grondwater
en het gevaar van hittestress komt daar nog
eens bij. Hier ligt voor ons de komende
jaren nog een mooie uitdaging.’
Beetje buitenlandervaring
Een bedrijf als Royal HaskoningDHV kan
voor z’n projecten in het buitenland
teruggrijpen op de ruime expertise die in
Nederland is opgedaan met waterweringsprojecten en Ruimte voor de rivier.
Maar het werkt ook andersom. Met
projecten als in het Verenigd Koninkrijk
en de ontwerpwedstrijd van New York
en New Jersey naar aanleiding van de
orkaan Sandy, komt expertise vrij die
(later) goed gebruikt kan worden in ons
land. Als de waterspiegel verder stijgt
en/of orkanen en tornado’s Nederland
bedreigen, hebben waterbouwers en
ingenieursbureaus dan in elk voldoende
expertise in huis.
FORUM 19.06.14
‘We volgen de ontwikkelingen al jaren.
En niet alleen de klimaatrapportages
van het KNMI, maar ook de onderzoeken van andere, internationale instituten. De trend die je daarin ziet, zie je
ook terug in onze verzekeringspraktijk. Bijvoorbeeld in de ontwikkeling
van het aantal stormschades en de
omvang daarvan. Maar dit soort ontwikkelingen gaat niet sneller dan ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit of techniek. En we kunnen redelijk
goed inschatten wat de impact ervan
zal zijn.’
‘Vooral het aantal bliksemschades
neemt toe. Het effect daarvan wordt
versterkt doordat bedrijven steeds
meer bedrijfskritische elektronica in
huis hebben. We proberen die ontwikkeling te beïnvloeden door klanten te
helpen met preventieve maatregelen.
Veel storm- en regenschade kan worden voorkomen door het nemen van
bouwtechnische maatregelen: steviger
daken, ruimer gedimensioneerde rio-
actueel
Den Haag | verzekeraar
Trending topic
Paprikachips
Verzekeraars in veel Europese
landen maken zich zorgen
over klimaatverandering. Zo
gek is dat niet: storm en
overstromingen komen
steeds vaker voor. Ook in
Nederland.
Vier grote stormen in
Zweden, brand in Noor
wegen, overstromingen in
Engeland en op de Balkan.
Nederlandse verzekeraars
gaven vier jaar geleden een
issuecommissie Klimaat
opdracht de gevolgen van
klimaatverandering in kaart
te brengen. Een van de
conclusies was: schade bij
opstalverzekeringen loopt
per intense regenbui op met
6 tot 22 procent.
Eigenlijk was ik meer bezig met het WK in Qatar in 2022 dan
met dit WK. Ik heb namelijk twee keer in Forum redelijk positief
geschreven over Qatar 2022. En nu de FIFA grondig onderzoek doet
naar het vermeende omkoopschandaal rond dat toernooi, ben ik
bang dat ze ook bij mij uitkomen.
Ik had nog een andere reden om niet zo bezig te zijn met B
razilië
2014. Kort voor het WK heb ik tijdens een trainingspotje een
zweepslag in mijn kuit opgelopen, en deze vervolgens gekoeld met
ijs direct op mijn been. Met een flinke brandwond als resultaat (ja,
dat kan). Dat betekende dat ik niet kon worden opgeroepen door
Van Gaal. Bovendien is je beleving van een WK toch anders als je
niet zelf een balletje kan trappen.
anita pantus/anp
len en afvoeren. We kijken daar
naar als we bij bedrijven binnenkomen om ze te verzekeren. Maar
we worden ook steeds vaker
betrokken bij nieuwbouw.’
‘Het is belangrijk dat ondernemers zich ook in de toekomst
kunnen blijven verzekeren. Maar
als preventie niets meer oplevert,
zou dat voor bepaalde doelgroepen uiteindelijk kunnen leiden
tot een premieverhoging. Bijvoorbeeld bij hagelschades in de agrarische sector. Je kunt je zoiets ook
voorstellen in regio’s waar de
overlast groter is. De ontwikkeling
gaat gelukkig heel geleidelijk.’
‘Of de verzekerbaarheid van risico’s ter discussie kan komen te
staan? Alleen in het uiterste
geval. Maar daarvoor is het nog
veel te vroeg.’ ¥
jeroen poortvliet
toenemen’
...en tornado’s
door de polder
15
FORUM 19.06.14
De oranje vlaggetjes zaten daarom nog in de tas met slingers. De
WK-stemming was nog onvoldoende om ze buiten op te hangen.
Bovendien woon ik niet in zo’n oranje straat. In het verleden heb ik
wel eens de oranje trainingshesjes van mijn team wat langer aan de
waslijn laten hangen bij wijze van versiering. Maar in het wasbeurt
circuit zit ik dus nu even niet. Ook aan de WK-poule van het team
doe ik niet mee. Hoewel dat meer met mijn keuzestress heeft te
maken. Uitslagen, wie gaan er door, topscoorder, totaal aantal
doelpunten: geen beginnen aan.
Ik moest er toch aan geloven in de aanloop naar de eerste wed
strijd van Oranje toen de buren vroegen hoe laat we ze verwacht
ten. Zij hebben namelijk zelf geen flatscreen, of hun tv staat ergens
in de kelder. Dus ben ik maar banken gaan verschuiven en heb ik
oranje spul in huis gehaald: worteltjes, paprika en paprikachips.
Qua kleding hield ik het bescheiden met oranje accenten.
Na het eerste Spaanse doelpunt was ik in elk geval blij dat ik
voldoende bier in huis had gehaald. Maar als je vervolgens met 5-1
wint van de angstgegner, ziet de wereld er opeens heel anders uit.
Alleen wel jammer dat ik die duik van Van Persie nog niet na kan
doen op het trainingsveld.
Paul Scheer

Download Report