Rijksmuseum College - Vriend én vijand. Het Rijksmuseum College

Rijksmuseum College - Vriend én vijand.
Het Rijksmuseum College biedt inzicht en verdieping bij tentoonstellingen en de collectie van
het Rijksmuseum.
Wie is je vriend, wie je vijand? De maand van de geschiedenis staat dit jaar in het teken van
Vriend en vijand. Het Rijksmuseum biedt een boeiende collegereeks aan rondom dit thema.
In deze reeks gaat het over de manier waarop Nederland zich op cruciale momenten in haar
geschiedenis opstelde ten opzichte van vrienden en vijanden. Aan de orde komt de Eerste
Wereldoorlog, de 80-jarige oorlog, de relatie tot Nederlands-Indië en tot Zuid-Afrika tijdens
de Boerenoorlog (eind 19de-begin 20ste eeuw) en tenslotte de 17de eeuw, de tijd waarin de
Republiek zijn oorlogen vooral op zee uitvocht, kapers te slim af moest zijn en
koopvaardijschepen moest verdedigen.
4 bijeenkomsten, op dinsdagavond 19.30-21.00 uur
Data: 30 september, 7, 14, 21 oktober 2014
Prijs: € 130 per persoon voor de hele reeks
Plaats: Auditorium
Programma per avond
Ontvangst en registratie, koffie: v.a. 19.00
Auditorium open: 19.15 uur
College: 19.30-21.00 uur
30 september
Eerste Wereldoorlog: dé troefkaart in de lucht, het lichtgewicht
vliegtuig FK 23 Bantam
Door Harm Stevens, conservator Geschiedenis
Zolang de mens bestaat heeft hij gevochten, op het land en op zee.
Maar de lucht was onbereikbaar, tot begin 20ste eeuw: toen
ontwikkelde de techniek zich zo dat ook het luchtruim binnen bereik
kwam. Het was de oorlogsindustrie, met name tijdens de Eerste
Wereldoorlog, die deze stormachtige ontwikkeling een sterke
impuls gaf. Terwijl die oorlog vooral op de grond werd gevoerd, in
de uitzichtloze loopgraven, werd de beheersing van het luchtruim
een belangrijk aspect. In 1918 was de wapenwedloop tussen
Engeland en Duitsland tot een hysterisch hoogtepunt opgestuwd.
In moordend oorlogstempo wisselden succes en tegenslag voor
beide oorlogvoerende partijen elkaar af. In die sfeer ontwikkelde
een Nederlander in Britse dienst de FK 23 Bantam. Het beloofde
het snelst jachtvliegtuig ter wereld te worden.
7 oktober
Spotprenten en propaganda
Door Daniel Horst, onderzoeker Geschiedenis
Eind 16de eeuw brak de Beeldenstorm uit (1566), en zo’n 20 jaar
later (1584) werd Willem van Oranje vermoord. In die woelige
beginjaren van de Opstand was het van groot belang dat de
publieke opinie werd bespeeld. De spotprenten uit die jaren geven
een rijk beeld van de manier waarop de vijand - van de Spaanse
koning tot de katholieken - in een kwaad daglicht werd gesteld. De
Oranjes als bespelers van de publieke opinie.
7 oktober
Oranje-kleding als reliek
Door Eveline Sint Nicolaas, conservator Geschiedenis
Het Rijksmuseum bezit een bijzondere collectie kostuums: de
kledingstukken waarin de Oranjes tijdens de 80-jarige oorlog
sneuvelden bij hun strijd voor Nederlandse onafhankelijkheid. Zo is
er de ruitermantel en de hoed die stadhouder Ernst Casimir droeg
toen in 1632 een fatale Spaanse kogel hem raakte. Het kogelgat in
de hoed is de stille getuige van deze historische gebeurtenis. In de
loop van de eeuwen werden deze en andere kledingstukken
zorgvuldig bewaard en kregen – juist vanwege de kogelgaten en
bloedsporen – de status van relieken. De Oranjes als helden van
de vrijheid.
14 oktober
Nederland als imperialistische mogendheid
Door Mei jet Broers, conservator in opleiding Geschiedenis, en
Maria Holtrop, conservator Geschiedenis (duo-lezing)
Nederland gedroeg zich in de 19de en begin 20ste eeuw als een
imperialistische mogendheid. Hoe ging het om met zijn koloniën?
Welk beeld hadden de Nederlanders van hun rijksgenoten
overzee? Wat Nederlands-Indië betreft geven de schoolboeken en
schoolplaten uit die tijd een confronterend beeld van de toenmalige
blik op ‘de ander’: de inheemse bevolking verschijnt daarin nu eens
als kinderlijk en hulpbehoevend, dan weer als gevaarlijke wilde:
vriend én vijand.
In Zuid-Afrika verzetten de Afrikaner Boeren zich onder leiding van
Paul Kruger tegen de Engelse kolonisator. Uiteraard koos
Nederland in deze Boerenoorlog de kant van de Boeren, die ze als
een soort verre neven begonnen te zien. Nederlanders vochten ter
plekke mee, en aan het thuisfront ondersteunden vrouwenclubs de
strijd door geld in te zamelen. Het succes van de Boeren had een
groot effect op de vorming van een nationale identiteit in
Nederland: het deed ze terugdenken aan de Gouden 17de eeuw,
toen het kleine Nederland net als de Boeren opstond tegen een
groot rijk.
21 oktober
De vijanden van het ene uur kunnen de vrienden van het
volgende zijn
Door Jeroen van der Vliet, conservator maritieme collecties
Dat gaat zeker op voor de 17de eeuw waarin wisselende
bondgenootschappen aan de orde van de dag waren. De
Republiek vocht zijn oorlogen vooral uit op zee; de 17de eeuw kent
dan ook een lange opsomming van zeeslagen. Soms was de inzet
de directe bescherming van de koopvaardij, soms een strijd om te
overleven zoals in het Rampjaar 1672, in andere gevallen maakte
het maritieme optreden onderdeel uit van een groter politiek
conflict, zoals tijdens de Spaanse Successieoorlog. Deze continue
staat van oorlog tegen een wisselende vijand en met wisselende
bondgenoten legde niet alleen een enorme druk op de uitrusting
van de vloot, maar ook op de logistiek en bevelvoering. Een
admiraal moest niet alleen een vloot aanvoeren, maar ook
diplomatiek opereren, want wie nu de vijand is, kan straks nodig
zijn als vriend.

Download Report