Valckenvlucht St. Jan 2014

UITGAVE
VAN
HUIZE
‘VALCKENBOSCH’
SINT-JAN 2014
16e jaargang nr. 2
COLOFON:
REDACTIE:
Jolanda Gevers Leuven
Nelly Moens
Yvonne van de Staaij
KOPIJDATUM MICHAËLNUMMER:
1 september 2014
REDACTIEADRES:
Huize ‘Valckenbosch’
Van Tetslaan 2
3707 VD ZEIST
e-mailadres: [email protected]
1
VAN DE REDACTIE
Sint-Jan. Een feestdag die in de loop der jaren op de
achtergrond geraakt is. Iedereen kent wel de langste dag:
het begin van de zomer. Velen maken zich in deze periode op
om op vakantie te gaan. Dat er op de 24ste een christelijk
jaarfeest werd gevierd, ontgaat veel mensen.
In Valckenbosch wordt wél ieder jaar het feest van Sint-Jan
gevierd met muziek, heel veel bloemen, dansen en een SintJansvuur.
Dat Sint- Jan ook een andere kant heeft, wordt duidelijk
gemaakt in het stuk van mevrouw de Boer, priester in de
Christengemeenschap, die jaren geleden in Valckenbosch
woonde en de bijdrage van Yvonne van de Staaij.
En verder biedt ons blad weer een neerslag van wat er zoal in
huis gebeurt.
Wij wensen u een mooie zomer toe!
2
SINT-JAN – ZOMERZONNEWENDE
Vier grote christelijke feesten, respectievelijk feesttijden,
kent ons jaar. In het beleven van die cyclus worden we op het
noordelijk halfrond vanuit de kosmos geholpen door het
zonnelichtgebeuren:
Kerstmis:
de geboorte
winterzonnewende -
van Jezus
langste nacht –
licht gaat toenemen
Pasen:
Sint-Jan:
Michaël:
opstanding
voorjaarsevening -
dood/leven
nacht/dag even lang
kosmische Christus
zomerzonnewende –
bekeert u
langste dag –
rijk der hemelen
licht gaat afnemen
engelenoproep
herfstevening -
engelenhulp
dag/nacht even lang duisternis neemt toe
Dit lichtgebeuren is niet alleen fysiek en zintuiglijk
waarneembaar. Het is mede uitdrukking van de geestelijke
realiteit en zodanig beleefbaar voor wie zoekt.
3
Hoe is dat met Sint-Jan? Hoe beleven we het? Wat doet het
aan ons en hoe gaan we er mee om?
Juni en juli zijn zomermaanden. Beleven we iets van de
geestelijke realiteit of verliezen we ons in het
natuurgebeuren, meegezogen in licht en warmte? Moeten we
vakantie houden – eropuit, reizen, ver weg en hoogten en
verten beleven? Of genieten we in onze eigen tuin: van
bloemen, geuren, kleuren, vlinders, vogelzang en de hemel die
zich boven ons welft als een machtig stralende koepel? Hoe
dan ook, we groeien als het ware boven onszelf uit en
verliezen ons 'dromend' in de ruimte – een toestand waarvan
we vaak wensen dat die zal voortbestaan. We verzuchten:
'Bleef het maar zo.'
Maar we weten dat dit niet kan blijven, de tijd schrijdt voort!
Het buiten-ons-zelf-zijn kunnen we alleen maar kunstmatig
voortzetten door steeds maar weer verstrooiing en afleiding
te zoeken. We kunnen op bezoek gaan, bezoek ontvangen,
televisiekijken en de stilte, de rust en het alleen zijn
ontlopen. Maar dan klinkt, ook voor ons, het woord van
Johannes de Doper: 'Kom tot inkeer – het rijk der hemelen is
nabij.' Dat wil zeggen: van 'uit'leven naar 'in'leven.
De uitbundigheid van de natuur en het licht verminderen,
vruchtzetting en zaadvorming zijn begonnen – stil van binnen.
4
Dat kan ook bij ons als we stil bewaren en leven met wat we
mochten ontvangen.
In deze ommekeer, de inkeer waartoe Johannes ons roept,
kunnen we gaan beleven dat de kosmische Christus zich met
de aarde verbonden heeft en dat daardoor in ons het rijk der
hemelen als kiem leeft.
Het behoeden en verzorgen van deze kiem brengt vruchten
voort, die we straks op Michaëls weegschaal mogen leggen.
Mevrouw de Boer-van Geer
Wind door het koren
Een goudlichtende branding
bruisend over het land
Lita Vuerhard
5
EEN SINT JANSMOTIEF
Het
Het
Het
Het
Het
is de roep om jezelf niet te verliezen in de zomer.
is de volharding in je keuze.
is het streven naar het zoeken van rustpunten.
is het opgeroepen worden tot in-keer.
is een wilsbesluit.
En... wie op dood spoor zit, moet omkeren.
Dat is wat Johannes de Doper feitelijk zegt.
Dat is wat hij heeft verkondigd.
In de woestijn van Judea sprak hij:
'Komt tot inkeer, want het Rijk der Hemelen is
nabij gekomen...'
Sint Jan is de boodschapper van de confrontatie.
Met onszelf.
Hij schudt de mensen wakker.
Soms best pijnlijk, maar hij helpt ons wel.
Door te leren om een beetje afstand te nemen
en onszelf eens te bekijken door de
ogen van de ander…, vooruit!
Van de ander, dagelijks om ons heen;
van de ander, een beetje verder weg;
van de ander, die een open blik kan hebben op wie we zijn,
hoe we ons gedragen in het leven van alledag.
6
Ik dacht net even...
Dan weet ik wat mij betreft nu wel genoeg!
Inderdaad... heel confronterend.
Maar ik geloof tegelijkertijd wel, dat
het zo nu en dan stilstaan bij wat je zegt en
wat je doet ook louterend kan werken en wat de bedoeling is van Johannes – dat wij
onszelf de kans geven en de gelegenheid
bieden om tot die situatie van inkeer te
komen.
Het is zo paradoxaal: we vieren de aanstaande zomer.
We "vliegen er-uit" en dan moeten we
zo nodig weer worden wakker geschud en tot inkeer
komen.
De ommekeer.
Liefst het leven 180 graden draaien, als het even kan.
Ik weet niet hoe het U vergaat, maar persoonlijk
kan ik dat zomaar niet zonder voorbeeld, dacht ik.
Ik heb ten minste iemand nodig, aan wie ik
mijn gedachten kan toetsen. Iemand, die voor
mij herkenbaar is, aan wie ik me kan optrekken.
Voorbeelden van hoe ik me dan kan ontwikkelen.
Een zware inspanning ga ik niet uit de weg, echt niet,
omdat ik heel goed weet, dat alleen een moeilijke weg kan
resulteren in de ommekeer
die Johannes bedoelt.
7
Maar wie is dan mijn voorbeeld, dacht ik steeds…
Ik heb overal in de literatuur ernaar gezocht..
Heiligenlevens, fabels, moderne en klassieke
literatuur... Wie kon mijn voorbeeld zijn?
U begrijpt, de weg naar inkeer was inmiddels
ingezet en... ik moest Zelf het antwoord vinden.
Veel van hun levens herken ik. Zeker.
Maar wat was ik blij en opgelucht, toen ik na
heel lang zoeken eindelijk mijn eigen ommekeer
had gevonden.
Bij het wakker worden,
slaperig nog.
Kijkend in mijn eigen spiegel
zag ik opeens heel duidelijk
de bedoeling van mijn eigen Sint Jan.
Yvonne van de Staaij
8
9
HET LITERAIRE CAFÉ
Vlak voor Pasen kwamen verrassend veel poëzieminnaars – ik
telde zo’n 30 deelnemers – naar de grote zaal, al dan niet
gewapend met dichtbundels en losse gedichten. Het was de
tweede keer dat in Valckenbosch een poëziemiddag werd
georganiseerd en de stemming zat er goed in. Waar bij de
eerste keer nog veel luisteraars waren, hadden nu veel meer
mensen de stoute schoenen aangetrokken en meegebracht
wat hun ziel beroert.
Na een feestelijk 'hapje en sapje' werd nog even
teruggekeken naar de eerste middag, in de herfst van 2013.
Toen was het thema Zuid-Afrikaanse poëzie, onder andere
van de jong gestorven dichteres Ingrid Jonker, van wie
Nelson Mandela het gedicht Die kind bij zijn inauguratie in
1994 voordroeg.
Het thema van deze middag was Lichtkracht in kleur,
opstandingskrachten. Het is jammer dat niet alle gedichten
die werden voorgedragen geplaatst kunnen worden – we
zouden er een paar Valckenvluchten mee kunnen vullen. Er is
dus – lukraak – een keuze gemaakt.
10
Els Backhuijs bracht dit gedicht van Martinus Nijhoff mee.
Een prachtige opmaat in de Stille Week voor het komende
paasfeest.
HET LICHT
Het licht, Gods witte licht, breekt zich in kleuren:
Kleuren zijn daden van het licht dat breekt.
Het leven breekt zich in het bont gebeuren,
En mijn ziel breekt zich als ze woorden spreekt.
Slechts die zich sterven laat, kan ’t leven beuren:
O zie mijn bloed dat langs de spijkers leekt!
Mijn raam is open, open zijn mijn deuren –
Hier is mijn hart, hier is mijn lichaam: breekt!
De grond is zacht van lente. Door de bomen
Weeft zich een waas van groen, en mensen komen
Wandelen langs de vijvers in het gras –
Naakt aan een paal geslagen door de koorden,
Ziel, die zichzelve brak in liefde en woorden:
Dit zijn de daden waar ik mens voor was.
Meneer Sharon droeg Het schone bewonderen voor. Een
avondklokkengebed dat Rudolf Steiner voor een jongetje dat
moeilijk slapen kon, schreef. Maar ook las hij het Ik zie rond
in de wereld, de spreuk voor de bovenbouw van de
vrijescholen.
11
Ik zie rond in de wereld
Waarin de zon haar licht zendt
Waarin de sterren fonk’len
Waarin de stenen rusten…
Kätie bracht Het geitenweitje van Jacqueline van der Waals
mee, zo’n ‘gouwe ouwe’, waarvan we bijna allemaal in gedachten
het eerste couplet konden meespreken .
Op het geitenweitje
Staat het kleine geitje
Bij de groote geit.
Geiteke, wat moet je
Met je fijne snoetje,
Dat zoo klaaglijk schreit…?
Mevrouw van de Hoorn koos De Prunusboom van Martien
Beversluis uit.
Op een voorlentenoen
stond als een wit festoen
temidden van ‘t eerste groen
de prunusboom.
Gelijk een breed bouquet
Voor stille lucht gezet,
Gelijk een zacht en smettelooze droom
12
13
Marijke Hofstra had De eenzame Christus van Christian
Morgenstern uitgekozen.
DE EENZAME CHRISTUS
Waak en bid met mij!
Mijn ziel treurt tot de dood toe.
Waak toch en bid samen met mij.
Je ogen zitten vol slaap,
kun je niet waken?
Ik ben bezig je te geven
het laatste wat ik nog heb,
en jij blijft maar slapen!
Eenzaam sta ik hier
terwijl iedereen maar slaapt!
Eenzaam voltrek ik
het werk van mijn folter-uur.
Waak toch, bid toch met mij!
Kun je dan niet waken?
Ik draag je allen in mijn hart
maar in wiens hart woon ik?
Wat weet je van mijn liefde,
wat voel je van mijn zielepijn?
O eenzaam! Eenzaam!
Ik geef mijn leven voor jou,
en jij blijft maar slapen,
je slaapt en slaapt.
14
De VOGEL
Kwam een vogel gevlogen
in de pracht van zijn vlucht, ─
waar zijn wieken bewogen
lag er kleur in de lucht.
Kwam een vogel gevlogen
en mijn hart boog zich neer:
─ wat mij zó heeft bewogen,
laat het stem krijgen, Heer.
Kwam een vogel gevlogen
over water en wei;
in het licht van mijn ogen
streek hij neder bij mij.
Ida Gerhardt
Iets van het eerste gedicht is in dit gedicht, dat Erika
Kramer voorlas, terug te vinden.
Toen Jacqueline aankondigde dat in de herfst het literaire
café weer open zou zijn, kwam de dringende vraag toch vooral
ook in de zomer een poëziemiddag te organiseren.
JGL
15
AANDACHT VOOR IDENTITEIT!
Mijn eerste werkdag bij Huize Valckenbosch, op 4 maart, viel
samen met de tweede dag van de basiscursus Tijd voor
antroposofie in de zorg. Het was duidelijk: bij Antroz is
aandacht voor de identiteit.
In de maand april werd door de identiteits-commissie van
Antroz een boekje uitgebracht met als titel: Aandachtig
aanwezig. In juni krijgen alle medewerkers en vrijwilligers van
Huize Valckenbosch dit tweede deeltje uit de inspiratiereeks
uitgereikt.
Maar er is meer. Naast de basiscursus Tijd voor antroposofie
in de zorg, die bestemd is voor de managers en
staffunctionarissen van Antroz zijn er ook
oriëntatiecursussen, lezingen en workshops voor de
verzorgenden. Nieuwe medewerkers worden vertrouwd
gemaakt met onder andere de jaarfeesten.
Tijd voor antroposofie in de zorg is een inspirerende en
informatieve cursus die aansluit bij de dagelijkse ervaringen.
Antroposofie is als holistische en levende menskunde een
inspiratiebron', zo stond te lezen in de inleiding van de cursus.
16
Hoe kun je door de antroposofie gemotiveerd raken en blijven
op de plek waar je werkt?
De cursuscoördinatie werd gedaan door Martin Niemeijer,
onderzoeker bij het lectoraat Antroposofische
Gezondheidszorg van Hogeschool Leiden. Het programma
bestond onder andere uit: de mensbeelden – het drieledig en
vierledig mensbeeld –; de scholingsweg; antroposofie en
organisatieontwikkeling; levenslooppsychologie en
salutogenese.
Op de laatste twee cursusdagen waren er ’s middags
presentaties van onderwerpen die de deelnemers geïnspireerd
hadden.
In de laatste cursusmorgen werd de salutogenese behandeld.
Hierbij wordt gezocht naar de bronnen die de gezondheid
bevorderen én er werd gesproken over het creëren van een
helende omgeving. Ik ben lang hoofd facilitaire dienst
geweest. Inrichtingen met meerdere zorggebouwen hoorden
tot mijn werkveld, dus deze ochtend was een heel
interessante ochtend voor me.
Truida de Raaf, GZ-psycholoog, vertelde over het vierledige
mensbeeld en de ontwikkeling die een mens op zijn levensweg
17
doormaakt. Bij het oud worden is echter een omgekeerde
beweging te zien: je groeit van je lichaam weg.
We hebben ons verdiept in wat voor ouderen in de praktijk
nodig is. Heel belangrijk is aandacht: 'even' de tijd nemen,
tot 10 tellen voordat je bij een bewoner naar binnen gaat,
zodat je niet met je hoofd bij allerlei andere zaken bent die
ook nog moeten gebeuren, maar aandacht kunt hebben voor de
bewoner voor wie je op dat moment komt.
Deze ochtend – maar ook het boekje van Adriaan Beckman
over antroposofie en organisatieontwikkeling dat we kregen –
vond ik erg inspirerend. Beckman is een voorstander van
zelfsturende teams. De leiding moet de richting aangeven, de
organisatie dragen en de 'professionals', de vakkrachten,
ondersteunen, zodat zij hun werk – het eigenlijke werk –
kunnen doen. Wil je als manager goed zijn in je werk dan moet
er verbondenheid zijn met de gemeenschap waar je voor
werkt.
In Huize Valckenbosch ben ik leidinggevende, ik heb mijn
presentatie dan ook gehouden over: 'vakkrachten meer aan de
leiding in Huize Valckenbosch' en zal deze presentatie op
verzoek van de eerst verantwoordelijke verzorgenden ook
houden tijdens een EVV-overleg.
18
Tijd voor antroposofie in de zorg is een heel inspirerende
cursus, waar nog lang over na te denken en uit te putten valt.
En identiteit… Huize Valckenbosch heeft er aandacht voor!
Agatha Steenbergen
waarnemend vestigingsmanager
Pluk iedere dag als een bloem voor een boeket
die je heel zorgvuldig in de levensvaas zet.
Dan wordt het leven nimmer een sleur,
want iedere dag heeft een andere kleur
Bovenstaande spreuk is van Leny
Remkes die vroeger in Valckenbosch
woonde en die ondanks pijn en
beperkingen kleur in haar leven wist te
brengen.
De bloemen met een bij zijn getekend
door meneer Zaagman.
19
KIJKEN NAAR KUNST
Het thema van de paastijd was: 'Licht-Kracht in Kleur'. Een
mooier motto is niet te bedenken voor de schilderijen van
Beppe Assenza, die van kort vóór Pasen tot na Pinksteren in
de gang naar de zaal hingen. Licht en kracht zijn de elementen
die deze schilder geïnspireerd moeten hebben. Het licht als
krachtbron en de ziel als de bron van licht die samen
prachtige kleuren en vormen genereren.
Wat Assenza als kunstenaar nastreefde was in feite een
evenwichtig samengaan van kleuren en vormen in een uiterste
volmaaktheid: een volmaakte totaliteit. In de muziek zijn het
de tonen, de intervallen en de motieven die bepalend zijn voor
de dynamiek van een compositie; Assenza streefde al
schilderend dat evenwicht na.
Meerdere keren heb ik zijn werk bijna meditatief bekeken en
het viel me op dat ik als het ware de voortdurende
opeenvolging van bepaalde kleuren kon waarnemen, waardoor
feitelijk het ethische proces van het aanbrengen van de kleur
de creatie van de uiteindelijke vorm aankondigde en
uiteindelijk bepaalde. Dus een opeenvolging van kleuren als
opbouw van de vorm. Voor mijn beleving is dit kenmerkend
voor de kunst van Assenza. Hij bleef tijdens het schilderen
ook steeds zeer waakzaam.
20
Toen hij later zijn studenten leerde hoe te schilderen, wees
hij ze er voortdurend op zich te blijven trainen in het
observeren. Wat doen de kleuren? Wat is hun eigen
'zielekleur? Waar liggen de intervallen, de spanningen en de
contrasten. Waar ligt de uiterste helderheid, het zogenaamde
'chiaroscuro' of clair-obscur? Hoe is het perspectief? Over
alle deze onderwerpen moest worden nagedacht.
Toen ik zijn techniek een beetje begon te begrijpen, ontdekte
ik dat al deze aandachtspunten kwaliteiten zijn die in de
kleuren liggen besloten. Dat ontroerde mij, want het wil
zeggen dat de schilder vanuit zijn diepste wezen, vanuit de
eigenheid van zijn zielebewegingen de kleuren aan het doek
had overgedragen, met als metgezel en drager de verf die
uiteindelijk de begrenzing weergeeft.
Maar Beppe Assenza had nog een tweede metgezel. Hij kon
daar heel lang over tobben. Hij vond namelijk het materiaal
waar hij mee werkte heel belangrijk. Geen wonder dat de
keuze van de penselen veel tijd in beslag nam. Heel
begrijpelijk, want door de keuze van zijn penseel kon de
uiterlijke vorm worden gerealiseerd. Ook daarin toonde hij
zich zuiver en origineel. De verf op het penseel genereert het
licht/donker en uiteindelijk de vorm en structuur.
21
Het bijzondere van Assenza’s werk is dat het kijken ernaar
uitnodigt tot een soort actieve ontvankelijkheid. Eigenlijk
moet je er in eenzaamheid bij gaan zitten om tot een
meditatieve beschouwing te komen, zoals Christus bewust de
eenzaamheid opzocht – een eenzaamheid in het gebed – vanaf
de verzoeking in de woestijn tot Gethsemane.
Wat Beppe Assenza ons heeft nagelaten is niet alleen een
verzameling schilderijen; ik beschouw zijn werk als een
geschenk van waarheid en schoonheid, het geschenk van het
artistieke leven van deze kunstenaar die zich in zijn leven en
werken gewetensvol en met liefde door zijn grote talent
heeft laten leiden. Zijn werk is werkelijk lichtkracht in kleur.
Rosarion Guiseppe Assenza werd in 1905 in Modica op Sicilië
geboren. Vanaf zijn vroegste jeugd toonde hij een groot
artistiek talent. Al heel jong kreeg hij opdrachten om werk te
maken voor kerken en andere gebouwen. Maar hij bekwaamde
zich ook in de portretkunst en stond open voor andere
kunstenaars zoals Franz Marc, August Macke, Emil Nolde
Jawelenski en Paul Klee.
In 1957 verhuisde hij naar Dornach, waar hij Goethes
kleurenleer bestudeerde en zich de gedachten en
aanwijzingen van Rudolf Steiner over de aard van de kleuren
22
eigen maakte. Hij werkte niet alleen hard aan het technische
aspect van zijn kunst, maar 'experimenteerde' innerlijk met
het overlappen, de verhoudingen en de expansie in ruimte en
tijd van de kleuren.
Beppe Assenza is in 1985 op 80-jarige leeftijd overleden.
Yvonne van de Staaij
23
TRIPJES VANUIT DE LUIE STOEL
Evenals in vorige jaren zullen er door de groep Opgang weer
vier 'tripjes vanuit de luie stoel' worden georganiseerd.
10 juli
Irene en Frank Storm over Namibië
24juli
Annechien Ingenhousz over Sumba
7 augustus
Cor Verboom over Zeist
21 augustus
Charles Dufour over Jemen.
De avonden beginnen om 19.00 uur en duren ongeveer een uur.
Uw bezoek is ook van harte welkom!
24
OPGANG
'Het moet een en al leven zijn. Huize Valckenbosch moet niet
alleen de beste keuken van de provincie Utrecht hebben, niet
alleen de beste concerten van het land, maar mensen die hier
langs komen moeten zich afvragen: Wat gebeurt hier? Is dit
een verzorgingshuis?' Met deze woorden haalde Erwin van
Asbeck eind 1995 Victor Swillens over om een nieuwe
initiatiegroep in het leven te roepen: de werkgroep Opgang.
De bedoeling van de werkgroep is de bewoners van Huize
Valckenbosch iets te bieden dat als ‘voedsel voor de ziel’
bestempeld kan worden en in de afgelopen 20 jaar passeerden
een keur aan onderwerpen de revue:
Levensloop en lotsbestemming;
Het beeld van de laatste levensfase;
Het leven na dit leven;
Oude en nieuwe inwijding;
Omgang met engelen;
Deugden… enz. enz.
En meer recent:
Cultuurstromingen;
De kathedraal van Chartres.
25
Hoewel in de laatste jaren in de opzet van de bijeenkomsten
iets is veranderd, is de oorspronkelijke bedoeling hetzelfde
gebleven namelijk:
Voorkomen dat het potentieel aan levenservaringen en
wijsheid verdroogt door de afzondering van het grote
maatschappelijke geheel.
De lezingen die door Opgang georganiseerd worden, zijn vanaf
het begin ook opengesteld voor mensen van buiten en er wordt
dankbaar gebruik van gemaakt.
Om echter deze ochtenden in voor- en najaar door te kunnen
laten gaan, hebben we meer man- of vrouwkracht nodig. Het
zou fijn zijn als een of twee mogelijk wat jongere mensen de
initiatiefgroep zouden willen versterken. We zijn tenslotte
geen van allen zo piep en pril meer.
Dus bij dezen: Wie kan ons groepje komen versterken? Vóór
de acht jaarlijkse lezingen komen we ter voorbereiding een
aantal malen bij elkaar om een onderwerp te bedenken en
daar sprekers bij te vinden. Voor de bijeenkomsten moet de
zaal ingericht en na afloop weer in oude staat hersteld
worden, we schenken koffie en thee en ontvangen de spreker.
En wie belangstelling heeft voor geluidsapparatuur en
opnameapparaten… van harte welkom!
JGL
26
DE LANGSTE DAG, DE WARMSTE ZORG
Vanaf maart dit jaar hebben een aantal leidinggevenden van
Antroz een antroposofische cursus gevolgd. Deze bestond uit
8 bijeenkomsten waarbij de belangrijkste items van de
antroposofie aan de orde zijn gekomen. Onder andere
passeerden onderwerpen als de driegeleding, de viergeleding,
de eigen verdieping vanuit een levenshouding/discipline,
antroposofie in organisaties, antroposofische medische zorg,
het belang van de biografie en er was een kennismaking met
de verschillende therapieën. De cursus werd afgesloten met
een eigen presentatie aan de overige deelnemers. Vanuit
Huize Valckenbosch hebben Philo van der Speld, Agatha
Steenbergen en Marian Martens deelgenomen evenals Marijke
Janmaat (coördinator opleiding) en Hans Altenburg
(medewerker kwaliteit).
Philo hield een voordracht over een onderzoek dat inzicht
geeft in de manier waarop kennis en scholing aan niveau 2 en 3
medewerkers zo goed mogelijk kan worden aangeboden.
Agatha propageerde de visie van Adriaan Beckman die stelt
dat medewerkers zoveel mogelijk zelf organiserend in hun
werk zouden moeten zijn, een visie die mooi past bij de
antroposofische visie op ontwikkeling. Mijn presentatie ging
over antroposofie en de Presentie benadering; in deze
27
benadering staat met name het contact en de relatie tussen
de bewoner en de zorgmedewerker centraal.
Het belangrijkste in de langdurige zorg is wellicht niet het
doen van een zorghandeling. Minstens zo belangrijk is dat de
bewoner met oprechte aandacht gezien wordt, dat er
erkenning is voor wat van groot belang is voor die bewoner. De
kern van de zorg kan soms bijna zoek raken in alle dagelijkse
beslommeringen terwijl het juist dát is, waarom ik en vele
anderen, ooit gekozen hebben voor een beroep in de zorg. Ik
sta gelukkig niet alleen met deze ervaringen. Tot mijn plezier
las ik een stukje van Gerlach Cerfontaine waaruit ik citeer.
In 1986 werkte ik als verpleegkundige in het toenmalige AZU,
Gerlach Cerfontaine was daar net directeur geworden na het
vertrek van Els Borst. In de jaren daarna heb ik hem bij
verschillende gelegenheden horen spreken: een bevlogen
spreker, met kennis en liefde voor de medische zorg. Dat kon
hij voortreffelijk overbrengen, een charismatische
bestuursvoorzitter.
Hij houdt een pleidooi voor het terugbrengen van compassie in
de zorg. ‘Het roer moet om’ heet het stuk, waarin hij zich de
vraag stelt wat barmhartigheid eigenlijk mag kosten. Deze
vraag dringt zich op omdat het Nederlandse zorgsysteem in
een crisis verkeert die te lijf wordt gegaan met het opleggen
28
van steeds meer regels. Teveel aandacht voor de middelen, te
weinig voor de inhoud. ‘Barmhartigheid, mededogen, empathie
en compassie zijn sleutelbegrippen die niet zijn terug te
vinden in DBC’s en niet zijn om te rekenen in tijd of euro’s’, zo
stelt Cerfontaine.
Ik ga nog even verder met wat mij deze week onder ogen
kwam. Zo las ik ook een artikel van Gert van Dijk, ethicus
artsenfederatie KNMG. Van Dijk verbaast zich over ‘de
worsteling in de zorg over het begrip kwaliteit, waarbij
overheid en samenleving om het hardst roepen dat de zorg
transparanter moet, maar waarbij niemand kan aangeven wat
kwaliteit nu eigenlijk is. Daardoor worden in het systeem
prikkels ingebouwd waarbij het niet zeker is of deze de
kwaliteit bevorderen. Je kunt kwaliteit in zijn algemeenheid
niet uitdrukken in een cijfer. Tegelijkertijd: hoe meer
indicatoren des te groter de administratieve last voor de
zorgprofessional. Meer transparantie en minder administratie
zijn twee krachten die elkaar tegenwerken.'
Tja, wat is er veel gaande in de zorg. Wat doen we allemaal
ons best en komen soms toch niet uit waar we gedacht
hadden. Wat kunnen we soms de eenvoudigste dingen over het
hoofd zien en verstrikt raken in regelingen en protocollen.
Wat kunnen we eindeloos bezig zijn met begrippen die
misschien niet te definiëren zijn; dat doen we dan vooral
29
vanuit de eis en de behoefte om veilig te werken. Kan zorg
echter ooit helemaal veilig zijn?
De andere kant is dat we met een klein gebaar op het juiste
moment veel goed kunnen doen. Dat geldt voor alle
medewerkers die dagelijks hun werk doen en daarin hun ziel
en zaligheid leggen; het geldt ook voor alle bewoners die
dagelijks hun lijf, leden en ziel en zaligheid toevertrouwen
aan medewerkers. Zorg verlenen is een prachtig beroep, het
bestaat uit heel veel kleine en soms grote dingen, uit dichtbij
blijven en afstand nemen. Zorg hebben voor elkaar is warmte
voelen.
Het is bijna midzomer, de langste dag, warmte en vuur. Laten
we die warmte, als een brandend vuurtje meenemen naar
koudere periodes van het jaar. Laten we die warmte, die als
kern ook in de zorg zo aanwezig is, bovenal koesteren en eren.
Marian Martens
30
DE PINKSTERVIERING
een impressie
Het valt me steeds weer op hoe bloemen de sfeer in een
ruimte kunnen beïnvloeden en ook wat kaarslicht daaraan
bijdraagt. Door de zaal verspreid stonden bij deze
Pinksterviering vazen met roze pioenrozen en midden in de
kring een tafeltje met 13 kaarsen – de twaalf en de dertiende
– die in alle rust werden aangestoken. De kleur, het kaarslicht
en de rust bepaalden mede de intieme sfeer die deze middag
in de zaal hing.
Huub Hansen opende met het lezen van het evangelie:
'Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak, waren zij
allen bijeen. En plotseling klonk er uit de hemel een
geluid als het waaien van een machtige wind en dit
vulde het hele huis waar zij gezeten waren. En voor
hun schouwen verschenen tongen van vuur die zich
verdeelden, en dit kwam op ieder van hen. En zij
werden allen van de Heilige Geest vervuld en begonnen
te spreken in andere talen zoals de Geest het hun
gaf zich te uiten.'
Daarna speelden Marieken en Daniel Steinbuch en Lodie
Steenvoorden (twee dwarsfluiten en cello) een deel uit de
31
Londoner trio’s van Haydn; muziek die prachtig aansloot bij de
stemming in de zaal.
Door de reproducties van El Greco en Titiaan konden wij ons
een beeld vormen van wat er bij de uitstorting van de Heilige
Geest met Pinksteren gebeurde. Bij Titiaan krijg je een
indruk van de kracht van de Geest die als duif in een stralend
licht verschijnt. Het is licht dat niet verblindt, maar dat toch
de 'tongen van vuur' op de hoofden van de aanwezige
apostelen en Maria verre overstraalde.
Het symbool van de duif komen we ook bij andere gebeurtenissen in de Bijbel tegen. Veel middeleeuwse schilders,
bijvoorbeeld Grünewald, hebben bij de aankondiging van de
engel Gabriël aan Maria een duif geschilderd die in een
lichtlijn naar beneden komt. Bij de doop in de Jordaan wordt
ook over een duif gesproken. In sprookjes is de duif een dier
dat de weg wijst.
El Greco heeft in de gezichtsuitdrukkingen van de apostelen
weergegeven wat er met hen gebeurd is in de dagen na
Hemelvaart. Het zijn door leed gelouterde gezichten, waaruit
bij sommigen al een vastberadenheid straalt. Zij weten wat
hun opdracht is.
Maria neemt een centrale plaats in. Haar reactie is anders
dan die van de apostelen, die het oude gebedsgebaar, het
orantengebaar laten zien. Zij drukt haar handen tegen elkaar.
32
Misschien heeft haar gebaar te maken met de uitspraak:'... en
Maria bewaarde alles in haar hart.' Door dit weten kan de
uitstorting van de Heilige Geest eerder een bevestiging dan
een verrassing voor haar geweest zijn.
De Heilige Geest, er zijn verschillende uitdrukkingen met
'geest': de geest krijgen, tegenwoordigheid van geest en
geestdrift, ergens voor in vuur en vlam raken. Deze laatste
uitdrukking had Marieken aangegrepen om een vraag te
stellen: Waarvoor raak je in vuur en vlam?
Huub Hansen reageerde met: 'Wat we hier te zien krijgen.'
Iemand anders raakt begeesterd door de Dieptetuin. Ruben
Steinbuch vertelde over een uitstapje naar een dierentuin om
de olifanten, zijn lievelingsdieren, te zien. Er was net een
baby-olifantje geboren, '… en daar werd ik enthousiast van!'
De bijdrage van mevrouw Riemens is hiernaast afgedrukt
De bijeenkomst werd besloten met het lezen van het Veni
Creator Spiritus.
De keuken had een heerlijke bowl klaargemaakt, zodat
iedereen niet alleen geestelijk maar ook lichamelijk gesterkt
naar huis ging.
JGL
33
PINKSTEREN 2014
Voor het pinksterfeest in ons huis werd gevraagd onze
gedachten te laten gaan over de vraag: 'Waarvoor raak je
zelf in vuur en vlam?'
Desgevraagd heb ik het tijdens deze mooie viering vertelde
opgeschreven.
In de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw raakten (eindelijk)
de vervuiling en uitputting van ons aller milieu in opspraak.
Ook ik werd erdoor aangepakt, mede door de verontrustende
rapporten en verslagen van biologen, werkzaam bij het
Rijksinstituut voor Onderzoek en Natuur (RIVON) waar ook
mijn man werkzaam was. Menig waardevol rapport van dit
Instituut belandde in een bureaula bij de overheden. Dit vaak
horende begon het bij mij te popelen.
Op een dag kwam mij ter ore dat er een kadercursus op komst
was voor vrouwen die eveneens verontrust waren over ons
milieu. Dáár wilde ik aan deelnemen!. Maar eerst moest
geregeld worden dat tijdens mijn afwezigheid het gezin, plus
pleegkinderen, verzorgd werd. Laat het mij nou gelukken
hiervoor prima 'oppassers' te vinden!
34
In april 1970 startte deze cursus met ongeveer 120
vrouwelijke deelnemers, komend uit alle delen van ons land.
We kwamen elke week bijeen in het gebouw van Kunsten en
Wetenschappen in Utrecht. De motivatie en het begeesterde
enthousiasme waren enorm! We kregen van 9 tot 5 uur
voordrachten en colleges over uiteenlopende onderwerpen
inzake natuur en milieu. Een heilig vuur doorstroomde allen,
ook toen men halverwege inzag dat dergelijke bijeenkomsten
zonder mannelijke denkers niet succesvol zouden zijn; die
kwamen er dan ook gelukkig bij.
Deze intense dagen, waarin ook hevig werd gediscussieerd,
zijn onvergetelijk gebleken. Kortom, de begeestering, de
grote zorg om onze aarde, was en bleef voor menigeen een
belangrijke leidraad in het verdere leven. Zo ook voor mij.
Wij zijn slechts gasten op deze aarde en hebben de plicht
deze te behouden en de schoonheid te bevorderen... met dank
aan de Schepper, voeg ik hier – vol vuur – aan toe.
BMR
Moeder aarde lijdt
door hebzucht en nijverheid
Géést stille dit leed
35
VENI CREATOR SPIRITUS
Kom Heil’ge Geest met scheppermacht.
Want onze zielen zijn van U.
Vervul met Uw genadekracht
het hart dat gij geschapen hebt
Uw naam is Trooster, Parakleet,
Geschenk van d’allerhoogste God;
De levensbron en ’t liefdesvuur,
Die ons met heil’ge geestkracht wijdt.
Gij zevenvuldige bron des heils
de vinger van Gods rechterhand,
gij, door de Vader steeds beloofd,
geef onze kelen klank en woord.
Ontsteek het licht in oog en oor.
Stort in ons hart de liefde uit
En maak het zwakke lichaam sterk,
Dat wij gereed zijn tot de daad.
Bedwing de vijand, drijf hem uit,
Opdat er voortaan vrede zij
En wij door Uwe hand geleid
Het kwade overal weerstaan.
36
Leer kennen ons de Vadergod
En kennen ook de Zoon met Hem.
Leer ons geloven steeds in U
Gij, die de Geest van Beiden zijt.
Daarom zij God de Vader prijs,
De Zoon, die uit de dood verrees,
De Trooster-Geest , die in ons werkt
Van eeuwigheid tot eeuwigheid.
Hrabanus Maurus (ca. 780-856)
Deze hymne werd bewerkt door Goethe en vertaald door W.
Gradenwitz. Hieronder een korte beschrijving van wie deze
Hrabanus Maurus was.
Hrabanus Maurus was één van de grootste geleerden van de vroege
Middeleeuwen. Hij stamde uit een Frankisch adellijk geslacht. Toen hij
tien jaar was werd hij in de benedictijner abdij van Fulda ondergebracht.
Daar kreeg hij onderwijs in de Angelsaksische traditie van Bonifatius.
Later werd hij naar Tours gestuurd om verder te studeren. Na een jaar
keerde hij terug naar Fulda waar hij ging lesgeven. Hij telde vele later
belangrijke mensen onder zijn leerlingen.
Hrabanus schreef gedichten, hymnen, preken en hagiografische
geschriften. Ook schreef hij commentaren op bijna alle Bijbelboeken. Zijn
bekendste werk is De laudibus sanctae crucis, een bundel figuurgedichten
ter ere van het heilige kruis. Ook de bekende pinksterhymne Veni Creator
Spiritus wordt aan Hrabanus toegeschreven.
37
WONEN MET VOLPENSION EN THUISZORG IN HUIZE VALCKENBOSCH
In de vorige Valckenvlucht meldde ik al dat we plannen
hebben voor een nieuwe woon/zorgvorm in Huize
Valckenbosch. Inmiddels hebben we ook plannen voor een
tweede nieuwe woonzorgvorm.
Waarom willen we naast de traditionele verzorgingshuiszorg
ook andere woon/zorgvormen in Huize Valckenbosch
introduceren? Dit heeft te maken met de mening van de
overheid dat de ouderenzorg onbetaalbaar wordt. Daarom
moeten mensen met een lichte zorgvraag 'thuis' blijven wonen
en geldt, dat voor mensen met een zwaardere zorgvraag, een
zogenaamde ZZP-indicatie, de overheid niet altijd de
huisvesting meer zal betalen zoals nu in het verzorgingshuis
het geval is. Voor onze stichting Antroz betekent dit dat er in
een paar jaar tijd voor ca. 35 plaatsen geen overheidsbijdrage meer komt.
Hoe gaat Antroz om met deze verandering? Omdat het nieuw
te bouwen Leendert Meeshuis kleiner wordt dan eerst de
bedoeling was en dus ook kleiner dan het huidige Leendert
Meeshuis, komen er op termijn plaatsen beschikbaar die we in
Huize Valckenbosch kunnen invullen.
38
Voor Huize Valckenbosch betekent dit wel meer zwaardere
zorg. Maar we hebben liever niet alleen bewoners met 'zware'
verzorgingshuiszorg. De combinatie van lichtere en zwaardere
zorg maakt dat bewoners elkaar nog een handje kunnen helpen
en dat maakt Huize Valckenbosch tot een interessante
woongemeenschap. Naast bewoners met de zwaardere
verzorgingshuiszorg hebben we voor ouderen met een
thuiszorgindicatie daarom de mogelijkheid voor wonen met
volpension en thuiszorg bedacht.
Vanaf 1 juli is het mogelijk om, met alleen een indicatie voor
thuiszorg, in Huize Valckenbosch te komen wonen. We noemen
dit 'verblijf met volpension' de kosten zijn € 1378,00 per
maand. Naast kosten voor het verblijf moet de bewoner, ook
nog een inkomensafhankelijke eigenbijdrage betalen aan het
CAK. Verblijf met volpension omvat naast het gebruik van het
appartement, o.a. de maaltijden, de mogelijkheid van deelname
aan activiteiten en 1 uur huishoudelijke hulp per week (40
minuten schoonmaak en ca. 20 minuten voor bed opmaken en
-verschonen).
De overheid stimuleert het 'scheiden van wonen en zorg'. Dat
zouden we ook willen aanbieden in Huize Valckenbosch. We
hebben hiervoor toestemming aangevraagd maar deze is op
het moment dat ik dit schrijf nog niet binnen. Voor bewoners
39
met een indicatie voor verzorgingshuiszorg, een zogenaamde
ZZP3 of hoger, kan 'scheiden van wonen en zorg’ financieel
interessant zijn. Als de toestemming binnen is, wordt dit
gemeld in het eerst volgende info-uur en de nieuwsbrief.
Geïnteresseerden in 'Verblijf met volpension' of in scheiden
van wonen en zorg kunnen met vragen terecht bij Hans
Altenburg of Agatha Steenbergen.
Sint-Janskruid
40

Download Report