Van je familie moet je het hebben

Van je familie
moet je het hebben
Een verkennend onderzoek naar de achtergronden
en (on)mogelijkheden voor terugkeer van Guineese
slachtoffers van mensenhandel
Maart 2014
Van je familie
moet je het hebben
inhoudsopgave
1.
Kinderhandel en mensenhandel stopt niet bij de landsgrenzen
4
2.
Gebrek aan kennis is levensbedreigend
5
3.
Een hardnekkig probleem met traumatische gevolgen
6
4.
De regel en de praktijk
10
5.
Terugkeer en re-integratie
11
6.
Conclusies en aanbevelingen
13
14
Bijlage 2: Ervaringen uit het veld
17
Bijlage 1: Sociale kaart Guinee en geïntervieuwde personen
3
Van je familie
moet je het hebben
1.Kinderhandel en mensenhandel stopt niet bij de landsgrenzen
In het opvangcentrum van het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) in Leeuwarden verblijven
op dit moment zestien slachtoffers uit Guinee. Het gaat om elf meisjes en jonge vrouwen en vijf mannen.
De meisjes zijn vaak gevlucht voor een gedwongen (kind)huwelijk en belanden in Nederland in de
prostitutie. Jaarlijks komen rond de vijftig slachtoffers van kinderhandel en mensenhandel uit Guinee in
Nederland terecht: omgerekend een slachtoffer per week.
Het CKM is niet alleen een opvangcentrum, maar ook een kennisinstituut op het gebied van
mensenhandel. Daarnaast strijdt de organisatie voor een betere rechtspositie van de slachtoffers. Het CKM
bundelde in 2012 de krachten met internationale kinderhulporganisatie Terre des Hommes. Net als het
CKM ondervindt Terre des Hommes de gevolgen van kinderhandel en mensenhandel, maar dan buiten
Nederland. Schrijnende situaties van uitbuiting en mishandeling dwingt de organisatie al jaren tot actie.
Samen binden het CKM en Terre des Hommes de strijd aan, omdat kinderhandel en mensenhandel niet
stopt bij de landgrenzen.
Het West-Afrikaanse Guinee heeft hierbij de hoogste prioriteit. Terre des Hommes is al jarenlang
onophoudelijk actief in Guinee, wat heeft geresulteerd in buitengewoon goede werkrelaties met overheden
(zowel nationaal als regionaal) en internationale en lokale organisaties. De activiteiten van
Terre des Hommes richten zich op preventieactiviteiten, het bevrijden van kinderen uit uitbuitingssituaties en hen in een veilige omgeving laten ontwikkelen. In 2012 heeft Terre des Hommes alleen al in
Guinee 345.000 mensen bereikt met zijn activiteiten.
4
Van je familie
moet je het hebben
2. Gebrek aan kennis is levensbedreigend
Het CKM en Terre des Hommes onderzoeken gezamenlijk waar een succesvolle terugkeer van slachtoffers
van mensenhandel van afhangt. Dit onderzoek richt zich grotendeels op Hongarije en Guinee. Guinee is
namelijk een land waarover nog niet zoveel bekend is, maar van waaruit het CKM de afgelopen jaren wel
een grote instroom ziet. Hierbij gaat het vaak om relatief jonge, minderjarige meisjes, maar ook onder
mannelijke slachtoffers ziet het CKM een stijging. Een ding hebben de Guineese slachtoffers gemeen:
ze durven niet terug. In de afgelopen jaren is slechts één slachtoffer terug naar Guinee gegaan.
Angst om terug te keren
Opvallend genoeg heeft in Nederland nog nooit een rechtszaak plaatsgevonden rond slachtoffers uit
Guinee. De zaken lijken dan ook niet op die uit andere (West-)Afrikaanse landen. Guineese slachtoffers
hebben namelijk relatief kort in de prostitutie gewerkt waarbij zij minder klanten hebben ontvangen dan
slachtoffers uit andere landen. Wat vooral opvalt, zijn de verhalen over hun vertrek vanuit Guinee.
Verhalen over uithuwelijking en (her)besnijdenis. De angsten van de Guineese slachtoffers zijn vaak
gerelateerd aan de gebeurtenissen van voordat zij naar Nederland verhandeld werden.
Ongeloof en onbegrip
Daar komt bij dat de politie de verhalen van de Guineese slachtoffers ongeloofwaardig vindt. Bijna alle
aangiftes worden dan ook afgedaan via de verkorte intake. Hierdoor worden zaken snel geseponeerd.
De politie vindt de verhalen over uithuwelijking, besnijdenis en prostitutie ongeloofwaardig omdat die
grote overeenkomsten met elkaar vertonen. De politie in de regio Rijnmond heeft in het verleden wel een
onderzoek opgestart naar aanleiding van aangiftes van Guineese slachtoffers, maar dit nooit doorgezet.
Veel conclusies zijn gebaseerd op misinterpretaties en onbegrip. Mamadou, Mohamed, el Hadj, Thierno
en Sédi Diallo kunnen een en dezelfde persoon zijn, maar dat vraagt kennis van taal en cultuur. Daarvoor
moet er dan wel gebruik worden gemaakt van een taalkundige.
Getraumatiseerd
Het CKM ziet steeds meer getraumatiseerde en bange jonge vrouwen die niet terug willen. Om hen goed
te kunnen begeleiden bleek onderzoek naar de achtergronden van de Guineese slachtoffers en naar hun
terugkeer- en re-integratiemogelijkheden onmisbaar. Voor het CKM en Terre des Hommes is het
noodzakelijk te begrijpen waar de slachtoffers vandaan komen, wat hun verhalen zijn en waarom ze zo
bang zijn voor hun (schoon)familie. Kunnen zij echt niet terugkeren naar Guinee?
5
Van je familie
moet je het hebben
3. Een hardnekkig probleem met traumatische gevolgen
Guinee ligt ingeklemd tussen Guinee-Bissau en Sierra Leone. Het West-Afrikaanse land is circa zeven keer
groter dan Nederland1 met Conakry als hoofdstad. De bevolking van Guinee bestaat uit ongeveer 10
miljoen inwoners die allemaal behoren tot verschillende etnische groepen2. 85% van de bevolking is
islamitisch, 10% is christen en 5% hangt een inheemse godsdienst aan, het zogenaamde animisme.
De christenen wonen in grote steden zoals Conakry, in het zuiden van het land en in de oostelijke delen
van Guinée Forestière, waar ook de inheemse godsdiensten voorkomen3.
Onstabiele politiek
De officiële taal van Guinee is Frans, maar veel burgers spreken het slechts gebrekkig of helemaal niet.
In de grensgebieden met Liberia en Sierra Leone spreken sommigen ook Engels. De meesten spreken alleen
de taal van de etnische groep waarbij ze horen, net als de voertaal van de regio waarin zij wonen4. Naar
aanleiding van de verkiezingen in Guinee in november 2010 zijn er verschillende processen in gang gezet
ter verbetering van de economische situatie en de democratie in het land. Deze hebben echter tot op heden
nergens toe geleid. Vertragingen bij de organisatie van parlementaire verkiezingen, groeiende etnische
spanningen, heersende corruptie en onvoldoende vooruitgang bij de versterking van de juridische sector
zijn daar debet aan. De spanningen tussen de oppositie en het zittende regime zorgen voor een onstabiele
politieke situatie5.
Economische situatie
Guinee behoort tot de vijf armste landen ter wereld. Decennialang probeert Guinee de gevolgen van een
centraal geleide economie achter zich te laten. Een uitzondering hierop vormt de mijnbouw die zich in
particuliere handen constant ontwikkelt en nog steeds de grootste bron van inkomsten is. Naast de
mijnbouw is ook landbouw heel belangrijk6. De afgelopen twee decennia gaat het echter bergafwaarts met
de economie. Inkomens dalen, brandstofprijzen stijgen, drinkwater en elektriciteit worden schaarser en
zelfs de overheid is niet langer in staat om de normale overheidstaken uit te voeren. Door de sterke stijging
van de inflatie zijn de prijzen van rijst ook toegenomen7.
http://www.landenweb.net/guinee/
Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid, Algemeen Ambtsbericht Guinee, maart 2013, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013, p.7
3 Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid, Algemeen Ambtsbericht Guinee, maart 2013, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013, p.8
4 Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid, Algemeen Ambtsbericht Guinee, maart 2013, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013, p.8-9
5 Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid, Algemeen Ambtsbericht Guinee, maart 2013, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013, p.10-11
6 http://www.landenweb.net/guinee/samenleving/
7 http://www.landenweb.net/guinee/samenleving/
1 2 6
Van je familie
moet je het hebben
Werkgelegenheid en opleiding
Er is bar weinig werk en de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt is nog slechter dan die van mannen.
Vanwege de armoede gaan niet alle kinderen naar school. Ouders zonder inkomen kunnen immers niet
meebetalen aan het salaris van de leraar of aan het schoolmateriaal. En als ouders wel geld hebben kiezen
zij ervoor om hun zoons naar school te sturen. Dochters zullen uiteindelijk trouwen en vertrekken naar de
familie van de man, zo is de gedachte8. Naar schatting is 80% van de Guineese bevolking analfabeet.
Rol van de familie
In Guinee betekent de familie veel meer dan in Nederland. Een leven alleen is bijna onmogelijk.
De familie zorgt voor je; van je eerste levensbehoeften tot aan je baan. De familie biedt bescherming en
veiligheid. Zolang vrouwen en mannen geen kinderen hebben vallen zij onder de verantwoordelijkheid
van de familie. Zodra er kinderen zijn moeten zij voor zichzelf zien te zorgen. Daarnaast wordt er van je
verwacht dat je bijdraagt aan het inkomen van de familie. Vrouwen die hun man verlaten voegen zich
uiteindelijk weer bij hun oorspronkelijke gezin. Binnen het gezin bepalen de oudere mannen wat er
gebeurt. Als een ouder overlijdt, neemt een andere man in de familie de verantwoordelijkheid over en als
er onenigheid is binnen de familie wordt er iemand geroepen om te bemiddelen. Dat kan een man uit de
familie zijn maar ook een persoon uit de naaste omgeving.
Besnijdenis en huwelijk
96% van de meisjes wordt besneden. Dit gebeurde oorspronkelijk meestal door de schaamlippen te
verwijderen. Er is inmiddels veel campagne hiertegen gevoerd en steeds meer meisjes worden nu in het
ziekenhuis besneden waar zij “slechts” een sneetje in hun clitoris krijgen. Een wet die meisjesbesnijdenis verbiedt is al opgesteld, maar de implementatie ervan laat nog op zich wachten. Vijf op de
zes meisjes worden vóór hun achttiende uitgehuwelijkt. Zij trouwen een oudere man of een man die al
vrouw(en) heeft. Het komt voor dat een oudere man niet tevreden is met de manier waarop zijn
aanstaande vrouw besneden is en dat hij eist dat zijn aanstaande bruid alsnog correct besneden wordt
(waarbij de schaamlippen geheel verwijderd worden). Kinderen van gescheiden ouders van zeven jaar of
ouder worden geacht bij hun vader of de familie van hun vader te wonen. Hierdoor is de kans groot dat
terugkerende vrouwen hun kind(eren) zullen kwijtraken.
8
Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid, Algemeen Ambtsbericht Guinee, maart 2013, Den Haag: Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013, p. 42.
7
Van je familie
moet je het hebben
Prostitutie
Prostitutie is een groot probleem in Guinee en tevens een taboe. Het fenomeen wordt niet erkend en is flink
gestigmatiseerd. Seksueel overdraagbare ziektes verspreiden zich snel. Guinee is zowel bronland,
transitland en land van bestemming als het gaat om prostitutie en mensenhandel. Prostitutie vindt vaak
plaats rond hotels en motels en ondanks dat er een taboe op rust bestaat er wel begrip voor vrouwen die
geen andere mogelijkheden meer zien. De familie weet er doorgaans vanaf, maar zolang het niet besproken
wordt bestaat het niet. Ook veel minderjarigen werken in de prostitutie. Minderjarige meiden gaan overdag
naar school en verkopen ’s avonds hun lichaam. Met name de Fouta (Fulani/Peulh) vrouwen en meisjes zijn
erg in trek vanwege hun uiterlijke kenmerken. De achtergronden van de jonge Guineese prostituees lijken
op die van de meisjes die verhandeld worden naar andere landen. Ook meisjes uit China en Nigeria
werken overigens in de Guineese prostitutie. De Nigerianen werken vaak maar korte tijd in Guinee en
vertrekken dan weer of worden verder verhandeld. Daarnaast bestaat er ook veel homoprostitutie, maar dit
is nog relatief onzichtbaar aangezien hierop een nog groter taboe rust.
Mensenhandel en kinderhandel in de praktijk
Het ontsnappen aan een kindhuwelijk is de meest gehoorde reden van vertrek. In Guinee wordt mensenhandel, met name door mannen, benoemd als ‘een meisjesprobleem’: ‘want ze lopen weg uit een
gedwongen huwelijk’. De meisjes vluchten vaak niet alleen voor het huwelijk, maar ook voor
herbesnijdenis aan de vooravond van hun huwelijk. Als ze weglopen komen ze vaak in de hoofdstad
terecht en belanden soms daar al in de prostitutie. Hier komen ze in contact met mensenhandelaren.
Mensenhandelaren lokken slachtoffers in de val met behulp van teruggekeerde Guineese vrouwen met veel
geld en materiële rijkdom. Deze lokvrouwen moeten andere vrouwen verzekeren dat zij die rijkdom ook
kunnen krijgen, mits zij mee op reis gaan. Andere slachtoffers worden vaak door hun ouders meegegeven
in de hoop op een beter leven. De vrouwen en meisjes ervaren het weggeven als een opoffering voor hun
families. Terugkeren is uitgesloten: de families denken immers dat de vrouwen een beter bestaan kunnen
opbouwen. In plaats daarvan belanden de vrouwen in een hel, maar zonder de steun van de familie en de
gemeenschap kan een vrouw niet terugkeren.
Vrouwen en meisjes worden ook wel aan vertrouwelingen meegegeven of toevertrouwd aan een zus die
zelf geen kinderen kan krijgen. De slachtoffers komen zo in een uitbuitingssituatie terecht zonder dat zij
begrijpen waarom. Zij besluiten daarop vaak hun ouders en familie te verlaten. Zonder middelen en
onderdak belanden zij op straat, waar het voor handelaren vervolgens een fluitje van een cent is om de
slachtoffers met valse beloften mee te lokken. Niet zelden worden ze van straat geplukt en ontvoerd.
Soms gebeurt het dat slachtoffers die zich verzetten tegen bijvoorbeeld prostitutiewerkzaamheden via de
zogenaamde zwarte magie alsnog gedwongen worden om dergelijke werkzaamheden te verrichten.
8
Van je familie
moet je het hebben
Verder vertrekken er ook vrouwen en meisjes uit vrije wil richting Europa om hun welvaartsniveau te
behouden dan wel uit te breiden. Het zogenaamde “Afrikaanse concept” kan een andere reden voor vertrek
zijn: kinderen voelen zich verplicht om voor de ouders te zorgen of hun de mogelijkheid te bieden om op
een hadj (bedevaart naar Mekka) te gaan.
Een andere droom die de slachtoffers van mensenhandel hebben is om te trouwen met een buitenlander.
Vrouwen en meiden zijn op zoek naar rijkdom en geluk, maar eenmaal aangekomen op de plaats van
bestemming blijkt een charmante echtgenoot toch niet zo ideaal. In Fouta raken zelfs vrouwen en meisjes in
uitbuitingsituaties doordat zij proberen om buiten hun eigen volk of groep te trouwen. In zulke
gevallen moeten zij hun families verlaten en worden zij afhankelijk van hun echtgenoot. Na de geboorte
van kinderen stranden dergelijke huwelijken vaak en om te kunnen overleven gaan de vrouwen aan het
werk in de prostitutie. Als zij geluk hebben vinden zij een nieuwe man die ook de kinderen accepteert. In
andere gevallen belanden de vrouwen op straat en zijn ze wederom een makkelijke prooi voor handelaren.
Een andere weg naar het buitenland is via een studie. Ouders sturen hun kinderen, met alle goede
bedoelingen, naar het Westen om te studeren. Zij betalen vervolgens voor de reis en alle andere benodigdheden, eventueel met behulp van familie in het westen. Eenmaal aangekomen in het land van bestemming
is er echter geen geld meer om de kinderen financieel te blijven ondersteunen. De kinderen moeten op zoek
naar een baan. In sommige gevallen kan het zelfs zo zijn dat derden, uit het niets, geld eisen. Om te kunnen
leven of om de zogenaamde schuld af te lossen belanden ook zij uiteindelijk in de prostitutie.
Internet is een van de meest recente manieren om slachtoffers te ronselen. Via Nederlandse social media
en datingsites wordt contact gelegd en een relatie opgebouwd. Als het meisje uiteindelijk, vaak tegen de
zin van de familie, naar haar grote liefde vertrekt belandt ze in de prostitutie. Terugkeer naar de familie is
vanwege de schande vaak heel complex. Over het algemeen geldt dat Guineese vrouwen en meisjes niet
alleen naar het buitenland vertrekken. Zij verkeren vaak in het gezelschap van een of ander ‘vertrouwenspersoon’. Om de slachtoffers het land uit te krijgen regelen de handelaren de benodigde papieren.
Naast vrouwelijke slachtoffers bestaan er ook mannelijke slachtoffers. Het gaat dan vaak om gelukszoekers
die in de problemen zijn gekomen.
9
Van je familie
moet je het hebben
4. De regel en de praktijk
Naast een grondwet beschikt Guinee over tal van wet- en regelgeving en heeft het land verschillende internationale verdagen getekend, zoals de verdragen voor de rechten van het kind, de rechten van de vrouw
en verdragen tegen kinduithuwelijking en meisjesbesnijdenis9. In eerste instantie lijkt het er dan ook op
dat Guinee zijn zaken op orde heeft, maar niets is minder waar. In Guinee is het bijna onmogelijk om je te
beroepen op het rechtssysteem. Lokale religieuze leiders en dorpsoudsten staan in de praktijk boven de wet
en zelfs het ministerie van Religieuze Zaken lukt het niet om moskeeën zo ver te krijgen dat zij nationale
wet- en regelgeving naleven.
De politieke leiders van Guinee zijn niet in staat om aangenomen en ondertekende wetten daadwerkelijk
uit te voeren. Zodoende bereikt de wet slechts 30% van de totale bevolking. Vrouwen kunnen alleen in
uitzonderlijke gevallen een beroep doen op de in wetten en verdragen verankerde rechten van de vrouw.
Ook is er een Guineese wet die mensenhandel verbiedt, maar in de praktijk is het een alledaags gegeven.
Het is een publiek geheim dat een groot maffianetwerk zich bezighoudt met mensenhandel, maar niemand
lijkt werkelijk geïnteresseerd hiertegen iets te doen, wellicht omdat dit netwerk gebruik maakt van
huwelijkszwendel, een fenomeen dat zeer moeilijk te traceren is.
Uithuwelijking is in het algemeen verboden, maar het is tevens onderdeel van een eeuwenoude cultuur.
In de regel weet de politie dat uithuwelijking verboden is, maar functionarissen weten in de praktijk niet
wat zij ertegen moeten beginnen. Het Guineese Wetboek van Strafrecht bevat daarnaast uiteenlopende
artikelen die prostitutie van minderjarigen10 verbieden en ook besnijdenis is bij wet verboden, maar deze
wetten worden zelden gehandhaafd.
Ministere de la solidarite nationale, de la promotion feminine et de l’enfance, Loi portant code de l’enfant, Républigue de Guinée 2012.
In het Guineese Wetboek van Strafrecht wordt een persoon als meerderjarig beschouwd zodra hij de leeftijd van achttien jaren heeft bereikt.
9 10
10
Van je familie
moet je het hebben
5. Terugkeer en re-integratie
Hoe krijgen we slachtoffers van mensenhandel zover dat ze terugkeren naar een situatie van extreme
armoede en traumatische herinneringen? Een succesvolle terugkeer en re-integratie is afhankelijk van het
perspectief en mogelijkheden die het slachtoffer heeft, maar wordt ook bepaald door diens wil om terug te
keren en de vastberadenheid om te slagen.
Voorbereiding en bemiddeling: terug naar familie
Om slachtoffers een perspectief te kunnen bieden in het land van herkomst is een goede voorbereiding
voorafgaand aan de terugkeer van groot belang. Een prominente rol hierin speelt de familie: in Guinee is
een leven alleen bijna onmogelijk. Met de familie moet bemiddeld worden en duidelijke afspraken worden
gemaakt. Families van de slachtoffers mogen niets weten van wat zich in Nederland heeft afgespeeld, zodat
slachtoffers niet te maken krijgen met stigma’s en het aanzien van de familie ongeschonden blijft.
Door dergelijke zaken te verzwijgen kunnen slachtoffers veel gemakkelijker een nieuw leven met de familie
beginnen. Als slachtoffers kunnen terugkeren naar hun familie is het van belang dat zij van toegevoegde
waarde zijn voor hen.
Met of zonder geld terugkeren
Meisjes die zijn ontsnapt aan een kindhuwelijk keren terug in een situatie waarvoor ze zijn gevlucht.
Bemiddeling tussen het slachtoffer en het meisje is dan van groot belang en hieruit moet blijken of het nog
mogelijk is voor het meisje om terug te keren. Meisjes die bij terugkeer kunnen bijdragen aan het familie
inkomen worden eerder geaccepteerd. Ook vrouwen die met geld terugkeren worden gemakkelijker in de
familie opgenomen. Minderjarigen kunnen via de culturele weg terugkeren met uitzondering van jongens
en meisjes wier families veel geld hebben meebetaald aan de reis. Zij hebben de dromen van de familie niet
waargemaakt en dat brengt gezichtsverlies voor beide partijen met zich mee. Zij kunnen dit alleen
compenseren door niet met lege handen thuis te komen.
Het wordt nog ingewikkelder als het slachtoffer een kind heeft. Een kind dat uit een huwelijk afkomstig is,
behoort de man toe. Kinderen die geboren zijn in Europa dan wel verwekt vanuit prostitutie blijven bij de
vrouw. Het is dan wel de vraag of de familie het kind adopteert. Anders loopt het kind het risico om in een
kindertehuis terecht te komen, maar uiteraard willen de slachtoffers dat niet. Soms is een ‘pleeg’ familie de
enige laatste mogelijkheid om de jonge moeder te laten terugkeren. In dergelijke situaties is bemiddeling
vanuit Nederland uitermate belangrijk.
11
Van je familie
moet je het hebben
Herstel van vertrouwen
Veel slachtoffers hebben alle vertrouwen in hun familie verloren, vaak vanwege de trauma’s die het
slachtoffer binnen de familie heeft ervaren. Tijdelijk verblijf in een opvangvoorziening kan het vertrouwen
herstellen. Sommige terugkeerders krijgen helemaal geen hulp als zij in Guinee aankomen. Hierdoor raakt
hun geld op (ingenomen door familie) en raken ze in de problemen. Guineese slachtoffers beschikken
bovendien vaak niet over (geldige) papieren, wat het lastig maakt om hun nationaliteit aan te tonen.
Het Ministerie van Kinderzaken assisteert slachtoffers zonder identiteitsbewijs niet.
Een veilige opvang
De meeste terugkeerders zijn bang en hebben een veilige opvangvoorziening nodig, maar op dit moment
zijn die er nauwelijks. De reeds aanwezige opvangvoorzieningen zijn tijdelijk van aard en andere opvangcentra hebben geen ervaring in de opvang van slachtoffers van mensenhandel of hebben geen vrouwen in
dienst. De Guineese overheid heeft al jaren plannen voor de opening van een blijf-van-mijn-lijfhuis, maar
de financiële middelen ontbreken.
Meer ondersteuning
Op dit moment is er nog onvoldoende ondersteuning voor de slachtoffers van mensenhandel.
Terugkeerders kunnen bij sommige instellingen gebruikmaken van bestaande terugkeerregelingen en herintegratieprojecten, maar deze zijn niet specifiek gericht op slachtoffers van mensenhandel waardoor deze
groep niet de hulp krijgt die zij nodig heeft. Slachtoffers met een asielachtergrond kunnen in
aanmerking komen voor een financiële bijdrage of steun in natura. Het ontbreekt nu nog teveel aan
professionele, betrouwbare organisaties die de terugkeer coördineren en de slachtoffers op individueel
niveau begeleiden. Hetzelfde geldt voor behandelplekken waar slachtoffers, na hun terugkeer,
hun traumabehandeling kunnen voortzetten.
12
Van je familie
moet je het hebben
6.Conclusies en aanbevelingen
Een succesvolle terugkeer van Guineese slachtoffers van mensenhandel is op dit moment niet of nauwelijks
mogelijk. Uit dit gezamenlijke verkennende onderzoek van het CKM en Terre des Hommes in Guinee blijkt
dat er geen enkele vorm van opvang is bij terugkeer van meisjes. In een samenleving waar de familie als het
enige vangnet geldt, is het zonder hulp van buitenaf onmogelijk om terug te keren. De familie accepteert
het meisje wel, maar bepaalt ook wat er met haar gebeurt. Meisjes die terugkeren met een in Europa
geboren kind - vaak voortgekomen uit een gedwongen relatie met de pooier of een klant - raken mogelijk
onder dwang van de familie hun kind kwijt aan een kindertehuis.
Terugkeer naar een land als Guinee is alleen mogelijk als deze goed wordt voorbereid in Nederland.
Binnen een terugkeerprogramma moet in Nederland al begonnen worden met de bemiddeling tussen het
slachtoffer en familie. Het CKM en Terre des Hommes hebben in Guinee een aantal lokale NGO’s
geïdentificeerd die personen bij terugkeer kunnen begeleiden. Zij kunnen bemiddelen in het contact met de
familie van het slachtoffer dat de eerste tijd moet kunnen verblijven in een opvanghuis.
Minderjarige jongens kunnen het beste via een organisatie als Sabou Guinee terugkeren.
Minderjarige meisjes ook, mits er meer aandacht voor scholing en specialisatie komt. Medewerkers
moeten worden getraind in de opvang van meisjes. De organisatie zou hiervoor ook vrouwen in dienst
moeten nemen. Minderjarige meisjes met kind(eren) uit een huwelijk zouden uiteindelijk ook via Sabou
Guinee kunnen terugkeren, maar pas als de organisatie hiertoe in staat is. Plaatsing van de kinderen in een
kindertehuis is absoluut ongewenst, evenals het afstaan aan de familie van de ex-man.
Meerderjarige jongens zouden kunnen terugkeren met behulp van microkredieten, mits zij hun
achtergronden verzwijgen. Ook voor hen is het gebrek aan geschikte opvang het grootste probleem.
Meerderjarige vrouwen zouden terug kunnen keren met behulp van organisaties als Aguias, mits de terugkeer zorgvuldig voorbereid is en de organisaties betrouwbaar genoeg zijn. De groep meerderjarige
vrouwen met kind(eren) uit een huwelijk loopt het gevaar dat het kind wordt afgenomen.
Meerderjarige vrouwen met kind(eren) uit Europa en/of uit de prostitutie hebben eveneens te maken met
een risicovolle terugkeer. Hoewel opvang en pleegfamilies eventueel een oplossing zouden kunnen bieden
voor deze groep, lijkt een succesvolle terugkeer en re-integratie voor deze vrouwen op dit moment haast
onmogelijk.
13
Van je familie
moet je het hebben
Bijlage 1. Sociale kaart Guinee en geinterviewde personen
Ministeries
Ministere d’etat des Affaires Sociales de la Promotion Féminine et de l’Enfance, Conakry
Dit is het Guineese Ministerie van Sociale Zaken dat toeziet op de bevordering van de rechten van vrouwen
en kinderen. Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Mme Diaby Mariama Sylla, Directrice Nationale de la Promotion Féminine et du Genre
DNEPPE
DNEPPE is het Guineese ministerie voor Kinderzaken.
Opsporingsinstanties
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Conakry: Opogrem
• Labé:
o Commandant Diop, rijkspolitie Labé
o Commandant Réné, Recherche Labé
o Politie Labé
o Officier van justitie Labé
NGO’s
Aguias
Aguias biedt, in samenwerking met lokale gemeenschappen, medische zorg, begeleiding en veilige
opvangvoorzieningen aan. Daarnaast verzorgt Aguias onderwijs en beroepsopleidingen aan kinderen die
het slachtoffer zijn geweest van kinderhandel, huiselijk geweld, kindermishandeling, seksueel geweld en
genitale verminking.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Aissatou Barry, Directrice
• Saoura Enseignante, contactpersoon Kindia (microkrediet)
• Mamadou Mouctar Barry, contactpersoon Labé
14
Van je familie
moet je het hebben
Fraternité Medical de Guinée (FMG), Conakry
FMG is een non-profit organisatie die zich ten doel stelt om medische en sociale hulp te bieden aan
kwetsbare bevolkingsgroepen. Zij zijn politiek onafhankelijk en hebben een neutrale religieuze
achtergrond. Zij werken met iedereen, ongeacht geslacht, ras en etniciteit11.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Pa. Dr. Mamadou Pathé Diallo, hématologue, Professeur et Chef de Chaire de Pédiatrie
Sabou Guinee
Sabou Guinee is een soort kinderbescherming/jeugdzorgachtige instelling die zich bezighoudt met de
bescherming van de rechten van het kind. Daarnaast beschikt Sabou Guinee over een aantal
opvangvoorzieningen ter bescherming en rehabilitatie van kwetsbare kinderen12.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Sabou Guinee General, Mr. Diallo
• Sabou Guinee Labé, Mr. Diallo
• Sabou Guinee Mamou, Mr. Diallo Saidou
• Sabou Guinee Pita, Mr. Abdoul Karim Bah
UNICEF, Conakry
UNICEF is een organisatie die zich ten doel stelt ervoor te zorgen dat elk land in de wereld de rechten van
kinderen respecteert en naleeft. Zodoende strijdt UNICEF tegen armoede, ziekte, geweld en discriminatie13.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Aïcha Nanette Conte, Child Protection Specialist
3AE, Conakry
3AE is een maatschappelijke organisatie die terugkeerders ondersteunt met deskundigheid en betrokkenheid bij het opbouwen van een nieuw bestaan. Zij zijn gespecialiseerd in het opstarten en ontwikkelen van
het klein- en middelgrootbedrijf en het verstrekken van microkredieten. Verder geven zij begeleiding aan
terugkeerders bij het volledige traject van het ontwikkelen van een businessplan, trainingsbehoeften tot en
met de aankoop van materiaal en de uiteindelijke start van de onderneming14.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• El Ehadj Abdourahmane Bah, CEO
• Albert Camara
http://www.fmg-ong.org/index.php?option=com_content&view=article&id=46&Itemid=57
http://www.guinee-webdev.com/newsletter/docNL27/directrice.php?nid=28
13
http://www.unicef.nl/wat-doet-unicef/
14
http://www.maatwerkbijterugkeer.nl/nl/landen-van-herkomst/guinee-conakry
11
12
15
Van je familie
moet je het hebben
Overige partijen
Advocaat
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Mr. Amadou Diallo, Avocat au Barreau de Guinée
Beyond Borders
Beyond Borders is een onafhankelijke organisatie die zich ten doel stelt om AMA’s en ex-AMA’s zonder
verblijfsvergunning een beter toekomstperspectief te bieden. Dit doen zij zowel in Nederland als in landen
van herkomst. Beyond Borders ondersteunt, informeert en stimuleert jongeren en betrokken instanties
zodat jongeren een zicht kunnen krijgen op een menswaardig bestaan, overal ter wereld15.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Liesbeth Devos, Prefecture Labé
Embassy of the United States of America, Conakry, République de Guinée, Conakry
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Caleb J. Goddard, Political Officer/Conseiller Politique (Schrijver TIP rapportage voor Guinee)
IOM Guinee, Conakry
De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) bevordert, in samenwerking met haar partners, de
migratie, de internationale samenwerking op het gebied van migratie, het uitvoeren van initiatieven en
projecten op het gebeid van migratie en het geven van humanitaire hulp aan migranten die in nood zijn,
waaronder vluchtelingen en personen die op de vlucht zijn binnen de eigen landsgrenzen. Hierbij werkt
IOM nauw samen met overheden, intergouvernementele en niet-gouvernementele partners 16.
Geraadpleegd voor dit onderzoek:
• Abdoulaye Diallo, Chef de Département Projet
• Innocent Kokou Abresse, Senior Assistant Projet, Traite, AVR, Point Focal Genre
• Marie Louise Haba, Assistant Projet, AVR-R
http://beyondborders.nu/over-beyond-borders/missie-en-visie
http://www.iom-nederland.nl/nl/over-iom
15
16 16
Van je familie
moet je het hebben
Bijlage 2. ervaringen uit het veld
Geboortebewijs
Een aantal van de cliënten die bij Fier Fryslân verblijven, beschikken niet over een geldig reisdocument. Ze missen ook
een geboortebewijs waarmee een reisdocument kan worden aangevraagd. Daarom hebben wij voorafgaande aan onze
reis naar Guinee de belangrijkste gegevens van cliënten verzameld zodat wij mogelijk iets voor hen konden betekenen.
Een cliënt afkomstig uit Labé stemde in om te proberen een geboortebewijs te bemachtigen onder de voorwaarde dat
haar familie niet te horen zou krijgen waar zij verblijft. Voor het geboortebewijs spraken we met de gemeente, politie,
het Openbaar Ministerie en verschillende NGO’s. Deze partijen hadden ook onderling verschillende keren overleg.
Alle instanties en personen waren erg betrokken en wilden ‘het meisje uit hun stad’, dat in de opvang verblijft, helpen.
Zo bood de gemeente aan de kosten, verbonden aan een aanvraag, te vergoeden. Uiteindelijk kon het openbaar
ministerie ons goed informeren over de relevante wet- en regelgeving en heeft ons in contact gebracht met een
advocaat die toevallig in Labé was. Het bleek te gaan om een soort van pro deo advocaat die door het land reist en
mensen bijstaat in rechtszaken. Na een lang gesprek zag de advocaat uiteindelijk mogelijkheden en vertelde ons welke
gegevens hij nodig had voor het regelen van een geboortebewijs. Het kwam neer op het volgende:
•
•
•
•
•
•
Naam, geboortedatum en geboorteplaats van de aanvrager;
Naam, geboortedatum en geboorteplaats van beide ouders (zover bekend);
Namen van andere familieleden;
Oude adresgegevens;
De naam van de school waar de aanvrager naar toe is gegaan;
Indien de familie niet kan getuigen of de aanvrager zelf niet in persoon aanwezig kan zijn, de naam van twee
getuigen die minimaal 10 jaar ouder zijn dan de aanvrager. De getuigen moeten vervolgens in aanwezigheid
van de rechter verklaren dat de aanvrager bestaat.
De aanvrager krijgt vervolgens een zogenoemd ‘ jugement supplétif , waarmee zijn bestaan wordt bekrachtigd. Het
betreft hier dus geen geboorteakte maar een vervangend bewijsstuk. De volgende dag is de advocaat aan de slag gegaan
met de aanvraag van het geboortebewijs. Na het vinden van de twee getuigen is de advocaat vervolgens met alle
relevante gegevens naar de rechtbank gestapt en heeft de cliënt een judgement supplétif gekregen.
17
Van je familie
moet je het hebben
Onvindbare adressen
Tijdens het onderzoek bleek een van de grootste hindernissen het vinden van het juiste adres. Zo kregen we het adres
van een organisatie dat we graag wilden bezoeken. Het was ‘downtown’ waar we verschillende malen de weg vroegen.
We werden alle kanten opgestuurd. Onze chauffeur had geen idee, uiteindelijk kregen we na een half uur rondrijden
en een paar telefoontjes heen en weer met contactpersonen, de juiste locatie in het zicht. En dit gebeurde ook wanneer
we bijvoorbeeld het Ministerie van Sociale Zaken trachtten te bereiken. Vóór vertrek hadden wij het adres meegekregen
met een telefonische uitleg van het Ministerie. Maar we reden talloze rondjes door de wijk, stelden vragen op straat,
belden wederom met het Ministerie en kregen verschillende routes te horen. Na zeker een half uur zoeken, kwamen we
aan bij het Ministerie. Zelfs een teruggekeerde Alleenstaande Minderjarige Asielzoeker (AMA) konden we niet zonder
zijn hulp bereiken. Hij gaf het adres door aan onze Terre des Hommes collega die goed thuis is in de stad. We reden de
weg verschillende keren op en neer, maar misten de locatie steeds opnieuw. Uiteindelijk zijn we gestopt en kwam de
contactpersoon ons ophalen. Zelfs een kleine winkel langs de hoofdweg is dus geen vanzelfsprekend adres. Om dit soort
zoektochten te voorkomen worden de meeste mensen tijdens een bezoek door iemand opgehaald en vervolgens onder
begeleiding naar het juiste adres gebracht. Er wordt in praktijk nauwelijks gebruik gemaakt van adressen en het systeem zit onlogisch in elkaar. De meeste burgers zijn gewoonweg niet bekend met adressen. Buiten de centra van steden
worden adressen niet gebruikt.
Anonimiteit bestaat niet
In Guinee is je volk, je naam, je familie belangrijk. Het bepaalt in grote mate wie jij bent.
Als mensen elkaar ontmoeten gaat dat met uitgebreide begroetingen gepaard. Mensen noemen elkaars naam vaker dan
wij gewend zijn. Zo trokken we in Conakry veel op met Terre des Hommes medewerker Hawa Ba. Zodra zij personen
belde voor een afspraak of mensen voor het eerst ontmoette en deze bleken ook Ba te heten, volgde steevast de uitroep:
“Ah, wij zijn familie, u bent mijn broer/zus/oom/tante.” Daarnaast bekijken mensen voortdurend of ze elkaars familie
kennen: “wie is je vader, wie is je moeder, van welke familie ben jij?” Anoniem zijn en wonen is hierdoor niet
eenvoudig.
18

Download Report