Het kwaad College-3

21-9-2014
Het kwaad
10 colleges over het kwaad
Theo Meereboer en Petra Bolhuis
www.maieutiek.nl
De aard van de mens
• Is de mens een redelijk wezen?
• Kan hij zich naar zichzelf richten?
• Schopenhauer en anderen hebben de wereld
beschreven als het kwaad, dat betekent ervan
loskomen is noodzakelijk.
• Maar de mens kan zich niet naar zichzelf richten
stelt Augustinus vast.
• Bij Augustinus begint het met goddelijke genade,
maar de kerk en de opvoeding zijn nodig om het
goede vast te houden.
www.maieutiek.nl
www.maieutiek.nl-kwaad college3
Gehlen; de kwetsbare mens
Het hiaat
• Gehlen; “De mens wordt door zijn
subjectiviteit overvraagd”
• Hier geen God als richting voor het
transcenderen, maar wel kwaad= gebrek aan
transcendentie.
• Moet de mens zich naar zichzelf richten?
“Nee”, zegt Gehlen; “de mens heeft geen vast
en richtinggevend ‘zelf”.
• De mens is in staat zijn wensen en belangen
voor zich te houden, maar de driften hopen
zich dan op.
• Dier; drift=gedrag
• Mens; drift===== =ontkoppeling ======gedrag
• =Hiaat
• =intelligentie
• Hiaat verbeeldingskracht, innerlijkheid,
reflectie, mogelijke wereld
www.maieutiek.nl-kwaad college3
www.maieutiek.nl-kwaad college3
Geweld…. of
Argument
www.maieutiek.nl-kwaad college3
www.maieutiek.nl-kwaad college3
1
21-9-2014
De instituties en het kwaad van de
opstand
Wat doen we ermee?
• Werkelijke en mogelijke wereld moeten
verbonden blijven, maar dat lukt vaak niet;
aanwas van driftruimten , woestenijen en
verdringingen.
• Hiaat=zonde
• Remedie ligt in instituties, met name die
religieuze instituties die het driftoverschot
binden.
• Juist als de instituties slagen wil de mens weer
ruimte voor zijn hiaat.
• Het kwaad ontstaat uit teveel veiligheid,
gebondenheid.
• De ondergrondse haat tegen de instituties zijn
echter alleen mogelijk binnen de bescherming
door die instituties, als de opstand slaagt leeft
het hiaat zich uit en is er dus het kwaad.
www.maieutiek.nl-kwaad college3
www.maieutiek.nl-kwaad college3
Maar …
Wie of Wat houdt de mens af van het
kwaad?
• Juist Gehlen neigt enige tijd naar het nationaal
socialisme omdat mooie stevige instituties biedt
en het hiaat weet weg te vangen/te vervullen.
• Maar het middel is erger dan de kwaal.
• Gehlen na ´45 ziet het liberalisme als de
gevaarlijkste manier om met het hiaat om te
gaan; alle driften worden ingevuld zonder een
vorm van transcenderen.
• Slechts ascese biedt nog tegenwicht.
• Religie kan rol spelen want het gaat daar niet om
meer léven, maar om méér dan leven.
•
•
•
•
Augustinus; God
Rousseau; Volonté général en sociaal contract.
Hobbes; begrepen egoïsme en sociaal contract.
Kant; innerlijk weten en plichtsethiek.
• Maar dan moet er wel een objectief goed en
kwaad zijn!
www.maieutiek.nl-kwaad college3
www.maieutiek.nl-kwaad college3
God is dood
Zinloosheid en verlangen naar het
kwaad
• “Ik heb het besef van goed en kwaad helemaal
verloren”, schrijft Gaultier (blz175)
• Waar de Sade nog een moraal als afzetpunt
heeft, zijn we hier in zekere zin voorbij goed
en kwaad.
• Kunst als bescherming tegen het kwaad, mits
je eraan toe durft te geven.
• Kunst als mogelijkheid na de erkenning dat er
geen enkele zin is in het bestaan. (179)
www.maieutiek.nl-kwaad college3
• Flaubert over wie Safr. schrijft dat wie eenmaal
open zee heeft ervaren, zich op het land nooit
meer thuis zal voelen.(blz. 176 )
• Het volstrekt zinloze, dat is het kwade.(181, la
nausée van Sartre)
• Kunst heeft het kwaad als thema, maar ook als
bron romantici moeten geloven in iets dat ze
eerst zelf maken, de sceptici staan met lege
handen.
• Want “kunst, waar is het goed voor?” (blz. 190)
www.maieutiek.nl-kwaad college3
2
21-9-2014
Kunst en het kwaad
• Kunst die zich de vraag van de theodicee moet
stellen; hoe kan er kunst zijn in een wereld waar
zoveel kwaad is?
• “Kunst is in eerste instantie niet solidair met de
galeien, maar met de vogelvlucht”(192)
• Kunst als iets wat tegen het kwaad moet werken.
(nuttige, sussende of verheffende kunst)
– kunst in dienst van het humane,
– democratische kunst.
www.maieutiek.nl-kwaad college3
www.maieutiek.nl-kwaad college3
Kunst
Kunst als het unieke
• http://awp.diaart.org/km/painting.html
www.maieutiek.nl-kwaad college3
• Nietzsche stelt dat het kwaad juist zit in het
zoeken van gemiddelden. Het slagen van de
enkeling is de zin van de geschiedenis.(196)
• Kunst aan gene zijde van goed en kwaad, maar
altijd als het overschrijdende. Transcendentie
zonder richting.(199)
• Maar de werkelijkheid haalt dit feest van
kunst en kwaad in. Kwaad komt in dienst van
het staatsraison.(202)
www.maieutiek.nl-kwaad college3
3

Download Report