ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat lti 27041-1 1 dienst binnenwateren / riza vestiging Lelystad, Maerlant 4-6 postbus 17, 8200 AA Lelystad tel. 03200-70411, fax. 03200-49218 Voorschrift voor het bemonsteren ,tellen en de bepaling van het biovolume van het fytoplankton NOTITIE NR.: 91.03 AOBL auteur(s) :J. van der Hout Februari 1991 ZA INHOUDSOPGAVE: pagina Inleiding 3 Fytopi ankton 2.1 Algemeen 2.2.1 Determinatie 2.2.2Het tellen 2.2.3 Het meten Berekening 2.2.4 2.2.4.1 Formules Fytoplanktonvormen 2.3 4 4 4 4 4 5 5 Bemonstering 3.1Materiaal 3.2Monstername 3.3Toelichting Telmethode 4.1Materiaal 4.2Voorbewerking 4.3Het tellen 4: Tabellen:tabel la tabel ib bijlage :la en ib Fytoplanktonvormen 2Biovolume 2 DBW/fflZA 1.Inleiding. De hoeveelheid fytoplankton kan op de volgende manieren bepaald worden 1.1De aantallen. Met behulp van een microscoop kan de fytoplanktonsamenstelling en het aantal individuen per soort bepaald worden. In veel onderzoekingen wordt het aantal fytoplanktonorganismen in geschatte waarden of exacte aantallen aangegeven. Deze aantallen zijn geen goede maat voor de hoeveelheid fytoplankton ,die aanwezig is. 1.2De hoeveelheid chlorofyl-a. Bij het eutrofiëringsonderzoek is het van belang de totale biomassa van het aanwezige fytoplankton in het oppervlaktewater te weten. Als maat voor de biomassa wordt meestal de hoeveelheid chlorofyl-a gebruikt. De hoeveelheid chlorofyl-a zegt ons echter niets over de fytoplanktonsamenstelling. Verschillende fytoplanktonsoorten bevatten verschillende hoeveelheden chlorofyl-a en per seizoen kan dit gehalte ook per soort verschillen (eigen onderzoek). Het is een snelle bepaling en met daarnaast een snel fytoplankton onderzoek geeft een indruk van de hoeveelheid en de samenstelling van het fytoplankton 1.3Het (asvrij)drooggewicht. Het (asvrij)drooggewicht is een maat voor de totale biomassa ,zowel fyto- als zooplankton als zwevend organisch materiaal in het water ,over de soortensamenstelling is niets bekend bij deze bepaling. Het is een snelle bepaling ,maar er is verder onderzoek maar de fyto- en zooplankton en het zwevend organisch materiaal nodig 1.4Het biovolume. Met behulp van een microscoop kan het biovolume per fytoplanktonsoort bepaald worden. Iedere soort heeft een ander biovolume ,daarom is het nodig van elke soort het biovolume te meten. Per soort kan het biovolume verschillen. Bij sommige soorten kan dit per seizoen veel verschillen ,bij andere soorten is het biovolume het gehele jaar bijna hetzelfde. Er zijn soorten die uit kleine en grote individuen bestaan. Het biovolume vermenigvuldigt met de exacte aantallen geeft als uitkomst het totale biovolume van het water. Het totale biovolume is een geschikte maat voor de hoeveelheid fytoplankton in het oppervlaktewater. 3 DBWIRIZA 2.Fytoplankton. 2.1.Algemeen. Onder één individu wordt verstaan de verschijningsvorm ,zoals de alg in het water voorkomt. Dit kan zijn 2.1.1Een losse cel. 2.1.2 Een kolonie ronde of ovale cellen met elkaar in verbinding. 2.1.3Een kolonie ronde of ovale cellen in een omhulsel. 2.1.4Een kolonie rechthoekige of ronde cellen naast elkaar ,in stervorm of in W-vorm met elkaar in verbinding. 2.1.5Een filament ,dit is een draad van cellen aan een stuk. 2.2.1Determinatie. De individuen worden onder een microscoop gedetermineerd. Met behulp van determinatie literatuur worden de algen gedetermineerd tot op de soort. 2.2.2Het tellen. De individuen worden mbv. een microscoop geteld. (zie blz 7). 2.2.3Het meten. De individuen worden gemeten mbv. een microscoop met een meetocculair met schroefmicrometer. De ijking is geschied met een objectglas met microverdeling. 2.2.4 De berekening van het biovolume. Per soort worden tenminste 30 individuen gemeten ,waarna het gemiddelde celvolume wordt berekend. Het biovolume per soort per ml wordt berekend door het gemiddelde celvolume te vermenigvuldigen met het aanwezige aantal individuen in 1 ml oppervlaktewater. De vorm van de soorten is verschillend ,daardoor moet er per soort een formule gebruikt worden. Voor de meeste soorten is één van de op bladzijde 5 staande formules bruikbaar. !1I DBW/RIZA 2.2.4.1 Formules. Vorm : Afkorting: Stereometrische formules Balk Elliptisch gevormde balk Bol Cilinder Kegel Kegel met elliptische doorsnede Afgeknotte piramide Trapeziumbalk Driehoekige balk waarin : (Ba) (EB) (Bo) (Ci) (1(1) (KE) (AP) (Tr) (133) :V= l.b.h : V = 1 /67r1 . b . h : V = 1/• : V = 1/•7c. d2 . h : V = 1 /12 . ir . d2 . h : V = 1 /12 . ir . 1 . b . h : V = 1/3h.(11.b,+11.b1.12.b2+12.b2) : V = 1/2 . h . b .( 1+ 12 ) : V = 1 /2 . h . b V = volume in d = diameter in ji = lengte in breedte ini b h = hoogte in = lengte in grondvlak in i 11 b, = breedte in grondvlak in ji 12 = lengte in topvlak in ji b2 = breedte in topvlakin /1 2.3Fytoplanktonvormen. De verschillende fytoplanktonvormen zijn naar phylum en vorm ingedeeld. In tabel la en ib en bijlage la en ib wordt hiervan een overzicht gegeven. 5 DBWIRIZA 3Bemonstering van fytoplankton. 3.1Materiaal. Voorbedrukte etiketten waarop ingevuld kunnen worden de plaats,datum,Fytoplankton en bijzonderheden 100 ml doorzichtige potjes. Flessen met een inhoud van 1 of meer (X) liter. Jodium-Formaline oplossing (Jo-Fo opl.). Doceerapparaat voor Jo-Fo opi. Samenstelling Jo-Fo op1.: in 1 liter H20: 3,4 gram Jodium, 6,7 gram KI, 100 ml 30% formaline opl. Emmer ,steekbuis of ander watermonsterverzamelapparaat. Koelbox 3.2Monstername. Met een emmer of een monsterapparaat wordt een monster genomen , hieruit wordt het potje of de fles gevuld,na het water goed gemengd te hebben, zodat er 100 ml of een X-aantal liters in het potje of de fles is.Aan het potje of de fles wordt in het veld direct Jo-Fo oplossing toegevoegd en wel per 100 ml monster 1,5 ml Jo-Fo opl.Dus voor 1 liter 15 ml Jo-Fo opl. en voor X liter X maal 15 ml Jo-Fo op1. De potjes of flessen worden direct na monstername in een koelbox geplaatst,zodat ze niet de gehele dag in het zonlicht staan en naar DBW/RIZA gebracht. 3.3Toelichting. Het gebruik van 100 ml potjes of 1 Z. of meer liter flessen is afhankelijk van het soort water dat bemonsterd wordt. Voor water met grote hoeveelheden algen (chlor.-a gehalte > 25 pg!e) kan worden volstaan met een 100 ml monster. Bij kleinere hoeveelheid algen moet een grotere hoeveelheid monster genomen worden. 4.Telmethode. 4.1Materiaal. Microscoop Objectglaasjes met een telkamer ,die is verdeeld in vakjes met bekende inhoud. Dekglaasjes Telapparaten 4.2Voorbewerking. Indien een water wordt bemonsterd ,waarvan bekend is ,dat dit monsterwater een voldoende hoeveelheid algen bevat ,dan kan men volstaan met het monster goed te schudden en daarvan een submonster te nemen om te determineren en te tellen. Bevat het monster weinig algen ,dan is het nodig om dit te concentreren. Het water moet tenminste 14 dagen bezinken in een fles of pot. Daarna wordt de bovenstaande vloeistof afgezogen en opgevangen in een vat. Het bezinksel blijft achter in de fles of pot. Het afgezogen water moet door een 10 jm gaasje worden gefiltreerd om de toch afgezogen algen te verzamelen. Bij grote concentraties blauwalgdraden die in het water drijven of zweven is het ook mogelijk om de afgezogen blauwalgen direkt te tellen in het afgezogen water en dit bij het in het bezinksel getelde aantal blauwalgen op te tellen ,daar de blauwalgdraden door 10 grn gaas kunnen gaan. Het bezinksel en de opgevangen algen op het gaas worden samengebracht en op een bekende hoeveelheid gebracht met gefiltreerd monsterwater. 4.3Het tellen. Het tellen gebeurt met een microscoop. Op een objectglaasje met telkamer wordt een bekende hoeveelheid (al dan niet geconcentreerd) monsterwater gedaan. Het water moet enige tijd (ca. 15 min) bezinken ,waarna begonnen kan worden met het tellen. Alle individuen die in minimaal 30 vakjes voorkomen worden gedetermineerd en geteld. Bij voorkomen van drijvende/zwevende algen is het belangrijk dat ook deze algen worden geteld (vooral blauwalgen). 7 tabel la biovolumina 1989 bepaling soort CHLOROPIIYTA Actinastrum hantzschii Ankistrodesmus falcatus A. falcatus mirabilis Ankyra spp. Coclastrum microporum Crucigenia rectangularis C.tetrapedia C.quadrata Chlamydomonas spp. Dictyosphaerium ehrenb. Elakatothrix spp. Franceia ovalis Golenkinia radiata Kirchneriella obesa spp. Lagerheimia subsalsa ciliata L.genevensis L.wratislaviensis L.spp. Micractinium pusillum Oocystis spp. Pediastrum boryanum P.duplex P.tetras Pteromonas angulosa Scenedesmus acuminatus S. intermedius S. spp. quadricauda Selenastrum gracile Tetraëdron caudatum minimum T.muticum T.arthrodesmif. T.spp. Tetrastrum staurogeniaef. T.spp. Treubaria spp. Ulothrix spp. mu-algen groene cellen (rond/ovaal) vorm n kegels 2 kegels 2 kegels 2 kegels bol balk balk balk bol bol 2 kegels bol bol bol ½ bol bol bol bol bol bol bol bol cilinder cilinder cilinder bol n cilinders n cilinders n cilinders n cilinders n.2 kegels balk balk 3 hoek.balk 3 hoek.balk balk balk balk n kegels cilinder bol bol volume pm3 470 65 40 65 2200 1000 625 250 2000 730 65 2000 102 50 50 1400 2900 180 180 140 2200 2000 3100 3100 3100 400 480 930 930 930 400 25 30 30 30 30 54 54 30 4000 4 4 / berekening volume opmerkingen eenheid lokatie kolonie cel cel cel kolonie kolonie kolonie kolonie cel kolonie cel cel cel cel cel cel cel cel cel cel kolonie cel kolonie kolonie kolonie cel kolonie kolonie kolonie kolonie kolonie cel cel cel cel cel cel cel cel fllament cel cel datum Veluwemeer IJsselmeer (Breez) IJsselmeer (Breez) Zwemlust na 1980 1980 1980 1988 Veluwemeer Veluwemeer veluwemeer Wolderwijd Veluwemeer Wolderwijd Wolderwijd IJsselmeer Usselmeer (Breez) Wolderwijd Veluwemeer IJsselmeer (Breez) Wolderwijd Wolderwijd Veluwemeer IJsselmeer veluwemeer na 1980 na 1980 na 1980 1988 1988 na 1980 na 1980 1989 1980 na 1980 na 1980 1980 na 1980 na 1980 na 1980 1988 1988 Zwemlust IJsselmeer (Breez) 1988 1980 IJsselmeer IJsselmeer (Breez) Wolderwijd/Vel.meer IJsselmeer (Breez) IJsselmeer IJsselmeer IJsselmeer (Breez) Veluwemeer Wolderwijd Wolderwijd Veluwemeer Veluwemeer 1989 1980 1988 1980 na 1980 na 1980 1980 1988 na 1980 1988 na 1980 na 1980 bron DBW DBW DBW DBW onbekend DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW onbekend onbekend onbekend DBW DBW onbekend onbekend onbekend DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DI3W DBW DBW DBW DBW tabel ib biovolumina 1989 bepaling soort vorm / berekening volume opmerkingen eenheid volume im3 lokatie datum CHRYSOPHYTA DIATOMEAE Amphora ovalis Asterionetla formosa Aform.totaal aantal cellen Coscinodiscus spp. Cyclotella meneghiana Diatoma elongatum D.el.totaal aantal cellen Gyrosigma attenuatum Melosira granulatum Navicula spp. Nitzschia acicularis N.actinastroides N.spp. Surirella ovata Synedra acus S.ulna Stephanodiscus hantzschii ell.balk(EB) n balken balk cilinder cilinder n balken balk 2 trap.balken citinder 2 trap.balken balk balk balk ell.balk(EB) balk balk cilinder 2000 1700 870 32000 3000 4800 870 2500 27300 2700 1300 1300 81 680 2500 5000 500 cel kolonie cel cel cel kolonie cel cel filament cel cel cel cel cel cel cel cel Veluwemeer Usselmeer (Breez) Veluwemeer 1988 1980 1983 Veluwemeer Llsselmeer (Breez) Veluwemeer Veluwemeer IJsselmeer Veluwemeer Veluwemeer Wolderwïjd Veluwemeer Veluwemeer Veluwemeer Veluwemeer IJsselmeer (Breez) na 1980 1980 1983 na 1980 1980 1988 na 1980 na 1980 na 1980 na 1980 1988 1988 1980 CYANOPI-IYTA Anabaena spp. Aphanizomenon tlos-aquae Coelosphaerium kuetzing. Gomphospaeria spp. Mensinopedia spp. Microcystis aeruginosa Oscillatoria agardhii 0.redekei 0.spp. 0. agard. + Aph.flos-aquae Lyngbya spp. cilinder cilinder bol bol balk bol cilinder cilinder cilinder cilinder cilinder 2000 4000 300 2500 250 75000 4000 480 480 4000 480 filament filament kolonie kolonie kolonie kolonie filament filament filament filament filament Wolderwijd LJsselmeer (Breez) na 1980 1980 IJsselmeer (Breez) veluwemeer Lisselmeer (Breez) IJsselmeer (Breez) Veluwemeer Veluwemeer IJsselmeer (Breez) Veluwemeer 1980 na 1980 1980 1980 na 1980 na 1980 1980 na 1980 Veluwemeer IJsselmeer (Breez) na 1980 1980 Wolderwijd Veluwemeer na 1980 1988 Wolderwijd na 1980 bron DBW DBW DBW onbekend DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW onbekend DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW DBW OVERIGE SOORTEN Chtysococcus biporus Closterium spp. Cosmarium spp. Cryptomonas spp. Euglena spp. Kephyrion spp. cf Ochromonas spp. Pendinium spp. Staurastrum spp. Trachelomonas spp. bol 2 kegels 2 halve bol. KE + EB EB kegel balk 2 KE 6 AP + cil. citinder 4200 1400 6900 2700 2000 500 4 7500 1800 4000 cel cel cel cel cel cel cel cel ccl cel DBW DBW onbekend onbekend onbekend DBW DBW onbekend onbekend DBW bijlage la bi. Fytoplanktonvormen. Indeling naar phylum en vorm van de meest voorkomende soorten. b1.1 CYANOPHYTA (BLAUWALGEN) Balk Merismopedia. Bol Coelosphaerium ,Chroococcus ,Gomphosphaeria en Microcystis. Cilinder Anabaena ,Aphanizomenon ,Oscillatoria en Lyngbya. b1.2 EUGLENOPHYTA (OVERIGE ALGEN). Elliptisch gevormde balk Euglena (sommige species) en Phacus (sommige species). Bol Trachelomonas (sommige species) en Lepocinclis (sommige species). Cilinder Trachelomonas (sommige species). b1.3 PYRROPHYTA (OVERIGE ALGEN). Twee kegels met elliptische doorsnee Peridinium Kegel met elliptische doorsnee + elliptische balk Cryptomonas. Balk Ochromonas. bi.4.i. CI-IRYSOPHYTA XANTHOPHYCEAE (OVERIGE ALGEN). Cilinder Tribonema. bl.4.2. CHRYSOPHYTA CHRYSOPHYCEAE (OVERIGE ALGEN). Bol Kephyrion (sommige soorten). bi.4.3.1 CHRYSOPHYTA DIATOMEAE CENTRALES (KIEZELALGEN). Cilinder Alle Diatomeae Centrales. bijlage ib bi. Fytoplanktonvormen (vervolg). bl.4.3.2 CHRYSOPHYTA DIATOMEAE PENNALES (KIEZELALGEN). Balk Asterionella ,Diatoma ,Nitzchia en Synedra. Elliptisch gevormde balk Amphora ,Cocconeis ,Cymatopleura elliptica en Surirella. Twee elliptisch gevormde balken Cym atopleura solea Trapeziumbalk Gomphonema en Rhoicosphenia. Twee trapeziumbalken Gyrosigma en Navicula. b1.5.1 CHLOROPHYTA VOLVOCALES (GROENALGEN). Bol Alle Volvocales oa.Chlamydomonas. b1.5.2 CHLOROPHYTA CHLOROCOCCALES (GROENALGEN). Balk Crucigenia ,Tetastrum en Tetraëdron. Bol. Coelastrum ,Dictyosphaerium ,Franceia ,Golenkinia ,Lagerheimia , Micractinium en Oocystis. Cilinder Ulotrix ,Pediastrum en Scenedesmus (cellen). Kegel Actinastrum (cellen). Twee kegels Ankistrodesmus ,Ankyra ,Elakatotrix en Scenedesmus acuminatus. b1.5.3 Twee halve bollen Cosmarium. Twee kegels Closterium CHLOROPHYTA ZYGNEMATALES (OVERIGE ALGEN). bijlage 2 b2.Biovolume. Biovolumina van :m.i.v. 1989 biovol. Soortnaam in um3 b2.1CHLOROPHYTA GROENALGEN: 470 Actinastrum hantzschii 65 Ankistrodesmus falcatus 40 A. falcatus mirabilis 65 Ankyra spp. 2200 Coelastrum microporum 1000 Crucigenia rectangularis 625 C.tetrapedia 250 C.quadrata 2000 Chiamydomonas spp. 730 Dictyosphaerium ehrenbergianum 65 Elakatothrix spp. 2000 Franceia ovalis 102 Golenkinia radiata 50 Kirchneriella obesa 50 spp. 1400 Lagerheimia subsalsa 2900 ciliata 180 L.genevensis 180 L.wratislaviensis 140 L.spp. 2200 Micractinium pusillum 2000 Oocystis spp. 3100 Pediastrum boryanum 3100 P.duplex 3100 P.tetras 400 Pteromonas angulosa 480 Scenedesmus acuminatus 930 S. intermedius 930 S. spp. 930 quadricauda 400 Selenastrum gracile 25 Tetraëdron caudatum 30 minimum 30 T.muticum 30 T.arthrodesmiforme 30 spp. T. 54 Tetrastrum staurogeniaeforme 54 T.spp. 30 Treubaria spp. 4000 Ulothrix spp. 4 mu-algen 4 groene cellen (rond/ovaal) Biovolumina van :m.i.v. 1989 biovol. Soortnaam in jLM3 b2.2CHRYSOPHYTA DIATOMEAE KIEZELALGEN 2000 Amphora ovalis n.v.t. Asterionella formosa (kolonie) A.form.totaal aantal cellen (biov./cel) 870 32000 Coscinodiscus spp. 3000 Cyclotella meneghiana n.v.t. Diatoma elongatum (kolonie) D.el.totaal aantal cellen (biov./cel) 870 2500 Gyrosigma attenuatum 27300 Melosira granulatum 2700 Navicula spp. 1300 Nitzschia acicularis 1300 N.actinastroides 81 N.spp. 680 Surirella ovata 2500 Synedra acus 5000 S.ulna 500 Stephanodiscus hantzschii CYANOPHYTA BLAUWALGEN. Anabaena spp. Aphanizomenon flos-aquae Coelosphaerium kuetzingianum Gomphospaeria spp. Merismopedia spp. Microcystis aeruginosa Oscillatoria agardhii 0.redekei 0.spp. 0. agard. + Aph.flos-aquae Lyngbya spp. 2000 4000 300 2500 250 75000 4000 480 480 4000 480 b2.4 OVERIGE SOORTEN. Chiysococcus biporus Closterium spp. Cosmarium spp. Cryptomonas spp. Euglena spp. Kephyrion spp cf Ochromonas spp. Peridinium spp. Staurastrum spp. Trachelomonas spp. 4200 1400 6900 2700 2000 500 4 7500 1800 4000 b2.3 ..: l._ )•.J ;r ;-' .. —jT.i T 't-'- •t -tt1 -, '{j '. +I_. 'tt..t ..t •;- ' • Ç. 1• T ::'- ' Iç t --. -••) ?j t} t 1 rr t 1 _p • -t t__'• tr_I tJ t ;-ç — :I• t_ 1•'ttf' : :: :-••• 1 •_ » ,-44: tt_---- ç: •' - :. t '_,.; •;.'-- II ( t ' -t — J 'I-_ -_ t-I 5I tt - Okq ••ir. r - — 4,s;1 •:*-r. - JAM t—•-' t i .Z .-.- - —. __ ', " t ., 1 - —.•'-t .t .t t•. 1.•.. -' 't ,t.'t' ..t . 't t. 7.t.t —'•-••. -r ..........t,.- t 't t—M"' / •• 1 J, "1 t .4 - i_ ". L hlitlL 1. -t t ''7 t _ t 4 -1£ L
© Copyright 2024 ExpyDoc