startbijeenkomst steunpunt opleidingsscholen programmagids

STARTBIJEENKOMST STEUNPUNT OPLEIDINGSSCHOLEN
Dinsdag 10 juni 2014
PROGRAMMAGIDS
PRAKTISCHE INFORMATIE
Steunpunt Opleidingsscholen
Datum en tijd
Dinsdag 10 juni 2014, Inloop 13.15 uur. Start om 14.00-18.30 uur
Bestemd voor
Alle betrokkenen bij (academische) opleidingsscholen voor leraren primair en voortgezet
onderwijs (zowel vanuit de scholen als de lerarenopleidingen).
Deelnamekosten
Aan deelname aan de Startbijeenkomst Steunpunt opleidingsscholen zijn geen kosten
verbonden.
Locatie
Landgoed Zonheuvel, Amersfoortseweg 98 - 3941 EP Doorn.
Inschrijven
www.deelnameregistratie.nl
INLEIDING
Steunpunt Opleidingsscholen
Steunpunt Opleidingsscholen
Ondersteunt (academische) opleidingsscholen – als samenwerkingsverband van schoolbesturen,
scholen en lerarenopleidingen – bij het versterken van onderlinge samenwerking en
kennisuitwisseling. Een steunpunt van, voor en door opleidingsscholen dat bijdraagt aan de
professionalisering van leraren, de ontwikkeling van scholen en het verder verbeteren van
schoolbesturen in het primair en voortgezet onderwijs.
Het Steunpunt Opleidingsscholen is een initiatief van de VO-raad en de PO-Raad, en wordt mede
mogelijk gemaakt door het Ministerie van OCW. De PO-Raad en de VO-raad geven het steunpunt
in gezamenlijkheid vorm, maar brengen ook eigen, sectorspecifieke accenten aan in hun
dienstverlening. Het steunpunt zoekt nadrukkelijk de samenwerking met de lerarenopleidingen
in PO en VO.
Vraaggerichte ondersteuning
Het steunpunt onderhoudt nauw contact met de opleidingsscholen en brengt opleidingsscholen
samen, zodat het inspeelt op actuele vragen en ontwikkelingen. De vragen en behoeftes van
opleidingsscholen staan centraal bij de werkzaamheden van het steunpunt. U kunt bij ons
terecht voor:
 Informatie
Op de website www.steunpuntopleidingsscholen.nl vindt u informatie over relevante
thema’s, regelingen en praktijkvoorbeelden;
 Kennis delen
Het steunpunt faciliteert kennisdeling tussen opleidingsscholen. Via de website vindt u
andere opleidingsscholen. Daarnaast kunt u kennis opdoen en delen tijdens de door het
steunpunt georganiseerde (thema)bijeenkomsten voor (academische)
opleidingsscholen;
 Kennisontwikkeling
Het steunpunt faciliteert en stimuleert kennisontwikkeling en ontwikkelt waar gewenst
producten en instrumenten voor (academische) opleidingsscholen.
Tijdens de startbijeenkomst op 10 juni wordt Steunpunt Opleidingsscholen officieel gelanceerd.
PROGRAMMA
Steunpunt Opleidingsscholen
13.15 – 14.00 uur: Ontvangst met koffie en thee
14.00 – 15.00 uur: Opening
dagvoorzitter Harm van Gerven (communicatieadviseur PO-Raad), plenair programma door
Simone Walvisch (bestuurder PO-Raad), Hein van Asseldonk (bestuurder VO-raad) en een
vertegenwoordiger van het ministerie van OCW
15.00 – 15.30 uur: Programmawissel
15.30 – 16.30 uur: Workshopronde 1
16.30 – 16.45 uur: Programmawissel
16.45 – 17.45 uur: Workshopronde 2
17.45 – 18.30 uur: Napraten en netwerken onder het genot van broodjes en drankjes
DE WORKSHOPS
Steunpunt Opleidingsscholen
Er zijn workshops in drie categorieën:
Nummer 01 t/m 02 voor PO en VO
Nummer 03 t/m 06 voor PO
Nummer 07 t/m 10 voor VO
Overzicht workshops
Nr Doelgroep Workshoptitel
01 PO/VO
School aan Zet – Wat is een goed
samenwerkingsverband?
02 PO/VO
Beoordelingen Opleidingsschool en
Academische kop
03 PO
Academisering en praktijkonderzoek
04 PO
Steunpunt Opleidingsscholen PO
05 PO
Studenten en leerkrachten leren
praktijkgericht onderzoek doen
TOPClass Gedrag
06 PO
07 VO
08 VO
09 VO
10 VO
11 VO
Begeleiding beginnende leraren:
Ontwikkelen vanuit expertise
Onderzoek binnen academische
opleidingsscholen VO
Ontwikkeling in scenario’s van
academische opleidingsscholen
Steunpunt Opleidingsscholen VO
Leren van elkaar: hoe vindt optimale
kennisdeling plaats tussen
(Academische)
Opleidingsscholen
Uitvoerder(s)
Dolf van Veen en Albert Oving
Irma Franssen en Sjoerd de Jong
Ciska Doeleman, Edith ten Berge,
Ietje Pauw en Henk Swart
Jos van der Pluijm, Gea Spaans
en Pien Verwilligen
Anje Ros en Anja van Wanrooij
Piet van Meer en Mayke
Verhagen
Willem van der Wolk en
Leontine van den Berg
Dominique Majoor en
Paulien Sigmans
Jos Hulsker
Judith de Ruijter en Esther de
Ruijter
Wilma Weekenstroo, Herman
Nijhuis en Regie Driessen
BESCHRIJVINGEN VAN DE WORKSHOPS
Steunpunt Opleidingsscholen
PO- & VO-WORKSHOP 01. School aan Zet - Wat is een goed samenwerkingsverband?
Door Dolf van Veen en Albert Oving
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Wat is een goed samenwerkingsverband? Over deze vraag gaan we met de deelnemers in
gesprek. Daarbij zoomen we in op de aspecten die belangrijk zijn voor een goede samenwerking.
Ook de mogelijke ondersteuningsbehoeften van samenwerkingsverbanden komen aan de orde.
Aan de hand van enkele praktische voorbeelden zullen we toelichten op welke wijze School aan
Zet samenwerkingsverbanden kan ondersteunen bij het vorm geven aan een goede
samenwerking.
Tijdens deze sessie is er veel ruimte om met elkaar en met de workshopleiders in gesprek te
gaan over de kenmerken van een goed samenwerkingsverband.
Dolf van Veen is hoofd van het NCOJ, ambassadeur Omgaan met verschillen van School aan Zet,
en lector/buitengewoon hoofddocent Passend Onderwijs en Samenwerking Onderwijs en
Jeugdzorg bij Hogeschool Inholland en Windesheim.
Albert Oving (IJsselgroep Educatieve Dienstverlening) is expert bij School aan Zet voor scholen in
het primair onderwijs en voor de samenwerkingsverbanden lerarenopleidingen en scholen. Hij is
gespecialiseerd in onder meer de lerende organisatie.
PO- & VO-WORKSHOP 02. Beoordelingen opleidingsschool en academische kop
Door Irma Franssen en Sjoerd de Jong
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Opleidingsscholen die opnieuw voor financiering in aanmerking wensen te komen, moeten de
opleidingsschool (het samenwerkingsverband) laten herbeoordelen. Ook de academische kop
van de academische opleidingsscholen wordt gelijktijdig beoordeeld. De financiering van de
academische kop loopt nog tot 31 december 2016.
In deze workshop verzorgen NVAO en het ministerie van OCW gezamenlijk een presentatie over
de toetsing opleidingsschool en academische kop. Daarnaast bieden we u ruime gelegenheid tot
het stellen van vragen over de toetsing aan NVAO en het ministerie van OCW.
Irma Franssen is beleidsmedewerker bij de NVAO met expertise op het gebied van
lerarenopleidingen. Zij is onder meer verantwoordelijk voor accreditaties van opleidingen en
toets nieuwe opleidingen en projectleider van het project ‘opleiden in de school’.
Sjoerd de Jong is beleidsmedewerker bij het ministerie van OCW. Hij werkt bij het team Lerende
organisaties, Directie leraren.
PO-WORKSHOP 03. Academisering en praktijkonderzoek
Door Ciska Doeleman, Edith ten Berge, Ietje Pauw en Henk Swart
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Stichting Catent voert samen met de Katholieke Pabo Zwolle het traject Opleiden in School
(Academische Opleidingsscholen) uit.
In deze workshop schetsen we een beeld van het construct Opleiden in School, waar
academische opleidingsscholen onderdeel van uitmaken. Daarnaast gaan we in op de
totstandkoming van de kwaliteitsstandaarden Opleidingsscholen en Academische
Opleidingsscholen, zoals geformuleerd door het Sectoraal Adviescollege. Ook belichten we het
belang van het construct voor zowel opleiding als werkveld. We laten zien hoe onderzoek binnen
de KPZ wordt opgebouwd over de jaren heen, uitmondend in de bachelorthesis in Pabo 4. De
onderzoeksopzet, de stappen en procedures binnen ontwerpgericht praktijkonderzoek, zoals dat
op (academische) opleidingsscholen in Pabo 4 plaatsvindt, komen aan de orde. Kwalitatief goed
onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan zowel de ontwikkeling van scholen, als die van
aankomende en zittende leraren.
Ciska Doeleman is projectleider Catent voor Opleidingsscholen en Academische
Opleidingsscholen. Zij is gespecialiseerd in onder meer kwaliteitsbeleid.
Edith ten Berge is projectleider Opleiden in School van de drie samenwerkingsverbanden van de
Katholieke Pabo Zwolle KPZ. Zij is gespecialiseerd in onder meer kwaliteitsbeleid.
Henk Swart is als lid van het management van KPZ onder meer beleidsverantwoordelijk voor
Opleiden in School van de KPZ. Hij is medeauteur van het SAC-document ‘Kwaliteitsstandaarden
Opleiden in School’.
Ietje Pauw is lector Reflectie en Retorica bij het Onderzoekscentrum KPZ en houdt zich onder
meer bezig met het professionaliseren van leraren in het doen van onderzoek. Haar specialisme is
Ontwerpgericht praktijkonderzoek.
PO-WORKSHOP 04. Steunpunt Opleidingsscholen PO
Door Jos van der Pluijm, Gea Spaans en Pien Verwilligen
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Medio 2014 is op initiatief van de VO-raad en de PO-Raad het Steunpunt Opleidingsscholen
opgericht. Het doel van dit steunpunt is om (academische) opleidingsscholen te ondersteunen
bij de organisatorische en inhoudelijke samenwerking om kennis en expertise te delen. De
verwachting is dat daarmee het samenbrengen van schoolontwikkeling, opleiden en
professionaliseren van leraren en het doen van onderwijs(praktijk)onderzoek zal verbeteren.
In deze workshop gaan we in op de activiteiten die het steunpunt gaat uitvoeren voor het
werkveld van het primair onderwijs. Daarnaast wisselen wij met u van gedachten over de wijze
waarop u de ondersteuning wilt invullen en over de onderwerpen die om ondersteuning vragen.
Jos van der Pluijm (Penna Onderwijs Adviseurs) is projectleider Steunpunt Opleidingsscholen.
Gea Spaans is projectleider Steunpunt Opleidingsscholen.
Pien Verwilligen is beleidsmedewerker bij de PO-Raad. Zij houdt zich vooral bezig met HRM,
lerarenbeleid en CAO.
PO-WORKSHOP 05. Studenten en leerkrachten leren praktijkgericht onderzoek doen
Door Anje Ros en Anja van Wanrooij
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
We schetsen de werkwijze van de academische opleidingsschool in de regio Den Bosch. De
aanpak is gericht op een zo groot mogelijke impact op de schoolontwikkeling van de betrokken
scholen. Op dit moment maken dertien scholen deel uit van de AOS, volgend jaar zijn dit er
vijftien. In elke school functioneert een onderzoeksgroep met een student in de afstudeerfase,
enkele leraren en iemand van het management. De onderzoeken worden begeleid door
onderzoekdocenten van de pabo. Afgelopen schooljaar hebben we deze succesvolle aanpak ook
geïmplementeerd bij de reguliere opleidingsscholen. Verder presenteren we onderzoeksresultaten van ons overstijgende onderzoek naar het realiseren van een onderzoekcultuur in de
scholen. Ook bespreken we onze plannen voor de toekomst en vragen we u om feedback. Tot
slot laten we een (gratis) instrument zien dat scholen kunnen gebruiken om de impact van het
onderzoek op hun school te verhogen, waarmee dit jaar ervaring is opgedaan. We nodigen u uit
om met ons in gesprek te gaan, het instrument uit te proberen en gezamenlijk succesfactoren
voor de AOS op te stellen.
Anje Ros is lector Leren & Innoveren bij FHKE (Fontys Pabo’s, de masteropleidingen MLI en MLE
en de opleiding Pedagogisch Management Kinderopvang). Daarnaast werkt zij bij KPC Groep als
senior onderzoeker. Anje Ros ondersteunt inhoudelijk en beleidsmatig de academische
opleidingsschool in de regio Den Bosch en doet onderzoek naar onder meer de impact van
praktijkgericht onderzoek en het leren van leerlingen, leraren en schoolleiders.
Anja van Wanrooij is basisschoolcoach van een academische basisschool. Zij is gespecialiseerd in
het ontwikkelen van de onderwijscultuur naar een professionele leergemeenschap door opleiden
in de school.
PO-WORKSHOP 06. TOPClass Gedrag
Door Piet van Meer en Mayke Verhagen
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Pabo Breda voert samen met onder meer het bestuur van INOS het traject TOPClass Gedrag uit.
Dit traject is bestemd voor studenten die willen gaan werken met leerlingen met
gedragsproblemen.
Tijdens deze workshop geven wij uitleg over de opzet, werkwijze en resultaten van TOPClass
Gedrag. Dit ‘on top’ programma voor pabo-studenten is erop gericht toekomstige leerkrachten
handelingsbekwamer te maken in het werken met leerlingen met (ernstige) gedragsproblemen.
Het programma is in nauwe samenwerking met het werkveld opgesteld en ook de uitvoering
wordt gezamenlijk vorm gegeven. Er is ruim baan voor het ‘samen leren’. Studenten,
leerkrachten en pabo-docenten ontwerpen met elkaar innovatieve oplossingen voor het omgaan
met gedragsproblemen en testen deze oplossing in de praktijk.
Tijdens de workshop is er ruimte voor uitwisseling en discussie. Wij denken graag samen met u
na over vormen van samen opleiden in de toekomst.
Piet van der Meer is docent Orthopedagogiek bij Pabo Breda en programmaleider TOPClass
Gedrag. Hij is gespecialiseerd in omgang met leerlingen met ernstige gedragsproblemen.
Mayke Verhagen is docent bewegingsonderwijs bij de Mytylschool de Schalm, lid projectgroep
TOPClass Gedrag en (bovenschools) stagecoach. Zij is gespecialiseerd in het omgaan met
leerlingen met een motorische, cognitieve en gedragsmatige beperking.
VO-WORKSHOP 07. Begeleiding beginnende leraren: Ontwikkelen vanuit expertise
Door Willem van der Wolk en Leontine van den Berg
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
In de periode 2013-2016 ontwikkelen de lerarenopleidingen samen met scholen voor voortgezet
onderwijs regio-specifieke arrangementen voor de begeleiding van startende leraren. Dit wordt
gefinancierd door het ministerie van OCW. Het doel van de begeleiding van startende leraren is
om de professionele doorgroei van beginnende leraren te bevorderen en voortijdige
beroepsuitval terug te dringen.
In deze workshop gaan wij in op het project ‘Begeleiding beginnende leraren: Ontwikkelen
vanuit expertise’ van de universitaire lerarenopleidingen van de Universiteit Leiden (ICLON) en
de TU Delft, in samenwerking met de Hogeschool Rotterdam en de VO-scholen in de regio.
Willem van der Wolk is projectleider van het project Begeleiden Startende Leraren dat het ICLON
in Zuid-Holland samen met de TU Delft, Hogeschool Rotterdam en drie opleidingsscholen gaat
uitvoeren. Het project richt zich op het ontwikkelen van maatwerk inductietrajecten op de
scholen.
Leontine van den Berg is opleidingscoördinator van het Rijnlands Lyceum in Sassenheim en van
de ROS (regionale opleidingsschool) Rijnland. Zij is betrokken bij de invulling en uitvoering van
het project.
VO-WORKSHOP 08. Onderzoek binnen academische opleidingsscholen VO
Door Dominique Majoor en Paulien Sigmans
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Academische opleidingsscholen zijn opleidingsscholen met een ‘academische kop’, die het
opleiden van leraren verbinden met het door de leraar in opleiding verrichten van praktijkgericht
onderzoek en met schoolontwikkeling.
In deze workshop maakt u kennis met de uitvoering van onderzoek in de dagelijkse praktijk van
een opleidingsschool.
Dominique Majoor is op adviseur bij de Radboud Docenten Academie. Daarvoor was zij onder
meer rector van het Canisius College in Nijmegen. Dominique Majoor is gespecialiseerd in
leiderschap, schoolontwikkeling, professionalisering, integraal personeelsbeleid en de
academische opleidingsschool.
Paulien Sigmans is docent Nederlands van het Citadel College in Nijmegen Lent. Daarnaast is zij
binnen de school actief als onderzoekcoördinator bovenbouw en onderzoeksbegeleider van
studenten.
VO-WORKSHOP 09. Ontwikkeling in scenario’s van academische opleidingsscholen
Door Jos Hulsker
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
Wat is eigenlijk een (academische) opleidingsschool? Is het een stageschool-plus, waar de
werkplekken geoptimaliseerde leeromgevingen zijn? Het gaat dan vooral om het verantwoord
vormgeven van de veertig tot vijftig procent van het curriculum dat schoolgebonden, in
samenwerking met de lerarenopleiding, wordt uitgevoerd.
In deze ‘werkwinkel’ bekijken we de strategische verhouding tussen school en lerarenopleiding,
bezien vanuit het maatschappelijk perspectief van de (academische) opleidingsschool, vanuit het
initieel opleiden en de postinitiële professionalisering, het onderzoek en de netwerkcondities.
Daarnaast laten we zien dat er ook andere vormen zijn van samenwerken, bijvoorbeeld in de
vorm van een inter-institutioneel netwerk. Hierin onderscheiden we twee varianten, die we
zullen toelichten aan de hand van een schema. We weten uit consultaties dat sommige scholen
gelukkig zijn met de eerste variant, terwijl andere streven naar een verdergaand model. En die
keuzes kunnen beide stoelen op een coherente argumentatie. We behandelen de scenario’s in
de vorm van doe-opdrachten. Vervolgens werpen we de vraag op hoe het equilibrium in de
samenwerking kan worden bereikt. Misschien is er dan toch nog werk aan de winkel in ieder
gekozen scenario.
Jos Hulsker is lid van de kernstaf Ons Middelbaar Onderwijs, na een loopbaan als leraar op het
vmbo en mbo. Hij is gespecialiseerd in de relaties tussen scholen voor voortgezet onderwijs met
universiteiten en hogescholen en academische opleidingsscholen.
VO-WORKSHOP 10. Steunpunt Opleidingsscholen VO
Door Judith de Ruijter en Esther de Ruijter
15.30–16.30 uur
16.45–17.45 uur
In 2014 is op initiatief van de VO-raad en de PO-Raad het Steunpunt Opleidingsscholen
opgericht. Het doel van dit steunpunt is om (academische) opleidingsscholen te ondersteunen
bij de organisatorische en inhoudelijke samenwerking om kennis en expertise te delen. De
verwachting is dat daarmee het samenbrengen van schoolontwikkeling, opleiden en
professionaliseren van leraren en het doen van onderwijs(praktijk)onderzoek zal verbeteren.
Deze workshop richt zich op alle betrokkenen bij (academische) opleidingsscholen voor leraren
voortgezet onderwijs, zowel vanuit de VO-scholen als de lerarenopleidingen. In de workshop
gaan we actief aan de slag. Het steunpunt is immers van, voor en door opleidingsscholen. We
bespreken met elkaar de prioriteiten van het steunpunt voor het komende jaar.
Judith de Ruijter is socioloog en gespecialiseerd in onderwijs- en arbeidsmarktvraagstukken. Zij
heeft ruime ervaring op het gebied van het opleiden en professionaliseren van docenten. Zij is
projectleider Steunpunt Opleidingsscholen van de VO-raad.
Esther de Ruijter is socioloog en is sinds 2006 betrokken bij (academische) opleidingsscholen in
het VO. Zij is projectleider Steunpunt Opleidingsscholen van de VO-raad.
VO-WORKSHOP 11. Leren van elkaar: hoe vindt optimale kennisdeling plaats tussen
(academische) opleidingsscholen
Door Wilma Weekenstroo, Herman Nijhuis en Regie Driessen
15.30–16.30 uur
Het doel van de workshop is een aanzet te geven naar een optimale vorm van kennisdeling
tussen de (academische) opleidingsscholen. De uitkomsten van de workshop worden een
aanbeveling voor het Steunpunt Opleidingsscholen VO-raad en overige gremia (waaronder de
AOS-en zelf) die zich richten op kennisdeling. Deelnemers uit de verschillende (academische)
opleidingsscholen kunnen tijdens de workshop contacten leggen om van elkaar te leren.
In deze workshop gaan wij interactief aan de slag. We zullen rond vijf thema’s wensen en
mogelijkheden inventariseren op kennisdeling, zowel op inhoudsniveau als op vormniveau. Deze
thema’s zijn: delen van onderzoeksresultaten, delen van proeftuintjes en pilots, delen van
ontwikkelde curriculumonderdelen, vormen van professionalisering en verdiepen op
vakinhoud/kennisbasis. Na een gezamenlijke inventarisatie kiest een deelnemer één thema.
Deelnemers die een keuze hebben gemaakt voor eenzelfde thema verdiepen zich hierin
gezamenlijk. Het eindproduct is een verzameling van wensen, (on)mogelijkheden en voorstellen
voor het intensiveren van de kennisdeling tussen de verschillende partnerschappen.
Wilma Weekenstroo is projectleider AOS-ON, schoolspecialist Opleiden Het Assink Lyceum en
werkt samen met vier scholen voor voortgezet onderwijs en vier lerarenopleidingen aan ‘Samen
Opleiden’. Haar specialisme is onder meer koppeling theorie en praktijk in het werkplekleren,
ontwikkelen curriculum en professionalisering.
Herman Nijhuis is docent economie en projectleider onderzoek binnen AOS-ON. Zijn specialisme
is het begeleiden van onderwijs, het coördineren van begeleiding en het verbinden van onderzoek
en schoolontwikkeling.
Regie Driessen is programmamanager Samenwerkingsverbanden ILS HAN. Zij is verantwoordelijk
voor de aansturing van zes academische opleidingsscholen in het voortgezet onderwijs, drie
opleidingsscholen in het mbo en meer dan twintig samenwerkingsscholen.
INSCHRIJVEN
Steunpunt Opleidingsscholen
Vooraf aanmelden is noodzakelijk. Inschrijven kan uitsluitend individueel online via
www.deelnameregistratie.nl.
De inschrijving is geopend tot en met 4 juni 2014 of totdat het maximum aantal deelnemers
voor de Startbijeenkomst is bereikt.
Tijdens uw inschrijving reserveert u twee workshops van uw keuze en kunt u uw vraag stellen
aan staatssecretaris Sander Dekker.
Maak uw inschrijving definitief met de knop 'ok+verzend' onderaan het totaaloverzicht in stap 5.
Hierna ontvangt u automatisch een e-mailbericht met de gegevens van uw inschrijving en een
deelnameregistratieaccount waarmee u online uw gegevens kunt bekijken en wijzigen.
Neem a.u.b. tijdig contact op indien uw inschrijfbevestiging uitblijft.
In de week voorafgaand aan de Startbijeenkomst ontvangt u uw deelnamebewijs met
routebeschrijving.
Voor informatie over uw inschrijving kunt u bellen met de deelnameregistratie,
telefoon 036-5331941 (10.00-12.00 uur) of mailen naar [email protected]
COLOFON
Steunpunt Opleidingsscholen
Organisatie
Bas de Wit, VO-raad
Judith de Ruijter, VO-raad
Esther de Ruijter, VO-raad
Pien Verwilligen, PO-Raad
Jos van der Pluijm, PO-Raad
Tanja van Nes, PO-Raad
Gea Spaans, PO-Raad
Sjoerd de Jong, Ministerie van OCW
Maaike Rittershaus, In Samenwerking Met
Colofon
Redactie en samenstelling: Susan de Boer, Babs Rosenmuller, Harm van Gerven en
Maaike Rittershaus
Ontwerp en dtp: Simone van der Reep
Website
Informatie www.poaad.nl en www.vo-raad.nl
PROGRAMMAGIDS
STARTBIJEENKOMST
STEUNPUNT OPLEIDINGSSCHOLEN