VISION
& ROBOTICS
j a a r g a n g 6 | n u m m e r 2 | a p ri l 2 0 1 4
Kansen
grijpen
ssier
o
D
f
e
i
s
u
l
c
In
Lassen
Grijpertrends: de servobelofte
Duurzaam garnalen vissen met vision
Internet of Things eist degelijke beveiliging
De nieuwe FANUC 3D Area Sensor herkent niet-geordende producten
3-dimensioneel in een krat, bak of op een pallet en zorgt er voor dat de
robot ze op de meest accurate manier kan opnemen. De 3D Area Sensor
hangt op een vaste positie boven de plek waar twee camera’s de krat,
bak of pallet scannen in de breedte, hoogte en diepte en creëren zo een
dieptezicht. De sensor maakt ogenblikkelijk een 3D-beeld hiervan.
Ideale oplossing voor het automatisch beladen van bewerkingsmachines
en voor het depalletiseren.
The colour of automation
Kom ons bezoeken op
Stand 26
11-12 juni 2014
02
+32 15 20 71 57
| [email protected]
WWW.FANUC.EU
Colofon
Default
Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie
door specialisten in robotica en visionsystemen.
“Tegenwoordig hebben we al deze
technologische vooruitgang. Maar
j a a r g a n g 6 | n u m m e r 2 | a p ri l 2 0 1 4
waarom werkt het dan de helft
van de tijd niet?” Het is de default
Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending
uitspraak van mijn vrouw als de
geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.
dingen met computer, telefoon of
huishoudelijk apparaat niet zo
Uit g e v e r
werken zoals gedacht. Vaak volgt van mijn zijde een vurige monoloog
Jos Raaphorst, FenceWorks BV
over de toenemende complexiteit van technologie en breng ik in dat
T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]
hoewel fabrikanten de naam ‘plug & play’ wel degelijk eer aan probe-
Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV
ren te doen, dit de gebruiker niet van zijn verantwoordelijkheid ont-
T: 06 51 28 20 40, E: [email protected]
slaat de handleiding te lezen en te volgen. Na de monoloog volgt
meestal een moment van stilte en reflectie. Ik realiseer me dat ik
R e d a cti e
geen broodje aap stond te verkopen, maar er wellicht ook andere
Liam van Koert, The Text Factory
motieven waren voor mijn betoog? Natuurlijk mag niemand die niet
Ab Muilwijk, FenceWorks
snapt hoe het werkt in een generaliserende uitspraak die mooie tech-
T: 06 17 58 82 65, E: [email protected]
nologische pareltjes de schuld geven van zijn (of haar) eigen onkunde.
Technologie kan zichzelf niet verdedigen dus neem ik het in al mijn
R e d a cti e r a a d
nobelheid maar voor haar op. Of ligt het toch iets genuanceerder en
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft
zou het feit dat ik in huiselijke kring verantwoordelijk was voor de
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
aanschaf van systeem A van merk B en van type C er iets mee te
Martin van der Have, RAB en ABB
maken hebben? Maakte ik de uitspraak daarmee tot verkapte kritische
Fred Bokhorst, RAB en Ferdar
noot ten aanzien van mijn eigen technologische vermogen de juiste
Bas Wondergem, DVC
keuze te maken? Nog een moment van reflectie later, besluit ik de
Hans Lenos, lenosonline.info
waarheid in het midden neer te leggen. Wat mijn vrouw natuurlijk
Wim Hoeks, NTS groep
probeerde te zeggen is dat het wel vreemd is dat ze op haar telefoon
zelf een andere netwerkprovider moet selecteren – dit na eerst door
V or m g e vin g
diverse menu’s doorworsteld te zijn – voordat ze in het buitenland kan
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
bellen. De belfunctie, vroeger een belangrijke functie van een telefoon zoals u zich wellicht herinnert, is of niet geavanceerd genoeg zelf
Druk
een nieuwe operator te vinden en hier verbinding mee te maken, of
Grafia Media Groep
(wat ik waarschijnlijker acht) wil de gebruiker als default de keuze
geven zelf zijn nieuwe provider te kiezen. Wellicht uit kostenoverwe-
Posta dr e s r e d a cti e
gingen? “Maar waarom wordt roaming dan niet standaard uitgezet als
Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer
je de grens over gaat?”werpt mijn vrouw tegen. “Ook uit kostenover-
E: [email protected]
wegingen?” Op dit moment schiet ook mijn logica te kort en kan ik
haar niet anders dan gelijk geven. “Het idee achter plug & play is ge-
Abonn e m e nt e n
weldig”, antwoord ik. “En default settings voor de gemiddelde gebrui-
[email protected]
ker ook. Er is dus maar een conclusie mogelijk: wij zijn maar een raar
T: 079 - 500 05 59
en alles behalve gemiddeld stel met z’n tweeën.”
Adv e rt e nti e - e x p l oitati e
LIAM van koert
Mike de Jong
T: 06 - 10 82 59 93
E: [email protected]
A a n dit n u m m e r w e rkt e n m e e
Bart Driessen, Bert Stap,
Frans van der Geest, Teus Molenaar
Column 03
In dit nummer
Grijpertrends: geen revolutie maar evolutie
08
Twee werelden, één gezamenlijk doel
12
Duurzaam garnalen vissen met vision
14
‘Vision hoeft niet ingewikkeld te zijn’
Internet of Things eist degelijke beveiliging 18
28
Geheim van smid bewaard in dongle
32
Meer capaciteit, hogere betrouwbaarheid en
08
veiligheid bij bagageafhandeling
34
Rubrieken
Redactioneel
03
Colofon
03
Nieuws 06
Dossier Lassen 21
Branche Bulletin
30
Productnieuws
40
14
18
April 2014 | VISION & ROBOTICS
Inhoud 05
Robotische aap
compenseert
schommelingen
Een nieuwe robot van het Robotics Innovation Center van het Deutsche Forschungszentrum für Künstliche Intelligenz (DFKI) is in staat tijdens het balanceren schommelingen op te vangen en te compenseren. De robot kan hierdoor ook
onder moeilijke omstandigheden zijn evenwicht behouden. De robot heet Charlie
en is gebaseerd op zowel de mens als chimpansee.
Het project moet leiden tot een robot die zich
waar het landschap doorgaans zeer onherberg-
ten, spieren en pezen samenwerken rond deze
stabiel en flexibel kan bewegen over oneffen
zaam is. De onderzoekers achter Charlie stellen
wervelkolom geanalyseerd en vertaald naar een
terrein. Denk hierbij aan buitenaardse planeten,
dat een robot op twee benen hiervoor geschik-
technisch systeem. Ook de voet is in grote mate
ter is dan een robot op bijvoorbeeld wielen of
op de mens en chimpansee gebaseerd. Het on-
rupsbanden. De benen stellen de robot namelijk
derbeen van de robot is uitgerust met een ac-
in staat op gerichte punten kracht te zetten, wat
tieve enkel en een adaptieve sensorvoet, waar-
het behouden van evenwicht vereenvoudigt.
door de voet van de robot op vergelijkbare wijze
Charlie is uitgerust met een flexibele ‘iStruct’-
als die van de mens kan bewegen. Deze voet
wervelkolom. Deze kan in zes verschillende rich-
zorgt ervoor dat Charlie goede grip kan krijgen
tingen bewegen, wat de robotaap zeer flexibel
op moeilijk terrein en stevig overeind kan staan.
maakt. De wervelkolom is gebaseerd op die van
de mens en die van de chimpansee. Vervolgens
hebben de onderzoekers de wijze waarop bot-
De nieuwe ARTruck is een modeltruck en kan met behulp van een augmented reality-databril worden bestuurd. Een modelvoertuig dat door hetzelfde team wordt ontwikkeld is in staat dit voertuig
autonoom te volgen. De modeltruck is ontwikkeld door de faculteit elektrotechniek van de Westsächsische Hochschule Zwickau (WHZ). Met behulp van een camera in de cabine van de truck kan
de bestuurder via de databril meekijken. De bestuurder heeft dus een vergelijkbaar beeld als in
een echte vrachtwagen. De modeltruck is uitgerust met supercondensatoren in plaats van batterijen. Deze kunnen in een aanzienlijk kortere tijd worden
opgeladen dan standaard batterijen en hebben daarnaast
een langere levensduur. Tegelijkertijd werkt de faculteit
ook aan een modelvoertuig dat in staat is autonoom de
modeltruck te volgen. De modelwagen is uitgerust met
allerlei sensoren die de positie van de modeltruck nauwkeurig in beeld brengen, waardoor dezelfde route gevolgd
kan worden.
06 Nieuws
Nieuwe
truck volgt
voorganger
autonoom
Nieuws
Robot lost Rubiks kubus op
in 3,24 seconden
Robot op basis van
Amerikaanse zwaardschede
kan zeer efficiënt graven
De robot Cubestormer 3 heeft een
mogelijk op te lossen. Vervolgens
Rubiks kubus in slechts 3,24 secon-
stuurt de smartphone instructies
den opgelost. Hierbij verbleekt het
door naar de Cubestormer 3.
De Amerikaanse zwaardschede is een in zee levend tweekleppig week-
vorige record van 5,27 seconden,
De robot is ontwikkeld door de
dier. Het dier beschikt over een langwerpige schelp met zeer scherpe
dat werd gevestigd door zijn voor-
Britse techneuten David Gilday en
randen, die wat weg hebben van een zwaard. De Amerikaanse zwaard-
ganger Cubestormer 2.
Mike Dobson die zich al lange tijd
schede is in staat zich in zeer korte tijd zeer goed in te graven, wat het
De Cubestormer 3 is een robot die
met dit soort robots bezighouden.
moeilijk maakt de weekdieren te vangen. Onderzoekers hebben deze
specifiek is ontwikkeld om een
De Cubestormer 3 is dan ook al-
eigenschap als inspiratie genomen voor een nieuwe robot: de RoboClam.
Rubiks kubus in een zo’n kort mo-
weer de derde generatie van de
De RoboClam kan razendsnel graven en hanteert hiervoor exact dezelfde
gelijke tijd op te lossen. De robot
Cubestormer-robots. Ook de voor-
methode als de Amerikaanse zwaardschede. Door het gedrag van het
is gebouwd van Lego en voorzien
gaande presteerde goed. Het vori-
weekdier nauwkeurig te bestuderen ontdekte de wetenschappers dat de
van een Galaxy S4. Deze smart­
ge record voor het oplossen van de
zwaardschede zand vloeibaar maakt.
phone analyseert via zijn camera
Rubiks kubus stond op naam van
de verschillende blokjes op de ku-
de voorloper Cubestormer 2.
bus en probeert de puzzel zo snel
KUKA laat wereldkampioen
Timo Boll tafeltennissen tegen
een robot
KUKA vierde op 11 maart de opening van zijn nieuwe productiefaciliteit voor robots in het Chinese Shanghai. KUKA’s nieuwe ambassadeur Timo Boll, meervoudig
Europees en Wereldkampioen tafeltennis, was bij de opening aanwezig. Tijdens
de opening ging een film in première waarin te zien is hoe Boll een wedstrijd
tafeltennis speelt tegen een robot. 350 medewerkers gaan in de nieuwe productiefaciliteit 3.000 tot 5.000 robots per jaar produceren. KUKA specialiseert zich in
industriële robots en automatiseringssystemen voor diverse industrieën, van de
auto tot de voedingsindustrie. Het Duitse bedrijf heeft 25 dochterondernemingen
Dit doet het weekdier door zijn lichaam aan te spannen en water aan te
verspreid over verschillende landen en is wereldwijd actief. De opening van de
zuigen. Hierdoor ontstaat een soort vacuüm dat ervoor zorgt dat het zand
nieuwe productiefaciliteit is een belangrijke stap voor KUKA, en werd daarom uit-
onstabiel wordt en in beweging komt. Door deze truc wordt het zand
gebreid gevoerd. De aanwezigheid van Timo Boll speelde hierbij een belangrijke
gemengd met water, wat het voor het weekdier aanzienlijk eenvoudiger
rol. Bol neemt het in de film die tijdens de opening voor het eerst werd vertoond
maakt het zand opzij te schuiven en zich een weg door het zand te banen.
op tegen de KUKA KR 6 R900 sixx, ook wel KR AGILUS genoemd.
Op basis van deze informatie hebben de onderzoekers de RoboClam ontwikkeld, die dus net als de Amerikaanse zwaardschede zand vloeibaar
maakt en hierdoor sneller weg kan werken. Het prototype werkt volgens
de onderzoekers naar verwachting en is in staat aanzienlijk sneller te
graven dan iedere andere commerciële graafoplossing. De RoboClam kan
graafwerkzaamheden dan ook aanzienlijk versnellen.
De RoboClam kan onder andere worden ingezet voor het ingraven van
intercontinentale fiber-optische kabels. Dit werk wordt op dit moment
ook al uitgevoerd met robots, maar deze hebben doorgaans te weinig
energie beschikbaar om zich goed aan de grond te kunnen verankeren.
De robots worden hierdoor eenvoudig door de stroming weggespoeld,
wat veel tijd kost. De RoboClam zou met zijn efficiënte manier van graven
uitkomst kunnen bieden.
Nieuws 07
Meeliften op technologische ontwikkelingen
Grijpertrends:
geen revolutie maar evolutie
In een tijd waar robots meer en meer op mensen lijken, zou je denken dat grijpers steeds meer
genoeg voorbeelden te vinden zijn, is de realiteit toch wat minder futuristisch. Het overgrote
deel van grijpers in de industrie is nog steeds gebaseerd op beproefde principes. Betekent dit
dat er helemaal geen trends te bespeuren zijn in de ‘echte’ wereld?
08 Grijpertechnologie
Tekst: Liam van Koert
weg hebben van een mensenhand. En hoewel er van dergelijke tot de verbeelding sprekende
“Een goede grijper doet precies wat hij moet doen. Zo efficiënt mogelijk, tegen zo laag mogelijke kosten”, valt grijperspecialist Jeroen van den
Heuvel met een redelijk open deur in huis. De mede-eigenaar van ZVS
Techniek is al vele jaren actief in het succesvol adviseren van een zeer
divers klantenbestand over wat de beste grijper is voor hun toepassing.
In die jaren is een ding nog steeds niet veranderd: geen enkele applicatie
is dezelfde. En hoewel een enkele ervaren klant precies weet wat hij wil
en ook nodig heeft, loont het in de meeste gevallen de moeite eerst een
stapje terug te doen en een aantal belangrijke vragen te stellen: welk
product moet de grijper precies vastpakken, wat voor functie moet hij
vervullen en wat zijn de randvoorwaarden? Van den Heuvel: “We hebben
letterlijk honderden verschillende standaard grijpers in ons assortiment
99 procent van de grijpers is nog steeds pneumatisch.
en allemaal hebben ze hun eigen voor- en nadelen. Alleen wanneer we
kelijker te bedienen. We krijgen dan ook steeds vaker aanvragen voor
alles goed in kaart hebben gebracht kunnen we een passend advies ge-
robotapplicaties vanuit bijvoorbeeld de verspaningswereld, waar robots
ven. Dingen die ik standaard vraag hebben bijvoorbeeld betrekking op
de handling van de werkstukken en de tools verzorgen. Maar ook in
de eigenschappen van het te grijpen product. Welke vorm en afmeting
zware omgevingen waar bijvoorbeeld heel veel stof is of juist een hoge of
heeft deze, wat is de te grijpen massa, heb ik met een ruw, glad of poreus
zeer lage temperatuur wint de robot – en daarmee ook onze grijpers - aan
onderdeel te maken, wat is de elasticiteit en is het product kwetsbaar? Is
terrein. Een robot kan op plekken werken waar een mens dat niet kan.
er bovendien sprake van productvariaties en hoe groot zijn deze? Ook be-
Bovendien kan je hem goed beschermen met een hoes, iets wat voor
langrijk om te weten is wat de functie is die de grijper moet vervullen. Is
complete machines toch een wat lastiger verhaal is.”
dit puur een pick en place verhaal, of vinden er ook bewerkingen plaats?
Ook zaken als de te behalen cyclustijd en voor ogen staande levensduur
Meeliften
spelen hier een rol. En tot slot zijn er de omgevingsfactoren. Is er bijvoor-
Naast sectorspecifieke ontwikkelingen profiteren de grijpers net als elk
beeld perslucht aanwezig? Wordt de grijper te werk gesteld in een clean-
ander systeem van de voortschrijdende inzichten en mijlpalen in de tech-
room of juist een stoffige omgeving, blootgesteld aan hoge temperaturen
niek in het algemeen. Deze continue verbetering, die eigenlijk meer een
of zijn er eisen die betrekking hebben op hygiëne en voedselveiligheid?
evolutionair proces is dan een revolutie, is volgens Van den Heuvel niet
Als er op al deze vragen een antwoord is kunnen we aan de slag. Door
zo spannend. “Een grijper heeft een levenscyclus die vergelijkbaar is met
de grote hoeveelheid grijpers waar we een beroep op kunnen doen,
een auto. Het duurt wel een aantal jaren voordat grijperfabrikanten met
kunnen we in veruit de meeste gevallen uit de voeten met standaard
hun nieuwe modellen uitkomen. Hierbij wordt dan uiteraard gebruikge-
componenten. Hierbij is het ook mogelijk standaard componenten als
maakt van de laatste stand der techniek, zodat de grijpers als het ware
zwenkeenheden, wisselaars of lineair modules toe te passen. Op deze
meeliften op de beschikbaarheid van hoogwaardigere materialen, pre-
manier krijgt de klant een oplossing op maat, zonder dat er de hoofdprijs
ciezere vervaardigingstechnieken en nieuwe inzichten. In theorie levert
van een klantspecifiek ontwerp voor hoeft te worden betaald.”
dit nauwkeurigere grijpers op die hogere cyclustijden aankunnen en een
Sectortrends
Met aanvullende componenten als zwenkeenheden is er voor
Volgens Van den Heuvel zijn de trends en marktontwikkelingen in grij-
elke toepassig wel een grijper.
perland vooral een direct gevolg van trends die in een specifieke sector
Een robot kan op plekken werken
waar een mens dat niet kan
spelen. “Als je naar de grijpermarkt kijkt dan merk je duidelijk dat de
automotive behoorlijk is aangetrokken. Wij doen erg veel in deze sector,
aangezien we in de Benelux de exclusieve distributeur zijn van het Duitse
Sommer Automatic - dat overigens Zimmer gaat heten - en dat in de
automobielindustrie zeer veel wordt toegepast. Ook merken we in onze
aanvragen dat de food nog steeds in de lift zit.” Voor wat betreft het soort
toepassingen noemt Van den Heuvel in het bijzonder de robotica. “Een
grijper zit natuurlijk in tal van machines, maar het lijkt alsof de mensen
niet meer zo bang zijn een beroep op robots te doen. Prijzen van robots
dalen en ze zijn natuurlijk ideaal voor kleine series en steeds gemak-
Grijpertechnologie 09
langere levensduur hebben. Maar ook deze ‘algemene trends’ zijn maar
Grijpersmaken op een rij
relatief. In de food worden vacuüm cups al jaren in en silicone uitgevoerd
Je kunt een product pakken middels vacuüm, magneet en klemmen.
en dat gaat echt niet zo maar veranderen. En voor wat de nauwkeurigheid
Vacuüm wordt bij voorkeur gebruikt om vlakke producten op te handelen
betreft: deze is dankzij de hoogwaardige geleidingen bij mechanische
(kunststof, metaal, karton). Magneet is uiteraard alleen toepasbaar bij
grijpers al zeer hoog. Een orde hoger dan die van de robot, dus dit nog
metalen producten. Klemmen is het meest gebruikte principe om produc-
verder opkrikken heeft voor de gebruikelijke toepassingen weinig zin.”
ten te handelen. De keuze voor klemmen of vacuüm is afhankelijk van
de fysieke eigenschappen van het product. Voor klemmen bestaan er 3
Servobelofte
smaken voor wat betreft de aandrijving. Dit kan hydraulisch, elektrisch
In een tijd waarin de Duitse overheid rept over de vierde industriële revo-
en pneumatisch. Met hydraulisch zijn er grotere krachten mogelijk en
lutie en The internet of Things een IP adres belooft te geven aan alles wat
dit principe is geschikt voor zware industriële omgevingen. Elektrisch is
los en vast zit, moet er toch ook op grijpergebied het een en ander staan
schoon, er is geen luchtverbruik, en elektrisch is regelbaar. Pneumatisch
te gebeuren. Staan er dan helemaal geen grijperrevoluties op stapel? Van
wordt het meest toegepast, is eenvoudig, en er is een grote keuzevrij-
den Heuvel: “Uiteindelijk geloof ik wel dat elektrisch de toekomst heeft.
heid. Klemmen kan ook worden onderverdeeld in de grijpertypen hoek-
We hebben een elektromagnetische grijper die vier slagen per seconde
grijpers en parallelgrijpers. De keuze tussen een hoekgrijper of parallelle
doet en 30 miljoen slagen onderhoudsvrij kan worden ingezet. Als je dat
grijper is afhankelijk van beschikbare ruimte, proces, producteigenschap-
ding ziet, is het net een mitrailleur die afgaat. Ook zie je dat er met ser-
pen en de voorkeur.
vogrijpers een hele hoop mooie dingen mogelijk zijn doordat hij vrij programmeerbaar is. Vooral in de grote slag toepassingen is servo interes-
In de grijpervingers kan je veel slimmigheidjes kwijt.
sant omdat je precies kan regelen hoever de grijper open of dicht gaat en
wat de klemkracht is. Maar zo’n multifunctionele heeft natuurlijk ook een
prijskaartje en is bovendien groter met een grotere massa. Dus hoewel de
servobelofte, die al twintig jaar gelden werd gedaan, in de fabriek van de
toekomst echt wel zijn plek en zijn IP-adres zal hebben, is 99 procent van
de grijpers nu nog gewoon pneumatisch. En ik verwacht niet dat dat van
de ene op de andere dag zal veranderen.”
De automotive - een sector waar Sommer Automatic
geen onbekende is - zit weer in de lift.
010 Grijpertechnologie
Optical inspection with Contact Image Sensors (CIS)
FAST AND PRECISE,
FLAT AND WIDE!
NEW &
O
AT S T E M N LY
ME
I M AG I N R
G
EU ROPE
-W I D E
The KD series CIS from Mitsubishi Electric offers new
possibilities for machine vision. Perfect for applications
where flat or nearly flat objects and materials need to
be inspected quickly, with high resolution and optimum
colour quality.
Mitsubishi Electric CIS KD series
Contact Image Sensors
Patented, tri-linear CMOS colour sensor
Integrated white LED illumination
3 scan formats: A3, A1, A0
Application areas: Print inspection, flaw detection on
textiles, inspection of anti-counterfeit features, foils,
holograms and other web-like materials, inspection of PCBs,
wafers, solar cells or safety features, inspection of glass,
metal and much more...
Imaging is our passion.
Phone +31 575 798888
www.stemmer-imaging.nl
Resolution: 600 dpi
Scan rates: 960 mm/s and 44 μs/line
Data output: 8- or 10-bit through
up to 3 CameraLink Medium interfaces
Over het samengaan van twee bedrijven en de gevolgen voor robot en PLC
Twee werelden,
één gezamenlijk
doel
2013 was het jaar waarin Yaskawa en Vipa elkaar de liefde verklaarden. Want hoewel het
geen fusie, maar een overname betrof van een niet geringe Duitse automatiseerder door een
In slechts enkele maanden waren
nement plaatsvindt dat iets weg
vomotoren en frequentieregelaars
eigen zeggen de snelste CPU ter
de resultaten van de samenwer-
heeft van Nederlands enige echte
dan robots – is er veel veranderd. Zo
wereld is voor PLC’s. Deze is ver-
king al te zien. Want tijdens een ge-
robotbeurs Vision, Robotics & Me-
sprak men voortaan met één mond
krijgbaar als een ‘single board’ PLC,
zamenlijk evenement in Veldhoven
chatronics. Het zijn de Yaskawa da-
van Total Automation Solutions en
een embedded PLC module is voor
werd een tipje van de sluier opge-
gen. Tijdens dit evenement laat de
werd het Duitse Vipa ‘ingelijfd’, dat
de STEP 7 technologie van Siemens
licht. Dit kersverse huwelijk maakt
Nederlandse vertegenwoordiging
naast mooie PLC’s en HMI’s nog een
– of als micro PLC – een enkele chip
het mogelijk om robots recht-
van het Japanse concern samen
derde begerenswaardige technolo-
die eveneens native STEP7 onder-
streeks aan te sturen vanuit de PLC.
met partners zien wat zij in huis
gie binnen de muren had: Profichip.
steunt.
Tijdens de SPS / IPC Drives werd de
hebben. Want sinds de aankondi-
demonstratie nog eens dunnetjes
ging (alweer vier jaar geleden) dat
Profichip
Kwestie van tijd
over gedaan.
het beroemde robotmerk ‘Moto-
Profichip was in 2013 nog een vol-
Hoewel er over de precieze plannen
man’ zich meer zou gaan profileren
le dochteronderneming van Vipa
meer gezwegen dan gezegd is, ligt
Yaskawa dagen
als onderdeel van het grote auto-
GmbH. Met dezelfde roerganger
de reden voor het binnenhalen van
Het is eind oktober 2013 als in de
matiseringsgeheel - Yaskawa ver-
Wolfgang Steel maakt het bedrijf
de Profichiptechnologie door Yas-
Koningshof in Veldhoven een eve-
koopt meer motion controllers, ser-
ASIC’s, ofwel Application-Specific
kawa redelijk voor de hand. Want
Integrated Circuits. Chips dus, voor
hoewel Yaskawa zelf ook control-
de industriële automatisering. Het
lers bouwt, beschikt het Japanse
maken van deze speciale chips is
bedrijf nu over de mogelijkheid
geen onverdienstelijke bezigheid.
om deze controllers een ‘eigen
Naast een uitgebreid aantal chips
hoogwaardig brein’ te geven. Het
voor profibustoepassingen, ontwik-
is waarschijnlijk dus een kwestie
kelde het bedrijf de zogenaamde
van tijd voordat de eerste geïnte-
SliceBus
greerde Yaskawa producten op de
technologie.
Hiermee
worden diverse combinaties van
markt zullen verschijnen.
bustechnologieën en toepassingen
012 Integratie
(SNAP+ voor Remote I/O, of de
Robot koppelen aan PLC
zelf in te richten SMC1000 Chipset)
Even afgezien van de deltarobots
mogelijk. Meest beroemd is echter
die steeds vaker voor pick & place
de ‘Speed7’ technologie, die naar
toepassingen worden ingezet, lig-
Tekst: Liam van Koert
Japanse gigant, staan alle lichten op blauwgroen om gezamenlijk mooie dingen te gaan doen.
De boodschap is
duidelijk: integrale
oplossingen
aanbieden met drie
divisies
gen de werelden van de ‘articu-
worden aangestuurd. De robot con-
verdiend. Hierdoor verandert er
tegratie met MOTOsync slechts een
lated’ robotbesturing en de PLC
troller blijft verantwoordelijk voor
voor de operator zo weinig moge-
tipje van de sluier was, dan staan
mijlenver uit elkaar. De besturing
het 3D aansturen van 6 assen, zo-
lijk voor wat betreft de bediening.
ons nog leuke dingen te wachten.
van een robot is numeriek en heeft
dat de PLC programmeur de nood-
zijn historie in het synchroon ‘in 3D’
zaak tot een onvertoond 3D inzicht
Dubbele integratie
aansturen van meerdere assen, iets
blijft bespaard. De aansturing van
Tot slot een paar woorden over de
waar de PLC niet zo goed in is. Wat
de grijper en oppak- en aflegposi-
integratie van de bedrijfsactivi-
dat betreft heeft de besturing van
ties worden door de PLC berekend.
teiten van Yaskawa en Vipa. Want
dergelijke robots meer weg van
Dit geldt ook voor de aansturing
wat heeft deze prille liefde in de
de eveneens numerieke besturin-
van
automatiseringson-
toekomst nog meer in petto? Hoe-
gen van meerassige bewerkings-
derdelen, zoals transportbanden,
wel de laatste handtekeningen nog
machines. Wel worden PLC’s in de
trilvullers, of bijvoorbeeld het vei-
moeten worden gezet, is de bood-
meeste gevallen als bovenliggende
ligheidssysteem.
schap duidelijk: integrale oplossin-
andere
‘master’ ingezet, al heeft Yaskawa
gen aanbieden met drie divisies.
robotbesturingen in haar portfolio
Kennis en herkenning
Concreet betekent dit dat Yaskawa
die moeiteloos tot 72 assen aanstu-
Ervaren robotprogrammeurs lig-
naast haar divisie Robotics en di-
ren, zodat naast meerdere robots
gen niet voor het oprapen. Maar
visie Drives & Motion nu ook een
ook de periferie kan worden mee-
door de MOTOsync aanpak, waarbij
divisie PLC/HMI systemen rijker
genomen.
het programmeren van robots nu
is. Laatstgenoemde zal uiteraard
ook naar het PLC-domein ontsloten
door Vipa worden ingevuld, dat
MOTOsync
wordt, kunnen veel meer bedrijven
voorlopig nog gewoon zelfstandig
Maar omdat de periferie meer om-
profiteren van de voordelen die het
in de markt zal blijven opereren.
vat dan alleen assen en de PLC toch
automatiseren met robots voor een
Wel zal het Total Automation Solu-
graag de baas blijft, komen Yas-
groot aantal toepassingen heeft.
tions plaatje steeds verder worden
kawa en Vipa nu met wat nieuws:
Ook voor de operator is er een be-
uitgewerkt. De drie divisies zijn al-
MOTOsync. Waarschijnlijk als een
langrijk voordeel. De bediening kan
les behalve eilanden. Dat is goed
eerbetoon aan het rijke Motoman
nu eveneens via de HMI van de
nieuws voor wat betreft de markt
verleden, kan dankzij MOTOsync de
PLC verlopen, een onderdeel waar
en bestaande klanten van beide
robot nu in ‘real-time’ vanuit de PLC
vooral ook Vipa haar sporen heeft
bedrijven. Want als robot/PLC in-
Integratie 013
014 Vision
Duurzaam garnalen vissen
Besturing voor
visionsysteem in
sorteermachine
Moderne besturingstechniek kan enorm bijdragen aan duurzamer gebruik van natuurlijke
resources. Een mooi voorbeeld daarvan is een nieuwe garnalensorteermachine; eentje die niet
alleen garnalen op grootte sorteert, maar ook bijvangst van krabbetjes en jonge visjes heel
snel terugvoert naar zee. De technologie hierachter bestaat uit een geslaagde combinatie van
twee visioncamera's en een Bachmann M1-PLC. Door deze innovatie ontstaat een duurzame
garnalenvisserij; goed voor de totale visstand én de bedrijfstak.
De zorg om het behoud van onze planeet wordt
rij heeft alleen nog toekomst als ze echt duur-
is. Hierdoor kan de bijvangst levend overboord
almaar dringender, maar tegelijk zijn er geluk-
zaam gaat werken. Als machinebouwer kan ik
worden gezet. En dan ook nog met een capaci-
kig steeds meer initiatieven van slimme ma-
daar een bijdrage aan leveren. De garnalenvis-
teit van 300 kilo per uur.”
chinebouwers die hier iets concreet aan doen.
serij is al jaren mijn werkterrein en ik ken die
Een daarvan is Melle de Boer, directeur van De
sector door en door. Milieuorganisaties en over-
Oplossing met beeldverwerking
Boer RVS, die in het Friese Makkum nieuwe
heidsinstanties dringen ook aan op de ontwik-
Hoe werkt het? De garnalen worden door een
machines ontwikkelt voor garnalenvissers.
keling van duurzame technologie. Ook de Euro-
vacuümsysteem opgezogen en zo verenkeld op
Samen met Alex Heurkens, directeur van en-
pese Unie ziet dat zo en heeft de ontwikkeling
een lopende band gelegd. De machine is door
gineeringsbureau Pliant uit Breda bedacht hij
van dit nieuwe sorteersysteem ondersteund.”
Pliant uitgerust met twee IDS GigE-camera's.
Ondersteund door een effectieve belichting
tekst: Bart Driessen
het concept van de garnalensorteermachine op
basis van beeldherkenning. Waarom? Melle de
Bijdrage
maken deze camera's beelden van elk object
Boer: “Door de overbevissing en de schade aan
Welke bijdrage levert de garnalensorteerma-
dat over de lopende band gaat. De door Pliant
de natuurlijke biotoop komen er steeds meer
chine van De Boer? “Op dit moment werken
ontwikkelde software voor de beeldverwerking
beperkingen voor de visserij. Steeds meer
alle garnalenvissers nog met een ronddraaien-
herkent alle goede garnalen en verdeelt deze
visserijgronden worden tot verboden gebied
de sorteertrommel. Het nadeel van deze tech-
in drie verschillende maten. Via een Ethernet-
verklaard waardoor de visser alleen nog kan
niek is dat het grootste deel van de bijvangst
verbinding komt die beeldinformatie terecht bij
kiezen tussen stoppen of nog verder de zee op
al dood is voordat die weer overboord wordt
de Bachmann M1-PLC. De PLC bepaalt op welk
gaan. Het is duidelijk dat dit zo niet verder kan.
gezet. Vanwege de schade aan de visstand zal
moment de garnaal in de verzamelbak komt.
We kunnen er gewoon niet omheen: de visse-
de staat over een paar jaar eisen dat de garna-
Dat gebeurt door middel van korte luchtsto-
lenvissers alle bijvangst aan de wal zullen af-
ten. De kleinste exemplaren vallen als eerste
voeren. Dit voorschrift geldt al voor de gewone
in een verzamelbak waarna de volgende twee
De Boer RVS
visserij vanaf 2016. Omdat bijvangst straks al-
maten in twee andere bakken terechtkomen.
De Boer RVS in Makkum, Friesland, is gespe-
leen maar verlies oplevert, wordt de visser op
Bijvangst wordt door het beeldverwerkings­
cialiseerd machinebouwer voor de garnalen-
die manier wel gedwongen zijn bijvangst dras-
systeem genegeerd en blijft op de lopende
visserij. Naast duurzaamheid focust dit bedrijf
tisch te reduceren. En dat kan met onze garna-
band liggen. De lopende band eindigt boven
op een hoge kwaliteit van het eindproduct.
lensorteermachine. Deze werkt zo snel dat de
een transportsysteem waarna de bijvangst di-
www.deboerrvs.nl
bijvangst niet langer dan 1 minuut aan boord
rect terug de zee in gaat.
Vision 015
Visionsysteem met twee IDS GigE-camera's selecteert
goede garnalen in opbouw
Op de garnalenkotter van De Boer RVS in de haven van Makkum: Ronald Epskamp, manager Bachmann Benelux;
Besturingskast met M1 PLC en DIO280 IO-module van
Bachmann tijdens montage
Alex Heurkens, directeur Pliant; Melle de Boer, directeur De Boer RVS
Vision en besturing
Waarom Bachmann?
De camera die wordt gebruikt is een 1.3 Me-
Alex Heurkens, directeur van Pliant: “Wij vinden
gapixel GigE UI-5240 RE. Deze camera is uit-
het heel belangrijk dat een bedrijf als Bach-
gevoerd in IP 67 vanwege de extreme om-
mann onze vragen serieus neemt en meedenkt
standigheden waarin zij wordt gebruikt. De
over oplossingen. Bachmann heeft goede spul-
camera wordt door een encodersignaal via de
len en ze reageren snel en flexibel op speciale
PLC getriggerd. De beelden worden vervolgens
verzoeken. Bijvoorbeeld als het gaat om aan-
doorgegeven aan een C# applicatie waar met
passingen van de besturing of extra aansluitin-
behulp van een Halcon-script de analyse plaats-
gen. Zo hebben ze ons voorzien van een com-
vindt. Afhankelijk van de bandsnelheid dient de
pacte PLC met ethernetsocket. De besturing in
verwerkingstijd tussen de 10 en 20 beelden per
deze applicatie wordt verzorgd door een M1
seconde te bedragen. Snellere verwerking is
met een verwerkingssnelheid van 433 mhz. De
van dit jaar zullen we de machine in de praktijk
mogelijk met snelle hardware. Een dere moge-
PLC kan deze taak gemakkelijk aan. Daarnaast
gaan testen. Daarna moet hij in de markt wor-
lijkheid is het algoritme te optimaliseren. Ook
gebruiken we een nieuwe module, de DIO280;
den geïntroduceerd. Zodra de machine perfect
de kwaliteit van de beelden dient optimaal te
een IO-module met 32 digitale en 32 analoge
werkt weet ik zeker dat we er in een jaar tijd
zijn. Wanneer de beelden een te hoge resolutie
uitgangen en 16 vrij configureerbare kanalen
25 stuks van verkopen. De belangrijkste eisen
hebben levert dit teveel overhead op. En dat
met encoderingang. Het grote voordeel daar-
aan de machine zijn de betrouwbaarheid en de
verlengt de verwerkingstijd. Beelden met een
van is dat je geen extra encodermodules meer
eenvoud van de probleemoplossing. Ik weet
te geringe kwaliteit zullen daarentegen te wei-
nodig hebt en de aansluitingen allemaal ro-
zeker dat we aan die eisen voldoen. In de loop
nig detail bevatten wat weer afbreuk doet aan
buust zijn uitgevoerd. De besturingskast komt
van dit jaar beschikken we ook over een eigen
de nauwkeurigheid.
straks in de machinekamer van het schip te
garnalenkotter waarmee we onze machine op
De communicatie met de Bachmann M1 PLC
staan. Het bedienscherm monteren we op de
zee kunnen demonstreren.”
vindt plaats via M1Com.Net. Beeldanalyse
brug van het schip.”
wordt afgehandeld in C# waar de objecten al
“Wij vinden het heel belangrijk dat Bachmann
of niet een classificatie krijgen. De C# applicatie
onze vragen serieus neemt en meedenkt over
geeft vervolgens weer door aan de PLC wat er
oplossingen", aldus de directeur van Pliant.
met de objecten (de garnalen) dient te gebeu-
Garnalensorteermachine scheidt in 1 minuut garnalen van bijvangst
Pliant
Pliant, partner in technical solutions in Breda, is
ren. In de PLC heeft elk uitblaasstation een lijst
Toekomstvisie
actief in Agro & Food, Marine & Offshore, Recy-
van objecten die voor haar bestemd zijn. Wan-
Hoe ziet de toekomst er uit voor de garnalen-
ling en automotive met vision, machinebestu-
neer een object een bestemming heeft handelt
sorteermachine? Melle de Boer: “Ik ben zeer
ring, applicatieontwikkeling en robotisering.
de PLC de aansturing van de hardware verder af.
positief over de toekomst. Tussen mei en juli
www.pliant.nu
016 Vision
Connecting Global Competence
New exhibition sector:
professional service robotics
OPTIMIZE YOUR PRODUCTION
Information:
Van Ekeris Expo Service B.V. | Haarlem
Tel. +31 23 525 8500
[email protected]
6th International Trade Fair for Automation and Mechatronics
June 3–6, 2014 | Messe München
www.automatica-munich.com
017
018 Vision
Dankzij Pareto nog veel groeikansen in lage en middensegment
‘Vision hoeft niet
ingewikkeld te zijn’
Een visionsysteem is een complex samenspel tussen licht, optieken, sensortechnologie, beeldverwerkingssoftware en procesbesturing. Toch hoeft vision volgens Peter van der Bruggen
van Vierpool helemaal niet ingewikkeld te zijn. Sterker nog: 80 procent van de toepassingen is
volgens hem gebaat bij een eenvoudige aanpak. En in een tijd waarin je heel wat meer megapixels, frames per seconde en gigabytes voor een lagere prijs krijgt, is voor vision de tijd rijp
Tekst: Liam van Koert
de high-end top van de piramide te verlaten en zich in het grotere volume domein te begeven.
Dat vision als technologie al jaren in de lift zit
kan worden ingezet als bewaker van de kwa-
Laag hangend fruit?
is geen geheim. Met een kleine dip in de crisis-
liteit, als sorteerder op basis van kleur, grootte
Hoe komt het, gezien de hiervoor genoem-
jaren groeit het aantal toepassingen en de bij-
of vorm, als positiebepaling voor handling ap-
de voordelen, dat vision niet massaal wordt
behorende omzet gestaag. In Duitsland - een
plicaties (pick & place), of voor het bepalen van
omarmd? Peter van der Bruggen, verkoop­
van de kartrekkers als het gaat om machinevi-
afmetingen en volume, waaruit eventueel ook
directeur van Vierpool heeft er een sterke me-
sion - steeg de omzet in 2013 volgens de VDMA
een massa zou kunnen worden afgeleid. Het is
ning over. Deze heeft te maken met geld, maar
met 5 procent naar 1,6 miljard euro. En hoewel
maar een kleine greep uit de gereedschapskist
ook met het veel te ingewikkelde imago van
er voor de Benelux geen afzonderlijke cijfers
die vision heet. En omdat ‘de ogen’ die de ap-
vision. “Ben je bekend met een verdeling vol-
beschikbaar zijn, stelt de European Machine
plicatie worden meegegeven niet alleen een
gens Pareto?”, vraagt hij tijdens mijn bezoek
Vision Association in haar onderzoek van 2012
veel scherpere blik hebben dan de menselijke
aan de vestiging in Maarsen. Even moet ik hem
dat er nergens in Europa een zo hoge dicht-
variant, maar indien uitgerust met de juiste
het antwoord schuldig blijven, maar bij het
heid is van visioncompetenties - van productie
beeldsensor ook nog eens een veel groter
noemen van een 80-20 verhouding valt dan
tot onderzoek in tal van sectoren - als in de
spectrum kunnen waarnemen, lijken de mo-
toch het kwartje. “Wat je ziet is dat er altijd
driehoek Eindhoven, Leuven, Antwerpen. Toch
gelijkheden onbegrensd. Tel
is er in de Benelux nog een hoop werk aan de
daarbij op dat veel van deze
winkel als het gaat om het voorlichten en en-
toepassingen met dezelfde
thousiasmeren van een grote groep bedrijven,
hardware
die met behulp van vision hun productiviteit
gerealiseerd en dat aanpas-
en kwaliteit een flinke boost zouden kunnen
singen aan bijvoorbeeld een
geven.
nieuw product voornamelijk een softwarema-
veel aandacht is uitgegaan naar de bovenste
kunnen
worden
Vision is de flexibiliteitskampioen
onder de sensoren
tige exercitie zijn en het wordt duidelijk dat vi-
20 procent van de applicaties”, vervolgt hij.
Visionvoordelen
sion flexibiliteitskampioen onder de sensoren
“Hier zijn zondermeer sterke staaltjes vision
Een van de grote voordelen van vision als ‘ogen
is, iets wat in een tijd met almaar kortere time-
te bewonderen, maar ze kosten ook de nodige
van de applicatie’ is dat de technologie zo ont-
to-market en kleinere productieruns best wel
centen: 80 procent van de het totale markt­
zettend veelzijdig en daarmee flexibel is. Hij
aantrekkelijk is.
volume wordt daarin zo’n beetje omgezet.
Vision 019
Wie zich ook in de lagere regionen
wil begeven, zal meer volume
moeten draaien
Bovendien zijn ze vaak complex, wat geza-
profiteren. “Omdat wij ons in veel bredere zin
mera’s, beeldverwerkingsprocessoren, belich-
menlijk het beeld oproept dat vision duur en
met automatisering bezighouden, komen wij
ting en een software suite met kant en klare
ingewikkeld is. Dit wordt versterkt door de er-
vanuit een hele andere invalshoek bij de klant.
tools voor specifieke toepassingen.
varingen van enkele ‘early adaptors’ die veel
Deze heeft een probleem dat moet worden
geld gespendeerd hebben aan een oplossing
opgelost en vision is een van de gereedschap-
Geldboom
met vision, die uiteindelijk toch niet bracht wat
pen waarmee dat zou kunnen. Maar wellicht is
Tot slot vragen we Van der Bruggen of er nog
ze er van verwachtten. De onderste 80 procent
een ander type sensor wel rendabeler en heb
een speciale aanpak nodig is om als vision-
van de piramide wordt hierdoor afgeschrikt,
je aan een eenvoudige fotocel wel genoeg.
leverancier de markt vanuit de onderkant te
wat helemaal niet zou hoeven. Je krijgt tegen-
Daarnaast is zelfredzaamheid voor ons belang-
benaderen. Wederom komt Pareto om de hoek
woordig heel wat meer camera voor minder
rijk. Klanten moeten - na het opdoen van enige
kijken, dit keer voor wat betreft toegang tot de
geld dan 10 jaar geleden en er zijn steeds
basiskennis - zelf met vision kunnen werken,
‘geldboom’. “Veel potentiële gebruikers ma-
meer oplossingen verkrijgbaar die ‘out of the
zoals zij dat ook met hun andere sensoren
ken het zichzelf lastig door een vergelijkbare
box’ gewoon goed werken.” Volgens Van der
kunnen.” Volgens Van der Bruggen is dit geen
hiërarchische denkfout. Ze ontdekken bijvoor-
Bruggen is het daarom belangrijk dat de vi-
enkel probleem omdat het bedrijf zich niet
beeld een probleem in de productie dat moet
sionbranche dit achterhaalde imago van zich
specifiek richt op high-end applicaties, maar op
worden opgelost. Het komt op het bordje van
afschud en haar deuren opent voor het in tech-
toepassingen als het controleren van het lees-
de TD-man die naast het technische probleem
nologisch opzicht lager hangende fruit. Wel zal
baar zijn van houdbaarheidsdata op producten
nog een ander probleem heeft. Omdat hij tot
dit een verandering in verdienmodel met zich
of het kijken of gebakken koekjes wel heel zijn.
de 80 procent van de piramide wordt gerekend
meebrengen. “Net als in andere hightech toe-
Geen ‘rocket sience’ dus, maar wel een flinke
en niet tot de top 20 waarin zich bijvoorbeeld
passingen zijn de marges die visionbedrijven
doelgroep met een groot groeipotentieel.
R&D bevindt, wordt hij als kostenpost gezien.
Dit in tegenstelling tot diezelfde R&D, waar
in de top 20 procent van de piramide maken
veel groter. Wie zich ook in de lagere regio-
80 procent portfolio
vergelijkbare uitgaven als investering worden
nen wil begeven, zal meer volume moeten
Om het nog grotendeels onontgonnen gebied
gezien en er wordt gesproken in termen van
draaien. Maar gelukkig is ook het aantal po-
aan de onderkant van de markt te bedienen
return-on-investment. Juist hier moet je klan-
tentiële visiongebruikers per definitie vier keer
heeft Vierpool een belangrijke troef in handen
ten een handje helpen, zodat de ‘geldboom’
zo groot.”
die ze graag aan een groter publiek laat zien.
ook voor de onderkant bereikbaar wordt. Stel
Van der Bruggen: ”In 2012 heeft onze leveran-
vragen als: wat kost het als je het probleem
Sensorbenadering
cier Datalogic het Amerikaanse PPT Vision Inc.
houdt? En keep it simple. Neem een goede
Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. In de
overgenomen. Hierdoor is een zeer uitgebreid,
lens, goede verlichting, een goede camera en
negen jaar dat Vierpool visionproducten levert
maar overzichtelijk visionportfolio ontstaan
kies indien nodig (dit geldt, hoe kan het ook
bespeurt Van der Bruggen dat veel bedrijven
waarmee momenteel tenminste 80 procent
anders, voor zo’n 20 procent van onze projec-
‘visionmoe’ zijn geworden, maar dat een veel
van de markt bediend kan worden waarin wij
ten) een goede integrator, dan is vision hele-
bredere benadering helpt machinebouwers en
ons begeven.” Het visionaanbod van Vierpool
maal niet ingewikkeld.”
eindgebruikers toch van de voordelen te laten
bestaat tegenwoordig uit diverse (smart)ca-
020 Vision
VISION
& ROBOTICS
Dossier
Lassen
Grote én kleine series
lassen met de robot
Terugblik Techni-Show 2014
Alpha Robotica is specialist in het programmeren en
integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision
systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica
en machinebesturingen zijn wij voor zowel
gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner
om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.
Software en support
voor industriële automatisering
Robotica
Vision
PLC
+31 (0)172 41 95 53
[email protected]
www.alpha-robotica.nl
022
Offline programmeren verhoogt lascapaciteit
Grote én kleine series
lassen met de robot
Offline programmeren van lasrobots heeft als voordeel dat lasprocessen buiten de lascel
kunnen worden geprogrammeerd. In samenwerking met Panasonic ontwikkelde lasrobot­
integrator Valk Welding programmeer- en simulatiesoftware waarmee nieuwe lasprogramma’s zonder stilstand van de productie kunnen worden geprogrammeerd.
Met het oog op de trend naar vele productva-
wordt onderbroken voor de programmering.
tiseerd met behulp van robots. Deze robots
rianten en kleine aantallen speelt de tijd die
Hierdoor neemt de productiviteit van robotsy-
bewegen en besturen bovendien werktuigen
wordt besteed aan de programmering van de
stemen toe. Een ander pluspunt is dat de inzet
doordat code door de robotbesturing in pro-
robot een steeds grotere rol bij de kostenef-
van lasrobots niet langer beperkt hoeft te blij-
grammastappen wordt omgezet. Bij productie
ficiëntie van de productieprocessen. Dat geldt
ven tot grote series.
in grote series zoals in de automobielindustrie
zeker wanneer de robot met de teach pendant
worden de verschillende programmastappen
wordt geprogrammeerd en dus tijdens het pro-
Programmeer- en simulatiesoftware
bij de ingebruikname eenmalig voor de be-
grammeerproces niet productief kan worden
Valk Welding uit Alblasserdam is gespeciali-
oogde toepassing gedefinieerd. Deze stappen
ingezet. Offline programmeren biedt in dit ge-
seerd in het automatiseren van lasprocessen en
blijven ongewijzigd tijdens de productiefase.
val uitkomst, omdat de productie hiermee niet
bracht met DTPS (DeskTop Programming and
Tekst: Liam van Koert
Veel productieprocessen worden geautoma-
Dossier Lassen 023
Simulation System) al in 1996 een softwaresysteem op de markt waarmee lasprogramma's op een aparte computer konden worden
gemaakt. Uniek was dat het hierbij ging om
'Panasonic-eigen' software met identieke programmering, zowel op de computer als op de
robot. Zo kon de programmering onafhankelijk
van de lasproductie worden voorbereid, waardoor de inschakelduur van de lasrobot flink kon
worden vergroot.
Nieuwe generatie
Nu heeft Valk Welding in nauwe samenwerking
met de softwarespecialisten van Panasonic
Welding Systems in Japan de software verder
geoptimaliseerd. Centraal bij de ontwikkeling
hiervan stonden de wensen en suggesties die
gebruikers aan de Nederlandse systeemintegrator hadden voorgelegd. Met de nieuwste
generatie DTPS G2 kan elk werkstuk compleet
met lasmal en de volledige lasrobotinstallatie in 3D met Solids worden geprogrammeerd
en weergegeven. Alle mogelijkheden van de
booglasrobot van Panasonic zijn in de software
geïntegreerd.
Kleine series binnen handbereik
In de afgelopen vijftien jaar is veel geïnvesteerd in specifieke softwareoplossingen om
middelgrote, kleine en enkelstuksproductie
mogelijk te maken met de lasrobot. Valk Wel-
024 Dossier Lassen
ding speelde hierbij in op de trend in de markt
naar nieuwe installaties of andere werksta-
35-jarig lasrobot jubileum
om meer productvariaties in kleine aantallen
tions
In maart 1979 installeerde Valk Welding (destijds nog
aan te bieden. Van doorslaggevende betekenis
- 3D-simulatie met botsingsdetectie
Las Verkoop Maatschappij) haar eerste booglasrobot
in deze ontwikkeling waren DTPS en parame-
- tools voor het plannen en beheren van de
bij de Nederlandse firma Kemi B.V. in Riethoven. De
trisch programmeren.
Zonder correcties direct op de lasrobot
Om het proces van het programmeren van varianten binnen een productfamilie te automatiseren, ontwikkelt Valk Welding ook klantspecifieke Custom Made Robot Software (CMRS).
Hierdoor wordt ook enkelstuksproductie op
lasproductie
firma Kemi schafte destijds de eerste Unimation 2005
- gegevensregistratie van het lasproces
booglasrobot aan voor het geautomatiseerd lassen van
- onbeperkte robotbesturing op verschillende
steigerdelen en plaatstalen onderstellen voor Bewo
productie-installaties
- 100% opwaarts compatibel met alle generaties controllers
- eenvoudig aan te passen aan de bestaande
robotprogramma's
lasrobots rendabel. Fabrikanten met eigen
handzaagmachines. De lasrobot was een 5-assige hydraulische Unimation booglasrobot en was uitgerust
met 2 draaitafels, aangestuurd door elektromotoren
met ieder 8 mechanisch vergrendelde posities. De
lasrobot werd destijds geprogrammeerd met een ‘programmeerpistool’ in de vorm van de robot, die door
producten, zoals roosters, lateibalken, hekwer-
Automatisch programmeren met APG
bediening van drukknoppen op deze voorgevormde
ken, trapliften (Thyssen Krupp), laadplatforms
APG (Automatic Path Generation) voor DTPS
robot zijn positie aannam. Lineaire en circulaire inter-
(Dhollandia) en vorkheftrucks, en vele andere,
is een door Valk Welding ontwikkelde toolkit
polatie tussen geprogrammeerde punten, was destijds
zetten CMRS reeds in voor enkelstuksproductie.
met opensourcesoftware, waarmee gebruikers
nog niet ontwikkeld en alle programmering geschiedde
Offline programma's moeten allereerst in de
hun eigen robotsoftware kunnen creëren. APG
dan ook met behulp van een programmeerlint, waarbij
praktijk worden gecontroleerd. Afwijkingen
maakt gebruik van data uit ERP- en CAD-syste-
de maximale afstand van één Inch (25,4 mm) tussen
in de posities moeten handmatig in het pro-
men, alsook uit Excel-tabellen om automatisch
2 punten kon worden vastgelegd. De geheugencapaci-
gramma worden gecorrigeerd, wat doorgaans
complete programma's te genereren voor de
teit van de robot was uitermate beperkt en door middel
veel tijd kost. Uniek aan het DTPS-programma's
lasrobot. Deze programma's bevatten behalve
van een extern geheugen, konden 8 keer 128 posities
kunnen meestal zonder correcties op de lasro-
de positionering van de lastoorts, ook de juiste
in het geheugen van de robot worden opgeslagen. De
bots worden ingezet. Overige mogelijkheden
toortshoek en de juiste lasparameters, zoals
ontwikkeling van de lasrobots hebben wereldwijd een
met offline programmeren met DTPS:
stroomsterkte, spanning, pendel-, kratervul-
enorme vlucht genomen, maar het is mede dankzij
-volledige ondersteuning voor het importe-
ling- en andere parameters. Met CMRS en APG
deze pioniers, zoals de firma Kemi in de metaalverwer-
kunnen programma's worden gegenereerd die
kende (toelever)industrie, dat de huidige robottechno-
volledig zijn gebaseerd op CAD-, ERP- of Excel-
logie zich zo sterk heeft ontwikkeld. Ook de firma Kemi
data of op data uit andere systemen. CMRS en
heeft in dezen niet stil gezeten en gebruikt inmiddels
- actuele berekeningen van de cyclustijd
APG zijn toolkits die Valk Welding ontwikkelt
een 3e generatie booglasrobot, dat in 2005 nog werd
-converteren van bestaande programma's
voor gebruik als plug-in in DTPS.
geleverd.
ren van 2D- en 3D-CAD-bestanden
- krachtige tools voor het programmeren en
testen van opspansystemen
Dossier Lassen 025
Terugblik
Techni-Show 2014
De positieve trend in de maak- en toeleverindustrie was ook op de beursvloer van Techni-Show
goed voelbaar. André Gaalman, voorzitter sectie VIMAG van de Federatie Productie Technologie:
“Het vertrouwen is terug. Er is weer lef in de markt om te investeren en Techni-Show bevestigt
dit beeld.” 86% van de bezoekers gaf de sfeer en beleving op de beurs een goed tot uitstekend.
Bezoekers beoordeelden Techni-Show dan ook met een 7,5. Exposanten gaven een 7,2 als rapportcijfer. Vakbeurs Techni-Show vond plaats van 11 tot en met 14 maart in de Jaarbeurs in Utrecht.
Gert Jan Braam, marktmanager
zoekers naar de beurs gekomen.
kingscentra (25%). Bijna 80% is
producten of diensten, zijn de drie
metaalindustrie
organisator
39% van de bezoekers heeft één of
goed tot uitstekend tevreden met
belangrijkste redenen voor een be-
VNU Exhibitions:“ Veel serieuze
meer inhoudelijke activiteiten be-
het aanbod op de beurs. Meer dan
zoek aan Techni-Show. Dit blijkt uit
gesprekken over concrete inves-
zocht. Dat de wedstrijdvloer van de
de helft is eind- of medebeslisser
het bezoekersonderzoek van VNU
teringen op korte termijn hebben
Vakkanjers nog steeds erg geliefd
als het gaat om het doen van in-
Exhibitions.
geresulteerd in een opperbeste
is, bleek wel uit het feit dat bijna
vesteringsaankopen. Meest voor-
stemming onder bezoekers en ex-
de helft van die 39% de Vakkanjers
komende functies van bezoekers
Opening
posanten en goede vooruitzichten
heeft bezocht.
zijn directeur/algemeen manage-
Op 11 maart werd de beurs ge-
ment, productiemedewerker en
opend door Peter Bongaerts, Direc-
Feiten en cijfers
engineer. Op de hoogte blijven
teur Beleid FME-CWM en Jos Klei-
Kijkend naar de rapportcijfers en
De interesse van de bezoekers
van nieuwe product- en branche-
boer, Directeur Beleid Koninklijke
het bezoekersaantal mag Techni-
gaat vooral uit naar freesmachi-
ontwikkelingen,
onder-
Metaalunie samen met olympisch
Show 2014 zowel kwalitatief als
nes (31%), draaimachines (30%),
houden met bestaande relaties en
snowboarder Nicolien Sauerbreij.
kwantitatief succesvol genoemd
gereedschappen
werk-
gericht informatie verzamelen over
De aftrap vond plaats in de Vakkan-
worden. In totaal zijn 40.431 be-
plaatstechniek (28%) en bewer-
(technische) eigenschappen van
jers Arena, waar 30 aanstormende
bij
voor 2014.”
026
(29%),
contact
Volop lasvoorbeelden
Meer toevoegmateriaal in dezelfde tijd aanbrengen geeft een hoger
rendement. Normaal gesproken is voor het dubbeldraads lassen een
hoger vermogen vereist waarbij veel warmte wordt ingebracht. Dit
leidt vervolgens tot krimpscheuren. Dat het beter kan toonde Rolan
Robotics aan tijdens de Technishow, met het nieuwe cold tandem lassen van OTC. De voorste draad wordt hierbij conventioneel verlast met
een iets hogere vermogen dan met de enkeldraad instelling, terwijl
de volgdraad meer de functie heeft van vuldraad. Met het proces kan
meer materiaal worden aangebracht bij hetzelfde energie niveau in
vergelijking tot andere processen. Vervorming en warmtescheuren
worden hierdoor voorkomen.
Een groot voordeel is dat de tandem configuratie kan worden opgebouwd vanuit de nieuwe standaard Welbee lasmachine.
Ander lasnieuws was dat Rolan Robotics de vertegenwoordiging toegewezen gekregen heeft van het Super-MIG lasproces. Dit lasproces
dat door PLT uit Israël is ontwikkeld bestaat uit een tandem proces
gevormd door een plasmaproces voor de inbranding en het migproces voor het toevoegen van materiaal. Een groot voordeel is de mogelijkheid om vanuit één positie een doorlassing te kunnen maken
waardoor grote werkstukken vanaf één zijde gelast kunnen worden.
Doordat de plasmaboog de migboog stabiliseert ontstaat een strakke
en fraaie las.
techniektalenten van ROC’s en be-
tien jaar groter is dan die van de
te vergeven. Het publiek kon stem-
lassen in de maakindustrie' en een
drijven tijdens de beurs streden
meeste Europese landen. In een
men via de website en koos de
3D-Printing Symposium.
om de Nederlandse titel. Het ging
vergelijking tussen negen Euro-
Resato Flexzone als publiekswin-
Techni-Show 2016
hierbij om de nationale finales in
pese landen neemt Nederland na
naar. De aanmoedigingsprijs ging
De volgende editie van Techni-
de wedstrijdvakken CNC-draaien,
Oostenrijk en Duitsland de derde
naar Morris Solutions. Nevat won
Show vindt plaats in 2016. Bijna
CNC-frezen, Robotica, Mechatronica
plaats in. In 2014 zal de Nederland-
met het ‘Plantenmelk’-systeem de
80% van de bezoekers geeft nu al
en CAD-tekenen. De winnaars wor-
se maakindustrie naar verwachting
Made in Holland Award 2014. Lees
aan van plan te zijn om editie 2016
den bekendgemaakt tijdens een
met 3% groeien. Extra investe-
hier meer over alle winnaars.
te bezoeken.
prijsuitreiking op 21 maart. Meer
ringen zullen de komende jaren
Andere ingrediënten
informatie is te vinden via www.
vooral gericht zijn op onderzoek &
Naast de bijna 400 exposanten
Techni-Show is de grootste vak-
techniektalent.nu.
ontwikkeling en verkoop.
met hun producten en innovaties
beurs voor industriële productie-
waren andere ingrediënten van
technieken, verwerking en bewer-
Overhandiging ING rapport aan
SG Camps
In de prijzen
Techni-Show 2014: een uitgebreid
king van metalen, kunststoffen,
Aan het einde van de eerste beurs-
lezingenprogramma; guided tours
toebehoren
Direct na de opening werd het door
dag zijn de Techni-Show Innovatie
plaatwerk & verspaning; NEVI In-
binnen de Benelux. Net als voor-
ING en ESEF Techni-Show opgezette
Awards bekend gemaakt. Wila
koopseminars; themaroutes over
gaande keren vond Techni-Show
Rapport ‘My Industrie 2014-2018‘
heeft met het E2M-systeem voor
small series manufacturing, robot-
gelijktijdig plaats met ESEF in de
overhandigd aan Secretaris-Gene-
afkantpersen de Platina Techni-
technologie,
lasertoepassingen,
Jaarbeurs in Utrecht. ESEF is de
raal Economische Zaken Maarten
Show Innovatie Award 2014 ge-
24/7 productie, 3D printen en
vakbeurs op het gebied van toe-
Camps. Aansluitend volgde een
wonnen. De Gouden Award ging
additive manufacturing; KIVI NI-
leveren, uitbesteden, productont-
paneldiscussie met maakindustrie-
naar Trumpf voor de Brightline
RIA Seminars & Young Engineers;
wikkeling en engineering. Meer
ondernemers over de bevindingen
Fiberlaser. En de Zilveren Award is
lezingen 'Innovatie & Strategie',
informatie over beide beurzen is te
van ING. Uit het rapport blijkt dat
gewonnen door Cellro met de Xce-
'Plaatbewerking 2020: meer dan
vinden via www.esef.nl en www.
de productiegroei van de Neder-
lerate robotcel. Er was ook een pu-
automatiseren en robotica’ en 'On-
technishow.nl
landse maakindustrie de laatste
blieksprijs en aanmoedigingsprijs
vermoede toepassingen van laser-
en
hulpmiddelen
Dossier Lassen 027
Internet of Things eist
degelijke beveiliging
De wereld raakt meer en meer verknoopt. Dat heeft veel voordelen; ook voor bedrijven die
industriële automatisering toepassen. Want de analyses van gegevens leiden tot efficiëntere
bedrijfsprocessen. Maar er zit ook een uitdaging aan vast: goede bescherming van die gegevens.
Rockwell Automation heeft samen met Cisco een strategie ontwikkeld die de ‘connected
enterprise’ in veilig vaarwater leidt.
Volledig mee eens, hier zit een groot
gevaar
31 stemmen
Mee eens, maar wij hebben geen budget
om speciale security-tools voor de
fabrieksomgeving aan te schaffen
17 stemmen
Zolang we een goede scheiding aanhouden 9 stemmen
tussen de administratieve automatisering
op kantoor en de industriële automati­
sering in de fabrieksomgeving valt het
allemaal wel mee
028
Tekst: Teus Molenaar
Security wordt in de industriële automatisering
zwaar onderschat
Op de website van Vision & Robotics
Internet of Things
lenden gebruiken zwakheden in
richt alle net-
is gevraagd naar de visie op beveili-
De aandacht voor beveiliging van
software om ergens toegang toe
werkverkeer
ging van industriële netwerken. De
geautomatiseerde
is
te krijgen. Zodra een softwarehuis
te kanaliseren
resultaten laten zien dat hier nog
tegenwoordig des te prangender,
zo’n gat (een exploit) ontdekt, her-
en te beheersen.
een wereld is te winnen. Zo blijkt
vanwege de opkomst van het In-
stelt het de onvolkomenheden. De
Die zorgt er bijvoor-
een groot aantal mensen het er
ternet of Things (IoT): een wereld
‘stoplap’ wordt rondgestuurd naar
beeld voor dat alleen bevoegden
volledig mee eens te zijn dat ‘secu-
waarin heel veel apparaten via het
de klanten. Het is zaak om deze
toegang hebben tot applicaties;
rity in de industriële automatisering
internet protocol aan elkaar zijn
patches gecontroleerd en tijdig
en geeft een signaal als iets on-
zwaar wordt onderschat’. Zij geven
gekoppeld. Zo kun je bijvoorbeeld
toe te passen. Gebruik in elk geval
oorbaars gebeurt. Het FactoryTalk
aan dat hier een groot gevaar in
via een tablet of een smartphone
beveiligingssoftware, whitelisting,
AssetCentre systeem maakt hier
schuilt.
apparatuur in de fabriek regelen.
host intrusion-detection systemen
onderdeel van uit en regelt veilig
Een andere groep geeft aan het
Maar ook de onderlinge verwe-
en andere oplossingen voor bevei-
gebruik
ermee eens te zijn, maar voegt
venheid tussen fabrikant, afne-
liging van apparatuur. Verwijder
fabrieksomgevingen.
eraan toe dat er geen budget is
mer, toeleverancier neemt toe,
applicaties die niemand nog ge-
bijvoorbeeld voor back-up en her-
om speciale beveiligingstoepas-
omdat ze van elkaars systemen
bruikt. Dat geldt ook voor protocol-
stel van configuraties die van be-
singen voor de fabrieksomgeving
gebruikmaken. Zo kun je bijvoor-
len en diensten. En zet alleen de
lang zijn voor de processen binnen
aan te schaffen. Denk daarbij aan
beeld zelf de voorraden bij een
poorten open op routers en swit-
het machinepark. Tegelijk heeft
firewalls,
beveiligingssoftware,
leverancier – of bij een klant – in
ches (de verkeersregelaars van
Rockwell industriële switches en
encryptiemogelijkheden en derge-
de gaten houden. We spreken dan
het netwerk) die nodig zijn voor
routers in zijn portfolio opgeno-
lijke. De kleinste groep meent dat
van de ‘connected enterprise’. Een
de bedrijfsvoering. Niet alleen de
men die geschikt gemaakt zijn
het allemaal wel meevalt, zolang
organisatie waarbij kantoor- en
kantoorcomputers zijn gevoelig
voor fabrieksomgevingen.
er maar een goede scheiding is
industriële automatisering verwe-
voor aanvallen van buitenaf; het
“Je moet niet te snel denken dat je
aangebracht en in stand wordt ge-
ven zijn; en waarbij digitale ban-
is net zo goed op industriële auto-
alles al goed hebt geregeld”, zegt
houden tussen de administratieve
den zijn gesmeed tussen bedrijven
matisering van toepassing. De Fac-
Blommaert. “Het is goed om na te
automatisering op kantoor en de
die in dezelfde keten actief zijn. De
toryTalk Security architectuur van
gaan welke risico’s je loopt en hoe
industriële automatisering in de
connected enterprise heeft onte-
Rockwell Automation is erop ge-
je die kunt afdekken.”
fabriek.
genzeggelijk voordelen. Maar het
systemen
van
geautomatiseerde
Het
zorgt
vereist een gedegen beveiliging,
Gevarieerd beeld
zodat bijvoorbeeld niet iemand
In tien stappen naar veilige netwerken
Patrick Blommaert, business ma-
‘van buiten’ het chloorgehalte in
1. Bepaal wie netwerktoegang heeft. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld
nager bij Rockwell Automation
het zwembad gaat regelen, zoals
directories die de toegang regelen en apparatuur die poorten kan
Benelux, herkent de reacties wel.
vorig jaar in Nederland is gebeurd.
blokkeren.
2. Zorg voor robuuste en betrouwbare afhandeling van het netwerkver-
Tekst: Teus Molenaar
“Het is heel wisselend. Over het
algemeen constateer ik dat het
Een ui
onderwerp beveiliging wel op de
Samen met routerfabrikant Cisco
agenda staat bij de industriële on-
heeft Rockwell Automation een
dernemingen. Maar ik moet toch
architectuur ontwikkeld die niet-
ook vaststellen dat juist de grotere
geautoriseerde toegang tot net-
bedrijven hier bewust mee bezig
werken en apparatuur verijdelt. De
actualiseren van software nadat een fout is hersteld) nood­zakelijk is
zijn en hun maatregelen treffen;
grondgedachte is de opstelling van
om over goed werkende software te beschikken.
of dat al hebben gedaan. Maar bij
een gelaagde beveiligingsstruc-
de kleinere ondernemingen kan
tuur: als een ui waarbij de rokken
hanteren en beheren van sterke wachtwoorden, hoe je omgaat met
wel wat meer gebeuren; daar ont-
de verschillende lagen van defen-
usb-sticks, en het gebruik van persoonlijke apparatuur (zoals smart
breekt soms het urgentiegevoel.”
sie vormen.
phones en tablets) in de zakelijke omgeving.
Hij vertelt dat Rockwell zelf dit
Want beveiliging raakt het men-
onderwerp regelmatig te berde
selijk gedrag (niet overal zomaar
brengt bij zijn klanten: de OEM’s,
op klikken en niet elke usb-stick
maar ook de organisaties die de
zomaar in een computer stoppen;
machines gebruiken. “Dan bren-
sterke wachtwoorden gebruiken,
gen we de oplossing naar voren
en dergelijke), de fysieke onderde-
die wij samen met Cisco hebben
len, het netwerk, de applicatie en
9. Bescherm het intellectueel eigendom met Logix Source Protection.
ontwikkeld voor de connected en-
de beveiliging van een apparaat/
10. Zorg ervoor dat alle Ethernet-apparatuur onderling verbonden is via
terprise.”
machine/robot
keer door toepassing van firewalls, en intrusion detection/prevention.
zelf.
Kwaadwil-
3. Gebruik antivirus software en whitelisting (hiermee is aan te geven
welke applicaties op computers mogen starten: alleen degene die
op de white list staan).
4. Creëer een bewustzijn binnen de organisatie dat patching (het
5. Spreek met medewerkers beveiligingsprocedures af. Denk aan het
6. Blokkeer veranderingen aan de controller door hem in de Run modus
te zetten.
7. Controleer wie gerechtigd is om wát, waar te mogen doen in een
toepassing met de FactoryTalk Security architectuur.
8. Monitor wat er gebeurt in het systeem met de Controller Change
Detection en het FactoryTalk Asset Centre systeem.
standaard protocollen.
Security 029
Vanderlande Industries neemt
Ferdar Automation Technologie over
Vanderlande Industries maakt bekend Ferdar Automation Technology over te
nemen. Ferdar is een systeem integrator van robotica. De portfolio van Ferdar
wordt ondergebracht in de portfolio van Vanderlande Industries.
“We zijn zeer tevreden met deze
dige kennis en kunnen we onze
een groeiende rol weggelegd voor
mogelijk onze technologie door te
overname”, aldus Govert Hamers,
klanten nog beter bedienen.”
robotica. Govert Hamers: Denk
ontwikkelen en te blijven groeien”,
sinds 1 januari 2014 de nieuwe CEO
Vanderlande krijgt door de overna-
aan oplossingen in de levensmid-
geeft Fred Bokhorst aan, de ma-
van Vanderlande Industries.“ Ferdar
me van Ferdar ervaring en compe-
delendistributie of in onderdelen-
naging director van Ferdar. “Daar-
is een waardevolle aanvulling op
tentie op het gebied van toepassing
magazijnen. We beschikken met
door kunnen we onze ambities rea-
ons productenportfolio en versterkt
en ontwikkeling van zowel robotica
deze overname over een comple-
liseren in een groter verband.”
ons profiel als hightech system in-
als technologie voor productbe-
ter productaanbod van hardware
tegrator. Door de overname ver-
handeling in handen. Vanderlande
en software.“ “De overname door
werven we per direct hoogwaar-
ziet in logistieke automatisering
Vanderlande Industries maakt het
Sirris plaatst Baxter-robot
in vernieuwde test- en
ontwikkel­ruimte
Sirris heeft in het Belgische Hasselt de deuren geopend van zijn vernieuwde test- en ontwikkelruimte voor bedrijven. De nieuwe locatie is
onder andere uitgerust met een van de eerste Baxter-robots ter wereld.
De Baxter-robot is in staat menselijke handelingen te kopiëren, wat de
samenwerking tussen de mens en robots moet verbeteren. Het nieuwe
test- en ontwikkelcentrum is onderdeel van het Factory of the Future-project, dat door Sirris en Agoria is opgezet. De organisaties willen bedrijven
helpen uit te groeien tot ‘fabrieken van de toekomst’, waardoor zij op de
internationale markt hun positie kunnen verstevigen.
Robotica speelt een belangrijke rol in het centrum. Van de 850.000
euro die Sirris in totaal in het centrum heeft geinvesteerd is ongeveer
100.000 euro besteed aan robotica. Het centrum is getest met behulp
van een groep geselecteerde gebruikers. Vijftien bedrijven onderwierpen de smart production-toepassingen, die bestaan uit robotica, aan testen. Vijfentwintig andere bedrijven namen de aanwezige machines voor
precisiebewerkingen op de korrel.
030 Branche Bulletin
Branche Bulletin
STEMMER IMAGING neemt
Parameter AB over
STEMMER IMAGING neemt Parameter AB over. Parameter AB is een leverancier van imaging en
machine vision systemen in Noord-Europa en Polen. De overname treedt met terugwerkende
kracht in werking vanaf 1 januari 2014.
Door de overname is STEMMER IMAGING met zijn dochterbedrijven actief
de Baltische staten en Polen. Deze klanten krijgen toegang tot de onder-
in 11 verschillende landen in 19 regio’s. Voor de overname van Parameter
steuning en veiligheid die zij nodig hebben om hun visionapplicaties met
AB was STEMMER IMAGING actief in zeven landen. De twee bedrijven
onze hulp verder te kunnen ontwikkelen”.
werken al langere tijd samen. Parameter AB is distributeur geweest van
STEMMER IMAGING’s machine vision software library Common Vision Blox
(CVB). Michael Cohn, de voormalige eigenaar van Parameter AB, blijft bij
het bedrijf actief en is benoemd tot algemeen directeur. Cohn overziet de
overname van Parameter AB, dat voor 100 procent door STEMMER IMAGING is gekocht. “De overname door STEMMER IMAGING is een logische
voortzetting van ons werk in dit marktsegment en deze regio, waar wij
marktleider zijn geworden”, zegt Cohn. “Parameter brengt zijn activiteiten naar het volgende niveau en kan klanten volgen in markten buiten
Europa. Het bedrijf profiteert van de grote productreeks, grote voorraden
en hoge mate van competentie van STEMMER IMAGING. Onze bedrijfsculturen lijken veel op elkaar en we kennen elkaar inmiddels goed. Dit
versterkt de service die wij aan klanten kunnen leveren in Scandinavië,
Industriële 3D-printopleidingen
gebundeld
Fontys Hogescholen, Mikrocentrum en Additive Industries coördineren educatie op het gebied
van Additive Manufacturing. Dit initiatief moet ervoor zorgen dat er meer samenhang komt
tussen de opleidingen op het gebied van industrieel 3D printen.
Additive Manufacturing Academy (AM Academy) heeft de ambitie om het
Hogescholen, Mikrocentrum en Additive Industries nauw samenwerken.
kennisniveau van de Nederlandse industrie op het gebied van 3D printen
Fontys richt zich binnen haar Center of Expertise op hands-on trainingen
structureel en continu te ontwikkelen tot ‘World Class’. AM Academy ont-
in haar nieuwe objeXlab. Additive Industries organiseert masterclasses
wikkelt hiervoor een samenhangend palet aan opleidingen, trainingen,
voor beslissers uit de (maak)industrie. Mikrocentrum breidt haar bestaan-
workshops en master classes op het gebied van industrieel 3D printen en
de portfolio in AM opleidingen sterk uit met nieuwe opleidingen voor
Additive Manufacturing. Hierbij worden alle aspecten van 3D printen inte-
de industrie. “Door de krachten te bundelen en inzicht te krijgen in het
graal bekeken van 3D ontwerp en engineering via materiaalkeuze en het
aanbod op alle niveaus kunnen we witte vlekken invullen en kan overlap
daadwerkelijke printproces tot het nabewerken, testen en kwalificeren.
worden voorkomen”, aldus Arno Gramsma van KMWE 3DP die namens de
AM Academy is een ‘not for profit’ initiatief waarin initiatiefnemers Fontys
industrie betrokken is bij dit nieuwe initiatief.
Branche Bulletin 031
Geheim van smid bewaard in dongle
Beveiligen machines voorkomt inbreken in broncode
Waarom willen sommige mensen graag inbreken in de besturingssystemen van productiemachines? Zijn het alleen terroristen met destructieve plannen? Zijn het juist de geheime diensten zoals de Stuxnet affaire ons liet zien? Of is er sprake van industriële spionage? Wat de
reden ook is, onder normale omstandigheden heeft niemand in het bedrijfsleven baat bij inbraken in het productieapparaat. De kansen daarop zijn echter aanzienlijk toegenomen nu veel
besturingsmodules via internet aan een netwerk hangen. Beveiliging van IP, software en data
is een must in een geautomatiseerde fabriek.
Microbesturingsmechanismen en elektronische
deze te repareren of het kastje simpelweg te
Servicemonteurs en onveilige laptops
systemen treffen we overal aan: in elektrici-
vervangen. Uit kostenoverweging zijn control-
Industriële besturingssystemen zijn tegen-
teitscentrales, fabrieken en op het spoor. Nog
lers steeds vaker aangesloten op het internet zo-
woordig hoofdzakelijk gebaseerd op standaard
geen tien jaar geleden zagen de meeste bestu-
dat ze online zijn te monitoren en eventueel te
hardware, zoals industriële PC’s onder stan-
ringsmodules of Programmable Logical Control-
reactiveren. Servicemonteurs behoeven de deur
daard operating software als VxWorks, QNX,
lers (PLC) eruit als onschadelijke zwarte kastjes
niet meer uit. Achter hun werkstations hebben
Windows of Linux Embedded. Ook in de run-
met daarin bedrijfseigen hardware en software,
ze een veel groter bereik bij het afhandelen van
time omgevingen wordt vaak een gedeelde
compleet afgesloten van de buitenwereld. Wan-
storingen. Gelijktijdig stellen we met die ’ge-
standaard toegepast, bijvoorbeeld CODESYS. De
neer een module niet meer functioneerde,
netwerkte’ controllers vitale productiesystemen
verspreide netwerken zijn afzonderlijk bevei-
stuurde de leverancier een servicemonteur om
bloot aan de bedreigingen in cyberspace.
ligd via VPN’s en firewalls. Voor de controllers
is dat echter niet afdoende. Het is een bekend
verschijnsel dat servicemedewerkers de toegangscodes voor de VPN’s van hun klanten
vastleggen op onvoldoende beveiligde laptops.
Krijgt een kwaadwillige via de zwakke plekken
in Firewall en VPN’s (te korte RSA encryptie
sleutels) toegang tot een netwerk, dan ligt de
weg open naar alle componenten daarbinnen,
waaronder de vitale controllers.
Het Duitse Wibu-Systems, dat ook in de BeneHengelo, levert technologie voor het beveiligen
van software en data tegen oneigenlijk gebruik
(overtreden licentierechten, hacking, industriële spionage, afscherming van cloudapplicaties).
Het bedrijf is 25 jaar geleden gestart met een
voorziening om digitale machine-instellingen
032 Security
Tekst: Frans van der Geest
lux is vertegenwoordigd met een kantoor in
Per jaar rollen wereldwijd letterlijk 1,2 miljard autobanden van
de productieband. Daarvan is 20 procent gemaakt met een
machine van het Nederlandse bedrijf VMI.
veilig te bewaren. Die ervaring in het beveili-
helft van alle PLC’s die het in Epe gevestigde
het afschermen van de Touch-L besturingslogi-
gen van embedded-systemen zorgde voor een
bedrijf toepast in zijn banden productiemachi-
ca van de nieuwe generatie lasersnijmachines
vruchtbare samenwerking met PLC-fabrikant
nes. Deze volautomaten, voorzien van vision-
kreeg de technologie van de Duitse firma we-
Rockwell Automation. Die levert met zijn soft-
en sensortechnologie, danken hun hoge graad
derom de voorkeur. De combinatie van hard-
ware ontwikkelomgeving (Studio 5000 Logix
van perfectie aan de expertise die bij VMI in
ware binding met fysieke en softwarematige
Designer) het CodeMeter beveiligingssysteem
tientallen jaren is ontwikkeld. En hoewel het
sleutels sluit goed aan bij de efficiënte wijze
van Wibu mee. Daardoor worden toegangsco-
bedrijf opereert in een niche markt, is de vraag
waarop LVD mondiaal service kan verlenen aan
des niet langer onversleuteld opgeslagen in
in China, maar ook in Europa en Noord-Amerika
zijn machinepark. Indien er storingen moeten
een lokale controller, maar komen ze terecht in
dusdanig groot, dat ook andere partijen het
worden verholpen, kunnen specialisten dit vei-
een via encryptie beveiligde container. Die kan
vernuft van de Epenaren goed zouden kunnen
lig op afstand via een internetverbinding uit-
bestaan uit een hardware sleutel voor een PC of
gebruiken. De kennis van specifieke berekenin-
voeren.
laptop (CmDongle) of een softwaresleutel in de
gen en de machineprocessen, ondergebracht
vorm van een bestand met een softwarelicen-
in de PLC software, willen ze bij VMI voor zich-
tie (CmActLicense). Via een applicatie aange-
zelf houden. De CodeMeter oplossing van Wibu
duid als CodeMeter Source Protection Provider
biedt het bedrijf de garantie dat de broncode is
(CSPP) laat zich eenvoudig een centrale admini-
afgesloten voor ongewenste partijen.
stratie voor de toegangscodes inrichten. Alleen
geautoriseerde personen krijgen toegang tot
LVD, een Belgische producent van machines
de broncode van de PLC.
voor de bewerking van metalen platen werkt al
VMI is de eerste gebruiker van het beveiligde
meer dan 10 jaar tot volle tevredenheid met de
Studio 5000 product. Rockwell levert ruim de
beveiligingsoplossing van Wibu-Systems. Voor
Biometrische encryptie
Versleutelde beveiliging in samenhang met biometrische verificatie wordt toegepast door het Eindhovense bedrijf Genkey, dat o.a. apparaten voor stemverificatie levert aan Afrikaanse landen. Op de
stemlocatie wordt de vingerafdruk van de kiezer razendsnel gematched met de in databases opge-
De CodeMeter dongle is leverbaar in diverse uitvoerin-
slagen data van de vingerafdrukken van de miljoenen stemgerechtigden. De stabiele componenten
gen met een USB of (micro) SD of CD-card connector.
van die biometrische data is versleuteld, terwijl de variabele data (ruis) geen codering ondergaat.
Wibu levert tevens de interface software (API) voor het
Het matchingproces heeft beide data componenten nodig. Genkey gebruikt de CodeMeter technolo-
versleutelen van beveiligde berichten via 128 bits AES,
gie van Wibu voor het encrypten van de broncode in alle verificatieapparaten.
224 bits ECC of 1024 bits RSA versleutelingalgoritmen.
Security 033
Meer capaciteit,
hogere betrouwbaarheid
en veiligheid bij bagage­
afhandeling
Op een groot aantal luchthavens in de wereld, waaronder Schiphol, Heathrow en Parijs zijn de
bagageafhandelingssystemen van Vanderlande Industries te vinden, inclusief de complete
achterliggende logistieke stromen. Vanderlande is dan ook de grootste leverancier van
bagageafhandelingsystemen ter wereld. Om de verwachte groei in het aantal passagiers
wereldwijd ook in de toekomst aan te kunnen, investeert het Veghelse bedrijf veel in goede
Tekst: Liam van Koert
logistieke prestaties, betrouwbaarheid en veiligheid van hun systemen.
034 Logistiek
In de enorme test- en demonstratiehal te Veg-
van het bagageafhandelingsysteem voor ter-
Vanderlande is een systeemintegrator of an-
hel staan allerlei systemen met lopende ban-
minal 2 van het internationale vliegveld van
ders gezegd samenbouwer van verschillende
den te draaien. Koffers in bakken op lopende
Rio de Janeiro. In aanloop naar het WK in 2014
systemen en elementen tot een kant-en-klaar
banden komen voorbij en verderop worden
en de Olympische Spelen in 2016 ondergaat
totaal systeem. Toine Welten: “Van huis uit zijn
consumentenproducten door het distributie-
die luchthaven - Galeão - een stevige facelift.
we machinefabrikant. Een aantal onderdelen
maken we (nog steeds) zelf zoals de trans-
systeem automatisch van hoge magazijnrekken gehaald. “Dit is onze ‘speeltuin’, oftewel
De reis van een koffer
portbanden en TUBTRAX (zie foto hieronder),
het Vanderlande Innovation Centre”, legt Toine
Hoe verloopt de reis van een koffer? Bij de
een nieuw door ons bedacht systeem waarbij
Welten uit, “Hier kunnen we uitgebreid tes-
check-in krijgt de koffer een label met streep-
koffers in bakken worden vervoerd op lopende
ten met de door ons ontworpen systemen.”
jescode en dan gaat de koffer het bagageaf-
banden. Een groot aantal onderdelen kopen
Vanderlande Industries ontwerpt niet alleen
handelingsysteem in via de lopende band.
we in, zoals de PLC’s die de systemen aanstu-
logistieke systemen voor bagageafhandeling
De koffer komt eerst langs een machine die
ren, eventuele robots en de onderdelen om de
maar ook voor distributiecentra en sorteer-
de grootte en eventuele afwijkingen op stan-
veiligheid te garanderen, zoals een Pilz veilig-
centra voor post en pakketten. Toine Welten
daardmaten checkt om te voorkomen dat de
heidssysteem (veiligheids-PLC), toegangshek-
is
bij
bagage ergens in de rest van het systeem
ken, noodstops, en safetybus netwerken etc.”
Vanderlande Industries. Hij stuurt de teams
blijft hangen. Afwijkende (maten) bagage
Als systeemintegrator draagt Vanderlande de
aan die de bagageafhandelingsystemen ont-
wordt handmatig verwerkt. Normale bagage
eindverantwoordelijkheid voor het goed func-
werpen en hij houdt tijdens het ontwerp nauw
gaat verder via de lopende band door de rönt-
tioneren van het systeem en de veiligheid voor
contact met de klanten. Vanderlande ontving
genmachine die in de lijn is ingebouwd en de
de mensen die eraan werken. “Bij inkoop let-
het afgelopen boekjaar 40% meer orders (713
inhoud controleert op explosieven en andere
ten we er dus nauwgezet op dat alle onder-
miljoen euro). Dit is mede te danken aan de
verdachte inhoud. Wanneer de bagage geen
delen voldoen aan de veiligheidseisen volgens
snelle groei in e-commerce waardoor er een
verdachte inhoud bevat, gaat deze naar de
de Europese richtlijnen, zoals de Machinericht-
toenemende vraag is naar geautomatiseerde
sorteermachine. Deze stuurt vroege bagage
lijn. Het totaal moet ook weer voldoen aan die
systemen om pakketjes te verzamelen en te
naar het opslagsysteem en bagage die op
sorteren. Ook neemt het passagiersvervoer in
tijd is gaat naar de kar of container die door
luchtvaart wereldwijd toe. Vanderlande ont-
een medewerker naar het vliegtuig wordt ge-
ving tal van orders uit groeiregio's als Oost-Eu-
bracht. Laat gearriveerde bagage wordt extra
ropa, Azië, het Midden-Oosten, Afrika en Zuid-
snel verwerkt en naar een klaarstaande con-
Amerika. Een van de opdrachten is het leveren
tainer gestuurd.
Senior
Controls
Project
Engineer
Logistiek 035
richtlijnen en de controle daarop houden we
graag zelf in huis”, benadrukt Welten.
Van push naar pull
Vanderlande en Amsterdam Airport Schiphol
werken al 40 jaar samen en Vanderlande heeft
sinds het begin van de samenwerking de ontwikkeling en installatie van het bagageafhandelingsysteem voor z’n rekening genomen.
In 2010 installeerde Vanderlande in opdracht
van Schiphol het bagageafhandelingsysteem
in de nieuwe bagagehal Zuid. Schiphol heeft
samen met KLM gekozen voor een andere aanpak, van een ‘push’ naar een ‘pull’ concept.
Vanderlande heeft samen met IBM dit concept
op verzoek van beide partijen gerealiseerd.
Bij het push concept bepaalt het aanbod aan
koffers de snelheid van het proces. Bij het pull
BAGTRAX transportsysteem
concept worden koffers zoveel mogelijk opde installatie van een systeem, de ‘Backbone’
geslagen in een speciaal magazijn (early bag
hol van de ene naar de andere vlucht moet de
store) voordat het systeem ze verder verwerkt.
bagage natuurlijk op tijd en op de juiste plek
genaamd, om de vier verschillende bagageaf-
Pas als de koffers nodig zijn, haalt het systeem
in de terminal voor de vertrekvlucht worden
handelingsgebieden op Schiphol met elkaar
ze uit de opslag. Vervoer van de koffers naar
afgeleverd. Voor luchthavens is het belangrijk
te verbinden. Het is onderdeel van het 70MB
en in de opslag gaat met het eerdergenoemde
om als transferhaven aantrekkelijk te blijven
programma dat in 2003 van start is gegaan en
TUBTRAX systeem. De bagage is met een gro-
en dus zo veel mogelijk klanten te trekken”,
eind 2012 grotendeels is afgerond.
tere snelheid te vervoeren en kan ook gemak-
aldus Welten. “Op dit gebied wordt het nodige
Het doel van dit programma is om van de 50
kelijker getraceerd worden via labels.
geïnvesteerd. Schiphol is een voorloper op
miljoen bagagestuks die momenteel per jaar
In Bagagehal Zuid op Schiphol halen robots de
het gebied van automatisering van bagage-
worden verwerkt naar 70 miljoen per jaar te
opgevraagde (pulled) koffers van de lopende
afhandeling, het blijft hierin investeren. Maar
gaan. De vier systemen op de B-C-pier (Zuid),
band en laden ze in containers en karretjes die
ook andere luchthavens volgen: op Heathrow
de D-pier, E-pier en de F-G-H-pier (West) zijn
uiteindelijk door medewerkers naar het vlieg-
installeerde Vanderlande een nieuw bagage-
nu met elkaar verbonden door twee hogesnel-
tuig worden gebracht. Dit pull concept zorgt
afhandelingsysteem op de nieuwe terminal 5.”
heids transportsystemen. Voor hogesnelheids-
voor een veel grotere capaciteit op een kleiner
transport heeft Vanderlande het high speed
oppervlak. Bagageafhandeling gaat hiermee
Backbone
TUBTRAX en het BAGTRAX systeem ontwikkeld.
nog sneller en nauwkeuriger. “Vooral bij trans-
Momenteel werkt Vanderlande voor Amster-
Bij het BAGTRAX systeem wordt de bagage in
fers, waarbij passagiers overstappen op Schip-
dam Airport Schiphol aan de afronding van
karren vervoerd over een transportsysteem;
Plattegrond van Schiphol, met de B-C-pier (gates B-C), de D-pier (gate D), de E-pier (gate E) en F-G-H-pier
036 Logistiek
het lijkt wel op een achtbaan. De karren sui-
men leverde. Ondanks de komst van de nodige
zen met grote snelheid over de rails naar hun
concurrenten zijn we bij Pilz gebleven omdat
bestemming. “Het verbinden van de vier ba-
zij een toegevoegde waarde leveren qua ken-
gageafhandelingsgebieden op Schiphol is nog
nis en ondersteuning bij de installatie van de
niet zo eenvoudig omdat deze uit verschillen-
systemen. Ze weten veel over machineveilig-
de bouwjaren stammen”, vertelt Welten. “De
heid en bieden daarvoor zeer praktische on-
ontwikkelingen op dit gebied gaan heel erg
dersteuning naar onze engineers en klanten.
snel. Een bagageafhandelingsysteem van tien
Je kunt ze voor die ondersteuning altijd (24/7)
jaar oud met bijbehorend besturingssysteem is
bellen, een service die wij zelf overigens ook
heel anders dan een nieuw systeem.” Voor het
bieden. Vooral voor de kleinere bedrijven is
nieuwe verbindingssysteem voor Schiphol zijn
die technische ondersteuning natuurlijk zeer
honderden PLC’s ingezet en een 40-tal Pilz vei-
handig, want dan hoef je dat niet zelf in huis
ligheids PLC’s. De PLC’s zorgen voor aansturing
te hebben. Inmiddels weten onze eigen engi-
van de bagage transportbanden, kranen, sor-
neers ook aardig wat over machineveiligheid,
teermachines en DCV-systemen (Destination
maar voor een compleet nieuw systeem gaan
Coded Vehicles: TUBTRAX en BAGTRAX). Func-
we toch eerst weer overleggen met Pilz.”
ties die er onder andere in moeten zitten, zijn:
het op tijd kunnen stoppen van het systeem,
Veiligheidszones
het in de juiste richting transporteren van ba-
Bij Vanderlande Industries hebben ze de ge-
gage en het volgen van de bagage tijdens het
bieden waar mensen in contact komen met
transport. Ook moet de hoeveelheid bagage
het bagageafhandelingsysteem onderverdeeld
gecontroleerd worden per tijdseenheid en lo-
in vier verschillende veiligheidszones: 0, 1, 2,
catie zodat er geen opstoppingen ontstaan. De
en 3 oplopend naar mate van gevaar. Zone 0
De PSS 4000 is de nieuwste veiligheids-PLC van
regiekamer op Schiphol houdt het bagageaf-
is bestemd voor iedereen (publiek), zone 1
Pilz, waarbij het mogelijk is om het complete
handelingsysteem in de gaten via computer-
voor werknemers die bagage van de banden
PLC programma te verdelen over verschillende
schermen die onderdeel zijn van een SCADA-
halen en de gevaren daarbij kennen, zone 2
PLC kopmodulen, waardoor je de functionali-
systeem. De regisseurs letten er niet alleen op
voor technisch personeel en zone 3 voor de
teit per locatie toe kunt wijzen. Daarnaast is
dat alles nog loopt zoals het zou moeten, maar
onderhoudsmonteur. In zone 0 is alles zoveel
de PSS 4000 door middel van Structured Tekst
ook of het met de veiligheid in orde is.
mogelijk afgeschermd en zijn er geen machi-
Languange (STL) te programmeren en kun je
nes die gevaar opleveren, in zone 3 staan de
tijdens de engineeringsfase al starten met
Veiligheidssysteem
‘meer risico’ machines. Een voorbeeld van zo’n
het schrijven van het programma, omdat het
Voor de bewaking van de veiligheidsfuncties in
machine is de door Vanderlande ontwikkelde
programma werkt op basis van variabelen die
de bagageafhandelingsystemen, gebruikt Van-
VERTISORTER. Deze sorteert bagage verticaal
je in een later stadium toe kunt kennen aan
derlande het Pilz Programmable Safety System
van één transportband naar twee andere,
hardware in- en uitgangen. De PSS 4000 maakt
(PSS 3000).
boven elkaar geplaatste transportbanden. De
daarnaast gebruik van SafetyNet (Safety pro-
Welten: “Onze bagageafhandelingsystemen
VERTISORTER kan ook andersom worden ge-
tocol over standaard Ethernet). “Wereldwijd
zijn steeds meer geautomatiseerd en dus is er
bruikt, om twee banden samen te voegen tot
zijn onze systemen overal even veilig, of je nu
ook steeds minder menselijke interactie. Dat
één band. Welten: “De lopende banden staan
in India of in Nederland komt”, aldus Welten.
betekent echter niet dat je overal een hek voor
dicht op elkaar en als ze in bedrijf zijn, zou je
Meestal gebruiken we Europese richtlijnen en
kunt zetten en niets meer aan veiligheid hoeft
ertussen kunnen komen. Het geheel is echter
normen om te voldoen aan veiligheid.”
te doen. Er zijn genoeg plekken en momenten
afgeschermd door hekken die alleen door een
“Doordat we inmiddels vele jaren ervaring
waarbij mensen wel in contact komen met het
aanvraag in het systeem te openen zijn.” Alle
hebben
systeem of waar ingrijpen door medewerkers
veiligheidsfuncties worden door het PSS 3000
kunnen we deze systemen tegenwoordig veel
noodzakelijk is.”
systeem gecontroleerd.
sneller ontwikkelen inclusief het veiligheids-
Bijvoorbeeld bij het inchecken van bagage en
PSS 3000 van Pilz
met
bagageafhandelingsystemen
systeem omdat veel programmeerwerk al
het afhalen ervan bij de ‘bagage reclaim area’.
PSS 3000 is een modulair besturingssysteem
gedaan is. Het ontwikkelen van grote nieuwe
Er kunnen storingen optreden en dan moeten
op basis van SafetyBus P dat gemakkelijk is
systemen is natuurlijk het spannendst”, vindt
medewerkers soms het bagageafhandeling-
aan te passen aan nieuwe situaties doordat de
Welten.
systeem in om de storing te verhelpen. Daar-
input en output (I/O) vereisten programmeer-
Gezien de goedgevulde orderportefeuille van
naast is er regelmatig onderhoud en schoon-
baar zijn. “Dit systeem voldoet prima aan de
Vanderlande zal daar het nodige in te doen
maak nodig en dan moet het systeem veilig
eisen die onze klanten stellen maar wellicht
zijn.
stilgezet kunnen worden en blijven staan. Bij
dat we in de nabije toekomst overstappen op
het ontwerp van het veiligheidssysteem heeft
PSS 4000.” Welten doelt op het veiligheidssy-
Vanderlande Pilz ingeschakeld. Welten: “Jaren
steem PSS 4000.
terug waren zij de enige die dit soort syste-
Logistiek 037
Diepere gedachten van een CE-consultant
Trouwe lezers van mijn columns weten dat ik
niet bekend’. Hier is geen woord Spaans bij. En
ca. 1/3 van gecontroleerde bedrijven hun docu-
regelmatig een positief signaal afgeef aan de
aan het eind van de publicatie wordt er dan
mentatie zoals de EG-Verklaring van Overeen-
overheid om eens meer toezicht uit te oefenen
gesteld dat er in 2013 een communicatieplan
stemming en de gebruiksaanwijzing niet op
en meer controles te houden. Laat ik nu kort ge-
wordt opgesteld waar in uitgewerkt zal wor-
orde. Bij 16 van de 17 Nederlandse fabrikanten
leden een publicatie van augustus 2013 tegen-
den hoe de kennis van de productwetgeving
en importeurs van stalschermen is naar aanlei-
komen, waarin de inspectie van het Ministerie
bij zowel fabrikanten als importeurs op peil
ding van twee dodelijke ongevallen handha-
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vertelt
gebracht kan worden om daarmee naleving
vend opgetreden omdat de door hen geleverde
dat door middel van markttoezicht onveilige of
van de wetgeving te verbeteren. Eigenlijk zou
stalschermen gebreken vertoonden en niet
anderszins schadelijke producten opgespoord
ik nu tevreden moeten zijn over het feit dat
voldeden. Na de dodelijke ongevallen werd in
zijn en van de markt gehaald zijn of gehouden
ik als roepende in de woestijn ook door onze
2011 de handel stilgelegd en moesten er door
worden. Daarbij wordt vermeld dat in 2011 en
overheid in het gelijk gesteld ben. Toch niet,
verschillende fabrikanten bij de door hen ge-
2012 inspecties op arbeidsmiddelen uitgevoerd
want de conclusie van onze overheid en dat
leverde schermen tijdelijke veiligheidsmaatre-
zijn met als doel de veiligheid van arbeidsmid-
wat gesteld wordt over de kennis over de re-
gelen genomen worden. Ongevallen en acties
delen bij de bron te verhogen. Natuurlijk was
gelgeving is eigenlijk te gek voor woorden en
zijn voor de branche aanleiding geworden om
ik benieuwd of nu uiteindelijk mijn ongelijk
voor mij onbegrijpelijk. Hier blijkt maar weer
samen met het Nederlands Normalisatie Insti-
bewezen zou worden en dat er in Nederland
dat gelijk hebben of krijgen ook nog eens pijn
tuut (NEN) een Nederlandse Technisch Afspraak
helemaal geen sprake is van veel roepen maar
kan doen. Zeker als je dan de getallen die men
(NTA 8344) op te stellen. Deze is in mei 2012
weinig doen. Natuurlijk heb ik de betreffende
in de publicatie gebruikt, ook nog eens goed
gepubliceerd. Door het NEN is in Brussel een
publicatie van voor naar achter gespeld, want
op je in laat werken. In de publicatie geeft de
voorstel ingediend om een geharmoniseerde
stel nu dat ik ongelijk zou hebben. Dan zou ik
overheid aan dat er door hen gecontroleerd
norm voor deze stalschermen op te stellen. Dit
geen kritische houding meer aan kunnen ne-
wordt, maar concludeert niet dat er misschien
voorstel is goedgekeurd en de norm is nu in het
men en is gelijk heel veel toekomstige stof
wel meer gecontroleerd zou moeten worden.
ontwerpstadium. Fijn. Alleen moeten we ons
voor nog een flink aantal columns verdwenen.
Een communicatieplan opstellen om de kennis
realiseren dat de dodelijke ongevallen in mei
Maar gelukkig kon ik met een grote zucht van
van de productwetgeving bij bedrijven te sti-
2010 en mei 2011 twee kinderen waren.
opluchting lezen dat onze overheid hetzelfde
muleren is een prachtig idee, maar zal zonder
Drie ernstige ongevallen met doekreinigers
concludeert als wat ik al jaren roep. In hun con-
duidelijk plan van aanpak een prachtig idee
van teeltdoeken voor gewassen waren aanlei-
clusie staat letterlijk: ‘Uit de resultaten van de
blijven. Maar laten we eerst maar eens naar de
ding om 12 van de 13 machines die door een
inspecties en op basis van de ervaringen van
bevindingen van de inspectie kijken en daarna
fabrikant geleverd waren uit voorzorg uit be-
de inspecteurs blijkt dat veel marktdeelnemers
eventueel commentaar toevoegen. De inspec-
drijf te nemen. Significant detail: de fabri-
het proces voor het op de markt brengen van
tie heeft in 2012 geconstateerd dat ca. 1000
kant van de doekenreinigers was ondertus-
veilige producten niet echt begrijpen. Men
hefbruggen, die nieuw op de markt gebracht
sen failliet en door de inspectie is daarom op
weet wel dat een product aan iets moet vol-
werden, niet voldeden aan de essentiële vei-
grond van de Arbeidsomstandighedenwet
doen, maar wat er exact moet gebeuren is hen
ligheids- en gezondheidseisen. Daarnaast had
handhavend
038 (Un)Safe
opgetreden
richting
gebrui-
Tekst: Bert Stap
Toezicht op veilige
arbeidsmiddelen
die op het gebied van de Europese Richtlijnen
nis over deze regelgeving en nu opeens tot
werkzaam zijn, ken ik nog vanaf het eerste uur.
de ontdekking komt dat ze veel niet weten en
Velen waren er bij toen de Nederlandse Vereni-
daardoor zaken verkeerd beoordelen of doen.
ging voor CE consultants (NVCE) werd opgericht
Nu is het toegeven dat je bepaalde zaken niet
(vereniging bestaat ondertussen niet meer). In
weet geen schande. Vaak kun je daarvoor weer
de loop van de jaren zijn er wel een aantal con-
een adviseur inhuren. Maar net doen of je het
sultants bijgekomen, maar ook daar zien we
wel weet en je ook zo verkopen aan je klant
dat dit bijzonder marginaal is. Het totale aantal
grenst aan kwakzalverij en mag zeker bedrog
consultants is bijna niet gegroeid. Laat staan
genoemd worden. Gebrek aan kennis van de
dat we dan ook nog eens over het gebrek aan
regelgeving, zoals geconcludeerd wordt in de
kennis bij de medewerkers van de bedrijven
publicatie, kan absoluut niet verweten worden
moeten spreken. Ook daar zijn de constructeurs
aan onze overheid, maar is gewoon de schuld
die de komst van de Europese richtlijnen heb-
en gemakzucht van de bedrijven. Bedrijven ho-
ben meegemaakt en allerlei trainingen moch-
ren hier ook hun eigen verantwoordelijkheid te
ten volgen al met pensioen of gaan op korte
onderkennen. De overheid is te verwijten dat
termijn de bedrijven verlaten. Jammer genoeg
zij vergeten zijn dat je uitstekend en duidelijk
mis ik, zoals eerder al in deze column gesteld,
regelgeving en normen kan publiceren maar
in de publicatie de conclusie dat meer controle
dat er daarnaast ook controle op de naleving
door de overheid niet alleen meer zaken aan
zal moeten zijn. Om enige analogie te gebrui-
het licht zou kunnen brengen, maar ook een
ken: je kan uitstekend lesmateriaal aanbieden
betere naleving van de voorschriften door de
aan studenten, maar als je vergeet te toetsen of
ker (lees in sommige gevallen werkgever).
bedrijven zou bewerkstelligen. Laten we eerlijk
te controleren of men het lesmateriaal ook be-
Door de inspectie zijn naar aanleiding van
zijn; een hogere pakkans maakt ons Nederlan-
studeerd heeft, dan zal de drang bij de studen-
2 dodelijke ongevallen bij bowlingcentra in
ders toch alerter. Al is dit tegenwoordig ook
ten om te studeren waarschijnlijk niet zo groot
Engeland en Denemarken 84 Nederlandse
maar weer de vraag want als we horen dat er in
zijn. Ook hier kan ik uit eigen ervaring over
bowlingcentra geïnspecteerd. Bij 70 bedrijven
de periode augustus tot eind september 2013
meespreken. Vreemd dat in een maatschappij
was er sprake van oudere pinsettermachi-
maar liefst 336.000 verkeersboetes uitgedeeld
waarin we jaren geroepen hebben (sommige
nes met een groot aantal bewegende delen,
werden na de ingebruikname van de traject-
gevochten hebben) om een terugtredende
die allerlei beknellingsrisico’s met zich mee
controle op de A2, dan schijnen controles en
overheid, meer eigen beslissingsrecht, vrijheid
brachten. Alle bedrijven zijn gesommeerd om
boetes ook hun uitwerking niet meer te heb-
en eigen verantwoordelijkheden, we de over-
de veiligheidsrisico’s te inventariseren en een
ben. Mogelijke oorzaak is de onduidelijkheid
heid gaan verwijten dat wij onze eigen verant-
plan van aanpak op te stellen. Ik weet niet welk
van de situatie op de A2 waardoor automobilis-
woordelijkheid niet hebben genomen. Als we
gevoel u krijgt bij het lezen van deze getallen,
ten niet weten waar ze aan toe zijn. Nu is hier-
naar de Machinerichtlijn kijken dan is het be-
maar ik krijg de aandrang om Rob Geus eens te
over al genoeg te doen geweest en wil ik mij er
drijfsleven op haar wenken bediend geweest.
citeren: “Ik word hier niet vrolijk van”. Steeds
dan ook niet aan wagen om ook eens een duit
Het merendeel van de machines (ca. 95%) valt
heb ik er op gewezen dat je als gebruiker niet
in het zakje te doen. Nu ik het toch over ondui-
onder de zelfcertificering. Ik kan me nog herin-
op de mooie blauwe ogen van de verkoper
delijkheid heb, dan moet in deze column ook
neren dat de bedrijven in de negentiger jaren
kan en mag vertrouwen. Maar als we naar
vermeld worden dat veel fabrikanten zich nog
hier heel blij mee waren. Gelukkig konden ze
deze getallen kijken, dan is het ruim 20 jaar
steeds proberen te verschuilen achter de bewe-
alles zelf doen. Bij veel bedrijven mochten me-
na de lancering van de Europese Nieuwe Aan-
ring dat de regelgeving en normen onduidelijk
dewerkers kennismaken met de Machinericht-
pak Productrichtlijnen (1992) bedroevend hoe
zijn en dat daardoor de naleving van de regel-
lijn. Wel zagen we in de loop van de negentiger
het soms met de kennis van deze regelgeving
geving bemoeilijkt wordt. Natuurlijk is dit deels
jaren een kentering komen en werd er, terwijl
binnen bedrijven gesteld is. Het rapport con-
waar, want anders hadden wij als CE consul-
er meer normen en voorschriften kwamen,
cludeert toch “men weet wel dat een product
tants geen bestaansrecht en konden we onze
steeds minder geïnvesteerd in de kennis van
aan iets moet voldoen, maar wat er exact moet
bureau ’s wel sluiten. Maar dat bedrijven een
de mensen. Zeker de laatste jaren is die trend
gebeuren is hen niet bekend”. Al eerder heb ik
beroep doen op een CE consultant heeft soms
nog duidelijker waarneembaar. Daarom beves-
in diverse columns er op gewezen dat er een
meer te maken met bepaalde complexere si-
tigt de publicatie nog een keer dat wij mensen
generatie technici opgroeit, die niet bekend ge-
tuaties waar meer kennis van de regelgeving
niet tegen dit soort vrijheden kunnen en dus
maakt zijn met en daarom niet vertrouwd zijn
vereist is. Bijvoorbeeld bij productielijnen waar
meer controle nodig hebben. Dus als afsluiting
met de Europese richtlijnen. Ten aanzien van de
meerdere partijen bij betrokken zijn. Maar de
nogmaals een oproep aan Den Haag om te ver-
kennis van de Europese Richtlijnen slaat de ver-
onduidelijkheid, waarover het merendeel van
anderen van een terugtredende naar een con-
grijzing toe. Ook in consultancy land is dit het
de fabrikanten spreekt, heeft meer te maken
trolerende overheid. Zeker op het gebied van
geval. Kijk maar eens naar de foto boven deze
met het feit dat men in de loop van de jaren
veiligheid. Want een oud gezegde stelt dat het
column zou ik zeggen. De meeste consultants,
geweigerd heeft om te investeren in de ken-
oog van de meester het paard vet maakt.
(Un)Safe 039
Imaging Development Systems
lanceert USB 3.0 camera’s
Systems
ra’s zijn erg gebruiksvriendelijk en
het plug & play USB 3.0. De camera-
ties van de camera’s verschillen per
(IDS), leverancier van industriele
kunnen eenvoudig in bestaande
reeks is hierdoor zeer eenvoudig te
model, varierend van 1,3 tot 5 me-
camera’s met USB-interface, intro-
systemen worden geïntegreerd. De
installeren en gebruiken.
gapixel. De camera’s zijn per direct
duceert drie nieuwe camerafami-
camera’s zijn voorzien van de inter-
De nieuwe USB 3.0-camera’s zijn
beschikbaar.
lies die zijn uitgerust met de USB
faceonafhankelijke Software Suite
voorzien van gevoelige CMOS-sen-
3.0-interface. De industriële came-
van IDS, die is gecombineerd met
soren van Aptina en e2V. De resolu-
Imaging
Development
Vacuüm grijper
De FXP vacuüm grijper van Schmalz is ontwikkeld voor het grijpen,
flow optimalisatie gedurende de vacuüm generatie.
sorteren en (de)palletiseren van onder meer kartonnen dozen, zak-
De individuele zuignappen – met een diameter van 20 – 40 mm – zijn
ken, blikjes of kisten met slechts één grijper. Een benchmark heeft
middels de ‘push-in’ functie eenvoudig uit te wisselen. Daarbij zijn ze
aangetoond dat de serie een tot 86% hogere zuigkracht genereert.
geschikt voor toepassing in de voedingsmiddelenindustrie.
Onder meer door toepassing van een vacuüm booster, lekvrije ventielen en krachtige ejectoren. Afhankelijk van de uitvoering weegt de
vacuüm grijper tussen de 2,5 – 8,4 kg waarmee hij goed is te combineren met een robot. De FXP is beschikbaar met een schuimplaat
voor het handelen van stijve producten of met zuignappen voor het
verplaatsen van flexibele verpakkingen zoals dunwandige kartonnen
dozen, zakken of folieverpakte producten. Toepassingen zijn te vinden in processen waarin de oppak positie van het product niet exact
is gedefinieerd of waar meervoudige producten op hetzelfde moment in één cyclus moeten worden gehandeld.
De unit is voorzien van een geïntegreerde vacuüm ejector waardoor
hij direct is aan te sluiten. Bovendien is hij eenvoudig te onderhouden
en snel uit te wisselen wanneer de applicatie condities wijzigen. Verder is tijdens het ontwerpproces specifiek aandacht besteed aan een
energiezuinige werking. Dit heeft onder meer geleid tot een speciale
040 Nieuws
Modulaire Magic
vacuümzuignap
De volledig nieuw ontworpen Magic vacuümzuignap van
Vmeca – in Nederland vertegenwoordigd door Airtec – is uitermate geschikt om folies en foliezakken in de meest uiteenlo-
FULFILL YOUR
NEED FOR SPEED
WITH USB 3.0
pende toepassingen te handelen. Ook met vloeistof gevulde
zakken zijn met deze serie zuignappen te ‘grijpen’.
The extended uEye camera range:
4 camera families, 43 models
Compact H-portaal voor
montage kleine onderdelen
Het compacte H-portaal EXCM van Festo is ontwikkeld voor het nauwkeurig en snel positioneren van kleine onderdelen - bijvoorbeeld in de elektronicaproductie. De systeemoplossing biedt zowel elektrische als pneumatische automatiseringstechniek waarmee iedere willekeurige positie
in de werkruimte is te bereiken.
De omlopende tandriemen bewegen de sleden in een tweedimensionale
ruimte (x-y as) en zijn gekoppeld aan vaststaande motoren. Door dit parallelkinematische aandrijfconcept blijven de te bewegen massa’s klein.
Verder is een eenvoudige inbedrijfname gerealiseerd door het bijbehorende aandrijf- en besturingspakket gecombineerd met het interfaceconcept Ethernet, CANopen en I/O voor tot maximaal 64 posities.
Het inbouw gerede systeem maakt positioneerbewegingen mogelijk met
snelheden oplopend tot 500 mm/s; de herhalingsnauwkeurigheden liggen daarbij in een bereik van ±0,05 mm. Binnen de elektronicaproductie
en de montage van kleine
onderdelen is het H-portaal
dan ook geschikt voor het
toevoeren en monteren van
kleine
componenten,
het
aanbrengen van lijm, het uitvoeren
van
elektronische
testen en het flexibel positio-
www.ids-imaging.com/usb3
neren van werkstukken en
bouwdelen.
Phaer_USB3_uEye_Cameras_Half_Page_2014.indd 1
28.03.2014 15:47:12
Boa 200-camera van Teledyne kan
beelden vier keer sneller verwerken
De nieuwe Boa 200 intelligente camera van Teledyne is in staat tot vier
maal sneller beelden te verwerken dan standaard modellen. Het apparaat beschikt over een 1,2 GHz dualcore processor. De camera is leverbaar
via STEMMER IMAGING. De nieuwe camera biedt sensorresoluties van 640
x 480 x 1600 x 1200 pixels. Het apparaat is voorzien van een IP67-behuizing. De Boa 200 kan worden geïntegreerd in bestaande machines, installaties of systemen en is geschikt voor kleine inbouwruimtes. Ook is
het apparaat bestand tegen spatwater. De Boa 200-camera’s zijn net als
andere modellen in deze productreeks leverbaar met monochroom- en
kleurensensoren. Klanten kunnen kiezen uit drie geïntegreerde softwareversies: iNspect Express, IDR en Sherlock. iNspect Express-software is gericht op flexibiliteit en bediencomfort, terwijl IDR juist specifiek voor
identificatie en volgen is ontwikkeld. Sherlock is bedoeld voor het uitvoeren van geautomatiseerde inspecties.
Global
solutions
ABB introduceert
integrated vision
systeem voor cameragestuurde toepassing
in robots
ABB presenteert het integra-
productiecontrole, aangezien
ted vision systeem voor ca-
robots beter zicht hebben op
meragestuurde toepassing in
werkzaamheden die zij uit-
robots. Het slimme camera
voeren. Klanten kunnen het
systeem maakt het mogelijk
integrated vision systeem ge-
cameragestuurde
robottoe-
bruiken om de doorvoersnel-
passingen eenvoudiger en in
heid van hun productielijn te
kortere tijd te implemente-
verhogen, dubbel werk te
ren. Het integrated vision sy-
voorkomen en minder materi-
steem is volgens ABB binnen
aal te verspillen. De produc-
slechts 25 procent van de tra-
tiekosten kunnen hierdoor
ditionele installatietijd geïm-
worden verlaagd.
plementeerd. Het systeem is
uitgerust met Cognex-camera’s en meerdere geavanceerde
imaging-technologieën.
Het integrated vision systeem
+31(0)297
(0)297285332
285332 www.destaco.com
www.destaco.nl
+31
042 Nieuws
optimaliseert daarnaast de
Smarter Embedded Designs,
Faster Deployment
De combinatie van de NI LabVIEW systeemontwerpmethode en herconfigureerbare I/O (RIO)
hardware helpt kleine ontwerpteams met een brede expertise om veeleisende embedded
applicaties te ontwikkelen in kortere tijd. Met behulp van de grafische systeemontwerpmethode
kunt u gebruik maken van één geïntegreerd softwareplatform om zowel embedded processors
en FPGA’s te programmeren. Hiermee ontwikkelt u sneller applicaties voor toepassingen in de
energie, transport, productie of life sciences sectoren.
De LabVIEW ontwerpsoftware
biedt ultieme flexibiliteit
door het programmeren van
FPGA, het vereenvoudigt
het hergebruik van
programmacode, en helpt u
programmeren precies op de
manier zoals u denkt: grafisch.
>> Versnel uw productiviteit. Bezoek ni.com/embedded-platform
0348 433 466
National Instruments Netherlands BV n Pompmolenlaan 10 n Postbus 124 n 3440 AC Woerden n Tel +31 348 433 466 n Fax +31 348 430 673
Chamber of Commerce n # 301 168 13 n Utrecht
©2014 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van
National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 15458
043
Eenvoudiger produceren?
Houd het standaard!
ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig,
snel, kostenbesparend en eenvoudig in bestaande of nieuwe productielijnen te
integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt,
onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB
Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics
044

Nieuwsbrief nr.16 15-12-2014

TThe Merry Wives Of Windsor

Eindbrochure SmartBot-AgroBot

Dokter Robot achter de operatietafel

Overzicht a-z standhouders 2014

* Lay-out Cover 21 Manuela schets B_* Lay

Dansende robots brengen techniek in de klas

Brochure FastMover Kanalen

Tussenrapportage