Patiënteneducatie binnen chronische zorg: (meer) oog voor de patiënt Kankerpatiënten voorlichten… fluitje van een cent? Decoene Elsie Verpleegkundig specialist oncologie UZ Gent Prof. dr. A. Van Hecke Universitair Centrum Verpleegkunde en Vroedkunde Dank aan: patiënten en hun partners, C. Verschueren, M. Daem, M. Grypdonck, collega consulenten en specialisten, studenten, VLK, Stichting tegen Kanker Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Inhoud 1. Tendensen in de oncologie 2. Educatie in de oncologie 3. Het verpleegkundig spreekuur 4. Uitdagingen voor de toekomst Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 1. Tendensen in de oncologie Toename BBT van complexe diagnostiek en behandelingen oncologie voor verpleegkundigen Multidisciplinaire teams Zorgprogramma’s, Nationaal Kanker Plan Zorgpaden, kwaliteitsindicatoren Meer aandacht voor educatie en psychosociale Toenemende groep van cancer survivors Lange behandelingsduur – chronische Levenslange follow-up Een groep met specifieke noden Belang zorg zorg van patiëntenverenigingen Zorg voor specifieke doelgroepen Samenwerking met oncogeriatrie Functiedifferentiatie Taakherschikking in de Verpleegkunde en het ontstaan van nieuwe functies Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 2. Educatie in de oncologie Informeren & begeleiden Onderzoek De waarde van ANP in de oncologie Aandacht voor de psycho-oncologie Zelfmanagement – kwaliteit counseling De taart wordt verdeeld Meer spelers in het oncologisch landschap Taakherschikking – afstemming – moeizaam proces Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Educatie krijgt een plaats in het zorgpad Belang van doorverwijzingen Het verpleegkundig spreekuur verankerd in het zorgpad Multidisciplinaire raadplegingen Nieuwe voorlichtingsinitiatieven Kanker treft het volledig gezin Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 2.1. Empowerment in de oncologie Een opdracht van iedere discipline Belang van intensieve multidisciplinaire samenwerking Complexe Ondersteuning bieden bij het nemen van moeilijke beslissingen nemen Aandacht voor het zelfmanagement behandelingen Van diagnose tot en met follow-up Belang van opvolging (verschuiving naar ambulante zorg) Belang van psycho-educatie Nieuw voor verpleegkundigen! De emotionele dimensie van het informatieproces Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 2.2. Vormen van educatie Verpleegkundig Face-to-face spreekuur educatie Informeren en emotioneel ondersteunen hand in hand Geen eenmalige contacten – counseling tot uitvoering brengen Aangeboden op de scharniermomenten in het zorgpad In combinatie met andere methodieken Werken met de informatiegids Patiënt en omgeving op maat informeren Iedereen van het team werkt mee – nood aan opvolging Werken met dagboek Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Audio-visueel PP materiaal met voorstelling afdeling Digitaal onco platform - DOP Zorgpad met bijhorende info in online dossier Zelfregistratie en opvolging toxiciteiten E-counseling (dag -1 voor de chemotherapie) Communicatie met 1°lijn Platform lotgenoten Voorlichting Informatie in groep en ervaringen delen lotgenotencontact Voorlichtingsavonden of –namiddagen Oncorevalidatie Kindernamiddagen Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 3. Verpleegkundig spreekuur 3.1. Omschrijving 3.2. Onderzoeksprojecten Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 3.1. Omschrijving verpleegkundig spreekuur (VS) Relatief nieuw begrip Een (poliklinische) vorm van verpleegkunde Een middel om …. : • noden bij patiënt en omgeving systematisch te detecteren • patiënt en omgeving op maat te informeren • therapietrouw te bevorderen • continuïteit in de zorg aan te bieden • de coördinatie in de zorg te optimaliseren Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Nurse led clinic Internationale tendens Nurse practitioner – verpleegkundig specialist – verpleegkundig consulent Nood aan gespecialiseerde opleiding Streefdoel: meer care dan cure Bestaat Geen reeds in verschillende settingen gemeenschappelijke taal Erkenning verpleegkundige expertfuncties? Erkenning verpleegkundig spreekuur/consult? Erkenning verpleegkundig voorschrift? Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Het VS in zijn verschillende vormen Een gepland VS Complementair met andere spreekuren scharniermomenten in het zorgpad een ‘evidente’ doorverwijzing Samen Voor Na Een gepland telefonisch VS heel betekenisvol voor de pt/partner tijdsparend en eenvoudig nog te weinig benut belang van planning – telefonische afspraak Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Een VS op vraag inloopspreekuur op vraag van patiënt en familie op vraag van de zorgverlener Een quasi informeel VS belang van de ‘spontane’ contacten voor de patiënt ze denken aan mij kunnen kort zijn toetsmoment voor de patiënt/partner wel te plannen als verpleegkundige Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Het VS op scharniermomenten in het zorgpad Gebaseerd op onderzoeksresultaten Cruciale momenten voor de patiënt Met aandacht voor het doseren van informatie Standaardtraject, maar individualisatie moet mogelijk zijn onderzoeken na diagnosemededeling Transitie behandeling follow-up Eerste jaar FU voor start behandeling afronding nabehandeling Diagnose herval tijdens de behandeling tijdens nabehandeling afronding behandeling start nabehandeling Palliatieve behandeling Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 3.2. Focus onderzoeksprojecten 1. 2. 3. 4. 5. De beleving en noden van kankerpatiënten De betekenis van de verpleegkundig consulent oncologie voor patiënt en partner De implementatie van het verpleegkundig spreekuur – ANP in de oncologie De kwaliteit van de counseling in het verpleegkundig spreekuur De betekenis van multidisciplinaire en psychosociale zorg voor kankerpatiënten en hulpverleners Inhoud VS Inhoud en organisatie VS Organisatie VS Inhoud en organisatie VS Inhoud en organisatie VS Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Methodologie per fase De beleving en noden van kankerpatiënten Diepte-interviews met kankerptn, verschillende doelgroepen, literatuur De betekenis van de verpleegkundig consulent oncologie voor patiënt en partner Diepte interviews en focusgroepinterviews met borstkankerpatiënten (n=73), multicentrisch, uitbreiding andere ptngroepen De implementatie van het verpleegkundig spreekuur – ANP in de oncologie Diepte interviews & focusgroep gesprekken met ANP’ers, multicentrisch De kwaliteit van de counseling in het verpleegkundig spreekuur: het effect van een training op maat Video-opnames vpke spreekuren, analyse affectieve communicatie (cues/concerns), pré- en postdesign, ontwikkeling training met videointeractiebegeleiding De betekenis van multidisciplinaire en psychosociale zorg voor kankerpatiënten en hulpverleners Diepte-interviews met zorgverleners & borstkankerpatiënten Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Stap 1: de beleving en noden van de patiënt en zijn omgeving Educatie met meer oog voor de patiënt/omgeving Basis voor een goed VS = het perspectief van de patiënt en omgeving Kanker = ‘mijn leven is plots niet meer zo vanzelfsprekend’ Zoveel emoties om rekening mee te houden Gevoelens van angst en onzekerheid Chaos – controleverlies Positief zijn en blijven, maar broos verhaal Wat met mijn naasten? Zoveel witte schorten, zoveel informatie Wisselende noden en dit doorheen het volledig zorgpad De begeleiding houdt niet op na afronding van behandeling Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Stap 2: de betekenis van de verpleegkundig consulent Men ruimt het puin beetje per beetje op Iemand houdt me in de gaten Men maakt tijd voor mij Ik moet niet ‘nadenken’, men begrijpt mij Ik kan altijd contact opnemen Men helpt me vooruit De zakdoekjes staan klaar Een gesprek op het juiste tijdstip Een all-in pakket Ze sturen me bij de juiste persoon Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg • De verpleegkundige vervult verschillende rollen GIDS ADVOCAAT BV VRIENDIN COACH Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Stap 3: de implementatie van de nieuwe ANP functie en het VS Een moeizaam verhaal Een parcours met veel weerstand Vaak een eenzame zoektocht Het VS wordt in sterke mate bepaald door de visie en kunde van de ANP Een solofunctie in een (bestaand) netwerk Tijd nemen om te leren – trial and error moet kunnen Nood aan een doorgedreven training Belang van coaching Belang van een aangepaste cultuur en structuur Effect op het voorlichtingsproces Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Stap 4: De kwaliteit van counseling in het VS – de ontwikkeling van een training Het belang van een communicatietraining op maat met aandacht voor zelfreflectie en transferleren Positief effect op de kwaliteit van de educatie/counseling Premeting Focusgroepinterviews 9 met consulenten: peilen naar vormingsnoden Individuele interviews: mate van zelfreflectie? Video opnames VS (real life) – meting eigen-effectiviteit participanten – gemiddeld 8 opnames per verpleegkundige Analyse adhv VR-codes Omschrijven van cues en concerns (C/C) bij pt/famile en gedrag van de verpleegkundige op de C/C Training Video interactie begeleiding (3x individueel) & groepstrainingen (4) Integratie van inhoud communicatie en context VS/ANP Postmeting Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Analyse van de affectieve communicatie Adhv de VR-codes Hoe gaan we om met emoties van de pt/fam? VR-codes: van vage signalen tot duidelijk geformuleerde emoties Gemiddeld Verpleegkundigen reageren vooral met een nietexpliciete reactie Meestal Nog informeren we de patiënt verder analyseren met andere instrumenten Wat met de instrumentele communicatie Beschrijving context van het VS Reactie op cue/concern Niet-expliciet Ruimte bieden Expliciet Geen ruimte bieden Stilte laten Negeren Actief luisteren Afblokken Erkenning geven Actief uitnodigen Empatisch reageren Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Informeren Ruimte bieden De inhoud benoem en Erkennen Exploreren De emotie benoem en Erkennen Exploreren Empatisch reageren Geen ruimte bieden Switchen Uitstellen Informeren Afblokken Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Eerste ervaringen met de video interactiebegeleiding Heel veel wordt zichtbaar Situatie van het spreekuur Verbaal en non-verbaal gedrag (pt – fam – vpke) Context Concrete feedback wordt mogelijk Stimuleert de zelfreflectie Positief gedrag wordt zichtbaar Werkpunten Verpleegkundigen vinden het een waardevol instrument Intensief proces Leidt tot gedragsverandering? Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Topics training Eerst observeren, dan pas interpreteren Cues en concerns leren observeren Balans vinden tussen exploreren en informeren Emoties laten uiten Geïndividualiseerd informeren Psycho-educatie leren integreren Gestructureerd informeren en begeleiden Gericht doorverwijzen Leren omgaan met de context Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg 4. Uitdagingen voor de toekomst Werking Nieuw behouden en optimaliseren regeerakkoord? Tendensen internationaal opvolgen E-health verder uitbouwen en evalueren Transmurale zorg stimuleren Onco = meer en meer ambulante zorg Samenwerking 1°lijn optimaliseren Werk maken van een verder doorgedreven professionaliteit Deskundigheid bevorderen Werking in verschillende centra verbinden Erkenning nieuwe verpleegkundige functies Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg Kankerpatiënten voorlichten… fluitje van een cent? Veel positieve evoluties in de organisatie van de oncologische zorg Als verpleegkundigen een centrale rol opnemen in de educatie Nog veel nieuw Nog steeds veel te leren Symposium Patiënteneducatie binnen de chronische zorg A nurse consultation is like a good bra… Dank voor uw aandacht Vragen? Wil je meer lezen? Het verpleegkundig spreekuur in de borstkliniek: een draaiboek www.oncologischcentrumuzgent.be – dienstverlening – wetenschappelijke projecten – afgewerkte projecten
© Copyright 2024 ExpyDoc
