Informatie brochure Sabar Stage in Senegal onder leiding van Sophie en Roger van 27 december 2014 tot 10 januari 2015 Beste deelnemer aan de sabarstage in Senegal, leuk dat je naar Dakar komt deze winter! Deze brochure biedt ondersteunende informatie en geeft hopelijk antwoord op al je mogelijke vragen omtrent de stage en Senegal als land. Heb je na het lezen van dit document nog onbeantwoorde vragen? Aarzel niet en stuur een mail met je vraag naar [email protected] Index pagina Senegal 2 -Senegalezen -Dakar -Yoff -(Dans) cultuur -Over kledingkeuzes -Sabar -Griots/Guewel in Wolof 2 2 3 3 3 3-4 4 Vaccinatie informatie 5-6 Handige adressen 7 Handige websites voor tickets -de luchthaven van Dakar 7 7 Enkele handige weetjes -Verliefd in Senegal 8-9 9 Enkele uitdrukkingen in Wolof 10 Checklist Structuur en ritme Inclusief / Exclusief 11 12 13 ~1~ Senegal Senegal is een relatief klein land (5 maal Nederland) aan de westkust van Afrika, en wordt omringd door Mali in het oosten, Guinee-Bissau en Guinee in het zuiden, Maurittanie in het noorden en de zee in het westen. Midden in het Senegal ligt een klein strookje land, Gambia, met de meeste culturele overeenkomsten. Een stukje geschiedenis: Senegal bestond vroeger, voor zover bekend, uit kleine vorstendommen. De Wolof-koning Ndiadian Ndiaye wist ze te herenigen tot een groter geheel: Dyolof. Dit rijk besloeg het gebied van de monding van de rivier de Senegal in het noorden tot de Gambia in het zuiden. In het midden van de zestiende eeuw viel dit uiteen en bleven vier afzonderlijke Wolof-staatjes bestaan: Walo (Oualo), Baol, Kayor en Dyolof. De vroeg-Senegalese samenlevingen kenmerkten zich doordat de koning geen absolute macht had en alles in overleg werd gedaan. Dit zou erop kunnen wijzen dat er een soort vorm van democratie aanwezig was. In de vijftiende eeuw zetten de Portugezen voet aan wal in West-Afrika die een levendige handel in goud, Arabische gom en later ook slaven begonnen met de koningen van Kayor en Walo. Vervolgens strijden beurtelings Engelsen, Fransen en Hollanders om het gebied van Senegal en Gambia, waarvan het slaveneiland Gorée het bekendste voorbeeld is. Eerst in Hollandse handen wordt het Goeree genoemd, later in Franse handen omgedoopt tot Gorée. Na de afschaffing van de slavernij blijkt er goed geld te zitten in de handel van aardnoten (pinda’s). Ondertussen woeden er in het binnenland van Senegal en Gambia zogenaamde marabout oorlogen. Fanatieke Moslims, vooral Peul en Tukulör trekken ten strijde tegen de toentertijd nog animistische Wolof, Sérèr, Malinké en Soninké bevolkingsgroepen. Iets later komen Europese missionarissen in het kielzog van handelaren, militairen en ontdekkingsreizigers naar West-Afrika om de bevolking tot het Christendom te bekeren. Met weinig succes overigens, met uitzondering van de Dioula en de Sérèr heeft het Christendom geen vaste voet aan de grond gekregen. De Islam, onder invloed van de marabout oorlogen waren wel succesvol. Heden ten dage is 90 tot 95% van de bevolking in Senegal en Gambia moslim. Tijdens de koloniale periode bestuurde Frankrijk haar bezette gebied vanuit Dakar. De Senegalese en Gambiaanse bevolking had weinig tot geen rechten. De eens machtige volkeren waren door geld, geweld en godsdienst gedegradeerd tot koloniale onderdanen. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze verhouding geleidelijk anders. Senegal ontwikkelt zich en steeds vaker komt onafhankelijkheid ter sprake. In 1960 is die niet langer afwendbaar. Senegal wordt onafhankelijk en Léopold Senghor wordt tot president verkozen, wat hij ruim 20 jaar zal blijven. In 1980 geeft hij zijn taak over aan Abdou Diouf. De huidige president van Senegal is Abdoulaye Wade. Senegal is een agrarische samenleving, een land van vissers, landbebouwers en veehoeders (de Peul en Tukulör van oudsher). In Senegal leven verschillende etnische groepen, waarvan de Wolof met ongeveer de helft de omvangrijkste zijn. Verder zijn er de Tukulör, de Sérèr, de Dioula, de Mandingo en de Poulaar (Fulani). De officiële taal van Senegal is Frans, hoewel zeker niet iedereen dit spreekt. Wolof fungeert als tweede taal als een lingua franca die vrijwel iedereen in Senegal spreekt. Verder heeft elke etnische groep zijn eigen taal. Meer dan 90% van de bevolking is Moslim. De overige bestaan voor 5% uit Christenen en animisten (aanhangers van natuurgodsdiensten). Opvallend is dat deze groepen (zowel etnisch als religieus) relatief tolerant naar elkaar toe zijn. De Senegalese samenleving kenmerkt zich ten slotte nog door een sterk hiërarchische sociale structuur: die van vrijgeborenen (adel en boeren), kasten (smeden, leerbewerkers, wevers, houtbewerkers en Griots) en slaven. Dakar was tijdens de koloniale overheersing het centrum van de francofonie. Tot op heden geldt Dakar als een metropool voor West-Afrika, een stad die pionier is het op het gebied van mode, muziek, cultuur, festivals en artiesten. De inwoners van Dakar komen uit alle streken van Senegal en andere landen. Er zijn vele Libanezen (handelaars), Chinezen, Europeanen, Nigerianen, Malinezen, ik heb zelfs mensen uit Korea ontmoet in Dakar. Vanwege dit internationale karakter kijkt menig Dakarois nergens meer vreemd van op en kun je dus als blanke relatief rustig over straat lopen, ze hebben al zoveel blanken gezien. Dakar staat vooral bekend om haar bruisende nachtleven. Er is elke nacht live muziek in een van de vele clubs. Er is salsa, rap, jazz, mbalax, europese muziek… alles wat je wilt. Bovendien zijn er in de vele straten van Dakar aan de lopende band sabaraangelegenheden. ~2~ Dakar is niet onveilig, maar zoals in elke groot stad geldt: let op je spullen, laat je camera en geld niet overal bungelen en zien, ga niet in je minirok door een donker steegje in een achterbuurt om 3 uur ’s nachts, wees vriendelijk doch beslist. En onderhandel over alles wat je aan wilt schaffen (waarbij je in je achterhoofd moet houden: wat is het me waard? En begin dan op ongeveer 3/10 van de prijs die de verkoper noemt). Taxi’s kosten 1000 tot 3000 CFA, afhankelijk van de afstand. Onderhandel hier altijd over en stap niet in voordat je een duidelijke afspraak over de ritprijs hebt gemaakt! Yoff kenmerkt zich doordat het de wijk is waarop Dakar gefundeerd is en waar Dakar uit is gegroeid. Yoff is van oudsher een traditioneel vissersdorp van de Lébou etnische groep die vanaf zee (hoogstwaarschijnlijk vanaf de Kaapverdische eilanden hoewel sommige Lébou zelf Egypte noemen) aanmeerden en er hun nederzetting vestigden. Tot op heden wordt Yoff voornamelijk bewoond door de Lébou, die zich onder andere kenmerken door de familienamen Ndoye en Mbengue, van de twee families die volgens de overlevering Yoff oorspronkelijk stichtten. In Yoff gelden oude tradities en normen en waarden die in andere stadsdelen verdwenen zijn. Zo zijn er wijken in Yoff waar geen harde muziek gedraaid mag worden, waar je niet in een spijkerbroek mag lopen en waar niet buiten gerookt mag worden. Mede hierdoor is Yoff een van de meest rustige wijken van Dakar. Het is een heel prettige plek, met een frisse zeewind, aardige mensen... Het doet bijna dorps aan, en dat midden in Dakar! (Dans)Cultuur Senegal kent vele verschillende etnische groepen die elk hun eigen bewegingsrepertoire hebben. De Diola in de Casamance begeleiden hun dansen met andere instrumenten dan de Bambara in het oosten, de Toucouleur in het noorden en de Wolof in de streek rond Dakar. Wij zitten midden in Dakar in het kloppende sabarhart van Senegal. Het sabargenre is van oorsprong een Wolof genre. De Wolof zijn er dan ook zeer bedreven in, maar door een algeheel proces van Wolofisatie in Senegal hebben vele andere etnische groeperingen zich dit genre tot op zekere hoogte ook eigengemaakt. In clips, op televisie, in de straten van Dakar, in de clubs.. overal overheerst sabar. Er wordt in balletten wel djembé en andere dansvormen opgenomen, maar er wordt nooit djembé in de straten van Dakar gedanst. Baptèmes en tanebers worden altijd begeleid door sabars en zelden door djembees. Een doorsnee Wolof zal sneller warmlopen voor sabar dan voor djembé. Het is handig je dit te realiseren, om onnodige teleurstellingen te voorkomen. Over kledingkeuzes Senegal is een overwegend Islamitisch land, 96% is Moslim. Dit uit zich onder andere in de kledingkeuze van Senegalezen. In Senegal is alles van het middel naar beneden tot de knie seksueel beladen en intiem gebied. Van jongs af aan leren meisjes in Senegal hun omslagrokken (pagnes) bij elkaar te houden. Mij viel pas op wat voor opgave dit was, toen ik zelf pagnes droeg, bijvoorbeeld naar doop- of huwelijksfeesten. Borsten worden als niet seksueel beschouwd. Ze hebben één enkel nut: het voeden van kinderen. Dakar is sterk veranderd, bij uitgaan zie je sommige meisjes in korte rokjes en dergelijke. Bedenk je altijd bij een kledingkeuze: strak is geen probleem, bloot wel. Je kunt wel een korte broek aan, tot net boven de knie, de vraag is alleen of je je er prettig in zult voelen. Ikzelf kies eerder voor een diep decolleté dan een bloot been, dit baseer ik op vele jaren ervaring in Senegal en met Senegalezen. Als Senegalezen uitgaan pakken ze nog meer uit met hun kledingkeuzes dan overdag, wat ook al een feest is voor het oog. Neem dus vooral uitgaanskleren mee: hakken, riemen, topjes, cique broeken, kleurige tops, eigenlijk alles wat in jouw ogen overdressed is en bling bling. Het kan zijn dat je je hier niet prettig invoelt, bedenk echter dat je je nog onprettiger voelt als je er als enige niet verzorgd bijloopt in een club of op een taneber. En leg je erbij neer dat je altijd underdressed bent vergeleken bij dit land waar sengse (dressing up) tot een kunstvorm is verheven. Sabar In de prekoloniale Wolofkoninkrijken was de functie van sabardrums woorden te spelen om het nieuws te verspreiden. Sabar maakt deel uit van de orale traditie van Senegal. Vanwege deze orale traditie werd er lang gedacht, door Westerlingen voornamelijk, dat Afrika geen geschiedenis had. Echter, er ontstond een groeiende belangstelling voor de orale geschiedenis, die zich uitte in een samenwerking met Griots (Franse benaming, de Wolof benaming is Guëwel). Zij zijn immers de ~3~ levende archieven van de samenleving. De Wolofsamenleving, evenals vrijwel alle Afrikaanse samenlevingen, heeft nooit een schrift gekend. Zodoende werd de geschiedenis vertellend overgedragen, wat het werk was van Griots. In deze orale traditie werden alle kennis, gebeurtenissen en de aard van familiestructuren overgedragen via het gesproken woord, van een generatie op de volgende, De oorsprong van zowel de sabardrum als de dans, die op de gespeelde ritmes ontstond, is ver in het verleden terug te vinden. In de tijd dat de sabardrum als oraal communicatiemiddel fungeerde, waren de ritmes en klanken die werden gespeeld een verstaanbare taal voor de dorpelingen die bovendien ver reikte. Zodoende werden er paroles (woorden) gespeeld, ook wel bakks genoemd en niet zozeer ritmes om op te dansen. Vrouwen begonnen pas later op de gespeelde ritmes te dansen. Mannen spelen sabardrums en vrouwen dansen erop. Een veelgegeven verklaring voor deze arbeidsverdeling naar gender is dat het bespelen van sabar van oudsher een beroep specifiek voor Griots is. Een van de overleveringen zegt dat dit beroep ontstond tijdens oorlogvoering. De mannen die in de oorlog vochten, hadden iemand nodig om hen toe te zingen en op te jutten door opzwepende percussie en het nieuws aan de dorpelingen te brengen. Vrouwen vochten niet in de oorlogen, en zodoende waren de eerste Griots mannen. Vrouwen kwamen vroeger wel mee als de vrouwen van Griots of als vermaak voor de koningin, maar ze bespeelden nooit sabardrums. Praktische redenen die hiervoor worden aangedragen, hebben onder andere met het aspect van fysieke kracht te maken. Sabarspelen is zwaar en vergt veel kracht en aangezien vrouwen in het algemeen minder sterk zijn dan mannen, houden ze het drummen in de regel minder lang vol. Griots ofwel Guewel in Wolof Deze Guewel ontwikkelden zich tot de dichters en musici die de eeuwenoude geschiedenis toelichtten in het ontstaan en vergaan van koninkrijken. Griots behielden en bewaakten de traditie en zorgden dat de geschiedenis bleef leven in de harten en geesten van de mensen. Behalve het verhalen van de geschiedenis maakten Guewel de mensen bewust van hun afkomst door het geslacht tot vele generaties terug te bezingen. Ze hebben een specifieke plaats in de samenleving en vroeger hadden alle regerende families er één als een symbool van hun prestige. De Wolofelites uit de periode van de eerste Europese zeevaarders die in West-Afrika voet aan wal zetten, onderscheidden drie sociale categorieën in Senegal, die van vrijgeborenen ( Géér of nobelen), slaven en kasten (ñeeño). De kaste-mensen, de ñeeño, specialiseerden zich van pottenbakken tot kledingmakers; alleen de Griots, de allerlaagste kaste onder de lagere kasten specialiseerden zich in het gesproken woord. Gesteld wordt dat het kastensysteem van de Wolof ontstond rond de vijftiende eeuw. Voor alle categorieën golden regels wat betreft hun activiteiten. Zo mocht een nobele niet zingen of een muzikaal instrument bespelen. Kaste-mensen werden altijd als inferieur beschouwd ten opzichte van nobelen, maar als superieur aan slaven. Ook was het kaste-mensen verboden nobelen te trouwen of seksuele relaties met hen te onderhouden. Het is een sociale categorie waartoe iemand toebedeeld wordt door het milieu waarin iemand geboren is en heeft niets met rijkdom of armoede te maken. Guewel in Senegal maken ongeveer tien tot twintig procent van de Wolofbevolking uit, waarmee ze een minderheid vormen. Familienamen die aan Guewel verbonden zijn, zijn Thiam, Mbaye, Faye, om er enkele te noemen. Tot op heden bestaan er restricties tussen verschillende kasten, zo wijst de praktijk uit. Er zijn nog steeds meisjes die niet met een Guewel jongen thuis kunnen komen en in de volksmond zijn er tussen Géér en Guewel vele vooroordelen. Guewel zijn volgens Géér luidruchtig, slecht opgeleid, onbeschaafd en ze denken alleen maar aan de dag van vandaag. Guewel op hun beurt vinden het zielig dat Géér de cultuur niet beheersen, zuinig doen en arrogant zijn. Ha, zeggen zij, wij leven en genieten tenminste echt. Voor een buitenstaander zullen deze spanningen niet meteen zichtbaar zijn, maar ze bestaan wel. Het beroep van een Guewel is lofzingen en daar zijn geld mee te verdienen. Het kan dus zijn dat iemand tegen je begint te zingen op een sabar. Je kunt dan denken: zie je, Afrikanen vragen altijd geld. Je kan ook even verder kijken en de uitwisseling zien: de Guewel noemt je naam, zegt goede dingen en maakt je bekend bij het publiek, in ruil daarvoor geef jij een kleine som geld. Zorg dat je als je naar een sabar gaat altijd briefjes van 1000 en 2000 CFA bij je hebt voor dit soort situaties. Wil je meer informatie over sabar? Download mijn masterscriptie op www.sophie-sabar.nl en schaf het boek van Patricia Tang aan “Masters of the Sabar” ~4~ Vaccinaties en inentingen voor reizen naar Senegal Senegal: vaccinaties die verplicht zijn Vaccinatie tegen gele koorts is voor Senegal alleen verplicht als je in de zeven dagen voordat je Senegal binnenkomt in een gele koorts land bent geweest. Een cholerastempel is verplicht als je Senegal over land binnenkomt. Senegal: inentingen die worden aanbevolen Ongeacht verblijfsduur worden de volgende vaccinaties voor Senegal aangeraden: vaccinatie tegen DTP (Difterie, Tetanus en Polio), vaccinatie tegen hepatitis A (besmettelijke geelzucht) en een gele koorts inenting. Bij een verblijf van langer dan drie maanden worden voor Senegal inentingen aangeraden tegen buiktyfus, hepatitis B, rabiës (=hondsdolheid) en tuberculose. Soms worden voor Senegal vaccinaties tegen deze ziekten aangeraden bij een korter verblijf. Overleg hierover met ons. Voor Senegal wordt vaccinatie tegen meningitis aangeraden bij een verblijf van zes weken of langer in combinatie met nauw contact met de plaatselijke bevolking, en bij een verblijf van langer dan zes maanden. Malaria preventie In heel Senegal komt malaria voor. We raden je aan om malariatabletten te gebruiken. Maak een afspraak en overleg met ons welke middelen het meest geschikt zijn in jouw situatie. Ook antimuggenmaatregelen zijn belangrijk in Senegal. Malariamuggen steken voornamelijk ‘s avonds, ‘s nachts en in de vroege ochtend. De kans op malaria wordt verminderd door kleding te dragen met lange mouwen en broekspijpen. Ook een insectenwerend middel met DEET Is aan te raden, evenals het gebruik van een muskietennet. Bij koorts tijdens of na verblijf in een malariagebied is het belangrijk om binnen 24 uur een arts te bezoeken. Andere gezondheidsrisico's in Senegal In Senegal kun je reizigersdiarree krijgen. Ook dengue, schistosomiasis (=bilharzia) en filariasis komen voor. Praktische informatie over inentingen voor Senegal DTP-inenting De DTP inenting geeft een bescherming die tien jaar duurt. DTP inentingen kunnen last-minute gegeven worden, maar beter is om één tot twee weken voor je reis je vaccinaties te halen. Inenting tegen hepatitis A Een inenting tegen hepatitis A geeft één tot drie jaar bescherming. Als de inenting herhaald wordt, geeft dat een bescherming van 25 jaar. De inentingen kunnen ook last-minute gegeven worden, maar het beste is om minimaal twee weken voor vertrek je inenting te halen. Vaccinatie tegen buiktyfus Inenting tegen buiktyfus geeft een gedeeltelijke bescherming van drie jaar. Je kunt het beste minimaal twee weken voor vertrek de inenting halen. Inenting tegen gele koorts Inenting tegen gele koorts geeft een bescherming van tien jaar. Deze vaccinatie kun je het beste minimaal tien dagen voor vertrek halen. Hepatitis B inentingen Voor bescherming tegen hepatitis B heb je drie vaccinaties nodig. De bescherming is levenslang. Je kunt het beste minimaal zeven maanden voor vertrek beginnen met de vaccinaties. Als je minimaal één maand van te voren komt, kun je nog twee vaccinaties krijgen die dan wel een minder goede bescherming bieden dan wanneer je alle drie de inentingen krijgt. ~5~ Vaccinatie tegen tuberculose Inentingen tegen tuberculose geven een levenslange bescherming, maar niet voor alle soorten tuberculose. De inenting kun je het beste minimaal zes weken voor vertrek halen. Inentingen tegen hondsdolheid of rabiës Vaccinatie tegen hondsdolheid bestaat uit drie inentingen met een tussenpoos van één en drie tot vier weken. Na drie inentingen ben je twee jaar beschermd. Het beste is om acht weken voor vertrek met de vaccinaties te beginnen. Inenting tegen meningitis Inenting tegen meningitis geeft een bescherming van drie jaar. Deze vaccinatie kun je het beste minimaal tien dagen voor vertrek halen. Vaccinatie tarieven Onderstaande tarieven zijn gebaseerd op een onderzoek van de consumentenbond van september/oktober 2005 naar marktconforme tarieven voor reizigersvaccinaties. De gemiddelde landelijke tarieven (marktconform) zijn vervolgens aangepast in 2006 en gecorrigeerd aan de inflatieindex voor 2007. Omschrijving Prijs Consult € 18,00 Ongebruikelijke bestemming € 15,50 Korting kind samen met ouder € 4,50 - Korting herhaalconsult € 4,50 - Hepatitis A € 49,75 Hepatitis A Kind € 39,00 Hepatitis B € 38,00 Hepatitis B Kind € 38,00 Hepatitis A + B € 58,50 Hepatitis A + B Kind € 58,50 DTP € 21,00 Typhus € 29,50 Gele koorts € 31,00 Malariarecept --- Cholerastempel --- Vaccinatieboekje € 4,00 Rabiës € 70,00 FSME € 68,30 Meningitis € 64,30 Handige adressen: Ambassade van Nederland in Dakar: 37. Rue Jacques Bugnicourt ~6~ Postbus 3262 Dakar - Senegal Telefoon: +221 33 849 03 60 Fax: +221 33 821 70 84 E-mail: [email protected] Handige websites: www.minbuza.nl Voor vliegtickets: www.skyscanner.nl www.worldticketcenter.nl www.vliegwinkel.nl www.cheaptickets.nl www.supersaver.nl www.iberia.com www.vueling.com Kijk ook op de sites van de verschillende vliegmaatschappijen (Royal Air Maroc, Air France, TAP Air Portugal) Vanaf Parijs: https://www.point-afrique.com www.nouvelles-frontieres.be Vliegveld Leopold Sedar Senghor Je komt meestal ’s avonds in Dakar aan. Ik haal jullie op. Het vliegveld van Dakar is echt Afrikaans: hectisch en iedereen rent en schreeuwt door elkaar. Laat je niet intimideren en ook niet ophitsen, zo gaat het nou eenmaal en ook dat gaat wel weer voorbij. Dit is de eerste proef om relaxed te worden en het over je heen te laten komen, iets waar je in Afrika wel vaker mee te maken krijgt. Mensen zullen je koffer willen dragen en daar dan geld voor willen. Als je eenmaal je naam bekend maakt gaat iedereen je roepen, dat werkt alleen maar verwarrender. Probeer de uitgang heelhuids te bereiken en blijf bij elkaar en wacht rustig totdat ik naar jullie toe kom. Enkele handige weetjes Senegal heeft sinds 1 juli 2013 een visumplicht. Kijk op www.snedai.com Het is warm in Senegal, maar ’s avonds koelt het in de periode wanneer wij er zijn ’s avonds nogal af. Neem een trui/jasje mee voor de avonden. Het kan echt fris zijn! ~7~ Dakar bestaat voor een groot deel uit zand. Stel je schoenkeuze hierop af. Hoewel de kokkinnen uiterst hygiënisch te werk gaan, kan het zijn dat onze Nederlandse magen even moeten wennen aan Senegal. Neem daarom wat sultana koeken oid mee. Dansen op het strand is inspannend. Denk eraan veel water mee te nemen! En een petje, zonnebril en lange mouwen tegen de zon. De zon is in Afrika sterker dan in Europa, zo voelt het althans voor de meesten. Zonnebrand factor 60 is dus geen overdreven luxe. Het kraanwater uit Dakar is drinkbaar, hoewel niet zo lekker. Voor de zekerheid filteren we het nog eens extra. Besluit je desalniettemin dit water niet te drinken, dan dien je zelf je water op eigen kosten in te slaan. De maaltijden zijn Senegalees en vers en heerlijk: thieboudien (rijst met vis), mafé (rijst met pindasaus), thiou (rijst met rode saus), couscous, lakh (graanachtige korrels met yoghurt), firir (vis met sla en friet) zullen vaak gegeten worden. Vegetariërs hebben geen geluk: vegetarische gerechten bestaan vrijwel niet. Zij kunnen vlees/vis laten liggen en de groenten eromheen eten. In Senegal, in heel Afrika in feite, eet je met je rechterhand. Breng jezelf en je gastfamilie niet in verlegenheid (ze zullen het eten moeten weggooien als jij eraan hebt gezeten met je linkerhard, die je ook voor het toilet gebruikt). Probeer hieraan te denken! In Senegal wordt vrijwel geen toiletpapier gebruikt, er staat altijd een bak water. Je kunt voor thuis je eigen toiletpapier aanschaffen, als je op bezoek bent is het even wennen (watertoilet!) of je hebt altijd zakdoekjes in je tas. In Dakar zijn veel sabars en andere rumoerige aangelegenheden. Voor de dagen dat we niet uitgaan en daar last van zouden kunnen hebben: neem oordoppen mee! Senegalezen zijn bovendien niet de meest zacht sprekende mensen ter wereld. Erg veel muggen heb ik in Dakar niet opgemerkt. Voor de zekerheid: lange mouwen en pijpen, anti-deet en tabletten tegen malaria. Je wilt het risico niet nemen. Senegal is een Islamitisch land. Dit betekent 5 keer per dag vanuit alle hoeken de Muedzin die de gelovigen oproept tot het gebed, ook om 5 uur ’s ochtends. Daarom nogmaals: oordoppen! Handig om te weten: artiesten beginnen niet voor twee uur ’s nachts met optreden. Tot die tijd wakker blijven met attaya (Marokkaanse sterke muntthee in kleine glaasjes)! Tanebers beginnen in de regelmaat rond 11 uur of middernacht, baptemes en huwelijksfeesten beginnen ’s ochtends met koken en eten en ’s middags met sabars. Op vrijdag is alles tussen zeggen 12 en 3 uur gesloten vanwege het middaggebed. Houd hier rekening mee met je aankopen! Je kunt tengewoordig bij elke bank pinnen in Dakar, maar neem voor de eerste dagen en noodgevallen cash euro’s mee. We kunnen die wisselen in de buurt, je kan bij mij ook wisselen. Als je mooie kleren wilt laten maken kun je op de markt je stof uitkiezen (in de regel geldt rond de 1000 CFA per meter voor basin), beter nog is het om je door een Senegalees te laten begeleiden. Ik heb een aantal goede kleermakers waar je je kleren kunt laten maken tegen een prima prijs. Kijk op feesten eens goed om je heen om ideeën op te doen voor je patroon en model. Telefoon: Met een lokale simkaart (orange of tigo) in je simlockvrije mobiel kun je eindeloos bellen, en ben je bereikbaar, ook voor het thuisfront. Sinds 1 juli 2013 moet je je identificeren met een paspoort om een simkaart te kunnen aanschaffen bij een officiele orange boutique. Gedoe! Vraag ons om hulp. Internet: er zijn overal internetcafés. Helaas met Franse toetsenborden en langzame verbindingen, maar er is internet. Steeds meer cafe’s en restaurants hebben wifi, hoera! Dansen kan allerlei blaren opleveren en slippers met zand ertussen wondjes. Neem daarom pleisters, tape, betadine ed mee. Ook akelig: tegen elkaar schurende bovenbenen onder je rok. Neem een leggingbroekje mee! Dakar is een hippe stad met hippe mensen: zeker als je uitgaat wil je je niet schamen voor je afgetrapte slippers: neem daarom uitgaansschoenen (ik zeg: gouden pumps), glittertruitjes, make-up mee. Bedenk dat je altijd underdressed bent in vergelijking met Senegalezen, hoezeer jij je ook een opgetuigde kerstboom voelt. De voertaal in Senegal is Frans maar in de praktijk spreekt bijna iedereen Wolof. Leer jezelf een aantal begroetingen aan, daarmee maak je ruimte voor contact. Senegalezen waarderen ~8~ het zeer als je Wolof spreekt en zullen je ook vaak in het Wolof aanspreken en groeten. Ik neem een boekje mee en we kunnen een aantal live oefensessies doen. In de straten van Dakar zijn vele talibees: vaak door ouders aan marabouts overgedragen jongetjes die door de marabout aan het bedelen zijn gezet. Ze vragen om geld, dit moeten ze vaak weer inleveren bij de marabout. Effectiever is misschien om ze eten te geven, dat verdwijnt meteen in hun magen. Geld geven in het algemeen: dit is een lastige. De verhoudingen zullen nooit gelijk zijn als het op geld aankomt. Het westen is gewoon veel rijker en er zijn veel meer kansen. Met geld geven kan je soms in onaangename posities belanden en het blijft ook meestal niet bij een verzoek. Denk aan de consequenties voordat je ergens aan begint. Bedenk dat de Wolof cultuur uit allerlei sociale en hierargische klasses bestaat, waarbij iedereen zich heel bewust is van zijn of haar rol. Griots vragen vaak om geld, dat is hun werk. Natuurlijk buiten zij de situatie uit door voor iedereen te gaan zingen of schreeuwen en dan geld te vragen, Senegalezen zijn zich hier ondertussen ook van bewust. Denk aan de andere kant niet automatisch: ja zie je, ze vragen allemaal om geld en raak ook niet geirriteerd. Vragen staat vrij. In bepaalde contexten is het gewenst om iets te geven (10 drummers die zich voor jou als danser in het zweet drummen en je een lofzang toezingen) en in andere situaties voel je instinctief dat het onzin is (een volslagen onbekende die op straat naar je roept: hey toubab, djox ma xaliss –he blanke, geef me geld!). Verliefd in Senegal Het kan natuurlijk gebeuren dat je de man of vrouw van je leven tegenkomt tijdens je verblijf in Senegal. Voordat jullie in elkaar ogen verdrinken en trouwplannen maken is het handig om je een aantal dingen te realiseren. Er zijn grote culturele en economische verschillen tussen Nederland en Senegal. Jij zal in de meeste gevallen het tienvoudige aan geld verdienen in vergelijking met je Senegalese partner, jij kan wel makkelijk daarheen, maar omgekeerd zit Nederland potdicht. Jij bent waarschijnlijk geen Moslim, je partner wel. Dit betekent dat hij meerdere vrouwen mag hebben. Het kan goed zijn dat je partner al getrouwd is, want mannen boven de dertig jaar die nog niet getrouwd zijn staan in de meeste gevallen onder grote druk van hun families om dit binnenkort te gaan doen. De nood en wanhoop in Senegal zijn zo groot dat je je niet kunt onttrekken aan de kwestie “motieven binnen de relatie”: de meeste Senegalezen geloven dat een betere toekomst alleen in Europa mogelijk is en doen daar alles voor. Ook het begrip kernfamilie bestaat niet echt: de Senegalese cultuur is een gemeenschapscultuur waarbinnen familie het allerbelangrijkst is, let op: ook de extended family! Met z’n tweeen een romantisch diner op het erf bestaat niet, de hele familie is er voortdurend bij en heeft grote invloed op de relatie. Met dit alles in je achterhoofd kom je beter beslagen ten ijs en wens ik jullie veel succes! Wolof uitdrukkingen: ~9~ Enkele handige, veelgebruikte zinnetjes Asalam aleikum (algemene groet) antwoord: Aleikum salam. Waw – ja Ndedet - nee Nangadef – hoe gaat het Magni fi rek – het gaat goed Bedankt - jeurejeuf Hoe gaat het met de familie? – Amna wa keur gui? Dama xif – ik heb honger Ontbijt - ndekki Middageten – anj Avondeten - réér Dama beugue naan – ik wil drinken Fo neke ni? – Waar ben je nu? Mangui gnauw – ik kom eraan Dengue Wolof – praat je wolof? Man dengouma dara – ik begrijp er geen snars van Ik praat geen Wolof – man dengouma Wolof. Sorry/het spijt me – bal ma (akh) Ik vergeef het je – bal na la Amna – er is, als in amna sa ma serviette? Waar is mijn handdoek? Of amna toilette bi? Waar is het toilet? Amul- er is geen/niet als in amul souker er is geen suiker Man bougouma…. – ik hou niet van….. Ik moet naar het toilet – Da ma beugue sow Fecc-dansen Teugue-drummen Way-zingen Over geld: Geld-xaliss Waar is mijn geld? – Amna sa ma xaliss? Mijn geld is op – sa ma xaliss def a djeex Ik heb geen geld – Man amouma xaliss Dat is veel geld- Lolu beurina xaliss Hoeveel kost dat? – Bi njaartala? En voor degenen die romances aangaan: Beuguenale – ik hou van je Nama na la – ik mis je, antwoord: ma la raw (ik mis je nog meer) Danga rafet – je bent mooi, of: Danga niaw – je bent lelijk Jaai sa ma cherie – je bent mijn schatje En nog wat populaire uitdrukkingen om indruk te maken: Jangui deffar bombaax – zoiets als: zit je goed in je vel? Naka sa dougouda – letterlijke vertaling onmogelijk! Jangui sing-sing: als iemand mooie kleren aanheeft Jangui mokhapodj: vrouwen die alles kunnen: koken, sexy zijn etc worden mokkapodj genoemd Ki moi sa ma fecc-kat boumak: dit is mijn grote danser! Als je een compliment wil maken aan je dansleraar. Checklist Paspoort (+ kopietjes overal over je bagage verspreid) ~ 10 ~ Geel paspoort met vaccinaties Geld, pinpas, creditcard, verzekeringspasjes etc (dag)rugzakje/tas Zonnebril Zonnehoed Zonnecrême (Zwem)kleding Oordoppen! (veel sabars=veel herrie) Badhanddoek / omslagdoek (droogt snel en kan tevens dienstdoen als rok) Toilettas Medicijnen/Reisapotheek Foto/video-camera, ipod, recorder, fotorolletjes, reservebatterijen, oplader Mobiele telefoon en oplader (+je oude om weg te geven als cadeau). Reiswekker Sterke zaklamp Muskietennet Lakenzak en dunne trui (het kan ’s avonds fris tot koud zijn) Lijstje met telefoonnummers en emailadressen van vrienden en familie, je eigen persoonlijke gegevens (adres, paspoortnummer, verzekeringsgegevens et cetera). Telefoonnummers van verzekering, bank etc voor als er iets kwijtraakt. Voor de danslessen: lange mouwen tegen de zon, pleisters, blarenpleisters, jodium, pincet, talkpoeder (als je kleding tegen je huid schuurt prettig) Voor uitgaan: topjes, broeken, jurken, hakken, sieraden, make-up (bedenk dat je altijd underdressed bent in vergelijking met Senegalezen en dat je je met slippers waarschijnlijk ongelukkig voelt in een sjieke club). Cadeautjes voor Senegal: sieraden, make-up, oude, werkende telefoons, je mp3 die je niet meer gebruikt, leuke kleren, of ter plekke te kopen tchourai, binbins, becho’s, schoenen, stof. Open schoenen (Dakar ligt helemaal in het zand) Slippers voor douche/toilet/strand Katoenen ondergoed! Het is warm daar… Dagelijkse structuur/ Ritme ~ 11 ~ Om de stage goed, gezond en met plezier te beleven, is een beetje structuur noodzakelijk! Dit zijn handvaten, hierbinnen is van alles mogelijk. Eten Ontbijt : vanaf half negen is er brood, ontbijt tot uiterlijk 13 uur Middageten (anj) : twee uur Avondeten (reer) : rond de klok van acht-negen (dit is een streven, we kunnen niet garanderen dat het eten er altijd precies op tijd is. Als de tijden niet bevallen, kunnen we overleggen over andere tijden) Danslessen: vanwege de hitte maar ook rekening houdend met ons moordende nachtritme hebben we naar aanleiding van vorig jaar besloten de lessen later in de middag te laten plaatsvinden, namelijk Van 15.30 uur tot 18.00 uur De danslessen vinden van maandag tot en met vrijdag plaats. In het weekend is er ruimte voor extra lessen, strand, Ngor, markt, sabarfeesten. Zodoende houden we de ochtend over voor extra dans- of percussielessen voor wie willen, marktbezoek, uitslapen na het stappen, wandelen voor wie wil, strand, wat dan ook. Uitgaan Als je elke nacht uitgaat in Dakar ben je binnen een paar dagen doodop. Geen artiest begint namelijk voor 03.00 uur ’s nachts. Het kan dus handig zijn om een slaapje voor het uitgaan te doen, of hou jezelf wakker met harde muziek en cafe touba, dat wil ook nog weleens helpen! Ik probeer grip te krijgen op het onbegrijpelijke en steeds wisselende uitgaansschema in Dakar en een paar interessante soirees uit te kiezen (Salam Diallo, Mbaye Dieye Faye, Youssou Ndour hopelijk, Pape Diouf) voor een aantal avonden gedurende de stage. Ik kan het niet garanderen, zeker sabarfeesten worden zeer onverwachts aangekondigd (op de dag zelf vaak) en beginnen nooit op een tijd waarvan je zelf denkt: dit is ideaal! Er is bovendien geen vaste tijd. Ik bel meestal elk half uur om te weten of het al op gang komt, zodra dat zo is, zorgen wij dat we klaar zijn (als in: in vol ornaat!) en springen we in een taxi. Een beetje flexibiliteit is dus nodig om de leuke dingen mee te maken! Dat is hoe Dakar werkt. ~ 12 ~ Inclusief / Exclusief INCLUSIEF Taxi van vliegveld naar villa Dit is voor onze rekening! Eten Wij bieden een uitgebreid doch Senegalees ontbijt aan: koffie, thee, melk, suiker, water om te drinken, brood met jam, kaas (zowel la vache qui rit smeerkaas als echte goudse kaas uit Nederland), chocoladepasta en boter. Tevens zal er een middag- en avondmaaltijd geserveerd worden, die elke dag wisselt. Je mag je voorkeur aangeven, wij proberen daar rekening mee te houden. Wij zorgen regelmatig voor fruit, ofwel als toetje ofwel tussendoor. Ook hiervoor geldt: vind je het niet genoeg? Koop dan zelf even een banaan op de hoek. Drinken Ik zorg voor zoveel mogelijk flessen water voor de danslessen en geregeld zullen er verse sappen als bissap (sap van de rode hibiscus), bouiye (sap van de baobab-boom) en gembersap gemaakt worden door de familie. Ook zal ik regelmatig de koelkast aanvullen met cola en andere frisdranken. Wil je iets anders drinken of is het op? Loop zelf even naar de boutique om iets te kopen. Danslessen Deze horen bij het programma en zijn dus inclusief. Uitje naar Ngor / Goree We gaan ofwel naar Ngor, ofwel naar Goree, afhankelijk van de wensen van de meerderheid van de groep. De trip naar beide eilandjes wordt door ons aangeboden, de lunch die dag komt voor eigen rekening. EXCLUSIEF Uit naar taneber of soiree Dit is voor eigen rekening. Bedenk wel dat we waarschijnlijk met ons allen gaan, waardoor de taxikosten gedeeld zullen worden. Dan is het helemaal niet duur, want taxi’s kosten sowieso niet meer dan 3 euro. Ook de entree voor de nachtclubs en de giften aan artiesten is voor eigen rekening. Drankjes/fooien/lunch tijdens uitje Dit is ook voor eigen rekening. Taxi naar vliegveld Dakar Voor eigen rekening. Extra dans- of percussielessen en extra opties binnen het programma Los kosten ze 10.000 CFA (15 euro) Wil je een extra dans of percussieles? Dan zijn daar ook extra kosten aan verbonden. Extra dansles per uur: 7.500 CFA, extra percussieles idem. Afrikaans leren koken: 5.000 CFA Haren laten vlechten: ik hang in Dakar een lijstje op met de verschillende kapsels en bijbehorende prijzen. Het is bij lange na niet zo duur als in Nederland, maar wel iets meer dan de gemiddelde kapsalon in Dakar, omdat Yaya veel ervaring heeft met het vlechten van ‘blank’ haar en al jaren kwaliteit garandeert (ik was namelijk haar proefpersoon toen ze nog in opleiding was). ~ 13 ~
© Copyright 2024 ExpyDoc
