www.tuinenlandschap.nl
21 juni 2012
13a
Tuin&Landschap
uin&Landschap
Ontwerpwedstrijd 2012
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
Uitdagende opdracht
D
it jaar is het jaar van de Historische Bui-
tijdgeest van toen. Je moet je als ontwerper
tenplaatsen. Voor Tuin&Landschap reden
dus goed kunnen verplaatsen in het geestelijk,
om dit Nederlands cultureel erfgoed in de
cultureel en maatschappelijk leven van die tijd
schijnwerpers te zetten. Het voor u liggende
en hoe de mens zich daar destijds in bewoog.
nummer is een van de T&L-uitingen die aan-
Vervolgens gaat het erom dat te vertalen naar
haken op het jaarthema. De relatie met ’t Huys
een eigentijds ontwerp dat past bij het karak-
Dever was snel gemaakt, want onze web­
ter van ’t Huys Dever.
redacteur kende als inwoner van Lisse en als
bestuurslid van De Vriendenstichting van ’t
Huys Dever de inrichtingsplannen van het terrein om de oude donjon heen.
durfden deze uitdaging aan en dat leverde
een gemêleerd beeld van ontwerpen op: inspirerend, soms vernieuwend, meer behoudend,
O
ntwerp een laat-middeleeuwse tuin, zo
een enkele gewaagd. Voor de jury was het een
luidde de opdracht. Een knappe kop die
hele klus om deze ontwerpen op hun merites
te beoordelen. Voor u ligt de weergave van hun
bekend over tuinen uit die periode. Er zijn
beoordeling: negen genomineerde tuinontwer-
geen tuinen in Nederland en Europa uit die
pen waaronder een studenteninzending. Laat
tijd behouden gebleven. De middeleeuwse
u inspireren door wat uw vakgenoten als dé
tuin is er een van symboliek, passend in de
middeleeuwse tuin beschouwen.
Schipholweg 1, Postbus 9324,
2300 PH Leiden
I www.tuinenlandschap.nl
Secretariaat (geen abonnementen): Linda Laman en
Alice Hoogenboom
T (071) 565 96 78
E [email protected]
Abonnementen
Aanvraag en wijziging abonnement naar Koninklijke bdu
Uitgevers, afdeling Vak- en
Publieksmedia,
Postbus 67, 3770 AB Barneveld
T (0342) 49 48 44
F (0342) 49 42 99
E [email protected]
I www.bdu.nl
Abonnementsprijs per jaar
€254,42 (incl. 6% btw).
Studenten en scholieren €190,82
(25% korting).
Los nummer en abonnement in
het buitenland krijgen een toeslag voor extra portokosten. Los
nummer €8,00 (incl. 6% btw,
excl. verzendkosten).
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Abonnementen kunnen op elk
gewenst tijdstip ingaan, lopen
automatisch door, tenzij uiterlijk
2 maanden voor de vervaldatum
is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk,
telefonisch of per e-mail.
Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan
externe auteurs kunt u contact
opnemen met de redactie.
Colofon
deze uitdaging aandurft, want er is niet veel
Tuin&Landschap thema is een
bijlage bij de twee­­wekelijkse
uitgave Tuin&Landschap van de
Stichting Vakinformatie Sier­
gewassen en Koninklijke bdu
Uitgevers, Vak- en Publieks­media.
Issnnummer 016 533 50
2
D
rieënzestig ontwerpers en architecten
Wendy Bakker
Hoofdredacteur
(071) 565 96 55
[email protected]
Jacqueline van Wetten
heeft als freelance
redacteur de teksten voor
deze uitgave verzorgd
(tenzij anders vermeld)
Jacques Verduijn
Eindredacteur
(071) 565 96 76
[email protected]
Gerrie van Adrichem
Vormgever
(071) 565 96 47
[email protected]
www.tuinenlandschap.nl
Inhoud
4
Dé middeleeuwse tuin bestaat niet
Over de historie van de middeleeuwse tuin
6
Ontwerp een laat-middeleeuwse siertuin
9
Het oordeel
De opdracht en de voorwaarden
De jury en de beoordeling van de inzendingen
12
Deverse Lusten
16
Buitenfeesttuin
/ DERDE PRIJS
Peter Lubbers
/ TWEEDE PRIJS
Marchel-Wim van Dongen en Sander Lap
20
Tuin der Zinnen / EERSTE PRIJS
Joost Emmerik en Tomas Degenaar
24
Een Tweede Leven
Mariejanne Vorenholt
28
Lusthof Dever
Bram J. van Beurden en Wiebe Rovers
32
36
Machtig
Sander Stam
Middeleeuwse lusttuin
Peter Duerinck
40
Klavertuin
Leonie Heutinck en Bart Oude Weenink
44
Hoefijzer en hart / STUDENTENPRIJS
Lars Reyniers
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
3
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
Dé middeleeuwse tuin
bestaat niet
 De omsloten tuin
Rob Aben en Saskia de Wit
Uitgeverij 010, Rotterdam
1998
 Tuinen in de middeleeuwen
R.E.V. Stuip en C. Vellekoop (ed.)
Uitgeverij Verloren, Hilversum
1992.
 De natuur bezworen
A.M. Backer, E. Blok en
C.S. Oldenburger-Ebbers
Uitgeverij De Hef, Rotterdam
1998.
 Gärten des Mittelalters
D. Hennebo
Artemis Verlag, München/Zürich,
1987
Ontwerp een laat-middeleeuwse tuin. Maar liefst 63 ontwerpers gingen deze
uitdaging aan. Een moeilijke opdracht, want er is op tuinhistorisch gebied
weinig uit die tijd overgebleven. Ontwerpers zijn slechts aangewezen op
afbeeldingen vol symboliek. En hebben een flinke dosis inlevingsvermogen
nodig in de toenmalige mens, diens zienswijze op het leven en kijk op de
natuur rondom hem. Want dé middeleeuwse tuin bestaat niet.
Literatuur
Tekst Eric Blok
I
n de onrustige tijd na het uiteenvallen van het Romeinse Rijk is het in de
vroege middeleeuwen vooral de kerk die
met haar strenge, religieuze opvattingen
orde en regelmaat schept in het dagelijks
leven, maar ook bepalend is voor de beleving van natuur en tuin. Naast productietuinen met fruit, groenten en kruiden,
kennen de kloosters bezinnings- en belevingsplekken in de vorm van bloementuinen en kruisgangtuinen.
Er ontstaat een verlangen naar de oudheid met haar beschaving en terugkeer
naar het paradijs. Onder Karel de Grote
komt dit deels tot stand in een samenleving die gestructureerd is rondom
kastelen en kloosters, waarbij natuur,
landbouw en kasteelleven sterk met elkaar verbonden zijn. Later ontwikkelen
het bisdom Utrecht (Het Sticht) en ook
graafschappen zich tot zelfstandige vorstendommen, die onderling veelvuldig
ten strijde trekken. Kastelen en steden
worden daarom goed verstevigd met
grachten en ringmuren.
Van groot belang was dat in tijden van
oorlog of belegering de eigen voedselvoorziening niet in gevaar kwam, zodat
een deel van de productietuinen binnen
de omwalling of ommuring werd gelegd.
Tegelijkertijd waren hier ook plekken
ter verpozing en vermaak. Aan het eind
van de middeleeuwen kan men rondom
4
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
kloosters en kastelen daarom complexen
van verschillende tuinen vinden, waar
de bescherming door omslotenheid het
gemeenschappelijke kenmerk is.
Hortus Conclusus
Binnen de ’Hortus Conclusus’ (de omsloten tuin) zijn verschillende typen te onderscheiden met elk een eigen vorm en
een eigen programma, passend bij ridders, burgers of kloosterlingen. In recent
onderzoek (Aben en De Wit, 1998) zijn
deze helder benoemd en beschreven als:
 De Hortus Ludi als lusthof van het hoofse ridderleven, bedoeld als aangename
verblijfsruimte voor spel en verwijzend
naar het paradijs als gelukzalige plek.
 De Hortus Catalogi met rechthoekige
plantbedden waarin planten geordend
en gecategoriseerd worden gekweekt als
uiting van kennis en rijkdom van het
klooster of van de gegoede burgerij.
 De Hortus Contemplationis die als tuin
der beschouwing de hiërarchie van het
universum met God als middelpunt
verbeeldt, waarbij de omliggende galerij
de koppeling is met het klooster en het
kloosterleven.
Bij een kasteel of klooster konden
meerdere typen gevonden worden, maar
dan wel ruimtelijk van elkaar gescheiden.
De voor bezinning bedoelde kruisgangtuin van een klooster kent idealiter een
vierkante grondvorm (als verwijzing naar
de tabernakel) en een vierendeling door
paden. In de zeer eenvoudig beplante
tuin (gras, klimop en een enkele struik of
boom) kan in het midden een fontein of
put staan (verwijzing naar de levensbron)
of een boom (levensboom). De vier paden
verbeelden de vier waterstromen waarin
de rivier in de Hof van Eden zich splitste.
De tuin op een tekening van de kloosterplattegrond van St. Gallen van omstreeks
1820 is het bekendste voorbeeld hiervan
en heeft eeuwenlang als prototype voor
Benedictijner kloosters gediend.
Tuin als buitenkamer
De rechthoekige, soms verhoogde, en
strak geordende plantbedden van kruiden- en collectietuinen kwamen in
eerste instantie voort uit de vraag naar
gemakkelijke bewerking; later wordt de
vorm een doel op zich. Van deze tuinen
zijn al vroeg inventarissen en beschrijvingen gemaakt.
Zo verordonneerde Karel de Grote
in de negende eeuw een lijst met 89 te
kweken groenten en kruiden en ook Albertus Magnus gaf in de 13e eeuw richtlijnen. De individuele plant en zijn eigenschappen staat in deze tuinen centraal.
Illustratie bij het middeleeuwse gedicht Roman de la Rose.
Een aangenaam visueel totaalbeeld is
niet van direct belang. Wel toont de tuin
in zijn geheel de welvaart of geleerdheid
van de eigenaar of kloosterorde.
Lusthoven bij kastelen lagen als besloten tuin los van hun omgeving. Ze
hebben geen relatie met het omringende
landschap of architectonische samenhang met de gebouwen, zoals bij latere
siertuinen wel het geval is. Beschermd
tegen onheil van buiten kon de bewoner
in zijn lusthof in alle rust genieten van
het buiten zijn.
De tuin als buitenkamer stond in contrast met het besloten, donkere en kille
kasteelinterieur. Het was een speeltuin
van ridders en jonkvrouwen; de plek
voor muziek, dans en minneliefde. De
tuin vormt als het ware een toneel met
decorstukken. Van een vaste indeling,
ordening of grondvorm is bij deze tuinen
geen sprake. Frisgroen gras, geurende
planten, een zodenbank, een stenen tafel, een bron en enkele bomen (waarin
zingende vogels) zijn terugkerende elementen.
Afbeeldingen van lusthoven kennen
we vooral uit de ruim 300 verschillende
handschriften in de ’Roman de la Rose’.
De illustraties bij het Verhaal van de
Roos proberen uiteenlopende aspecten
van de vertelling in één beeld te schetsen
en te duiden. Het zijn zeer zeker geen
waarheidsgetrouwe weergaven van een
tuin uit die tijd. De afgebeelde elementen
zullen echter wel op een of andere wijze
aanwezig zijn geweest in de tuin die in
de late middeleeuwen steeds belangrijker
werd als lustoord en decor voor hoofse
liefde.
Eenzelfde vertekende weergave is ook
aan de orde bij de bloemen en planten.
De aan een soort toegekende eigenschap of betekenis was mede bepalend
voor de plek op de illustratie. Zo worden
witte lelie (maagdelijkheid), roos (liefde
voor God), akelei (de zeven gaven van de
Heilige Geest) en blauwe iris of viooltje
(nederigheid) in de buurt van de vrouw
(Maria) geplaatst. Ter prikkeling van de
zintuigen kwamen daarnaast aromatische kruiden als wijnruit, salvia en basilicum en welriekende bloesembomen voor
in de lusthof.
Een middeleeuwse tuin
bij ’t Huys Dever
Wanneer bij het uit omstreeks 1375 daterende kasteel ’t Huys Dever in Lisse een
nieuw ontwerp voor een laat-middeleeuwse tuin moet komen, zullen bovenbeschreven kenmerken en opvattingen
in beschouwing moeten worden genomen. Het gevraagde programma (onder
meer plek om te vertoeven en geschikt
voor ontvangsten, recepties en trouwpartijen) duidt op een lusthof (Hortus Ludi),
waar men kan spelen en dansen en van
de buitenlucht genieten. De tuin moet in
contrast staan met het naastgelegen terrein, dat omgevormd zal worden tot een
moestuin met boomgaard waar planten
in strak gelid worden gekweekt (Hortus
Catalogi). Een exact regelmatige grondvorm is voor een dergelijke tuin niet van
primair belang en een vast voorgeschreven inrichting is niet aan de orde. Maar
wel moet het een alleszins aangenaam
zinnenprikkelende plek worden, een plek
om verliefd (op) te worden. 
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
5
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
De opdracht
Ontwerp een laat-middeleeuwse siertuin
Dat er belangstelling is onder vakmensen voor de geschiedenis van de tuinarchitectuur, en in het bijzonder voor de middeleeuwse tuin, dat is gebleken.
De oogst is 63 inzendingen, ingestuurd door hoveniers, ontwerpers en architecten voor de wedstrijd van Tuin&Landschap.
’Caerten’ van ’t Huys Dever
uit 1580. De oorspronkelijke
boomgaard en moestuin
rechts behoren niet meer tot
het grondgebied van de
ridderhofstad.
Tekst Jacqueline van Wetten
Foto Ferry Noordam
O
ntwerp een laat-middeleeuwse
tuin bij ridderhofstad ’t Huys
Dever in Lisse die de sfeer en symboliek
van de vijftiende eeuw combineert met
hedendaagse functionaliteit. Zo luidde
de opdracht. Voor de ontwerpwedstrijd
kreeg de redactie van Tuin&Landschap
(T&L) 63 inzendingen binnen. „Een
onverwacht hoog aantal”, vindt hoofdredacteur Wendy Bakker. „Het is een
groot project dat van ontwerpers extra
inspanningen vergt omdat ze zich moeten verdiepen in een historische periode.
Maar blijkbaar zijn veel vakmensen toch
Na 600 jaar een tuin voor ’t Huys Dever
bereid om daar tijd in te investeren. Dat
waarderen we enorm.”
Historische tuin
Meer belangstelling kweken voor de
geschiedenis van de tuinarchitectuur
was voor T&L een van de redenen om
dit keer het ontwerp van een tuin met
historische kenmerken aan te wijzen als
opdracht voor de wedstrijd. Het vakblad
sloot daarmee aan op het Jaar van de
Historische Buitenplaats 2012 dat met tal
van activiteiten aandacht vraagt voor het
historisch groen. Daar komt bij dat het
behoud en beheer van het groene erfgoed op dit moment sterk in beweging is.
Om kennis en kunde niet verloren te laten gaan hebben hoveniers zich verenigd
in onder meer de Vakgroep Erfgoedhoveniers en het Gilde van Tuinbazen. Onderzoekers, architecten en ontwerpers zijn
op dit moment bezig een Vakgroep Groen
Erfgoed op te richten. Bakker: „Deze
wedstrijd is voor een aantal ontwerpers
een eerste kennismaking met historisch
groen. Als we met deze opdracht bij vakmensen de interesse in historische tui-
nen kunnen bevorderen, is dat een mooi
neveneffect van de wedstrijd.”
Praktisch was de verbinding tussen
de tuinontwerpwedstrijd van T&L en de
opdrachtgever snel gemaakt: een van
de redacteuren kende als inwoner van
Lisse en als ’Vriend van ’t Huys Dever’
de plannen om het terrein bij de ridderhofstad aantrekkelijker in te richten met
onder meer een siertuin. Deze prijsvraag
levert het ontwerp van de tuin op. Met de
viering van het vijftigjarig bestaan van
de Stichting Vrienden van ’t Huys Dever
in 2013 zal de tuin worden geopend. 
Hoe de gronden rond ’t Huys Dever in de
late middeleeuwen werden benut en of
er ook sprake was van een middeleeuwse
siertuin, daarover bestaat maar weinig documentatie. In een lijst van leengoederen
van de abdij van Egmond wordt Dever al in
1355 genoemd als ’een acker in den boemghaert daer die hulst op stond’.
Omstreeks 1375 bouwde ridder Reinier
d’Ever het versterkte woonhuis in Lisse. De
oudste afbeelding van deze ridderhofstad
dateert uit 1580. Op dit ’Caertgen van thuys
te Dever’ zijn twee tuinen te zien: rechts
een grote moestuin en een torentuin achter
de burcht met appel- en perenbomen.
Na Reinier d’Ever gaat de ridderhofstad
over van vader op zoon, op dochter,
broer, zus, neef, nicht. Perioden van bloei
(1631-1634) en verval wisselen elkaar af.
De ruïne van ’t Huys Dever is veelvuldig
te zien op prenten van kunstenaars als
Roelant Roghman, P.J. Lutgers en Gerard
Leembruggen Jz. Uit die tekeningen en
schilderijen valt op te maken dat er rond
Dever veel bomen hebben gestaan, vooral
voor de houtopbrengst. Op de voorburcht
stonden oude, zware walnoten en later
beuken. Uit de periode 1710-1745 zijn
wat nota’s bewaard gebleven voor ’beuckeheysters, ypen, eyken en elsenhout’ en
het werk dat ’gaardenier’ Jacob Symonsz
Duyndam had aan ’het inboeten van den
elst ende het schoonhouden van denselve’.
Daarvoor moest hij de hop afmaaien die
overal doorheen slingerde.
Historicus A.M. Hulkenburg, de oprichter
van de Stichting Dever en in het dagelijks leven leraar plantkunde aan de Rijks
Middelbare Tuinbouwschool, inventariseerde bij Dever in de jaren zeventig een aantal
’historische’ bodembedekkers: lievevrouwebedstro (uit 1500), maagdenpalm (1596),
kruipend zenegroen, gele en gevlekte
dovenetels in diverse kleuren, adderwortel
(1574) en een grote plek klimop.
Vanaf 1978 startte de Stichting Dever met
de restauratie van de gebouwen. In 2012
richt de blik van het stichtingsbestuur zich
naar buiten, want een tuin waar het prettig
toeven is, ontbreekt nog bij Dever.
Markante data van ’t Huys Dever
C
1978 Start restauratieplannen
1989 Fundamenten van het oude voorhuis
worden opgemetseld
1999 Reconstructie van het voorterrein
2000 Devergracht opnieuw uitgegraven
2003 Bouw ophaalbrug over de slotgracht
2008 Constructie van loopbrug van het
voorterrein naar de ingang van de woontoren
2012 Ontwerp voor laat-middeleeuwse
lusttuin

irca 1375 Reinier d’Ever bouwt de ridderhofstad in Lisse
1631-1634 De woontoren wordt uitgebreid
met een voorhuis. De gracht wordt vergroot
en de poortwachterswoning gebouwd
1848 Verval. De noordgevel van het voorhuis stort in en in 1862 begeven het dak en
de gewelven het
1949 Gemeente Lisse wordt eigenaar van
de ruïne
1963 Oprichting van de Stichting Dever
Op deze plek moet volgend jaar de siertuin aangelegd zijn. De greppel op de voorgrond vormt de grens aan de westzijde. Het bosje op de achtergrond vormt
de scheiding met de moestuin. De drie eiken moeten in het ontwerp blijven staan, tenzij het echt niet anders kan.
6
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
7
➤
www.tuinenlandschap.nl
N
Gr
ep
pe
l
Poel
Toern
realis
realis
eren)
eren)
= Wilg
Kruiden/
moestuin
= Eik
= Te realiseren brug
Beukhagen
= Te realiseren pad
ht
Par
(te keerp
l
rea
lise aats
ren
)
g (te
ld (te
Grac
Ingan
ooive
Te ontwerpen
siertuin
Voorhof
(ommuurd)
Boomgaard
Gra
cht
Loo
pbr
Op
ha
ug
’t Huys
Dever
alb
rug
Wandelpad
Gazon
De terreininrichting bestaat in het nieuwe plan uit een moes- en kruidentuin, de boomgaard en de siertuin, welke laatste
onderwerp is voor de wedstrijd. De lange strook langs de siertuin en gracht is bestemd voor middeleeuwse toernooien.
Ontwerpvoorwaarden
De Stichting ’t Huys Dever wil dat de ridderhofstad in de
toekomst meer bezoekers trekt en dat de mensen dan er ook
langer vertoeven. Daartoe is een nieuw inrichtingsplan gemaakt.
Een deel van het terrein ten noorden van de voorhof wordt ingericht als toernooiveld. Een ander deel dat nu als volkstuin in
gebruik is, krijgt een invulling als kruiden-/moestuin en boomgaard. Direct ernaast is ruimte gereserveerd (ca. 800 m2) voor
een laat-middeleeuwse lusttuin. Aan het ontwerp voor deze
siertuin stelt de prijsvraag een aantal voorwaarden die hieronder
op een rij zijn gezet:
 Het tuinontwerp, de beplantingskeuze en het materiaalgebruik
verbeeldt de sfeer, de symboliek en de kenmerken van een
laat-middeleeuwse (15e eeuw) tuin
 De tuin heeft een duidelijke relatie met de ridderhofstad.
Deze relatie mag niet genegeerd worden;
 De tuin mag een betere aanhechting krijgen met de naastgelegen kruiden-/moestuin. Om dat te bewerkstelligen mag
de ontwerper het pad tussen de lusttuin en de kruiden-/
moestuin opnieuw inrichten;
 De tuin kent beslotenheid;
8
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
De tuin is aantrekkelijk om er langere tijd te verblijven;
De tuin is functioneel naar hedendaags gebruik (recepties,
trouwpartijen, ontvangsten, educatie);
 Duurzaamheid in materiaalgebruik wordt gewaardeerd.
Eenvoud is het uitgangspunt;
 De tuin is te onderhouden door vrijwilligers;
 De tuin is te allen tijde voor iedereen goed toegankelijk;
 De tuin heeft een duidelijke routing, waarbij de ingang ook
de uitgang is;
 De tuin loopt aan de achterzijde door tot aan de sloot, waarbij
rekening dient te worden gehouden met een onderhoudsstrook van 3 m en met het feit dat dit een ecologische zone is;
 De bosschages op het terrein mogen worden verwijderd. De
aanwezige drie eiken en de rijen knotwilgen die het terrein
aan twee kanten omzomen, mogen alleen wijken als hiervoor
argumenten worden aangedragen die het ontwerp verbeteren.
Het heeft de voorkeur de eiken en de wilgen te behouden;
 De tuin wordt gerealiseerd voor een budget van €40.000
(aanlegkosten, inclusief begeleidingskosten bij de uitvoering).


Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
Het oordeel
Het maken van een ontwerp voor een tuin die de sfeer en symboliek van de
15e eeuw combineert met functionaliteit naar hedendaags gebruik, blijkt niet
eenvoudig. Aan de gemiddelde kwaliteit valt wel wat te verbeteren, echte
originaliteit is schaars.
Tekst Jacqueline van Wetten / Beeld Ferry Noordam
00
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
zonder originele ontwerpen kunnen zitten, heeft de redactie ervoor gekozen de
inzendingen die laag scoorden omdat ze
niet volledig aan de opdracht voldeden,
wel mee te nemen in de bespreking, mits
de scores van de andere juryleden ruim
voldoende waren.
Na bespreking van de door de redactie geselecteerde inzendingen stelde de
jury een lijst met acht genomineerden
samen. Bij nadere beschouwing werden
deze acht genomineerde ontwerpen in

De selectie door de redactie is volgens
twee stappen gegaan:
1 Geselecteerd zijn die inzendingen die
door een van de juryleden zijn beoordeeld met een 7,5 of hoger.
2 Van deze geselecteerden zijn de scores
van de juryleden bij elkaar opgeteld en
op grond van drempelwaarden verdeeld
in drie groepen:
a Laagscorende inzendingen: deze inzendingen vallen af en worden verder niet
besproken.
b Middelscorende inzendingen, deze inzendingen gaan door voor bespreking.
c Hoogscorende inzendingen, deze inzendingen gaan door voor bespreking.
Een aantal inzendingen viel op doordat
ze van het ene jurylid hoge cijfers kregen, maar bij een andere juist onder de
maat scoorden. De verschillen in de beoordelingen zijn deels te verklaren door
de variatie in achtergrond en expertise
van de juryleden. Bovendien is het ene
jurylid strenger dan het andere: wanneer
een inzender zich niet volledig aan de
opdracht houdt, is dat voor het ene jurylid aanleiding om het ontwerp direct een
1 te geven en terzijde te schuiven, terwijl
een ander jurylid dat niet meteen als
een struikelblok ziet en het ontwerp toch
van een realistisch rapportcijfer voorziet.
Omdat in de jaren dat T&L de ontwerpwedstrijd organiseert, is gebleken dat
onder dergelijke inzendingen toch bij-
De jury
D
e vier juryleden beoordeelden
eerst ieder afzonderlijk elk van
de 63 ontwerpen. Daarbij keken ze naar
de volgende punten: sfeer en symboliek
laat-middeleeuwse tuin; tuinarchitectonische kwaliteit; bruikbaarheid; aansluiting van de tuin op de omgeving;
materiaalgebruik (dode materialen en
beplanting); realiseerbaarheid, duurzaamheid en uitvoeringskosten; presentatie en leesbaarheid inzending.
Elk jurylid kende elke inzending een
rapportcijfer toe van 1 (zeer slecht) tot
10 (uitmuntend). Op basis van de rapportcijfers selecteerde de redactie de
ontwerpen die op een speciaal belegde
jurybijeenkomst nader zijn besproken.
Jan Beenakker (juryvoorzitter) is voorzitter van Stichting ’t Huys
Dever en was tot voor kort als historisch geograaf verbonden aan
de Universiteit van Amsterdam. Hij draagt de historie van ’t Huys
Dever, het oudste monument van Lisse, actief uit via tal van publicaties en voordrachten.
Eric Blok is landschapsarchitect en tuinhistoricus bij SB4 Bureau
voor Historische Tuinen, Parken en Landschappen in Wageningen.
Hij is betrokken bij de herontwikkeling van bestaande buitenplaatsen en de aanleg van nieuwe landgoederen. Zo is hij lid van het
planteam dat het Valkhofpark in Nijmegen herstelt en maakte hij
het ontwerp voor de Snippendaaltuin in de Hortus Amsterdam.
Gerard Rutgrink is hovenier en met zijn vrouw Marian eigenaar
van Hoveniersbedrijf G. Rutgrink in Sassenheim. Hij heeft vijf hoveniers in dienst en is tevens beheerder van de ruïne van Teylingen in
Voorhout.
Kees Beelaerts van Blokland is hovenier en runt samen met
tuinarchitecte Melle Wierper het bedrijf Groenpartners in Vreeland.
Beelaerts van Blokland is lid van het Gilde van Tuinbazen en woont
en werkt vanuit buitenplaats Vreedenhorst.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
9
www.tuinenlandschap.nl
drie categorieën gerangschikt: klassiek
middeleeuwse tuinen, tuinen waarin de
moderne vertaling van middeleeuwse
kenmerken in het oog sprong en tuinen
waarin de eenvoud van de middeleeuwen vooral tot uitdrukking kwam. Uit
deze drie categorieën koos de jury de
winnaars van de eerste, tweede en derde
prijs.
Onder de 63 inzenders waren er zes
student. Deze studenteninzendingen
zijn apart beoordeeld en vanwege het
beperkte aantal, alle zes kort besproken.
Daarna heeft de jury de winnaar van de
studentenaanmoedigingsprijs aangewezen.
Kees Beelaerts van Blokland en Eric Blok
Jan Beenakker en Gerard Rutgrink
Lof en kritiek
De jury spreekt vol lof over het aantal
inzendingen. Een heleboel mensen hebben zich in het onderwerp verdiept en
er veel tijd en aandacht in gestoken. De
jury concludeert dat de historische tuin
als onderwerp leeft en is daar bijzonder
positief over te spreken.
Het grote aantal inzendingen, levert ’t
Huys Dever een grote variëteit aan ontwerpen op en een interessante inkijk in
hoe tuinontwerpers te werk gaan en wat
er allemaal mogelijk is. Daarbij werd niet
uit het oog verloren dat de tuin inpasbaar moet zijn in de omgeving en dan
met name bij ’t Huys Dever. En natuurlijk
werd ook de begroting aan een kritische
blik onderworpen. Het viel de jury op dat
kostenramingen niet altijd even realistisch zijn. ,,Om uit te komen op het bedrag worden posten soms ’vergeten’ en
wordt standaard de btw niet berekend.’’
Tot hun verbazing merkt de jury dat
sommige inzenders nog steeds kiezen
voor buxus in beplantingsplannen. ,,In
verband met ziekten kan dat gewoon
niet meer. Het gaat dood. Overigens past
buxus niet in een laat-middeleeuwse
tuin.’’
Over het algemeen vindt de jury dat
de presentaties professioneler kunnen.
Dus zonder spel- en taalfouten en met
eenheid in tekenstijl. ,,Combineer niet
een plattegrond in SketchUp met een
handmatige detailtekening. Dat toont
10
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
niet. En als je materieel huurt bij Bo-rent,
waarom zou je dat dan melden in de
begroting?’’
Alle juryleden storen zich aan het zonder nadenken kopiëren van grote lappen
tekst van internet. ,,Met als resultaat
presentaties als dikke boekwerken waar
niemand op zit te wachten.’’ Natuurlijk
is het van belang dat een ontwerper zich
verdiept in zijn onderwerp, maar het
gaat er vooral om die kennis te vertalen
in een creatief ontwerp. En juist daar
schort het nogal eens aan, stelt de jury.
Het merendeel van de inzenders doet
netjes wat ze geleerd is in hun opleiding,
maar originaliteit ontbreekt. Over de
gemiddelde kwaliteit toont de jury zich
teleurgesteld. ,,Als dit de huidige stand
van zaken is op het gebied van tuinontwerpen in Nederland dan valt er wel
wat te verbeteren. Te vaak wordt een reconstructie van een middeleeuwse tuin
gemaakt, terwijl juist gevraagd wordt om
een verbeelding naar de huidige tijd.’’
Toch zitten er onder de inzendingen
bijzondere ideeën. ,,Een aantal deelnemers slaagde er wel degelijk in om een
moderne tuin te maken met toch een
middeleeuwse sfeer.’’
Eervolle vermeldingen
Een van die bijzondere ideeën komt van
André van den Eerenbeemt uit ’s-Her-
togenbosch. Hij maakte het ontwerp
’Nieuwe tenen’ waarin hij de betekenis
van de tuin als omheining oftewel omtuyning vertaalt in een abstractie: in het
landschap omtuinen 4 m hoge houten
staken een halfverharde binnenruimte
van 12 bij 7,5 m. Centraal in de lege binnenruimte ligt een iets verhoogde vijver
met een natuurstenen rand. De vijver
weerspiegelt de hemel: de grote leegte.
Het ruimtelijk ontwerp is een verbeelding van achtereenvolgens: openheid,
veiligheid, afzondering, ingetogenheid,
rust en leegte.
Tussen alle andere inzendingen
springt dit ontwerp eruit. Het ontwerp is
een interessante kunstzinnige interpretatie van het begrip omtuining, meent de
jury. Maar de jury vindt ook dat het hier
niet op zijn plek is. ,,Dit ontwerp zal door
’t Huys Dever niet begrepen worden.’’
Een ander bijzonder ontwerp is afkomstig van Sarah Hamming van ahHa
Ontwerp uit Zutphen. Het ontwerp ’Herinneringen aan een tuin’ stelt de drie
eiken centraal. Cirkels van hagen rond
de eiken vormen een ’driepas’, een herkenbaar figuur uit de laat-middeleeuwse
bouwkunst. Door de ligusterhagen lijkt
het alsof de restanten van een siertuin
uit de middeleeuwen nu nog zichtbaar
zijn, zoals ook de opgemetselde muren
in de voorhof de oude fundering reconstrueren. Het patroon van de hagen
Eervolle vermelding: André van den Eerenbeemt, ontwerp ’Nieuwe Tenen’
roept tevens de herinnering op aan een
doolhof.
Ook voor deze inzending geldt dat het
uitblinkt in originaliteit en eenvoud: met
weinig middelen is een ontwerp gerealiseerd dat je bijblijft. Tegelijkertijd tekent
de jury aan dat ,,een dergelijk land-artobject niet wordt gevraagd’’.
In het totaal aan inzendingen vallen
bovenstaande ontwerpen de jury direct
op. En hoewel beide inzendingen niet in
de prijzen vallen, waardeert de jury de
creativiteit, de verbeelding en de eenvoud die in beide ontwerpen tot uitdrukking komen. Om die redenen krijgen beide ontwerpen een eervolle vermelding. 
Eervolle vermelding: Sarah Hamming liet zich inspireren door de ’driepas’.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
11
Ontwerpwedstrijd
D ER D E
2012
P RI J S
www.tuinenlandschap.nl
E
< Entree
Pergola met slingerplanten
Vaste tafel
Omloop
loofgang
Stapstenen
Vlonder of
betontegels
Gazon
Bestaande
wilgen
Appelboom
➤
Bordesbeplanting
N
Zitelementen
Halfverharding van schelpen
en dienblad waarop verschillende
objecten: centraal de woontoren,
ervoor de voorhof met ophaalbrug, en
alle andere onderdelen, waaronder een
tuinencluster, zonder formele relatie
los in de landschap gepositioneerd. Zo
kenmerkt Peter Lubbers van Buro Lubbers uit ’s-Hertogenbosch het terrein.
In zijn ontwerp richt hij zijn oog op het
tuinencluster, bestaande uit een lusttuin, moestuin en boomgaard, waarin
hij meer samenhang wil brengen.
Een lange, rechte entreezone speelt als
verbindende schakel tussen de tuinen
een belangrijke rol. Deze zone wordt in
eerste instantie uitgevoerd als halfverhard pad van betontegels in wildverband, maar de ontwerper wil de zone
bij voorkeur in een latere fase aanleggen als vlonderpad van naaldhout. Verheven tussen de hagen die zowel de
lusttuin als de moestuin omkaderen,
en langs de bestaande rij knotwilgen
flaneert de bezoeker dan tussen de
moes- en de lusttuin door helemaal
tot aan het eind waar de entree van de
buitenfeesttuin lonkt.
Slingers
In het ontwerp van de buitenfeesttuin
brengt Lubbers de middeleeuwse omsloten tuin en de hedendaagse feestzaal
samen. Bij het betreden van het grote
terras aan de noordkant van de tuin
hangen bloeiende klimplanten (Clematis
montana ’Elizabeth’ en Lonicera henryi)
Beukenhaag met kijkgaten
als slingers op een filigrane stalen klimconstructie. Er is een vaste tafel met een
aantal zitelementen waar gasten van
drankjes en hapjes worden voorzien.
Vanaf het terras is een omloop gemaakt. Deze kreeg schelpen als halfverharding, verwijzend naar de ligging
van de ridderhofstad niet ver van zee.
Aan de beide lange zijden van de tuin
is de omloop voorzien van een stalen
leiconstructie voor het creëren van een
loofgang. In nisjes nodigen banken uit
om even te verpozen in het groen.
Vanonder de loofgang heeft de bezoeker over de organisch golvende bloemborders heen zicht op het open middenterrein met gazon. Stapstenen van
beton in het schelpenpad en de borders
vormen vanaf de omloop een informele
toegang naar de ’feestzaal’.
Dansen
Het middenterrein biedt ruimte voor verschillende activiteiten: dansen, spelen,
recepties. Terras en gazon kunnen ook
als openluchttheater functioneren, waarbij het terras als toneel, podium of zelfs
als altaarruimte dient, en het publiek op
stoelen op het gazon kan zitten.
Wanneer er geen evenementen plaatshebben, wordt de tuin een plek waar bezoekers zich terug kunnen trekken en tot
rust kunnen komen. Het vaste meubilair
in de tuin zoals de banken in de nisjes
onder de loofgang bieden een besloten
zitplaats. Ze zijn gemaakt van herge-
Dienblad
bruikt betonmateriaal dat door vrijwilligers zelf is gestapeld. De massieve vorm
van dit solide meubilair doet denken aan
de middeleeuwse zodenbanken.
Een 3 m hoge beukenhaag (Fagus
sylvatica) omsluit de buitenfeesttuin.
Om een relatie te leggen naar de huidige tijd en om de tuin op de locatie te
verankeren, is de haag niet helemaal
dicht: gaten in de haag bieden zicht
op het huis, de moestuin, de ophaalbrug, het bollenveld, het toernooiveld,
het ooievaarsnest en de bebouwde
omgeving. Vanuit de omloop langs de
haag heeft de bezoeker afwisselend
een versluierd, overdekt, half open en
vrij zicht op de tuin en de hemel. Door
het zicht naar buiten en naar binnen,
en door de haag te verbreden met
een loofgang en in te richten als verblijfsplek met nisjes, functioneert de
groene omheining als schakel tussen
de omgeving en de tuin als ’feestzaal’.
Inzender
Inzender Peter Lubbers / Buro Lubbers
Vestigingsplaats ’s-Hertogenbosch
Kenmerkend Ontwerpbureau met een veel­zijdige
opdrachtenportefeuille; realiseerde met Kinkorn
uit Tilburg een cultuurhistorische route op de
Floriade 2012.

Buitenfeesttuin
www.burolubbers.nl
Het entreegebied tot de buitenfeesttuin, de moestuin en boomgaard.
12
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Sfeerbeeld van de buitenfeesttuin.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
13
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Buitenfeesttuin
’Aardige ideeën,
maar niet altijd erg praktisch’
Doelstelling van de beplanting is om
Df
Df
OsR
Ts
RND
CmG
OhN
Df
AKC
OsR
AKC
CmG
OhN
RND
Df
Mp
SnM
Df
Ts
Vb
SnM
AKC
Sb
OsR
AKC
Fs Fagus sylvatica, hoogstam 3,6 m hoog, 2,5 st/m
Nm
AKC
Vb
OhN
Mp
Ls
Sb
Df
Bm
AKC
Df
Varen
Df Dryopteris felix-mas, P9, 5 st/m²
OsR
Mf Ls
Nm
CmG Df
Ts
Vaste planten en roos, 50-120 cm hoog
AKC Anemone × hybrida ’Königin Charlotte’, P9, 7 st/m²
Ls Lythrum salicaria, P9, 9 st/m²
SnM Salvia nemorosa ’Mainacht’, P9, 9 st/m²
RND Rosa ’New Dawn’, 30-40 cm, 2 st/m²
Nm
AKC
Ls
Ls
CmG
Mp
Bm
AKC
CmG
Df
Ls
Nm
Clematis montana ’Elizabeth’, 150-175, 2 st/m²
Vitis ‘Boskoop Glory’, 150-175, 2 st/m²
CmG
Mp
paars en blauw symboliseren de oevers
van een watergang die ook in de middeleeuwse tuinsymboliek wordt aangetroffen. De borders worden ingevuld met
vaste planten in verschillende hoogten
(hoog, middel, laag) om dieptewerking
te bereiken. Centaurea, Lythrum en
Nepeta zijn gekozen om hun vlinderaantrekkende werking. Salvia, Mentha,
Origanum en Thymus om hun kruidige
geur: door de omslotenheid is de tuin
windluw en blijft de aangename geur
lang hangen.
Mf Malus floribunda, hoogstam ø 300-350 cm
SnM
Bm Mf
Ls
een verschil te maken ten opzichte van
de moestuin en de bollenvelden ernaast.
Zo wordt de buitenfeesttuin een plek op
zichzelf.
De drie eiken worden vanwege hun
(potentiële) omvang en schaduwwerking
vervangen door een appelboom, een
symbool van liefde, vruchtbaarheid en
onsterfelijkheid. Tussen de nisjes onder
de loofgang zorgen varens voor privacy
en een groen beeld.
De organisch golvende borders in roze,
Ts
Df
Vaste planten, 30-60 cm hoog
BM Brunnera macrophylla, P9, 9 st/m²
CmG Centaurea montana ’Grandiflora’, P9, 9 st/m²
Mp Mentha piperita, P9, 9 st/m²
Vaste planten, tot 25 cm hoog
Nm Nepeta mussinii, P9, 9 st/m²
OhN Origanum × hybridum ’Nymphenburg’, P9, 9 st/m²
OsR Oenothera speciosa ’Rosea’, P9, 9 st/m²
Ts Thymus serpyllum, P9, 9st/m²
E
en tuin met heel aardige ideeën, vindt de
jury. De nisjes onder de loofgang spreken Jan
Beenakker erg aan. Ook het verwerken van
hergebruikt betonmateriaal in het gestapelde
tuinmeubilair is een verrassende toepassing.
De jury twijfelt echter of je dat stapelen kunt
overlaten aan vrijwilligers. Ook rijst de praktische vraag: hoe houd je die stapelbankjes
schoon als je een overwoekerde Louis le Royuitstraling wilt voorkomen?
De lange vlonder als entreezone valt niet in
de smaak. ,,Uitgevoerd in hout is het een
erg dwingend element in de context van de
hele tuin’’, vindt Eric Blok. Kees Beelaerts van
Blokland vindt de uitvoering in naaldhout niet
duurzaam. ,,Bovendien heeft een vlonder op
het land geen pas.’’
De golvende borders spreken de jury erg aan.
Maar je maakt het erg kwetsbaar als je daar
mensen via stapstenen doorheen leidt.
Het grote struikelblok voor de jury is de omringende haag. Hoewel er via de gaten vanuit
de tuin wel zicht is op de omgeving, is de
haag erg fors en 3 m hoog. Het maakt dat de
tuin van buitenaf gezien heel erg op zichzelf
staat. Mensen moeten vanaf de woontoren
ver lopen om de entree van de tuin te bereiken. Dat lokt niet uit om er te gaan kijken.
Bovendien is de haag alleen met een hoogwerker te onderhouden. Doordat er ook nog
eens een staalconstructie in is verwerkt voor
de loofgang, is de haag praktisch gezien niet
te snoeien.
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €40.000 excl. btw
14
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
15
Ontwerpwedstrijd
2012
TW EE D E
P RIJ S
www.tuinenlandschap.nl
B
Zonnewijzer
ij een bezoek aan ’t Huys Dever
waan je je bijna een ridder. Je blikt
dwaalt af naar de restanten van de ridderhofstad. Je kijkt omhoog naar de
donjon en stelt je voor hoe je een jonkvrouwe belooft de vesting te verdedigen.
Maar niet vandaag. Vandaag vier je hier
je bruiloft.
Tussen het huwelijksfeest van nu en
het ridderleven van toen trekken Sander
Lap en Marchel-Wim van Dongen een
parallel: in beide is de tuin het toneel
waar de liefde wordt gevierd, van het
buitenleven wordt genoten en de tijd
even stilstaat.
Tuingedeelte
met plantbedden
Twee appelbomen
flankeren uitgang
Beleven
Rozengang
➤
Tuingedeelte met drie bestaande eiken en bloemrijk grasland
N
<
Entree
Van oudsher is ’t Huys Dever een versterkte, verdedigbare woontoren, het
middelpunt in een ruig landschap, afgesloten van de buitenwereld met muren
en een gracht. Hoewel het landschap
anno 2012 sterk veranderd is, vormt ’t
Huys Dever nog steeds een middelpunt
en is op deze plek de historie te beleven
in een hedendaagse context, bijvoorbeeld
bij de viering van een bruiloft.
Die beleving wint aan kracht, menen
de ontwerpers, door samenhang te creëren tussen ’t Huys Dever, de gereconstrueerde voorhof, de bruggen en de (te
realiseren) ruimtes daar omheen. Het
gaat de ontwerpers erom een totaalbeeld
neer te zetten waarin onderdelen logisch
met elkaar zijn verbonden en een geloofwaardig, maar hedendaags verhaal
vertellen.
Eén van die onderdelen is de middeleeuwse moes-/lusttuin. De twee
tuinen verbinden het nuttige met het
aangename op de landschappelijke as
tussen ’t Huys Dever en het voorterrein.
De opgave die de ontwerpers zichzelf
stellen is het ontwerpen van een lusttuin
die complementair is aan de aanwezige
moestuin.
Wandelen
Moestuin en lusttuin krijgen een identieke erfafscheiding van 1,5 m hoge
gevlochten schermen van wilgentenen.
Vanaf het voorterrein over de brug loopt
een graspad voorzien van begeleidende
keien dwars over het toernooiveld naar
het begin van een rozengang die de entree van de lusttuin markeert. Door de
rozengang, geïntegreerd met de wilgenschutting, wandelen bezoekers om de
tuin heen. Aan een zijde is de rozengang
open en kan de tuin worden overzien. De
witte (Rosa ’Iceberg’) en rode (Rosa ‘Sympathie’) klimrozen zijn middeleeuwse
verwijzingen naar Maria en martelaar
Jezus en staan in de huidige tijd vooral
symbool voor de liefde.
Pas aan het einde van de rozengang
kan de bezoeker de tuin echt binnentreden: een graspad met aan weerskanten
verhoogde plantbedden (+70 cm) leidt
de tuin in. In de verhoogde bedden met
kantopsluitingen van gevlochten wilgentenen staan aardbeiplanten (vrucht van
de liefde) en rode klaver. Verzonken zodenbanken bieden een zitplaats.
Stilstaan
Een rij coniferen scheidt dit deel van de
tuin af van het graspad dat aan de ene
kant toegang biedt naar een grasweide
met madeliefjes en aan de andere kant
naar een bloemrijk gazon met zonnewijzer. Zowel het grasland als het bloemrijke gazon zijn 30 cm verhoogd aangelegd
en voorzien van kantopsluitingen van
wilg. In het grasland onder de bestaande
eiken staan zitelementen gemaakt van
gebogen wilgentakken. In het bloemrijke
gazon met onder andere lelietje-vandalen en bosanemoon is een horizontale,
analemmatische zonnewijzer aangelegd:
de schaduw van de persoon die op de
datumschaal gaat staan geeft aan hoe
laat het is. Je vraagt je af of de tijd even
heeft stil gestaan in deze aardse representatie van het paradijs. Tijd voor de
kruidentuin, terug naar het graspad waar
aan het einde twee appelbomen de weg
wijzen er naar toe.

Inzenders Marchel-Wim van Dongen en Sander Lap
Vestigingsplaats Bloemendaal / Rotterdam
Kenmerkend Landschapsarchitect Van Dongen ontwerpt
buitenruimtes en maakt tevens meubels en objecten
voor tuin en landschap. Lap is stedebouwkundige, zijn
inzending Haagse jungle werd genomineerd voor de
Jantje Beton Speelaward 2012.
www.mwvd.nl / www.laplab.eu
16
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Inzenders
Deverse Lusten
Stap 1
Entree, de zoete geur van rozen
Verleid elkaar, pluk een roos
Spanning, wat gaat komen?
Stap 2
Kom binnen en verwonder
Zit, geniet, pluk de vrucht van de
liefde uit en bed van aardbeien
Eet uit elkaars hand onder
de schaduw van de appel
Stap 3
Kijk naar de lucht,
ontdek figuren in de wolken
Geniet van elkaar op
een gazon van madeliefjes
Lees een liefdesgedicht
op de stoel onder de eik
Stap 4
Heeft de tijd stil gestaan?
Even waande je je in het paradijs
Tijd voor de kruidentuin...
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
17
Beplantingsplan Deverse Lusten
www.tuinenlandschap.nl
’Sfeervol, interessant en eigentijds
maar behoeft meer uitwerking’
1
1
De ontwerpers hebben veel aandacht
1
44
22
55
1
1
3
Het schilderij Paradiesgärtlein, van een onbekende Duitse meester
O
p zoek naar beplanting met een laatmiddeleeuwse sfeer en symboliek namen de ontwerpers
het schilderij Paradiesgärtlein uit 1410 van een onbekende Duitse meester uit Boven Rijnland als
inspiratiebron. Het schilderij toont een lusthof, een tuin van plezier (Hortus Ludi), waar een vrouw
een boek leest, waar mensen op een grasveld genieten van zinnenprikkelende beplanting en
tjilpende vogels, waar muziek wordt gemaakt en waar een man fruit plukt van een boom. Een
robuuste muur met kantelen biedt veiligheid en bescherming.
1 Rozengang
Rosa ’Sympathie’
Rosa ’Iceberg’
2 Tuingedeelte met plantbedden
Fragaria × ananassa ’Korona’
Fragaria vesca
Trifolium pratense
3 Tuingedeelte met bloemrijk grasland
Quercus robur (al aanwezig)
Bellis perennis
4 Tuingedeelte met kruiden,
gazon en zonnewijzer
Convallaria majalis
Iris sibirica
Mentha × piperita
Lilium × hybridum
Salvia officinalis
5 Bij verlaten lusthof richting kruidentuin
Malus domestica
voor de plaats van de lusthof in het geheel: de lusttuin complementair aan de
moestuin is een goede zet.
Eigenlijk bestaat de lusttuin uit drie
delen die aan elkaar zijn geknoopt met
een berceau. De afscherming van de
tuintjes en tegelijkertijd de verbondenheid met elkaar, roepen samen wel een
middeleeuwse sfeer op. Interessant is
dat de drie tuintjes echt verschillend
zijn in grootte, invulling, thematiek en
bruikbaarheid. Ook de middeleeuwse
symboliek is op een eigentijdse en
sfeervolle manier verbeeld.
Kritiek heeft de jury op de rozenboog:
een boog die deels uit wilgen is opgebouwd zul je elke drie jaar opnieuw
moeten construeren, dat is niet duurzaam. Tevens is de maatvoering van de
rozengang te krap; die moet breder en
hoger.
De zonnewijzer is een leuk element.
De beplanting is aantrekkelijk maar erg
summier omschreven.
Ook de kostenraming is te vaag. En
doordat details niet verder zijn uitgewerkt is onduidelijk of dit ontwerp wel
haalbaar is. Jammer dat veel informatie
mist, vindt de jury. Het ontwerp is dermate interessant dat het zeker de moeite waard is om verder uit te werken.
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €39.000 excl. btw
Met de klok mee:
Rozengang, kantopsluiting,
plantvakken, alle drie van gevlochten wilgentenen en de
analemmatische zonnewijzer.
18
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
19
Ontwerpwedstrijd
2012
E ER TE
S
PRI JS
www.tuinenlandschap.nl
I
n de middeleeuwen zijn er tuinen in
soorten en maten, elk met een eigen
betekenis en beeld. Zo toont het schilderij Paradiesgärtlein uit 1410 de locus
amoenus, een heilige plek waar het
slechte wordt buitengesloten en waar de
tuin maagdelijkheid en puurheid symboliseert. In deze tuin wordt ogenschijnlijk niet gewerkt; ’er zijn’ is voldoende.
Behalve dit aardse paradijs waren er de
kloostertuinen: streng en sober, geschikt
voor de aanbidding van God en contemplatie over zin, zonde en zaligheid. En
naast de kloosters lagen de nutstuinen
van de monniken en verderop de boerentuinen van het volk. In deze tuinen
werd wel gewerkt; voor de bloemen op
het altaar en voor de maaltijd op tafel.
➤
Zes essenties
N
Dé middeleeuwse tuin bestaat niet,
constateren Joost Emmerik en Tomas
Degenaar. Een reconstructie van een
middeleeuws beeld op basis van prenten of plattegronden, doet daarom geen
recht aan de overdrachtelijke betekenis
die tuinen uit die periode hebben. Want
belangrijker dan het beeld, zijn de symboliek, de handeling, de schikking der
elementen en de sociale betekenis van
de tuin. Emmerik en Degenaar onderscheiden zes essenties die tuinen in de
middeleeuwen kenmerkten:
 een omtuining van een haag , muur of
wilgenvlechtwerk (afsluiting en bescherming)
 een vloer van bloem- en kruidenrijk
grasland (getemde wildernis)
 gemetselde banken (ontmoeting, ’er
zijn’, geneugten van het leven)
 water (symbool van reinheid, maagdelijkheid en het leven)
 bomen (symbool van oorsprong, refererend naar de boom in de Tuin van Eden)
 verhoogde plantvakken vol bloemen en
kruiden (geneeskunde, religieuze en alledaagse esthetiek).
Met deze essenties schikten de ontwerpers een nieuwe tuin. Net als in de
middeleeuwen heeft deze tuin geen
overheersend ruimtelijk concept. Alle
losse onderdelen zijn genomen voor
wat ze waren en in de omheinde ruimte
geplaatst; daar waar ze het best op hun
plek zijn.
Buiten sluiten
Een brede, gemengde haag van meidoorn
en beuk omheint de tuin van Emmerik
en Degenaar en sluit de wereld buiten.
Een eenvoudige houten poort maakt van
het binnenkomen in de tuin een bewuste
handeling. Vanuit de tuin kan door in
de haag uitgesnoeide kantelen aan de
noordwestzijde naar het omliggende
landschap gekeken worden.
Een groot vlak vol bloemen, kruiden en
andere planten met een omranding van
wilgenvlechtwerk geeft aanleiding tot
het gedetailleerd bestuderen van plantensoorten. Dit vlak speelt door grootte
op de schaal van de tuin ook een bijzondere rol. Een lange gras-/kruidenbank,
gunstig in de zon gelegen, is er om te
zitten, te lezen, te musiceren of gewoon
wat te kletsen.
De ronde vijver weerspiegelt de lucht
in de tuin en brengt daarmee de hemel
op aarde. Als een oog in het bloemrijke
gras is het een symbool voor de oorsprong van het leven en brengt het leven
in de tuin. Rond de vijver ligt een ring
met daarin uitgesneden een welbekende
zinsnede uit de middeleeuwen: Hebban
olla uogala nestas hagunnan hinase hic
anda thu uuat unbidan uue nu. Deze
tekst spreekt over geliefden die voornemens zijn net als de vogels een liefdesnest te bouwen. Dit thema past binnen de omheining van de middeleeuwse
tuin: liefde, reinheid en aandacht voor
het detail.
Een schaduwrijke plek met wat ruiger
gras onder de bestaande eiken vormt het
ruimtelijk zwaartepunt en geeft alle andere onderdelen houvast.
De tuin is geschikt voor ontvangsten,
recepties, trouwerijen en educatieve
doeleinden. Het is een tuin voor activiteit
en ontmoeting, maar ook voor rust en
stilte. De diverse aspecten van middeleeuwse tuinen worden op deze manier
verenigd in één actueel ontwerp.
Inzenders
Inzenders Joost Emmerik en Tomas Degenaar
Vestigingsplaats Rotterdam / Hilversum
Kenmerkend Emmerik ontwerpt rustige, robuuste buitenruimtes
geïnspireerd door de Deense landschapsarchitect Sørensen.
Degenaar werkt op dit moment bij Karres en Brands Land­
schapsarchitecten.

Tuin der Zinnen
www.joostemmerik.nl / www.tomasdegenaar.com
De siertuin kan ook dienen als middeleeuws decor
20
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
21
Beplantingsplan Tuin der Zinnen
www.tuinenlandschap.nl
’Verbluffende eenvoud in combinatie
met interessante ruimtelijke indeling’
Het plantvak is rondom omsloten door een 60 cm hoog hek van
wilgentenen. De kleinere vakken aan de binnenzijde zijn omsloten
door een rand wilgentenen van 30 cm hoog.
In het plantvak worden onder andere planten en bloemen aange­
plant die te zien zijn op het schilderij Paradiesgärtlein. Dit schilderij
geeft een beeld van een typische middeleeuwse beplanting en dient
als referentie. De planten zijn willekeurig verdeeld over de plantvak­
ken. Daarbij moet wel zorgvuldig naar de verdeling van de planten
worden gekeken. Kenmerken als groeisnelheid, concurrentie en
standplaats zullen met aandacht moeten worden vertaald in het uit­
eindelijke beplantingsplan.
Rond de tuin staat een 1 m brede, gemengde haag van meidoorn en
beuk. De haag heeft een uiteindelijke hoogte van 1.80 m. In een deel
van de noordwestzijde van de haag worden kantelen uitgesnoeid. De
haag wordt aangeplant in twee rijen, zeven planten per strekkende
meter.
De vloer bestaat uit goed begaanbaar, laagblijvend bloem- en krui­
denrijk grasland, zonder verharding of uitgemaaide paden. Onder de
bestaande eiken zal wat ruiger gras groeien door hier minder vaak te
maaien.
Het schilderij Paradiesgärtlein uit 1410, van onbekende meester
Verhoogde plantvakken beplant met
Aquilegia, Veronica, Fragaris, Alchemilla, Bellis perennis,
Cheiranthus, Vinca, Prunus, Trifolium, Lilium, Convallaria,
Malva, Dianthus, Paeonia, Rosa, Primula veris, Iris, Viola,
Chrysanthemum, Aster, Hypericum, Matthiola.
E
en ontwerp dat naarmate de bestudering
voortduurt, juryleden steeds enthousiaster
maakt. De heldere manier waarop de sfeer
en symboliek van een laatmiddeleeuwse tuin
is geïnterpreteerd en verbeeld spreken de
jury aan. Jammer dat de ontwerptekening in
zwartwit is uitgevoerd, in kleur zou beter over­
komen.
De drie kenmerkende middeleeuwse elemen­
ten water, zodenbank en bloemvakken, zijn
ogenschijnlijk willekeurig over de ruimte ver­
spreid. Maar door de gedraaide lijnen van de
zodenbank en het beplantingsvak, en door het
zwaartepunt bij de drie eiken ontstaat een in­
teressante ruimtelijke indeling. Erik Blok: ,,Een
verbluffend eenvoudig ontwerp dat architecto­
nisch gezien tegelijkertijd zeer krachtig is.’’ De
kantelen in de omringende haag kunnen wat
breder en hoger. Door ze sterker uit te voeren,
wint het ontwerp mogelijk nog iets aan kracht.
De inscriptie in de stalen ring rond de vijver
is een aardige toevoeging. Het gebruik van
osb-platen voor de vijverconstructie is niet
duurzaam.
De willekeurige verdeling van de bloemen
in de vakken spreekt aan, maar vergt nog
wel veel aandacht bij de aanplant. ,,En is de
beplanting door het jaar heen aantrekkelijk?’’,
vraagt Gerard Rutgrink zich af. De combinatie
van meidoorn en beuk in de haag is apart.
Het eindresultaat heeft geen overdreven pre­
tenties, is goed bruikbaar en makkelijk te on­
derhouden door vrijwilligers.
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €24.000 excl. btw
Aquilegia, Veronica, Fragaria, Alchemilla, Bellis perennis, Cheiranthus, Vinca,
Prunus, Trifolium, Lilium, Snowflake, Convallaria, Malva, Dianthus, Paeonia, Rosa,
Primula veris, Iris,Viola,Chrysanthemum, Aster, Hypericum, Matthiola.
T&L tuinontwerpwedstrijd 2012
Buiten trouwen in de siertuin van ’t Huys Dever.
22
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
De drie plantvakken vormen een mooi decor voor het maken van groepsfoto’s.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
23
www.tuinenlandschap.nl
Ontwerpwedstrijd 2012
Be
uk
en
ha
ag
o
Zitbank
Co
rte
nst
ale
ns
trip
s
Boom nieuw
g
haa
Tax
u
Beu
Ha
ken
svo
rm
en
rm
en
svo
Tax
u
lfve
rha
rdi
ng
,B
rel
ux
Meubilair
Bestaande eiken
➤
N
Inzender Mariejanne Vorenholt / Poortvliet & Partners
Vestigingsplaats Beekbergen
Kenmerkend Mariejanne Vorenholt werkt samen met
Jaap Poortvliet aan ruimtelijke vormgevingsprojecten
op verschillende schaalniveau’s.
www.poortvlietenpartners.nl
24
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Inzender
Een Tweede Leven
verblijfsplekken in de siertuin met elkaar verbindt. Zo staat er rechtsachter
in de tuin, in de buurt van een nieuw
aangeplante meerstammige Liquidambar
styraciflua, een aantal losse stoelen voor
een zitplek in de zon. In de randbeplanting aan de noord- en oostkant van de
tuin zijn zitbanken geïntegreerd. Het
grondvlak is verder opgedeeld in een
grafisch ritme van rechtlijnige plantvakken in noord-zuidrichting. De oriëntatie
refereert aan de landschappelijke opbouw van de provincie Zuid-Holland
waarbij onder invloed van de zee duinen
en strandwallen in noord-zuidelijke
richting zijn gevormd. De iets verhoogd
aangelegde plantvakken, verwijzend
naar de verhoogde plantvakken die ook
in de late middeleeuwen werden toegepast, zijn omsloten door een 10 cm hoge
cortenstalen rand en worden van elkaar
gescheiden door halfverharde paden met
Brelux.
Vloeiende lijnen
Aan zowel de oost- als de westzijde
worden de plantvlakken doorbroken:
de vloeiende lijnen van de doorsteken
vormen een contrast met het orthogonale
karakter van de plantvakken en bieden
de bezoeker de mogelijkheid door de
tuin te slenteren. Nabij de meerstammige amberboom zijn de vormen van de
plantstroken op het maaiveld middels
cortenstalen strips in de halfverharding
doorgezet zodat zowel de rechte vorm van
het plantvlak als de draaiing van de lijn
op een speelse manier zichtbaar blijven.
De vloeiende lijnen komt ook terug in de
beplanting die met golvende bewegingen
over het vlak is verdeeld. Achter de gedoseerde chaos schuilt een heldere ordening
waarbij de zes plantvakken zijn verdeeld
in drie hoofdzones. Als luchtige toets slingert een beplanting van siergras (Calamagrostis  acutiflora ’Karl Foerster’) zich door
de drie zones heen. Het lichte, hoge gras
vormt een mooi contrast met de groene
nuances van de taxusvormen die in elk
plantvlak als een golvende ruggengraat is
aangeplant. De groenblijvende structuren
symboliseren de vroeger op deze plek
aanwezige Zuid-Hollandse strandwallen
en brengen het heden en het verleden met
elkaar in verband.

Plantvakken
borderbeplanting
ntwerper Mariejanne Vorenholt
van Bureau Poortvliet&Partners
gaat methodisch te werk. Door allereerst het landschap van de provincie
Zuid-Holland te ontleden, onderzoekt
ze de ruimtelijke kenmerken van
heden en verleden om deze later in
het ontwerp met elkaar in verband
te brengen. En alvorens het ontwerp
daadwerkelijk in te vullen, analyseert
ze het plangebied en stelt ze een aantal aanpassingen voor op het masterplan. Een van de aanpassingen is het
verplaatsen van de nog te realiseren
toegangsbrug van de voorhof naar
de siertuin recht tegenover de drie
bestaande eiken. Deze aanpassing is
voor het ontwerp van Vorenholt van
groot belang; ze creëert zo een directe
verbinding tussen de entree van de
siertuin en de voorhof en geeft daarmee de eiken die de entree markeren
een centrale rol. Ten bate van de eiken
verwijdert de ontwerper ook de wilgenrij aan de kant van de kruidentuin.
Deze wilgen staan los in de ruimte en
concurreren visueel met de eiken, is
het argument. De drie eiken vormen
het middelpunt van een ovaalvormig
entreeplein waar de bezoeker op uitkomt als hij via de rond afgewerkte
opening in de brede beukenhaag (Fagus
sylvatica) de giardino secreto (verborgen tuin) binnentreedt. Het plein met
zandkleurig Brelux als halfverharding
wordt gemarkeerd door een 10 cm
brede cortenstalen band die ook buiten
de entree van de tuin in het grondvlak
is doorgetrokken. In de band is het
logo van ’t Huys Dever weergegeven
en zijn ovaalvormige zitelementen
van fsc-eiken geïntegreerd. Vanaf deze
schaduwrijke plek heeft de bezoeker
een prachtig uitzicht over de bloeiende
siertuin.
De drie al aanwezige eiken vormen het middelpunt van de entree.
Vierkant grondvlak
Het hart van de siertuin bestaat uit
een vierkant grondvlak. Het grondvlak
is iets verdraaid ten opzichte van de
brede beukenhaag die de tuin volledig
omlijst, en ligt los in de ruimte. De vrije
zone om het grondvlak heen is bedoeld
als flaneerstrook. De strook ontsluit de
siertuin en is de schakel die de diverse
De opzet van de entree zuigt als het ware de bezoeker naar binnen toe.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
25
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Een Tweede Leven
De pastelkleurige beplanting in deze tuin
bestaat uit een sober sortiment, maar de
rijke contrasten en subtiele accenten verrassen in alle seizoenen. De gedoseerde
chaos van het beplantingsplan verhult een
heldere ordening.
Over het strakke plantvakkenraster is een
golvend patroon van zes plantencombinaties gelegd (I t/m VI). De plantvakken
zijn ingevuld met rijk bloeiende (vaste)
planten. Elke combinatie bestaat uit een
stevige, karaktervolle basisplant. Deze domineert (zo’n 75%) en bepaalt in hoofdlijnen het aanzicht van een vak. De combinaties bewegen zich als golven over de tuin,
waarbij de golf als het ware van het enen
naar het andere vak springt.
De basisplanten in de banen zijn geselecteerd op bloeiwijze en hoogte. De
bloeiwijzen van de basisplanten in baan I
t/m IV worden gekenmerkt door pluimen
(I), margrieten (II en VI), aren (III en V) en
schermen (IV).
Aan elke baan met basisplant zijn twee
soorten luchtige strooiplanten toegevoegd
in een lager percentage (15%), soms individueel, soms in kleine groepen van drie. De
strooiplanten zijn geselecteerd op bloeiperiode, transparantie en losse groeiwijze.
Basisplanten en strooiplanten vormen samen een harmonisch geheel.
Als een luchtige toets slingert een beplanting van hoge siergrassen (oranje ’golf’)
door de plantvakken heen.
In elk plantvak dienen haagvormen van
Taxus voor structuur en als symbolische
verwijzing naar de vroeger aanwezige
strandwallen.
Fs
Ls Liquidambar styraciflua
Ta
Fs Fagus sylvatica
Ta Taxus baccata
Ta
Ls
Ta
Ta
Ta
Ta
I
II
3 bestaande eiken
Ta
Ta
III
Fs
Fs
Kwaliteit
1
16/18
Drkl
Meerstammig (3 tot 4 st) goed vertakte kroon, lange maat
470
540
40/60 W 40/60 Mk 7 st/m verspringend aanplanten, dubbele rij
7 st/m² verspringend aanplanten, vakbeplanting
Vakbeplanting
Ta
Ta
Maat
Hagen Volle bossige struiken aanplanten
Ta
Fs Ta
Ta
Aantal
Bomen
IV
Fs
V
VI
I
Vakbeplanting 38 m² / 5 st/m² / driehoeksverband
Calamagrostis × acutiflora ’Karl Foerster’ 190
Lev
P9
Allium ‘Mount Everest’
75
Allium ’Globemaster’
220
Structuurplant, accentplant, (48 m), 2 soorten gemengd planten
Accentplant, randen van Calamagrostis, 6 st/m
Accentplant, randen van Calamagrostis, 6 st/m
II
Vakbeplanting 28,5 m² / 7 st/m² / driehoeksverband
Echinacea purpurea ’Magnus’
140
Lev
Gillenia trifoliata
30
Lev
Verbena bonariensis
30
Lev P9
P9
P9 70% van vakbeplanting, basisplant
15% van vakbeplanting, strooiplant, in groepen van 3
15% van vakbeplanting, strooiplant, enkel gestrooid
III
Vakbeplanting 38 m² / 7 st/m² / driehoeksverband
Salvia verticillata ’Purple Rain’
186
Calamintha nepeta subsp. nepeta 40 Astrantia major ’Lars’ 40 Lev
Lev Lev P9
P9 p9 70% van vakbeplanting, basisplant
15% van vakbeplanting, strooiplant, in groepen van 3
15% van vakbeplanting, strooiplant, in groepen van 5
IV
Vakbeplanting 22,5 m² / 7 st/m² / driehoeksverband
Eupatorium dubium ’Little Joe’ 118 Lev Anemone × hybrida ’Honorine Jobert’ 16 Lev Molinia caerulea subsp. arundinacea 24 Lev ’Transparent’
P9 P9 P9 75% van vakbeplanting, basisplant
10% van vakbeplanting, strooiplant, enkel gestrooid
15% van vakbeplanting, strooiplant, enkel gestrooid
V
Vakbeplanting 33,5 m² / 5-7 st/m² / driehoeksverband
Persicaria amplexicaulis ’Early Pink Lady’ 140 Lev Cimicifuga racemosa ’Atropurpurea’ 30 Lev Phlomis russeliana 30 Lev P9 P9 P9 70% van vakbeplanting, basisplant
15% van vakbeplanting, strooiplant, in groepen van 3
15% van vakbeplanting, strooiplant, enkel gestrooid
P9 P9 P9 75% van vakbeplanting, basisplant
10% van vakbeplanting, strooiplant, in groepen van 3
15% van vakbeplanting, strooiplant, enkel gestrooid
VI Vakbeplanting 22 m² / 7 st/m² / driehoeksverband
Geranium renardii ’Philippe Vapelle’ 116 Sedum ’Matrona’ 15 Pennisetum alopecuroides ’Woodside’ 23 Lev Lev Lev Een laat middeleeuwse tuin is omheind;
daarbinnen is een grondvlak, op het middelpunt gericht; dit vlak is opgedeeld in
een eenvoudige structuur en gericht op
effectief gebruik en vormt een architectonische eenheid (v.l.n.r).
Bij de planopbouw is de siertuin geheel
omsloten; binnen de omheining ligt een
grondvlak, los van de omheining; In het
grondvlak zijn losse plantstroken aangebracht, kenmerk van een laat middeleeuwse tuin, namelijk het op eenvoudige
wijze effectief gebruiken van de grond
(architectonische eenheid).
26
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €40.000 excl. btw
’Heldere analyse, mooie lijnvoering’
E
en ontwerp waaraan een heldere analyse en doordachte aanpak ten grondslag
ligt. De ontwerper neemt de landschappelijke kenmerken van het gebied in
ogenschouw en denkt ook goed na over
de siertuin als onderdeel van het totale
terrein. Echter, door de ingang van de
tuin bij de drie eiken tegenover de nog
te realiseren brug te positioneren, is het
noodzakelijk dat die brug daar ook daadwerkelijk komt te liggen en niet, zoals de
plannen waren, even verderop.
Het tuinontwerp heeft meerdere lagen: er
zijn zowel laat-middeleeuwse kenmerken
in te herkennen als vroeger aanwezige
landschappelijke elementen (stuwwallen).
Die gelaagdheid maakt het ontwerp interessant. Maar waarom zou je plantstroken
in noordzuid-richting oriënteren aansluitend op de landschappelijke opbouw
van Zuid-Holland als je de tuin volledig
omhaagt en beschouwt als een naar binnen gekeerde ruimte? Ook stelt de jury
de vraag of bezoekers de vloeiende lijnen
van de vroeger aanwezige strandwallen
wel zullen herkennen. Ga je dat ruimtelijk
ervaren? Kees Beelaerts van Blokland:
,,Nee, maar het idee levert wel een mooie
lijnvoering op.’’
De verdraaiing van het grondvlak ten opzichte van de omlijstende haag is te flauw
uitgevoerd. Een grotere draaiing had meer
spanning geleverd. De eenvoud en middeleeuwse sfeer komen in het ontwerp
onvoldoende naar voren.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
27
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
’Slimme en gedurfde vondsten,
eiken kunnen weg’
D
Autochtone heesters
Gazon
Roze parterre
Bedriegertjes
Met deze folly wordt
een heel lange zichtas
gevormd waardoor de
tuin veel langer lijkt
Gazon
Blauwe parterre
In de moestuin komt
een extra prieel te
staan die deze met
de tuin verbindt
Deze obelisk verlengt
een zichtas
De wilgen worden
omtuind met hun
eigen tenen waarin
wilde planten groeien
Bestaande eiken worden
gesnoeid in een kleiner model en
krijgen gezelschap van een klimroos
Klein voorhof
➤
Gazon
N
Hekwerk van kastanje
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Beslotenheid en openingen
Een 60 cm hoge ligusterhaag omlijst de
vier parterreruimtes. Een tweede, hogere
haag (1,8 m) daar omheen biedt beslo­
tenheid. Om toch binding te houden met
de rest van het terrein heeft deze hoge,
gemengde haag van veldesdoorn en mei­
doorn verschillende openingen en door­
kijkjes. Bovendien staat de haag soms
los van de erfgrens waardoor meerdere
routes en aantrekkelijke aanzichten wor­
den gecreëerd.
In het oog springen de twee priëlen
op de kruispunten waar zichtassen en
belangrijke routes in de tuin samenko­
men. De zichtlijn die de twee priëlen met
elkaar verbindt, wordt nog eens verlengd
door buiten de erfgrens van de tuin, aan
zowel de oost- als de westkant, twee
extra priëlen te bouwen. Het oostelijke
prieel is begroeid met druif en versterkt
de binding van de tuin met de moestuin.
Het met hop begroeide prieel aan de
westzijde is bedoeld als folly en verbindt
de tuin met de aangrenzende natuurlijke
omgeving. Op de spits van elk prieel
wappert de vlag van ridderhofstad Dever.
Integreren en toevoegen
Hoewel de aanwezige bomen op het ter­
rein de ontwikkeling van een tuin in de
weg kunnen staan, kiezen de ontwerpers
ervoor alle bestaande bomen in hun ont­
werp te integreren. De bestaande wilgen­
rij ten noorden van de tuin wordt aange­
vuld met een beplanting van autochtone
heesters om een zone met ecologische
waarde langs het water te realiseren. Ten
oosten van de tuin worden de wilgen
omtuint met hun eigen tenen, en groeien
in de omtuining extensief beheerde, wil­
de planten aangevuld met stinzenbollen
en wilde kruiden. Ook de eiken hebben,
weliswaar gekandelaberd om hun scha­
duw in te tomen, een plaats gekregen in
het ontwerp.
De obelisken van Taxus die de ontwer­
pers aan het ontwerp toevoegen, vormen
twee opvallende diagonale zichtassen:
één schuin in de richting van de woonto­
ren, en één naar de nieuwe hoofdingang
van de tuin waar met een gemetseld
muurtje en een iets doorgetrokken grep­
pel een kleine voorhof is gevormd als
verwijzing naar de voorhof van ’t Huys
Dever.
I
n dit ontwerp, getekend in een heel
aardige stijl, is veel te zien en te ontdekken. Bezoekers zullen in deze tuin
zeker langere tijd doorbrengen. De
ogenschijnlijk nonchalante groepering
van de planten in de parterreruimtes
met borders spreekt aan, vooral in
contrast met de strakke lijnen van de
hoofdopzet. Het kandelaberen van de
eiken stuit de jury tegen de borst. Ze
groeien toch weer uit, waarom dan niet
gewoon verwijderd?
Het waterelement in de vorm van bedriegertjes is een leuk spelelement,
maar dateert uit een andere tijd. Ook
de keuze voor de Lutyensbank (20e
eeuws) is discutabel.
Veel waardering is er voor de keuze
om de tuin iets kleiner te maken en de
priëlen buiten de tuingrens te plaatsen.
Gerard Rutgrink: ,,Dat getuigt van durf.’’
Erik Blok: ,,Op een subtiele en slimme
manier is de omgeving bij de tuin
betrokken. Het maakt de tuin groter,
terwijl het gevoel van beslotenheid is
behouden.’’
Het grote bezwaar van de jury is dat de
ontwerpers meteen de overstap maken
naar de barok en de middeleeuwen terzijde schuiven. Daarmee voldoet de tuin
niet aan de vraagstelling.
Oordeel van de jury
Bijs

28
Inzenders
Lusthof Dever
Inzenders Bram Janszoon van Beurden en Wiebe Rovers
Vestigingsplaats Tilburg / Zandvoort
Kenmerkend Ontwerpers kennen elkaar van de landschapsarchitectuuropleiding te Vilvoorde (B). In hun
werk combineren ze een praktische aanpak met een
interesse in tuinfilosofie.
e barok, dat is waar Wiebe Rovers
en Bram Janszoon van Beurden
bij de late middeleeuwen meteen aan
denken. Om het beeld van een baroktuin
te scheppen nemen de twee ontwerpers
de symmetrische basis van een parterre
met vier ruimtes als uitgangspunt. Het
middelpunt wordt gevormd door een cir­
kelvormig waterornament, als verwijzing
naar de Bijbelse bron. Door het water­
ornament uit te voeren als bedriegertjes
kan de cirkel ook als podium of dans­
vloer dienen.
Twee van de vier parterreruimtes krij­
gen een open invulling met gazon en
bieden plaats voor kleinschalige evene­
menten en recepties. In de andere twee
ruimtes leidt een natuurlijk ogend pad
met halfverharding bezoekers tussen
borders door. In de blauwgrijze borders
van de zuidwestelijke parterre zijn geu­
rende kruiden als rozemarijn, alsem en
salvia verwerkt. Als contrast kreeg de
noordoostelijke parterre een romanti­
sche borderbeplanting met roze bloemen
(onder andere Echinacea purpurea ’Hot
Summer’, Geranium endressii ’Wargrave
Pink’) , rozen (onder meer Rosa Geoff
Hamilton) en planten die vooral een
symbolische waarde hebben zoals ma­
donnalelie (Lilium candidum) en hemel­
sleutel (Sedum spectabile). Grassen zorgen
in beide parterres voor structuur.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
29
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Lusthof Dever
Persicaria amplexicaulis ’Alba’
Geranium macrorrhizum
’Spessart’ 12 x
Rosa ’Ausham’
Stipa gigantea
Geoff Hamilton
Deschampsia
3x
cespitosa
’Goldtau’ Achillea mill.
Achillea mill.
’Summer Wine’
6x
3x
’Summerwine’
3x
Rosa ’Mme Alfred Carrière’
Clematis ’Perle ’d Azur’
Sedum spectabile 8 x
Deschampsia
cespitosa
’Goldtau’
3x
Geranium
endressi
’Wargrave
Pink’ 3 x
Stipa tenacissima 5 x
Geranium
’Rozanne’
3x
Echinacea pur.
’Hot Summer’
Geranium ’Rozanne’
2x
Echinops ritro
’Veitch’s Blue’
4x
Callamagrostis
’Karl Foerster’ 5 x
Desschampsia
secpitosa
’Goldtau’
3x
Lonicera periclymenum
’Graham Thomas’ Rosa ’Golden Wings’
Callama- Rosa ’Veilchenblau’
Rosa ’Golden Wings’
grostis
3x
’Karl Foerster’
3x
2x
Rosmarinus
officinalis
Lavandula
angustifolia
5x
Lavandula
angustifolia
7x
Iris
’Empress of India’
5x
Callamagrostis
’Karl Foerster’
5x
Artemisia
absinthium
4x
Artemisia
absinthium
3x
Artemisia
absinthium
3x
Cathedral’
3x
Salvia
officinalis
5x
Stachys
byzantina
Callamagrostis 3 x
’Karl Foerster’
4x
Artemisia
absinthium
7x
Nepeta
faassenii
’Walker’s Low’
5x
Sedum spectabile
12 x
Geranium ’Brookside’
5x
Persicaria
amplexicaulis
’Pink Cloud’
3x
Foeniculum
vulgare
Geranium endressi
Stipa Geranium ×
’Giant Bronze’
’Wargrave
gigantea
3x
cantabrigiense
Pink’
5x
’Cambridge’
Lavatera barnsley
8x
3x
Lilium candidum
Desschampsia
secpitosa
’Goldtau’
3x
Deschampsia
cespitosa ’Goldtau’
3x
Acanthus spinosa
5x
Calamintha
’Walkers Low’
9x
Alchemilla
mollis
4x
Callamagrostis
’Karl Foerster’
8x
Chamaemelum
nobile
’Treneague’
12 x
Lilium candidum
Cathedral’
3x
Agastache
’Black Adder’
3x
Lavandula angustifolia
7x
Deschampsia
cespitosa ’Goldtau’
3x
Stipa
gigantea
Rosa ’Auscat’
’Winchester
Stachys byzantina
7x
Rosa ’Auscat’
’Winchester
Stipa
gigantea Echinacea pur.
’Hot Summer’
Echinacea
pur. ’Hot
Stipa tenacissima
Summer’
12 x
Alchemilla
mollis
5x
Nepeta faassenii
’Walker’s Low’
5x
Geranium ×
cantabrigiense
’Cambridge’
9x
Echinacea
Geranium ’Rozanne’ 1 x
pur. ’Hot
Stipa Summer’
tenacissima
Geranium Echinacea pur.
7x
’Rozanne’ ’Hot Summer’
Lilium candidum
3x
Stipa
gigantea
Iris
’Empress of India’
4x
Nepeta faassenii
’Walker’s Low’
Agastache
4x
’Black Adder’
5x
Rosmarinus
officinalis
Chamaemelum nobile
’Treneague’
12 x
Achillea
mill. ’Summer Wine’
3x
Alchemilla
mollis
3x
Lavatera ’Barnsley’
3x
Buddleja
davidii ’Pink
Delight’
Rosa ’Albertine’
Lonicera periclymenum ’Graham Thomas’
Hosta sieboldiana
’Elegans’ 5 x
Calamintha
’Walker’s Low’ 11 x
Agastache
’Black Adder’
3x
Calamintha
’Walker’s Low’
9x
Hosta
’Halcyon’
3x
Hosta ’Halcyon’
7x
Rosa ’Auscat’
’Winchester
Callamagrostis
’Karl Foerster’ 6 x
Cathedral’
3x
Clematis montana
Rosa ’Cécile Brünner’
Pulmonaria
officinalis
3x
Hosta sieboldiana ’Elegans’
8x
Geranium macrorrhizum
’Spessart’
14 x
Geranium macrorrhizum ’Spessart’ 12 x
Persicaria amplexicaulis
Blauwe parterre
Roze parterre
Globale kostenraming €27.500 excl. btw
Zichtlijnen
Solitairen
op één lijn
Greppel Haag met
zichtas
Bedriegertjes
Grind Border
Greppel
doorgetrokken
Haag met gat
voor zichtlijn
30
Prieel
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Grind
Border
Folly
Muurtje
Gras
Greppel
Haag met
zichtas
Bedriegertjes
Haag met
daarachter
roze parterre
Knotwilg
Prieel
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
31
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
E
en tuin die aansluit op het hui­
dige, natuurlijke karakter van het
terrein en die tevens als nieuw inrich­
tingselement reageert op de aanwezige
historische elementen. Dit is wat San­
der Stam van Stam Tuinvormgeving uit
Veenendaal met dit ontwerp beoogt. Op
twee manieren heeft hij zijn bedoelingen
vorm gegeven.
De breed uitgevoerde hagen vormen
weliswaar een stoere ommuring van de
tuin, maar zijn niet bij machte de groei
van grassen en kruiden uit het omlig­
gende terrein in de halfverharde paden
tegen te gaan. Op deze manier ontstaat
een relatie tussen de siertuin (cultuur) en
de rest van het terrein (natuur) en wordt
symbolisch een beeld getoond van de
beperkte macht van de mens. En met de
introductie van het begrip macht, krach­
tig verbeeld in het stalen hek met schild­
vormige vensters, reageert de nieuwe
tuin op de historische ridderhofstad.
Gazon
Gravier
d’Or
Klinkerpad
Greppel
Knotwilgen
➤
Beukenhaag
tot 2 m
N
3 eiken
Paviljoen
Graspaden
Grasruigte
Beukenhaag
tot 1,2 m
Nieuwsgierig
Vanaf de ridderhofstad lopen graspaden
naar de siertuin. Voor de ingang van de
tuin is een royaler stuk gras gemaaid
en maken twee strakke maar uitbun­
dig beplante vakken de bezoeker alvast
nieuwsgierig naar de, met een haag van
beuk, afgesloten tuin. Vanaf dit punt leidt
een recht, verhard pad van gebakken
klinkers de tuin in.
Centraal in de tuin ligt een strak, ver­
hoogd (+0,15 m) gazon opgesloten in
betonbanden. Door de verhoogde ligging
kan een goede drainage worden gereali­
seerd en is het gazon ook in natte perio­
den bruikbaar. Ook de vier plantvakken
aan weerszijden van het klinkerpad zijn
verhoogd aangelegd als verwijzing naar
de laatmiddeleeuwse nutstuinen met
verhoogde plantbedden.
De aanwezige rij knotwilgen achter
in de tuin is door Stam aangevuld met
een tweede rij wilgen, deels nieuw aan­
geplant en deels verplante exemplaren,
zodat een loofgang ontstaat. De wilgen
camoufleren de achterliggende, moderne
bedrijfspanden en maken de tuin be­
sloten. Onder de wilgen is een geborgen
verblijfsplek gemaakt met een aantal
bankjes. Ook is het een plek voor kleine
evenementen of recepties.
Blikvanger
Onder de loofgang ligt een halfverhar­
ding (Gravier d’Or). Dit natuurlijk ogende
pad loopt om het gazon heen. De half­
verharde omloop eindigt bij een ver­
hoogd paviljoen, dat door het stalen hek
met schildvormige vensters een echte
blikvanger is. De schilden symboliseren
de macht. Door de vensters is er boven­
dien zicht over het hele terrein: de oude
gracht, de ophaalbrug met achterlig­
gende landerijen en natuurlijk ’t Huys
Dever zelf van waaruit ridder Reinier de
Ever zijn macht uitoefende. Door enkele
vensters te voorzien van glazen platen
met teksten of afbeeldingen kunnen be­
zoekers van de tuin uitleg krijgen over de
historische elementen in het landschap.
Op het halfverharde pleintje binnen het
paviljoen staan de drie aanwezige eiken.
De toegepaste sierbeplanting (onder
andere Rheum rhabarbarum, Rosmarinus
officinalis) bestaat uit soorten die een link
leggen met de nutstuin van weleer. De
beplanting, de wilgen en hagen mogen
nonchalant en een tikje rommelig ogen.
De natuurlijke uitstraling van het groen
vormt een mooi contrast met het strakke,
verharde pad, de betonbanden die de
geometrische gevormde tuinelementen
omlijsten en het centraal gelegen strakke
gazon.
Opening
De tuin wordt bijna volledig omsloten
door hagen (Fagus sylvatica) variërend in
hoogte van 1,2 tot 2 m. Een opening in de
heg zorgt voor een zichtlijn van oost naar
west: van de moestuin dwars door de
siertuin naar de vijver elders op het ter­
rein. De L-vormige wilgenrijen die zowel
in de siertuin als in de moestuin aan­
wezig zijn vormen een extra verbindend
element tussen de twee aangrenzende
tuinen. Een tweede zichtlijn loopt van
noord naar zuid: zittend onder de knot­
wilgen met de rug tegen de brede haag
kijkt de bezoeker langs de ophaalbrug het
achterliggende landschap in.
www.stamtuinvormgeving.nl
32
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Inzender
Inzender Sander Stam / Stam Tuinvormgeving
Vestigingsplaats Veenendaal
Kenmerkend Tuin- en landschapsontwerper die
graag met pen en papier werkt, maar zeker ook
met schep en schoffel.

Machtig
Zicht vanaf ’t Huys Dever. Links het paviljoen, rechts de gang tussen siertuin en moestuin. Een sierhek maakt doorgang onmogelijk.
Dit maakt dat er een gesloten routing is binnen de siertuin en de moestuin.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
33
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Machtig
’Geweldig hek,
maar waar is de zon?’
Ane.
Rhe.
Nep.
Bux.
Foe.
Sal.
Ast.
Aga.
Hem.
Ger.
Sym.
Ros.
Ger.
Pio.
Nep.
Pio.
Nep.
Bux.
Ane.
Sym.
Rheum rhabarbarum Aster umbellatus Anemone hupehensis ’September Charm’
Nepeta x faassenii
Rosmarinus officinalis
Fagus sylvatica (+200) Agastache ‘Blue Fortune’
Echinacea purpurea ’Green Edge’
Geranium ’Rozanne’
Buxus sempervirens ’Rotundifolia’
Fagus sylvatica (+120) Paeonia ’Duchesse de Nemours’ Foeniculum vulgare ’Giant Bronze’
Salvia officinalis Symphytum grandiflorum ’Wisley Blue’
6 m²
5 m²
5 m²
6,5 m²
4 m²
70 m
4 m²
3 m²
4,5 m²
8 m²
22 m
3 m²
2,5 m²
3,2 m²
6,5 m²
Stipa gigantea
2x
Allium schoenoprasum
7x
Ast.
De diverse beplanting wordt geplant in wildverband (maat: P9, 7 st/m²).
Buxus wordt aangebracht en onderhouden als losse struiken (maat: 80/100, 5 st/m²).
Beukenhagen (Fagus sylvatica) worden aangebracht en onderhouden op 1,2 m
(maat: 120/140, 3 x 5 st/m) en op 2 m (maat: 180/200, 3 x 3 st/m).
Pio.
Sym.
Ane.
Bux.
Aga.
Ech.
Sym.
Nep.
Ros.
Hem.
Pio.
Nep.
Foe.
Aga.
Ger.
Sal.
Ast.
Ros.
Rhe.
Bux.
Sym.
E
en inzending die bij de jury wisselende
reacties oproept. Het stalen hek met
schildvormige vensters rond het paviljoen
is geweldig. Met name Kees Beelaerts van
Blokland is enthousiast: ,,Door die wapenschilden scheef te zetten geeft dat een
gedurfd effect.’’ Toch ontbreekt er nog iets
op het verhoogde terras c.q. paviljoen.
Het is bij uitstek een plek om te zitten,
maar stoelen staan er niet.
De andere ontwerpelementen in de tuin
zijn ,,minder sterk, maar zeker niet verkeerd’’ uitgevoerd. Eric Blok zet vraagtekens bij de samenhang ervan.
Niet iedereen kan het materiaalgebruik
waarderen. ,,Beetje veel beton’’, merkt Jan
Beenakker op. Ook de combinatie van
beton met klinkerverharding, Gravier d’Or
en graspaden maken het materiaalgebruik
te divers.
Het beplantingsplan wordt als ,,lastig’’
ervaren. ,,Omdat de hagen om de beplantingsvakken grijpen ontstaat wel spanning.’’
Een groot nadeel in deze tuin is dat
bezoekers nergens in de zon kunnen zitten. Door voor de bankjes een extra rij
knotwilgen aan te planten zit je altijd in
de schaduw. Wat de jury betreft kan die
nieuwe knotwilgenrij achterwege blijven.
Hem.
Ger.
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €40.000 excl. btw
Zicht van onder de loofgang richting ’t Huys Dever. Zitelementen onder de wilgen. Rugdekking door hoge hagen en knotbomen.
Vrij uitzicht over siertuin en ’t Huys Dever.
34
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Zichtlijn van noordwestelijke zijde, richting de moestuin. Zichtas verbindt de omgeving met de siertuin. Een sierhek zal de doorgang tussen deze hagen blokkeren maar
het zicht zeker niet belemmeren. De doorgang naar de moestuin zal wel open blijven en onderdeel zijn van de tuinroute.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
35
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
S
childerijen, prenten, boeken en
verhalen van middeleeuwers inspireerden Peter Duerinck bij het maken
van een eigentijds ontwerp voor de
lusttuin. Binnen een omheining op een
basispatroon van een kruis trekken drie
elementen in de tuin de aandacht. De
ontwerper van Atelier Artisjok uit het
Belgische Stalhille werkte het concept
uit met gebruikmaking van hedendaagse
materialen en veel gevoel voor de middeleeuwse sfeer.
Bovenal dient het concept eenvoud
uit te stralen, vindt Peter Duerinck.
Perspectiefwerking en vormelijkheid
zijn vreemd aan de middeleeuwen. De
openheid in het concept laat een multifunctioneel gebruik toe. Toch is de opzet
zodanig dat ook een eenzame bezoeker
zich niet verloren waant.
9
8
7
8
4
Gre
ppe
l
2
5
3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Entree – Toegang tot de pergola
Pergola
Patio in wilgenvlechtwerk
De bron
De grasbank – rust- en verzamelplaats onder de drie eiken,
uitzicht op ’t Huys Dever en op het toernooiveld
Eikenhouten trellis
Tableau vivant
Vormbomen
Eco-bosje
➤
Pierre de Crescens
2
N
6
1
Bestaande moestuin
te oriënteren op nieuwe toegang
Om niet het zicht op ’t Huys Dever en
het toernooiveld volledig af te sluiten
maar wel het idee van een omsloten
tuin te creëren is de tuin omheind met
eikenhouten trellis, begroeid met rozen
en met iris en lelie aan de voet. Een eenvoudige pergola begroeid met druiven en
geurende rozen, zoals is terug te vinden
op prenten in het boek ’Opus ruralium
commodorum’ van Pierre de Crescens,
leidt de bezoeker tussen de lusttuin en
de moestuin door. Halverwege is met
vlechtwerk van wilgentakken en eikenhouten staanders een cirkelvormige,
opengewerkte ontvangst-/tuinkamer geconstrueerd met een randbeplanting van
Aquilegia vulgaris. De toegang rechts gaat
naar de moestuin, links treedt de bezoeker de lusttuin binnen.
Het basispatroon van de tuin is een
kruisvorm. Eén as is nonchalant uitgewerkt met een verharding in boven- en
ondergezaagde flagstones. De grasvoegen
in dit opus incertum, zoals dit steenwerk
heet, geven een robuuste toets maar dit
gaat niet ten koste van het gebruiksgemak van het pad. Op elk uiteinde van
het kruis plaatste de ontwerper een element dat de aandacht trekt.
Rond de drie eiken staat een middeleeuwse grasbank, modern uitgevoerd in
cortenstaal. Het is een plek om groepen
te ontvangen en toe te spreken met ’t
Huys Dever op de achtergrond, gezien
door de open trellis. Door de ronde grasbank aan weerskanten te voorzien van
een extensie parallel aan het toernooiveld, kan de grasbank ook als tribune
dienen voor de toernooispelen.
Tegenover de grasbank aan het andere
uiteinde van deze as staat een 70 cm
hoge bron, die uitgevoerd als zeshoek
middeleeuwse betekenis krijgt. Het
waterobject van cortenstaal is van alle
franje ontdaan en bewust wat verweesd
ingeplant in het gazon. Het doornige bos
in de achtergrond (de bestaande knotwilgen aangevuld met sleedoorn en een
soortenrijke kruidlaag) en de nabijheid
van een in etages gesnoeide vormboom
als verwijzing naar God (bovenste etage)
en de mens (onderste etage) geven de
plek een mystieke sfeer.
Renaud de Montauban
In een lusttuin mag ook een prieel niet
ontbreken. Maar omdat binnen het budget geen volwaardig uitgewerkt prieel
gebouwd kan worden, nam de ontwerper
een illustratie uit de ridderroman van
Renaud de Montauban als uitgangspunt
voor het maken van een tableau vivant
gelegen aan het eind van het flagstonepad. Lasergesneden silhouetten uit
cortenstaal lijken tot leven te komen in
de tuin en vormen een gloriette ofwel
paviljoen van vermaak. De bezoeker kan
zich in het schilderij begeven wat de
plek tot leuke fotolocatie maakt. Er naast
staat een reproductie van de originele
prent om het geheel in zijn context te
plaatsen.
Jeroen Bosch
Cortenstalen silhouetjes uit het schilderij
’Het aardse paradijs’ van Jeroen Bosch
zouden als leuke toevoeging her en der
in de tuin kunnen worden geplaatst, stelt
de ontwerper voor. De figuren spreken
tot de verbeelding en kunnen als educatiemateriaal dienen voor scholieren. Om
budgettaire redenen, wordt het idee verder niet uitgewerkt maar geeft Duerinck
het mee voor uitwerking op een later
moment.
Inzender
Inzender Peter Duerinck / Atelier Artisjok
Vestigingsplaats Stalhille (B)
Kenmerkend Tuin- en landschapsarchitect met
speciale belanstelling voor ’vergeten’ tuinplanten
en de historiek van gebouwen en locaties.

Middeleeuwse lusttuin
www.atelierartisjok.be
Tableau vivant
36
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Zomerbeeld
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
37
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Middeleeuwse lusttuin
De bestaande knotwilgen en eiken in
11 Prunus spinosa
Bestaande knotwilgen
1
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
2
4
35 Iris germanica
5
Onderbeplanting
in groepjes van dezelfde soort:
300 Galium odoratum
600 Vinca minor
300 Convallaria majalis
600 Fragaria vesca
plus 750 Galanthus nivalis
3 Rosa damascena
10 Lilium candidum
1 Taxus baccata
vormboom
Grasbank, pergola
3 x 3 Lilium candidum
1 Clematis
montana
3 Rosa rubigonosa
9 Viola tricolor
1 Taxus baccata
vormboom
9 Viola tricolor
9 Viola tricolor
12 Iris germanica
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
4
12 Lilium candidum
5
24 Iris germanica
3 Paeonia officinalis
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
4
1 Vitis ’Boskoop
Glory’
72 Fragaria verschillende rassen
langs en op pad
3
Vormbomen
3 Bestaande
hoogstammige
zomereiken
1 Grazige vegetatie biologisch te beheren als
bloemrijk hooiland, in te zaaien
2 Eco-bosje van sleedoorn met soortenrijke
5
160 Iris germanica
De berm langs de waterloop wordt
ingezaaid en ecologisch beheerd als
bloemrijk hooiland. De gazons worden
tweewekelijks gemaaid. Voor een nonchalante uitstraling loopt het gazon
naadloos over in randbeplanting.
6
3
4
Bestaande knotwilgen
elke boomspiegel beplant met
18 Aquilegia vulgaris
4
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
5
met onder meer de grasbank
1 Rosa × alba ’Alba Semiplena’
middeleeuwen werden geïntroduceerd
5 Trellis begroeid met rozen gecombineerd met
iris aan de voet
6 Pergola met geurende rozen en druiven
7 Vlechtwerk van wilgentenen (afkomstig van de
Een in etages gesnoeide vormboom
(Taxus baccata) wordt bij de bron
geplaatst en optioneel bij het tableau
vivant. In de middeleeuwen verbeeldt de
bovenste etage God, de onderste is de
mensheid en soms is er een tussenetage
die verwijst naar de clerus.
kruidlaag
3 Frequent gemaaid gazon, soortenrijk,
4 Randbeplanting met vaste planten die in de
6
de tuin worden behouden en in het
concept ingepast. Achterin worden de
wilgen aangevuld met inheemse sleedoorn (Prunus spinosa) om een ondoordringbaar stekelig bosje te creëren
‘dat vreemden en wilde dieren weert’.
Als onderbeplanting wordt een bostapijt aangeplant met maagdenpalm,
bosaardbei, meiklokje, sneeuwklokje
en onzelievevrouwebedstro. De planten worden in groepen van dezelfde
soort aangeplant in een willekeurig
patroon. De concurrentiekracht van de
planten onderling bepaalt het eindresultaat.
knotwilgen) en kastanjehouten palen
Rozen als verwijzing naar de maagd
Maria worden toegepast bij de trellis en de pergola (Rosa  alba ‘Alba
Semiplena’). De geurende Rosa  damascena, meegebracht door de kruisvaarders en nu nog steeds geteeld voor
de parfumindustrie, wordt geplant in de
overgang tussen de tuin en het doornig bosje. Daar krijgt ook de egelantier
(Rosa rubiginosa), waarvan de blaadjes
bij kneuzing naar frisgroene appelen ruiken, een plek.
De lelie (Lilium candidum) is het
teken van maagdelijke zuiverheid en
wordt geplant bij de bron en bij het
tableau vivant.
De bloem van de gele iris is bekend
als ’fleur de lys’, een symbool op veel
vlaggen en schilden. In deze tuin
wordt gewerkt met zwaardiris (Iris germanica), welke in de vijftiende eeuw
werd geschilderd door Hugo van der
Goes, als randbeplanting bij de trellis.
Op het schilderij uit de ridderroman
van Renaud de Montauban waarvan
een reproductie hangt bij het tableau
vivant zijn de aardbei en het viooltje duidelijk afgebeeld. In deze tuin
wordt het driekleurig viooltje (Viola
tricolor) geplant aan de randen van
het gemaaide gras in combinatie met
de witte lelie (Lilium candidum). Het
hoofdpad van flagstones wordt speels
omringd door verschillende rassen
aardbeien (Fragaria). Akelei (Aquilegia
vulgaris) worden ter hoogte van de
boomspiegels van de wilgen en in de
ontvangst-/tuinkamer verweven in het
gazon. De pioen (Paeonia officinalis)
krijgt een plek langs het hoofdpad.
Fruit staat in de lusttuin voor rijkdom
en luxe. Druiven (Vitis ‘Boskoop Glory’)
krijgen een zongerichte plek op de
pergola, die een brug vormt met de
moestuin.
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €39.500 excl. btw
Trellis
38
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
’Doordachte eenvoud, maar mist body’
Dit ontwerp bevat een heldere vertaling van de kenmerken en principes
van een middeleeuwse lusttuin naar de
huidige tijd. De doordachte eenvoud
in het ontwerp die de middeleeuwse
sfeer goed verbeeldt en de nonchalance
waarmee de beplanting is uitgestrooid,
zijn aspecten die de jury aanspreken.
,,Het is niet te keurig allemaal. In een
middeleeuwse tuin stonden de planten
ook niet allemaal netjes in bedjes.’’
De tuin toont een interessante combinatie van symboliek en spelelementen.
Het maakt dat de tuin goed bruikbaar is
voor verschillende gezelschappen. Ook
aan de aansluiting van de tuin op de
omgeving is gedacht. Het idee om op
een later moment nog iets toe te voegen aan de tuin waardoor de tuin nog
kan groeien, is een goede zet.
Niet elk jurylid kan het materiaalgebruik
van de drie tuinelementen waarderen.
,,Wel erg veel cortenstaal’’, wordt opgemerkt. Ook vraagt de jury zich af of
de gemiddelde bezoeker de tuin wel
interessant genoeg vindt. ,,Heeft het
ontwerp voldoende zeggingskracht?
Is het driedimensionaal genoeg?’’
Architectonisch kan het ontwerp wat
meer body gebruiken, stelt de jury.
Winterbeeld
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
39
Ontwerpwedstrijd
www.tuinenlandschap.nl
2012
’Veel symboliek,
maar het ontwerp kan
spannender’
Knotwilgen
L
Ecologische zone
Knotwilg
Beukenhaag
Sierbeplanting
Prieel
Halfverharding
Verharding
Gazon
➤
Zitelement
Siergrassen
N
Eik
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Licht en kwaad
In het middelpunt van de vier hartvormige bladeren staat een prieel – een perfecte trouwlocatie – als symbool van de
liefde. De blauwe en paarse accenten in
de beplanting die het prieel omsluit verwijzen naar water als teken van leven.
Rondom deze beplanting is een cirkelvormig verhard pad aangelegd van waaltjes. Het 1,5 m brede hoofdpad, eveneens
uitgevoerd in waaltjes, sluit hier op aan
en maakt de tuin tot in de kern toegankelijk voor iedereen.
De hagen met een hoogte van 1,4 m bieden een beschutte zitplaats en scheidt
de ’veilige en geborgen’ tuin van de buitenwereld. Halfverharde (Gravier d’Or)
voetpaden rond de vier klaverbladen
benadrukken nog eens de hartvorm en
bieden een sfeervolle rondwandeling
langs vaste planten (waaronder roos,
akelei, lavendel, ijzerhard, salie) en struweel. Het struweel met enkel inheemse
soorten refereert naar het omringende
landschap en zorgt voor een subtiele
overgang. In het struweel staan onder
andere Ilex als symbool voor vreugde en
licht en Hamamelis als bescherming tegen het kwaad. 
De jury waardeert de manier waarop de
symboliek van het klavertje vier in dit ontwerp is uitgewerkt. Het basisidee van het
klavertje vier is goed, maar kan ruimtelijk
sterker. Door de blaadjes van het klavertje
niet identiek aan elkaar uit te werken, is
het ontwerp spannender te maken, denkt
de jury.
Het feit dat de aanwezige eiken en wilgen
behouden blijven in het symmetrische
ontwerp wordt positief beoordeeld. Ook
de functionaliteit van de zitelementen
met beplanting spreekt de jury aan. De
begroting is niet volledig. Is e7.500 realistisch voor een prieel? Om die vraag te
kunnen beantwoorden had de constructie
van het prieel verder uitgewerkt moeten
worden.
Kees Beelaerts van Blokland is enthousiast over de ,,beslotenheid van de tuin
zonder dat de tuin helemaal is dichtgetimmerd.’’ Desondanks blijft de aansluiting
van de tuin op de omgeving onderbelicht.
,,Er is geen interactie’’, wordt gezegd. ,,Wat
doen die twee parallelle paadjes op de
grens met de moestuin met elkaar? En
hoe kom je van de woontoren naar de
tuin?’’ Een tekening waarop de tuin in de
wijdere omgeving wordt geprojecteerd
had daarover meer duidelijkheid kunnen
geven.
Oordeel van de jury
Inzenders

40
Liefde en water
In de open gazonruimtes van de vier
hartvormige klaverbladeren kunnen bezoekers plaats nemen op met zitranden
uitgevoerde bloembakken. De strakke
belijning van de bakken van cortenstaal
en een zitvlak van hout contrasteert
met het organisch gevormde klaverblad.
De Klavertuin
www.hanninkadvies.nl
In de bakken zijn grassen (Carex) verwerkt. Het siergras symboliseert leven
en schoonheid en zorgt voor massa en
structuur. De identieke vorm van de vier
plantenbakken versterken de vierdeling
en benadrukken het centrum van de
tuin. De bakken inclusief de beplanting
zijn niet hoger dan 1 m, daardoor blijft
er vanaf het prieel zicht op de hagen
(Fagus) die de vorm van de klaverbladen
accentueren. Om contact te houden met
het omliggende terrein zijn de hagen
niet als een volledig gesloten omranding
uitgevoerd en wordt op die manier een
semi-omsloten tuin gecreëerd.
Leven en schoonheid
Struweel
Inzenders Leonie Heutinck en stagiair Bart Oude Weernink /
Hannink Landschaps- en Tuinadvies
Vestigingsplaats Geesteren
Kenmerkend Bedrijf is actief op een breed terrein: tuin­
ontwerp, landschapsontwerp, herinrichtingsvraagstukken,
beplantingsplannen en advies voor subsidietrajeten.
eonie Heutinck en Bart Oude Weernink van Hannink Landschaps- en
Tuinadvies in Geesteren hebben in hun
tuinontwerp veel aandacht voor symboliek. Het geluk, de vierdeling en het middelpunt; in het klavertje vier dat de basis
van de tuin vormt, komen die karakteristieken van de middeleeuwse tuin samen.
Vanuit ’t Huys Dever is het klaverblad
duidelijk zichtbaar. In de tuin kan de
bezoeker de verborgen symboliek in het
ontwerp zelf beleven, en kan hij middels
educatieve wandelingen onder leiding
van een gids de verhalen die schuilgaan
achter de beplanting ontdekken.
De siertuin is ook toegankelijk
voor minder validen.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
41
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan De Klavertuin
B
B
B
B
I
8
7 + 13
VII
VII
I
12
VII
I
II
B
VII
12
VII
IX
6+9
a
II
7 + 13
IX
a
14
IX
II
14
8
II
B
II
II
a
a
a
4+5
4+5
B
7 + 13
2
7 + 13
12
8
1+3
2
12
B
6+9
6+9
12
7 + 13
2
1+3
12
2
8
7 + 13
B
4+5
4+5
a
I
A
11
I
I
6+9
I
VI
VI
A
IV
VI
IV
IV
7 + 13
11
12
12
IV
7 + 13
8
V
B
VIII
IV
III
a
VIII
a
A
B
VIII
11
a
I
I
10
a
IV
Symbool/Latijnse naam
Nederlandse
naam
Bomen
A Quercus robur
B Salix alba
Zomereik
Knotwilg
Hagen
a Fagus sylvatica
Beukenhaag
Aantal
stuks
Plantverband
Symbolische betekenis
3Bestaand
12Bestaand (2 buiten de tuin)
490
Rij (haag)
Heesters
I
Sambucus nigra
Vlier
8
Driehoeksverband
II Euonymus alatus
Kardinaalsmuts
8
Driehoeksverband
III Amelanchier lamarckii
Krentenboompje
3
Driehoeksverband
IV Viburnum opulus
Gelderse roos
7
Driehoeksverband
V Ilex aquifolium
Hulst
5
Driehoeksverband
VI Corylus avellana
Hazelaar
3
Driehoeksverband
VII Hydrangea pan. ’Grandiflora’
Pluimhortensia
14
Driehoeksverband
VIII Hamamelis mollis
Toverhazelaar
3
Driehoeksverband
IX Mespilus germanica
Mispel
3
Driehoeksverband
Sambucus biedt bescherming tegen hekserij
Biretta (bonnet) staat in de middeleeuwen symbool voor priesterschap.
De kardinaalsmuts dankt zijn naam aan de gelijkenis van de vruchten aan
deze bonnetten
De krent werd in de 16e eeuw veel gecultiveerd
In de middeleeuwen werd de Gelderse roos ook wel de watervlier genoemd.
Dit refereert naar het water, wat als symbool staat voor ‘leven’
De Ilex staat voor vreugde en licht
Hazelaartakken werden gebruikt vanwege de bijzondere krachten.
Volgens oude sagen kan men in de takken van de hazelaar zilveren sleutels
vinden om schatkisten te openen
Symbool dat staat voor verrassend, impulsief en begripvol
De toverhazelaar wordt al lange tijd gebruikt als wichelroede. De bast en de
twijgen werden ook gebruikt als bescherming tegen kwade invloeden
De mispel werd met name in de middeleeuwen in kloostertuinen aangeplant
Vaste planten
1 Rosa ‘Climbing Iceberg’
Klimroos
6
Tegen prieel
2 Nepeta faassenii ‘Walker’s Low’ Kattenkruid
70
Driehoeksverband
3 Lilium candidum
Witte lelie
18
Driehoeksverband
4 Carex morrowii
Zegge
60
Driehoeksverband
5 Carex morrowi ‘Ice Dance’
Zegge
60
Driehoeksverband
6 Rosa ‘White Fairy’
Roos
60
Driehoeksverband
7 Salvia nemorosa
Salie
100
Driehoeksverband
8 Poa labillardierei
Beemdgras
40
Driehoeksverband
9 Aquilegia vulgaris
Akelei
28
Los verband
10 Alchimilla mollis
Vrouwenmantel
50
Driehoeksverband
11 Brunnera macrophylla
Vergeet-mij-nietje 120
Driehoeksverband
12 Lavendel angustifolia
Lavendel
125
Driehoeksverband
13 Verbena officinalis
IJzerhard
36
Los verband
14 Vinca minor
Maagdenpalm
120
Driehoeksverband
De roos staat voor liefde
Nepeta refereert aan water. Het water staat symbool voor ‘leven’
De lelie staat voor reinheid en maagdelijkheid
Siergrassen staan voor schoonheid
Siergrassen staan voor schoonheid
De roos staat voor liefde
De kruiden van de Salvia-familie staan van oudsher bekend om de magische
krachten. Salvia werd in de middeleeuwen door kloosterorden over de rest
van Europa verspreid en stond in elke kruidentuin
Siergrassen staan voor schoonheid
In de middeleeuwen staat de akelei voor de zeven gaven van de heilige geest.
Ook staat het symbool voor het lijden van Christus
De vrouwenmantel werd in de middeleeuwen als wondermiddel beschouwd
Brunnera staat voor trouw en oneindige liefde
Lavendel is een geneeskrachtige plant
In de middeleeuwen werd het gebruikt door tovenaars om maliënkolders en
pantsers ondoordringbaar te maken voor pijlen en andere wapentuig
De Vinca staat symbool voor onsterfelijkheid. Voor gebruik bij godsdienstige
ceremonies vlocht men kransen voor op het hoofd
2
V
12
B
Globale kostenraming €38.467,50 excl. btw
Verschillende impressies van de tuin. met de
zitbank, een indruk van de klaverbladen en een
rondleiding met een gids..
42
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
43
Ontwerpwedstrijd
2012
P R IJ S
S TU D E N T E N
www.tuinenlandschap.nl
Gracht noordzijde
L
0,75
1,05
0,50
0,15
0,75
0,50
0,00
0,00
0,00
1,20
0,90
0,50
➤
0,15
N
0,70
0,80
Kruiden/moestuin
0,00
Toernooiveld
ars Reyniers, student landschaps- en
tuinarchitectuur aan de Hogeschool
Gent, bouwde zijn ontwerp op uit verschillende vormen met een strakke
lijnvoering. De tuin is verdeeld in vier kamers met gazon. De vorm van de kamers
ontleende de ontwerper aan de specifieke vorm van de historische woontoren:
hoefijzervormige muren verdedigden de
bewoners tegen vijandelijke aanvallen
vanuit het noorden en het westen, de
achterzijde van de toren, richting de Lisser Poel, was vlak omdat vanaf die kant
geen aanvallen te duchten waren.
De 10 cm brede muurtjes die de vier
hoefijzervormen in de tuin afbakenen,
kunnen als zitgelegenheid dienen en
zijn opgetrokken uit metselwerk, gelijk
aan het materiaal van de woontoren en
de fundamenten van het voorhuis. De
muurtjes zijn maximaal 1,2 m hoog. Delen van de muurtjes lopen geleidelijk af
in hoogte.
Ook de vier kamers zijn verschillend
in hoogte aangelegd om in de tuin een
sfeer van geborgenheid te realiseren.
De entreekamer is samen met de meest
noordelijke kamer 15 cm verhoogd,
waardoor de twee andere kamers en de
centrale ruimte lager komen te liggen.
Het hoogteverschil wordt overbrugd door
middel van enkele traptreden die overlopen vanuit de ommuringen.
Boom der geliefden
Het geheel van de vier hoefijzervormige
kamers vertoont in het grondplan de
vorm van een bloem als knipoog naar de
bollenteelt waar deze streek zo bekend
om is. Centraal in de bloemvorm ligt een
ovale constructie met middeleeuwse
kantelen, uitgevoerd in cortenstaal. Het
ovaal vormt een besloten ruimte waar
trouwrecepties kunnen plaatsvinden.
Binnen de ovale ruimte pronkt een
lindeboom, welke in de middeleeuwse
symboliek als boom der geliefden wordt
omschreven. Door rond de lindeboom
een strakke hartvorm te plaatsen wordt
de symboliek en de functie van de plek
nog eens extra benadrukt. Bij een huwelijksfeest kan de plek als romantische
fotolocatie dienen.
De centrale, ovale ruimte wordt met
de buitenruimte verbonden door middel
van vier doorgangen in de cortenstalen
wand. Rondom de wand zijn plantvakken met bloembollen aangelegd.
De drie bestaande eiken krijgen aan de
noordkant van de tuin een tegenhanger
door daar twee extra eiken aan te planten, aangevuld met twee meerstammige
berken. Deze beeldbepalende berken komen her en der rond en in de tuin terug,
en steken met hun witte stammen af tegen het in de tuin gebruikte cortenstaal.
De twee bestaande wilgenrijen moeten
wijken omdat ze niet passen in het vooropgestelde beeld dat verkregen wordt
met de witte berkenstammen.
Witte bloemen
Rondom de tuin, direct grenzend aan
de hoefijzervormige muurtjes zijn strak
geschoren monotone volumes met Euonymus fortunei Winterpride aangeplant.
In deze groenstructuur zijn verschillende
hogere volumes met een opvallende
bloei geplaatst: Hydrangea arborescens
’Annabelle’ waarvan de uitbundige, witte
bloemen bijdragen aan de sfeer als de
tuin als trouwlocatie wordt gebruikt, en
Cornus alba ’Sibirica’ met witte bloemen
in mei en juni en rode twijgen als eyecatcher in de winter.
Een 1,5 m hoge haag van Carpinus betulus omlijst het geheel. Deze haag daagt
bij aan de beslotenheid, maar door de
haag aan de zijde van het toernooiveld
niet helemaal door te trekken blijft contact met de omgeving mogelijk. Richting
de kruidentuin is de haag en de beplanting (Cotoneaster dammeri) laag gehouden,
zodat een visuele relatie gehandhaafd
blijft.
Inzender
Inzender Lars Reyniers
Vestigingsplaats Lokeren (B)
Kenmerkend Reyniers is student landschaps- en
tuinarchitectuur aan Campus Bijloke te Gent (B)
en heeft in het voorjaar van 2012 stage gelopen bij
ontwerp- en adviesbureau Kragten in Herten (bij
Roermond).

Hoefijzer en hart
De strakke lijnvoering, grotendeels gevormd door de zitmuurtjes, toont als een middeleeuwse tuin in een modern jasje.
44
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
45
www.tuinenlandschap.nl
Beplantingsplan Hoefijzer en hart
Gracht noordzijde
B1
S2
S2
S1
S1
S2
Onderhoudsstrook
min. 3 m
B2
S1
S1
S1
V1
B2
B1
B2
B2
B2
G1
B2
S2
S1
S2
S1
K9
B2
K9
S2
S1
G1
K9
G1
B2
S2
S1
K9
B2
B2
B3
K9
G1
B1
S1
S1
B1
K9
H1
V1
S1
S1
S2
K9
Bestaande eik
B2
K9
S2
S1
Bestaande
eik
Bestaande eik
S2
B2
H1 Carpinus betulus (1,5 m hoog)
H2 Carpinus betulus (1,0 m hoog)
K9 40% Galanthus nivalis
20% Frittilaria meleagris
40% Leucojum aestivum
S2
S1
Gras
S2
S1
V2
Kruiden/moestuin
zekere gelaagdheid in strakke volumes.
Zo is gekozen voor een strak geschoren
Euonymus fortunei Winterpride die heel
monotoon rondom de tuin terugkeert.
Vanuit deze groenstructuur zijn verschillende hogere volumes met een opvallende bloei geplaatst, Hydrangea arborescens ‘Annabelle’ die met uitbundige witte
bloemen goed aansluit bij de trouwsfeer
en Cornus alba ‘Sibirica’ als eye-catcher in
de winter.
Heel beeldbepalend zijn de meerstammige berken (Betula utilis var.
’Jacquemontii’) die met hun witte stammen heel goed aansluiten bij het cortenstaal. Daarom zullen de bestaande wilgen
moeten wijken, omdat zij niet passen in
het vooropgestelde beeld dat verkregen
wordt met de witte berkenstammen.
De drie bestaande eiken worden wel
behouden en zelfs nog eens herhaald
G1 Recreatiemengsel R1
aan de noordelijke kant van de tuin. Door
de soberheid in het gebruik van bomen
wordt er een zekere rust gecreëerd, die
wenselijk is voor een Middeleeuwse tuin.
Om het geheel wat frisser te maken zijn
er nog enkele plantvakken geplaatst
rondom de cortenstalen constructie met
de witbloeiende bolgewassen Galanthus
nivalis en Leucojum aestivum en Frittilaria
meleagris met een opvallend patroon op
de bloemen.
Rondom de tuin wordt een Carpinus-haag
van 1,5 m hoogte geplant, die bijdraagt
aan de gewenste beslotenheid, maar tegelijkertijd het contact met de omgeving
niet helemaal onmogelijk maakt.
Richting de kruidentuin is de beplanting
laag gehouden, zodat een visuele relatie
tussen beide tuinen gehandhaafd blijft.
Ook met de onderhoudsstrook van 3 m
aan de achterliggende sloot is rekening
gehouden.
G1
S2
H2
Haag
Bollen
S1
G1
Toernooiveld
S1 Hydrangea arborescens ’Annabelle’
S2 Cornus alba ’Sibirica’
B2
S1
B2
V1
Solitaire heesters
V1 Euonymus fortunei Winterpride (0,5 m hoog)
V2 Cotoneaster dammeri (0,15 m hoog)
S2
S2
S1
S1
B1 Quercus robur
B2 Betula utilis var. jacquemontii (driestammig)
B3 Tilia tomentosa ’Brabant’
Vakbeplanting
K9
S2
De beplanting is opgebouwd vanuit een
Bomen
S2
V2
Oordeel van de jury
Globale kostenraming €39.000 excl. btw
Strakke hartvorm als centraal punt.
46
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
’Creatieve ideeën, veel concurrerende vormen’
E
en ontwerp met veel creatieve ideeën en een vooruitstrevende vormgeving. Maar
het oogt wat dwangmatig en
het is wat veel. ,,Is de vorm
van de kasteeltoren zo belangrijk dat je deze als basis
voor de tuin moet nemen?’’,
vraagt de jury zich af. Het hart,
het ovaal en de hoefijzervormige kamers concurreren met
elkaar. ,,Dat het samen een
bloem vormt, is aardig, maar
zo zou een middeleeuwer de
tuin niet hebben bedacht of
begrepen.’’
De veelheid aan vormen en
dan ook nog eens de hoogteverschillen in het terrein, in
de muurtjes en in de kantelen
van de cortenstalen wand,
maken de tuin tot een onrustig en onoverzichtelijk geheel.
En dat is in contrast met de
eenvoud die zo kenmerkend
is voor een middeleeuwse
tuin. Bovendien is door de
hoogteverschillen de tuin niet
meer goed toegankelijk en
bruikbaar.
Het gekozen plantensortiment
is beperkt en compleet modern. Ook valt het de jury op
dat een deel van het grondwerk buiten de begroting
wordt gehouden.
Deelkamers verbonden met telkens één traptrede, die overlopen uit de muurtjes.
Tuin&Landschap [ 13 thema ] 2012
47

12 november 2014 pagina 18

Pensionaatstraat 48

TuinIdee 2015 Brochure

VALANDIL 32, GELDROP, 5663 RG VRAAGPRIJS

Prijslijst 8 VS woningen Blok A Albardagracht - Klant (2

12 VTV Konkelboet september 2014 - West

Download brochure (pdf)

Jaarprogramma 2014

Inplanting