Lees de recensie (pdf)

12 • M Weer & puzzel
Woensdag
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
Maandag
NO
NO
N
NW
W
ZW
3 Bft
3 Bft
3 Bft
4 Bft
4 Bft
3 Bft
2 Bft
11°
18°
50%
10%
9°
18°
8°
18°
10%
8°
18°
10%
60%
9°
20°
16°
15°C
Vrij goed
Info: www.irceline.be
Antwerpen
Brugge
9°
18°
Nieuwe
maan
Gent
10°
19°
11°
18°
Maan op 05:41
Bergen
5
1015
13:56
hoog 04:12
16:36
laag 10:51
23:11
0 10
Luik
22° Minsk
Warschau
1010
23°
0
101
Aarlen
STRAFPLEITER
FERDINAND VON SCHIRACH
15°
‘Ja, ik ben in staat een moord te plegen.
En u nog meer’ p.2-3
10°
5°
1005
21°
Rome
Istanboel
28°
SIRI HUSTVEDT
De kunstwereld heeft
een pik en ballen p.6
ZOMERTREND 2014
De Spaanse furie
maakt furore p.7
0°
25° Soﬁa 28°
H
Algiers
21 °
Rabat
20°
20°
Kiev
L32°
DE MORGEN • WOENSDAG 28 MEI 2014
25°
23°
Riga
14°
L
25°
22°
Barcelona
Madrid
Lissabon
21°
50km
Moskou
17°
Praag
19°
München Wenen
18°
19°
Budapest
22°
21°
Zurich
8°
17°
7°
15°
30°
Parijs
19:16
laag 01:33
35°
13°
13° Helsinki
Stockholm
20° Amsterdam
16°
Londen
16°
Berlijn
19°°
Brussel 19
onder 21:18
Antwerpen hoog 06:45
+
15°
1020
Kopenhagen
Namen
9°
19°
onder 21:40
ek
05 jun
vm
13 jun
lk
19 jun
10°
19°
Brussel
op 05:37
28 mei
Hasselt
12°
19°
Binnenland
ZW2-3
13°
Glasgow
Dublin
16°
Luchtkwaliteit
12°
19°
Oostende
70%
Oslo
Op Zee
ZW2-4
Zon
11°
19°
1025
50%
Europa vandaag
Dinsdag
ZW
0
103
12°
19°
Donderdag
WOENSDAG 28 MEI 2014 • DE MORGEN
-5°
25°
25°
-10°
Athene
5
101Tunis
-15°
21°
TWITTER
@Meteoplaza_be
-20°
Nog enkele buien
Wereld
14°
36°
19°
35°
22°
40°
31°
32°
17°
31°
Auckland
Bangkok
Buenos Aires
Cairo
Chicago
Dubai
Havana
Jakarta
Kaapstad
Kinshasa
32°
26°
23°
29°
27°
21°
37°
18°
23°
22°
Lagos
Los Angeles
Mexico-stad
Miami
Nairobi
New York
Peking
Perth
Rio de Janeiro
Santiago de Chile
Oplossingen
nr.7060
Sudoku nr. 2728
1
HORIZONTAAL:
1. September (afk.), bouwval; 2.
bedachtzaamheid, literaire vorm;
3. oevergewas, soort stof; 4. vod,
verloren hebbend; 5. onaangenaam warm, Bijbelse figuur; 6. opstootje, diefstal; 7. voorzetsel,
hondensoort; 8. varensgast, de
lucht betreffend; 9. bende, enzovoort; 10. nerveus; 11. wending, beproeving.
VERTICAAL:
1. Eenheid van frequentie, te zijner
tijd; 2. afvoerbuis, bijgevolg; 3. insnijding, hoofdstad in Azië; 4. Europeaan, lage rivierstand (afk.),
vruchtbaar makende stof; 5. symbool platina, deel van een wielerronde; 6. dolen; 7. beloning, loot;
8. vulkaanmond, in het jaar (Lat.);
9. koker, aan het Arabisch schiereiland grenzend water; 10. zuurstofmodificatie, gehoororgaan,
deel van de bijbel; 11. ten algemenen nutte (afk.), idool.
2
3
32°
20°
27°
33°
32°
21°
30°
24°
25°
16°
Santo Domingo
Sao Paulo
Seoul
Shanghai
Singapore
Sydney
Tel Aviv
Tenerife
Tokio
Vancouver
4
5
6
7
8
9 10 11
1
2
3
4
9
8
3
4
1
7
5
2
6
4
1
5
2
9
6
7
8
3
7
6
2
3
5
8
4
9
1
5
7
1
9
3
4
2
6
8
8
2
9
7
6
1
3
4
5
6
3
4
8
2
5
9
1
7
2
5
8
6
4
3
1
7
9
Puzzel nr. 7059
3
9
6
1
7
2
8
5
4
Sudoku
5
1
4
7
5
8
9
6
3
2
4
1
8
7
2
3
6
5
9
3
5
2
8
6
9
7
4
1
6
7
9
4
1
5
3
8
2
9
3
7
5
8
1
4
2
6
8
8
6
3 1
1
9
2
2
3
7
5
1
6 9 1
6 5 4
9
7
8
9
10
11
5
6
4
3
9
2
1
7
8
1
8
3
9
4
7
2
6
5
2
4
6
1
5
8
9
3
7
7
9
5
2
3
6
8
1
4
7
3
4
8
6
2
9
1
5
2
9
6
5
3
1
7
4
8
1
8
5
4
9
7
6
2
3
6
7
9
1
4
3
8
5
2
3
1
8
6
2
5
4
9
7
4
5
2
7
8
9
1
3
6
9
6
3
2
1
8
5
7
4
8
2
7
9
5
4
3
6
1
-
5
4
1
3
7
6
2
8
9
I
-
T R E F
K O R E N
K A L
-
A A R O N
-
A A N S
T
E
L
L
E R Ÿ
P
L O
-
E
-
A
-
N E
-
A
-
T R A A N
-
L
-
T
-
H A N D R E M
-
K
I
R A N
L
-
E
-
D O D O
M A N N A
-
S
E N O R
O
-
S
I
G N O R A
P
-
F
-
-
A G O N
O P E N
I
-
R H O N E
C U S
-
nr. 2729
Gevorderden
Gemakkelijk
Gemiddeld
Gevorderden
Gemiddeld
Gemakkelijk
6
8
2
1
6
7
4
5
9
3
2 6
3
8
4
6 7
3
4 8
8
7
1
2 5
9
4 8
3
9
4
5
9
6
7
5
9
6 2
8
5
4
6
1
9
7
3 2 5
5
8
7
2
4
3 6 5
5 8 1
3
9
8
4
1
2
2
6
7
5
4
1
COLOFON
REDACTIE
[email protected]
Brusselsestwg 347, 1730 Asse-Kobbegem
tel 02/556.68.11, fax 02/520.41.92
Puzzel & Win
ADVERTENTIES
de Persgroep Advertising
Brusselsestwg 347, 1730 Asse-Kobbegem
tel 02/454.22.41
De L-90 is voorzien van een mooi houten
design en is uitgerust met een USB naar
PC aansluiting om vinyl platen te converteren. De diamanten naald zorgt voor een
optimaal geluid. Zo kun je je favoriete
platen niet alleen beluisteren vanaf je
platenspeler, maar ook vanaf je
smartphone, tablet of andere mediaspelers. Info: www.lenco.com
OVERLIJDENS (tot 17 uur)
[email protected]
tel 0800/131.31, fax 0800/134.34
PROMOTIEDIENST
[email protected]
tel 02/454.26.83
ABONNEMENTEN
www.demorgen.be/abonnement
tel 02/454.25.91
• Compleet 12 m: €339,40 (€27,95/m)
• Digitaal 12 m: €216 (€18/m)
• Weekend (vr+za) 12 m: €198 (€16,50/m)
Zo doet u mee! Los de sudoku op, de cijfers in de gekleurde vakjes
vormen de oplossing.
OPLOSSING
OSSING naar 6040
Bel naar 0905 23380 of SMS DMW spa
spatie
tie OPL
6040
verstuurd/ontvangen
Verantwoordelijke uitgever: Yves Desmet
Gedrukt door epc, eco print center, Lokeren
WEEKPRIJS
Maak 3x kans op deze digitale
L-90 platenspeler t.w.v € 249
LEZERSSERVICE
(adreswijziging, vakantie, … )
www.demorgen.be/lezersservice
tel 02/454.25.91
0,80 € / SMS
W
Wedstrijd
edstrijd t/
t/m
m dinsdag a.s. 23u5
23u59.
9.
Oplossing vangisteren
Zweedse puzzel 48
O
A
7
1
2
6
U
9 4
1
7
3
8 1
3
9
7
8 2
2
3
6
8
6 4
1
9
5
5
8 3
6
© De Puzzelaar/140528
Kost per deelname: per oproep: € 2,00, per sms: max. 3 berichten aan € 0,80, afsluitbericht aan € 0,15, volledige sms deelname € 2,55 - De winnaars worden getrokken uit de juiste inzendingen - De winnaar wordt persoonlijk op de hoogte gebracht. Per gezin of adres wordt slechts één prijs toegekend - De prijs kan niet worden uitbetaald of omgeruild en blijfft na verwittiging
eer van 8/12/1992. Minderjarig: vraag toestemming
3 maanden beschikbaar - De verwerking van deze gegevens is onderworpen aan de wet op de bescherming van de persoonlijke levenssffe
aan je ouders. Wedstrijdorganisator Uitgeverij De Puzzelaarr, Houtduivendreef 22B, 2900 Schoten. Helpdesk: Tel: 03 658 91 53 E-mail: [email protected]
. e
P
S
1
S
D
A
A
T
A
S
P
I
T
K
S
P
A
W E
I
C
A
S
S
A
P
A
E
R
G
N
I
E
O
C
I
R
O
I
N
3
C
I
B
R
D
M
E
N
C
A
S
2
E
P
I
L
L
I
N
K
A
R
K
T
7
T
4
R
Oplossingprijspuzzel
vorigeweek woensdag
8
4
1
3
6
2
9
5
7
9
2
6
7
5
1
3
4
8
6
9
4
1
7
8
5
3
2
5
7
8
2
3
9
1
6
4
3
1
2
6
4
5
8
7
9
2
5
7
9
8
6
4
1
3
1
6
9
4
2
3
7
8
5
4
8
3
5
1
7
2
9
6
D
I
U
I
E
X
T
R
O
PARKIET
7
3
5
8
9
4
6
2
1
F
R
5
G
R
A
V
A
U
L
A
A
R
A
L
I
E
S
6
Het tijdperk
van de angst
Nooit leefden we zo royaal,
gezond en veilig. En toch zijn we
bang. Bang voor milieurampen,
overbevolkte wijken, het eten op
ons bord, onze gsm, ja zelfs voor
onze zonnebril. In ‘Wie is er bang
voor de vooruitgang?’ gaat de
Nederlandse filosoof Jaffe Vink
op zoek naar de oorzaken van
onze angst. ‘We heersen over de
natuur en dat verontrust ons.’ p.4-5
© THIERRY NOIR / HOWARD GRIFFIN GALLERY
Kruiswoordpuzzel
zwaarbewolkte perioden. Hier en daar kan een
buitje vallen. Na een redelijk frisse start van
de dag bereikt het kwik temperaturen tussen
14 graden op de Ardense hoogten en 16 tot 19
graden elders. De wind waait zwak, en aan zee
later matig, uit veranderlijke richting of uit
west tot noordwest. Van vrijdag tot zondag is
het meestal droog met zonnige perioden en ook
wolkenvelden. 's Middags stijgt de temperatuur
tot tussen 15 en 20 graden.
© PUZZELLAND
Vandaag blijft het licht wisselvallig met dikwijls
veel wolken en soms ook zon. In de loop van de
dag kunnen opnieuw enkele buien ontstaan. Het
wordt 15 tot 19 graden. De wind waait zwak tot
matig uit zuidwestelijke richtingen. Komende
nacht is het wisselend met eerst nog buien.
Later kan er nevel of mist gevormd worden.
De minima liggen tussen 8 en 12 graden. Na
het optrekken van de mistbanken, die zich
vooral in de Ardennen bevinden, krijgen we
morgen afwisselend korte opklaringen en
4 • Boeken
WOENSDAG 28 MEI 2014 • DE MORGEN
Boeken • 5
DE MORGEN • WOENSDAG 28 MEI 2014
Filosoof Jaffe Vink trekt ten strijde tegen het doemdenken
Laat je niet leiden
door angst
boek dat in feite een doorslagje was van zijn
voorganger en teruggreep op de ideeën van de
18de-eeuwse Thomas Malthus: de voedselproductie neemt lineair toe en de bevolking exponentieel, waardoor de eerste de tweede in de
toekomst niet langer zal kunnen bijbenen.
Fairfield Osborn had het daar in 1948 over
in Our Plundered Earth en Paul Ehrlich twee
decennia later in The Population Bomb.
Samen met Rachel Carsons Silent Spring liggen deze boeken aan de oorsprong van ons
ecologisch denken, en volgens Jaffe Vink moeten we de oorzaak van onze steeds toenemende milieuangst in die richting zoeken.
Romantische biologen
In Wie is er bang voor de vooruitgang? gaat
Vink op zoek naar het mens- en wereldbeeld
waaruit de ecologie ontstaan is en dat had volgens hem genuanceerder gekund. Zowel
Carson als Ehrlich en al die andere apocalyp-
tische denkers die schreeuwen dat het einde
nabij is, zijn immers biologen met een romantische inslag: de natuur is goed en de mens
vernietigt haar.
Het zijn intellectuele afstammelingen van
Henry David Thoreau, die in 1845 nabij
Walden Pond een houten hut bouwde en daar
een paar jaar de natuur ging zitten beschrijven. Het leverde een paar duizend pagina’s
ongeëvenaarde literatuur op, maar of die een
wetenschappelijke basis vormen om ons
wereldwijde handelen op te baseren is een
ander paar mouwen.
Vink doorgrondt niet alleen het denken van
de apocalyptische ecologisten, hij toont ook
keer op keer aan hoe dit tot de grootste stupiditeiten heeft geleid. Neem bijvoorbeeld de uit
1992 daterende studie waarin de Deen Niels
Skakkebaek aantoonde dat het sperma van de
man in vijftig jaar tijd de helft van zijn kracht
had ingeboet, en dat kwam ongetwijfeld door
de verloedering van het milieu.
Wereldwijd was het voorpaginanieuws, in
tegenstelling tot het artikel dat twee jaar later
in de British Medical Journal verscheen
waarin aangetoond werd dat Skakkebaeks
onderzoek geen fluit waard was. Na heel wat
verder onderzoek kon men in 1997 besluiten
dat er van enige achteruitgang in de spermakwaliteit geen sprake was en dat het vooral
heel moeilijk was om die kwaliteit te meten.
Eenzelfde staal werd bijvoorbeeld in zeventig Nederlandse laboratoria onderzocht. De
uitslag varieerde van uitstekend en ‘goed voor
donatie’ tot ‘zogoed als niets waard’ en ‘klaar
voor een vruchtbaarheidsbehandeling’.
Waarom, vraagt Vink zich af, onthouden we
wel het bericht van Skakkebaek, maar niet de
weerlegging ervan? Uit angst, dus.
M
ijn meest eerlijke vriend is
gepensioneerd en woont in
Warren, Connecticut. We
horen elkaar nul keer per jaar
en hij weet niet wie ik ben.
Veel vriendschappen zouden
al snel gaan lijden onder die twee kenmerken.
Toch zijn er weinig mensen die mij beter lijken
te begrijpen dan hij dat doet. Dat blijkt zowel
uit de ontledende kracht van zijn werk als uit
de keuzes die hij in zijn eigen leven maakte of
onderging.
Ooit was hij een joodse jongen uit Newark,
New Jersey, nu is hij een van de grootste
levende schrijvers. Als hij ooit sterft, wat nog
valt af te wachten, dan zou hij meteen en zonder veel moeite ook een van de grootste dode
schrijvers worden. Veel schrijvers denken dat
hun werk hen met vele jaren, misschien wel
decennia of – oh baby – eeuwen zal overleven.
Meestal – als ‘meestal’ zoveel betekent als ‘in
99,7 procent van de gevallen’ – onterecht. Niet
wat hem betreft.
Softenon
Op dit elan gaat Vink verder. Van de 92.000
artikelen die tot in 2009 verschenen over de
positieve effecten van biologische voeding
waren er slechts elf wetenschappelijk steekhoudend, schrijft hij. En uit die elf bleek dat er
geen enkel bewijs voor was. En toch neemt
iedereen automatisch aan dat biologische sla
gezonder is.
Dat dergelijk ‘geloof’ ook rechtuit negatieve
gevolgen kan hebben, toont hij aan in zijn
hoofdstuk over softenon, het kalmerende
middel dat eind jaren vijftig, begin jaren zestig
vooral in Duitsland aan zwangere vrouwen
werd voorgeschreven tegen ochtendmisselijkheid. De ontdekking dat dit middel de oorzaak
was van gruwelijke misvormingen bij duizenden kinderen werd jaren vertraagd doordat
men er vast van overtuigd was dat atoomproeven aan de basis lagen.
Pas toen een snuggere kinderarts zelf op
onderzoek uitging en in de medicijnkastjes
van de moeders van misvormde kinderen
ging kijken, stapte men daarvan af.
Niet goed bezig
© THIERRY NOIR / HOWARD GRIFFIN GALLERY
W
ie eind jaren 1960 hip
wilde zijn, had in zijn
boekenkast Famine
1975! staan, het boek
waarin William en
Paul Paddock voorspelden dat de mensheid binnen afzienbare
tijd getroffen zou worden door enorme hongersnoden en er wereldwijd gewoon niet
genoeg voedsel zou zijn om overal te helpen,
ook niet in de VS. En dus moesten India,
Egypte en Haïti aan hun lot overgelaten worden.
Of we konden hopen op een malaria-epidemie natuurlijk, want een snelle dood was te
verkiezen boven langzaam verhongeren.
We kunnen het ons vandaag nog amper
voorstellen, maar zulke defaitistische en antihumanistische boodschappen tierden toen
welig. Op het einde van de Tweede
Wereldoorlog was overbevolking een hot
item, en om de paar jaar verscheen er een
P.B. Gronda meet maandelijks
de temperatuur in de metropolis
© THIERRY NOIR / HOWARD GRIFFIN GALLERY
Veel mensen zijn bang. Onze leefwereld
verloedert, de zeespiegel stijgt, overbevolking
en hongersnood dreigen. De Nederlandse
filosoof Jaffe Vink gaat op zoek naar de
oorsprong van onze angst. Want wie die
begrijpt, is niet langer weerloos.
Marnix Verplancke
The New York
Monthly
Wie is er bang voor de vooruitgang? is zeker
geen staaltje milieunegationisme, al zou dit
op het eerste gezicht wel zo kunnen lijken.
Vink geeft wel degelijk toe dat we niet goed
bezig zijn. Hij richt zijn pijlen alleen op het
pessimisme dat in ecologische kringen zo
zwaar overheerst. Onze angst spruit voort uit
het besef dat we verantwoordelijk zijn voor
onze eigen leefwereld, schrijft hij. Vroeger
geloofden we in een schepper of in een
onzichtbare hand die alles in goede banen zou
leiden. Nu zien we dat die er niet zijn en dat
we zelf verantwoordelijk zijn, en die existentiële verlatenheid creëert angst.
Met de introductie van de atoombom zijn
we pas echt onze eigen god geworden, schreef
Günther Anders een halve eeuw geleden,
want we kunnen nu met één klap alles beëindigen. Dat we eveneens voor het eerst in staat
zijn onszelf ook te scheppen, zag hij evenwel
over het hoofd.
En dáár is het Jaffe Vink om te doen: ons
tonen dat ondergangsdenken nergens toe
leidt. Het beste voorbeeld dat hij op dit vlak
geeft is wellicht dat van de Amerikaanse
graanveredelaar Norman Borlaug. Op hetzelfde moment dat Paul Ehrlich zijn boek zat
te schrijven dat moest aantonen dat we allemaal zouden verhongeren, haalde Borlaug
Pakistan en India over om zijn veredelde
Mexicaanse tarwe te zaaien, waardoor de
opbrengst in een paar jaar verzesvoudigd
werd. Van een land waar mensen lagen te
sterven langs de weg, werd India in 1968 een
exporteur van voedsel.
Ehrlich werd met The Population Bomb de
held van de ecologische beweging, terwijl
Borlaug in 1970 de Nobelprijs voor de Vrede
kreeg. Aan u de keuze wie u als voorbeeld
neemt, aldus Jaffe Vink.
llll
Jaffe Vink, Wie is er
bang voor de
vooruitgang?, Prometheus,
223 p., 18,95 euro.
Angst om over te geven bij een tongzoen
Ook Scott Stossel, redacteur van het
Amerikaanse tijdschrift The Atlantic, heeft
met angst te kampen, maar afgaand op
Mijn tijdperk van de angst is die veel persoonlijker van aard dan degene beschreven in het boek van Jaffe Vink.
Als kind leed Stossel al aan verlatingsangst, en samen met zijn vrouw voor het
altaar op hun huwelijksdag begon hij zo te
beven dat de priester vroeg of alles wel in
orde was met hem.
Stossel gaat op zoek naar de historische
achtergronden van zijn angst, komt bij
zwarte gal en neurasthenie uit en bekent
dat hij zowat ieder bestaand middel heeft
geprobeerd, van Xanax tot wodka, en dat
niets echt efficiënt was. Hij heeft het ook
over zijn therapeut, die zijn levenslange
vrees om plots te moeten overgeven – hij
durfde zijn eerste liefje geen tongzoen te
geven omdat hij vreesde te moeten kotsen
– reduceert tot vrees voor de dood.
Het levert een aantal hilarische scènes op,
zoals die waarin een oorlogscorrespondent bekent veel banger te zijn voor zijn
redacteur dan voor de oorlog, maar uiteindelijk blijft het boek toch te particulier om
goed te zijn. Net als iedere neuroot vindt
Stossel zichzelf immers zo interessant dat
hij vergeet dat lezers vooral iets willen bijleren over angst en niet over hemzelf.
(MV)
lllll
Scott Stossel,
Mijn tijdperk van de angst, De
Bezige Bij, 432 p., 29,90 euro.
Deze maand hield Philip Milton Roth zijn laatste publieke lezing. Dat vertelde hij zelf aan zijn
toehoorders in het (oorspronkelijk) joodse cultuurhuis 92Y aan 92nd Street en Lexington
Avenue in New York, waar hij onder andere in
gesprek ging met biografe Claudia Roth
Pierpont en voorlas uit Sabbath’s Theater. Hij is
intussen 81, wat mij alvast een goede leeftijd
lijkt om je stilletjes aan terug te trekken. Als ik
ooit 81 haal, dan zal ik het leven waarschijnlijk
ook liever houden bij wijn drinken in de tuin
en voetbal kijken met in het beste geval mijn
geliefde en anders een buurman of iemand die
toevallig net voorbij het huis wandelde en niet
te veel ajuin eet.
Ergens in de Upper West Side heeft Roth nog
steeds een studio waar hij soms gaat schrijven,
al kondigde hij in 2012 al aan geen fictie meer te
zullen publiceren. Nu en dan gaat hij hoe dan
ook wat rondhangen in New York. Hij ziet er
zijn vrienden, stelt zich aan ten voordele
1
van de algemene sfeer in de groep, wordt
dan moe van heel het gedoe en vooral
van zichzelf, en vlucht vervolgens naar
de rust van zijn huis in Warren. De
nood om New York te vervolledigen
en ook te verlaten blijft aanwezig.
Het blijft de stad waar schrijvers
geboren worden en komen sterven. Soms letterlijk, maar al zeker
figuurlijk.
Wat schrijvers doen, is proberen de narratief te
vinden. Het verhaal ontdekken van hun eigen
leven, van de streek waar ze opgroeiden, van
hun land, van een geschiedenis, van een stad of
een groep vrienden, van een feestje op een vrijdagavond… Wat zijn de thema’s, waar verschuilt het drama zich, wie wil wie opeten en is
dat dan uit lust, haat of gewoon van de honger?
Hoe moeilijker die opdracht, hoe intenser het
werk en hoe grootser het resultaat als het lukt
om een lijn te ontdekken die mogelijk het
zaakje samenhoudt en die dan in taal om te
zetten. Roth heeft daar hard aan gewerkt, meer
dan een halve eeuw lang. Hij heeft zichzelf tot
haast iets bovenmenselijks gemaakt,
net door niks menselijks te verhullen in zijn literatuur. Talent,
lenige vingers en een bovenmaatse intelligentie zullen daar
zeker bij geholpen hebben. Maar
je kunt je ook afvragen in welke
mate de Verenigde Staten, die een
belangrijk personage vormen in
veel van zijn romans, de
noodzakelijke voedingsbodem boden.
Bitch, don’t kill my vibe. Dat denk je toch altijd
een beetje als je terug in Europa aankomt.
Europa heeft ook wel drama in zich, maar het
is saaier. Toch vandaag. Er is natuurlijk dat
aanslepende verleden waar het continent nog
niet van af raakte. Overigens om begrijpelijke
redenen. Maar daarom gaat veel hedendaagse
literatuur ook nog altijd over de 20ste-eeuwse
oorlogen. Anders wordt het al snel uitgerekte
poëzie of een soort neo-nihilisme over mensen
met smartphones. Een groot verhaal mankeert
en dat voel je. De politieke realiteit en de literatuur zijn dan ook veel nauwer met elkaar verbonden dan we misschien zouden vermoeden.
De VS durven luidop te dromen en durven dromen leidt doorgaans tot heel veel teleurstelling
en ook een heel klein beetje magie. In dat proces ontstaat vreselijk veel drama. Geloof in een
president en hij kan je teleurstellen, zoals een
vriend dat kan. Niemand gelooft in Angela
Merkel of die Portugees van de EU met zijn
Philip Roth heeft
zichzelf tot haast
iets bovenmenselijks
gemaakt, net door niks
menselijks te verhullen
in zijn literatuur
grappige Engels. Zelfs hun eigen kinderen niet.
Als ze al kinderen hebben, want dat weten we
niet. In de VS zouden we dat natuurlijk wel
weten. We zouden het idee aangeboden krijgen: een gewone mens en de machtigste persoon ter wereld. Beide groteske leugens.
Laat groteske leugens nu net goud zijn voor de
romankunst. Lees bijvoorbeeld American
Pastoral van Roth, dat is een boek dat samenhangt van de leugens. De leugens van Richard
Nixon, de leugens van een buurman, de leugens in een echtpaar, de leugens tussen ouders
en hun dochter, tussen broers en niet het minst
de voortdurende leugens die ongeveer
elke mens ter wereld zichzelf probeert wijs te maken, ongeveer
vier seconden na het ontwaken.
De Amerikaanse schrijfster Cynthia
Ozick zei over Philip Roth dat hij het
Ding an sich is. Ze zegt: dat lelijke
woordje “carrière” heeft hij weten te overstijgen, en dat bewonderen schrijvers zo
aan hem. Ozick heeft natuurlijk gelijk. Geen
enkele serieuze schrijver wil een carrière. Als je
een schrijver zijn dag wilt verkloten, vraag dan
zeker hoe het met zijn carrière gaat.
Wat je wilt, is gewoon zijn. Wat je wilt, is doen
wat Roth doet. Namelijk je eigen zin.
Rondlopen in de wereld. ’s Ochtends gaan
wandelen in de natuur, nu en dan eens met iets
gooien. Je eigen, onnozele leven offeren aan de
letteren, eerder als een pater dan als een prins.
Elke schrijver die daar geraakt, op een eiland
onder eigen vlag, met een brug die hij zelf kan
optrekken wanneer nodig, die heeft het hoogste bereikt. Als hij dan nog iemand vindt die zot
genoeg is om het bij hem uit te houden, laat het
leven dan maar gewoon voor altijd blijven
duren. Ik wens het mijn vriend Philip alsnog
toe.
1 Claudia Roth Pierpont, Roth,
De Bezige Bij, 416 p., 29,90 euro.
Vertaling: Anne Jongeling.
2 Philip Roth

Download Report