---
. Titel.
: De g e s c h i e d e n i s van de Bust van Goeree
( t o t ong. 18%)
Korte I n h o u d
: Chronologisch o v e r z i c h t va11 de ge.c;chl e d c n l s van de
s t r a n d e n , o e v e r s , strand- en o e v o r v e r d e d i g i n g van h o t
eil.and Goeree en van dd haven van Goedereede t o t h e t
b e g i n van de 19e eeuw,
I
I .
,
De gegevens vaor de l8e eeuw z i j n s c h a a r s .
'
-
Conclusicu
: geen
Redac t i c
: D. N i j h o f
I
I
-
Algemoen g e b r u i k
blz.
4
5
5
G
9
12
12
12
29
33
34
34
34
36
37
37
37
c
38
38
39
39
40
4Q
40
41
42
42
43
43
M
45
45
45
I n h o t k a d e r van h e t k u s t o n d e r z o e k z i j n d o o r dr6.G.K.
C o e t e n h o r s t ' 8:'egevens
v e r z a m e l d b e t r e f f e n d e de h i s t o r i s c h e o n t w i k k e l i n g wan d e k u s t e n e n de
k u o t v e r d e d i [ $ i a g wan Goeree.
1x1 dit rapport. %i j n deze g e g e v e n s s a m e n g e b r a c h t e n g e r a n g s c h i k t .
De hoofd,stiilrk:e'n 2 9 3 en 4 geven de geraadpleegde b r o n n e n , l i t e r a t u u r ,
.
k a 0 r t e n ea t e k e n i n g e n e n de annmm.tieb,
Beefdet.uk 5 g e e f t h e t c h r o n o l o g i s c h o v e r z i c h t e n een k o r t e a a m e n v a t t i i g
I
ven de g e g e v e n s v a n de v e r a ï h i l l e n d a kustvak.1re.n e n van het z e e g a t
VRXL
Goeree ,
I n hoofdst.uk 6 z i j n uittreksels u i t e n toc:Lichtingen op belaaC.;ri.jke g e
-
y c h r i f t e n u i t d e hehandeLde p e r i o d e opgenomen.
De b i j l a g e n geven, naast e n i g e ' o u d o ì c a a r t e n ( d e hi.jlnp;en ~ 9 ~ t , 1 0 ~ l l een
, l Z ~
g r a f i e k v o o r h e t n a r e k e n e n van roeden i n meters
kaart (bi.j1.2)?
tbijl.l),
(Ben b e d i j k i n g s -
e e n o v e r z i c h t van d e bekende p u n t e n ( v o o r z a v e r u i t de
g e g e v e n s af t e l e i d e n is) en de i n d e l i n g van h o o f d s t u k 5 (blJ1.5), e n i g e
L.W, L i j n e n ( b i j l . 6 e n y)', e e n o v e r z i c h t van d e aanval op de noordkunt
( b i j l , 7 ) , b l i k o o ~ g r a f i . c k e n van de XJ.\'~* l i j n v i n 1698-1957 ( b i j i . 8 e n 141,
e e n o v e r z i c h t van de v e r a n d e r i n g e n l . a n g s d e kust van Nieuwenoord (bijl.
I3a en l 3 b ) .
-_
Onmerkingen e
a.
Veela). wordt de r o e d e ( v o e t ) als 1engt.oarant g e b r u i k t , waarbij n i e t i s
6xangegevt.n welke r o e d o ia b e d o e l d . I n d i e n d i t vrel is a a n g e d u i d , werd
a c h t e r de a f s t a n d i n r o e d e n d e a f t i t a n d i n m e t e r s vermeld. B i j l a g e 1
g e e f t een o n p e k e n i n g s g r o f i e k v o o r oeden i n m e t e r s .
O
b.
B i j fader jtiartal z i j n p i n d i e n de gegevene d i t m o g e l i j k maakten, &e
cI
sumaer(s1 van d e a n n o t a t i e c a ) vermeld.
Op bijlage 5 z i j n l a n g s d e Oudelandoe z e e d i , j k de perceelnummers v e r -
d.
meld. Deze konen &%&- ove,raen n e t d e veelal genoeiutde beStadfng6nlXnmOrU~
Mieronder vo&yan e n i g e apkostingen d i e g e b r u i k t zijai.
A,aZ,h.
~f N.A.
zz
klgeineen Rijksarchief t e s-Gravenhaga
(voos de kaarten: ïatnlog;us klingman deeX 1x1
(Kaaktcollectie N i j e n h u i s )
MOB,
i
MUEILIUN B o d d l i a n u a .
H
ï1
K t w s t v e r z n r n a l i n g van h e t M i n i s t e r i e van Isiar.?&@
1"
I
vs
= Voornsc roede,
~ ~ r h ~ n d 1 8e ~ 7l - 1i 8~5 8 ~
. K o~n i~n k ~l i j k ]Instituut VOin
I::,(Y .:, :>ie 1.iy-i; .~
2. 1 . ~ " ~ . . ~ . ~ , ; - : ; I - , e ~ ~ A ~ . ' a R s l * ~ ~ ~ - ~ ~ ~ ~ ~
___"-,-_."
-...,.- ".~"-",,-
",--..,.-..<"*...._-.I,-
ReöolutiGn d e r S t a t e n van blulland en West-Friesland.
G e n e r a l e Xndox van h e t m g i e t e r van d o - l e e s i k a ~ a rvan de l e n e n
VWYL Bol-
land.
&Lt.
.: de I n v e n t a r i e d e r b r c h i e v a a van de v e r s c h i l l e n d e b e s t u r e n over de
@ o m i n e n:
I das Rekankaner: de o o t r o o i e n van ü e d i J k i n g e n ,
.. II
_ stukken b e t r e f f e n d e de b e d i j k i n g van R o o c l a e s p l a a t en subëlidies
I <
b e t r e f f e n d e d e haven.
,;
E e t Archief van do Grnfelijkheidareleenkanics d a r domeinom van E e l l a n d :
Rekeningen Rekeniramcrr,
H a n d o c h r i f t e n verzameling Algeween R i j k s a r c h i e f '6-Gravenhage no.215Ap
,.251i 4350
U i t . h e t Oud, Archief van Qoedereede: no. 1, 2 9108,85,186,187.
O
u i & hel:
.
v,d.
Oud Archief DsieLle: InPoPrnatic Bedijkingen en l a d e 51 no.7.
Bergh, Qorkoadanbaek van Rollwnd en Zeeland d e e l 1.
I
2 2 e & ~ e ~ ~ ~ i van
~ &17e1 ~
u k~d &
x.9zL
Resoliatien d e r m n Xolltlnd en (dest. F r i e s l a n d .
p
.
"
-
P.W. (eonrad. Verhandelingen o v e r h e t zeegat en de secwarken van Goadoreede, 1836 m e e . , Algetaeen R i j k s a r c h i e f '6-Gravenhago ( z i e 6.02)
.?.3.2e3~~2i2e.e&5m01797
t o t 0n,~,i,?815~.-_^..--"---
Archieven van de i n s p e c t e u r s van t d a t e r o t a a t .
Archieven van de J e a f d e l i n g van het k p . van Binnenlandse Zaken; Waterataat.
A - Goekoop. IEorte b e e c h r i j v i n g va11 h e t Grote of Flauwe Werk 1799.
r i v i e r - of waterwerken opgemaakt door h.Goekoog,
L l j s t v a t a t a l l e zee-,
O
27 j u n i 1808.
Rapport C.Goekoop,
3*
1 eeptenrber 1810.
--
-
LITERATUUR ATLASSEN,_
GIDCEN&ABTEN
EN TEKENINGEN
--'"--&.L.._
.
.
.
e
3.1 L
-i t r n
r
~
t
-u-."fi'3-~dsen
~
___.__I__
n
f e " c m 7
B.Bonre
,
Q.Jongs jan
J.C.
-
.-"--P.-.,--dL---
MRmaer
L.F,Teixcira
ùe Mattost
,.
.
","i'
.
-
j
:
. .
Korte B e s c h r i j v i n g e n van h e t eiland
Goederoede 1680.
B e s c h r i j v i n g van h e t eilalad Goedereede
en Overflakkee 1843
B e a c h r i j v i n g van h e t e i l a n d Goedaruede
11123.
--
cr.
Clatbocka,
G a d e Foclcer?sa kndreae
M i u it
". . . . .. .
Verdediging d e r st.randen van Goeree,
S c h o t s van Ziaid-~Iall.audse Watersnoden
i n v r o e g e r t i j d e n Is)53*
' t Land van Voorn, dl.lI,blz.740 e.v.
Viestvoorn 1786.
i
S p i e g e l d e r Zeevaert 1584.
Anistelredame z e e c a e r t a s 1585.
T r e ~ o rd e r Zeevaart 160s).
L i c h t d e r Zeevaert 1620.
Zeenpiegel 1640,
De lichtende Goiomrniu af zeespiegel. 1622
De g r o t e l i c h t e n d e of t e i n de
Vycrighe CGLW 1652.
De l i c h t e n d e Colom 1057.
Z e e i r t l R H O E t e water-wûareld 1666,
Nieuwe en Grote Looteaaans zeeopiegel
1080,
De Nieuwe z e a s p i e g e l 1682.
Zeeatlas o f te w a t a r w e r e l t 1705.
Zeenansgkdaoa.
s u y l e n 1579.
Nayasaer van do w e s t e r s e en o o s .t ,e r s e
Do Gnerte van d e r Zee om o o s t en west t e
Bdririen Veon
Z@eV&rt
1597.
k3;acliuJi.ser e e e c a e r t -boeck 1598.
LLoesin v1,&\ffib1oen
Nieuwe l e e s c a c r t lb64.
K o r t B e g r i j p van àe Hieuwe Z i c h t e m b Coloui~e16650
L, d,Wagheiiaer
Lumdaflassea.
lihx&aa G o o s ,
Jacob h e r t z Colom
E'rrrderick de wit
e
Nieuw Nederlands Caertbocck.lbl6.
De vyerighe Coloa 1660.
Nieuw kaertbaeck van de XVII.Naderkaadmh,e p r o v i n c i e a + l@O.
-
Be&rubek 1725.
Kaart van de dijkeni a& paalhoofden aan de Z u i d z i j d e van U o a ~ % o ~
S c h a a l t 5 0 ItLjnlandse x*ooden-: 0,133 LU (1728 Id,S.)
Kaart van de Oudelandrrc Z e e d i j k (1729 M.SoI
Met Eylandt Westvoorn of Goederoedo met de D i e p t a n s e n Broogtena
Hondomme, t o t aan den Waak van Iiolland, e t c , opgenomen door
Nicol.Cruquius (1729,1731 en 1732).
Schets van de nieuw te maken t r i a n g e l a c h t e r h e t Westerhoofd a a n
de Z u i d z i j d e van Goeree (1730 M.S.).
Kaart; van d e buitenwerken aan do Qudelandsche Z e e d i j k a a n de
Z u i d z i j d e van h e t e i l a n d Goeree.
Schaal: 150 R i j n l a n d s e roeden=0,125 LB ( a p r i l 1742 M.SI)
A l s H.A. -188, Schaal:>UO Xijnlandrre roeden=0,125 rn).
Kaart van d e d i j k o n en paalhoofden van d e Z u i d z i j d e van ffoeree
s e t p e i l i n g e n (.id7ft8 M.CeP. l .
11s T i r i a n , Niouvre kaart van h e t l a n d van Voorne Putten e t c , ( ? 7 4 8 )
Kaart van d e e i l a n d e n Goeree en Overflakkee 1750-1842.
Ctrand van buytenland l a n g s de n o o r t z i j d e (van h e t Byland
G o o d e ~ a a d s )van d e haven' d e r c t o d e Goedereede a f t o t aan of b i j
de Wetitp.La«.t, en d e z e l v e volgen5 de waara g e d a a n t e i n k a a r t gebrachted. S a n d k f a r t (aug. 175.0)
Kaart van de àkjìten, gorzen en filiklcen l a n g u de Z u i d z i j d e van
Goodereedc. Schaal:200 Voornne roeden=0,06 a). J-Gandifaatt (mei
1760).
er...r..
Afteitoniitg van a l l e de werken welke door h e t Gegeeneland
vali Bolland werden onderhouden en aan de Noordzijde van den
gemeten Uilarido z i j n leggende. Oct.1771 6.Goekoop.
K a a r t van een g e d e e l t e van d e r i v i e r van Flakkkee en van h e t
Qoereesche Zeegat,door C. Gookoop 22 maart 1779.Schaal 800 Br=
*..
H.A.198
R.A. 1127
0,143 m.
a*A*
R.A.2212
61 Ir28
N*A.ZOI
K a a r t van de dijken en s l i k k e n l a n g s de z u i d z i j d e 171(0,
F i g u r a t i e v e kaart van h e t H a r i n g v l i e t , benevens de Qoeraeache
en i h i e l s e Zeegaton, J.s, Haringiuinnn en Eartmaa 1787.
&?norale c a a r t e e n de Rfbeolàinge van den e y l a n d e van West Voorn
1b9b- 1701 v .Dijck; met k u s t l i ,jnen 1789,J. Blanlsen.
Kaart z u i d z i j d e 1790 Engelman,
K a a r t van h e t Goereesche Z e t i s t r a n d , van de Haven en Zuidwaarts
t o t om met een gedeeLte van de Springerb al6 ook d e annexe duinen
~ s nZecdijken o . e r e 1790-1791. J. rLngelaan
X ~ Q van
X ~ het Saringvliot van de haven van l d i d d e ï h a r n t a . t o t di&';?
van Gocderee.de, &haal I 600 Hm0,15 m, '1192 -sngetlmm.
IáaarC Goeree ena. Anthony van Weel (1792 met kustlijn
1731-1732).
Kaapt van Goedereede, een g o d e e l t e van b e t Land van Voorne en
een g o d e c l t e van h e t e i l a n d Schouwen.....
J. Engelman ei% Fe&
Gozarad (1793)
D e s c r i p t i v o Ctaast af t h e kintrancea o f Goerho'e and t h a Quax
deep. From w i t h o u t %hoBinder t a above t h e Barned Eaads Schaal.
Ir+ ~ n & . 2 e e Q I =560 s t r e p e n (17ö7/1.795).
Kaart van de d i j k e n en zeewerken aan de w e s t z i j d 8 van de @ i h F l den Goeree en Schouwen. S c h a a l 500 R i j n l a n d s e roeden=Ot 951 m.
E'.~.Cotirad. ( K i O V . 2797)
M 420
%4 427
P l a n van meetingen en Rooylijnen van Loodingen.
+ o +
.ilat: In!woïnc;n i n de iVaep, A.A. buyskes 1797.
&'Zatte Qrond teokeYIixalJ vma M e o t i n g ~ ne n K»uyli jnen Van b+xîingon
*..
Het I n k a o m n . v a n Grnaree b.A.Buyskea 1797.
Platte g r o n d t e k e n i n g van h e t Groota of Flauwo Werk aan de'neordz i j d e van h e t e i l a n d Goodereode, met e n i g e a n d e r e w s d e r z i j d s ' g a p
Legen werken A.Ooekoap 1799.
.. ..
- Praf2.o:Len -
8
i
W,A. 203
P r o f i l e n , behorend t o t do k o r t e b e s c h r i j v i n g van h e t G r o o t t e
OP Flauwe iderk*... A d r i a n u s (doekoop 15 o k t o b e r 1799.
Kaast van ~ @ K Igedeelte d e r s t r a n d a a n de n o o r d z i j d e van h e t
e i l a n d Coedereede gelegen t u s s e n de haven en het o o r t o r a c h e
Rchermhoofd..
.C.Closkoop 7800)
Kaart van het Goereesche Zeegat. Cchaa1:2000 l t i j n l a n d a e roeden
= 13.5 s t r e p e n . Blanken (1803,
Militaire kaart van h e & Goedereesche Zeegat enz. Jan a l a n k e n
L 1803 1
Maart dor~~narié:lnrrorzea tussen de havens Goeree en Dirlwland.
S c h a a l 209 Yoori:cu roedozal 0,07 n C Asíioekoc>p ( 3 0 j u L i 1804).
Kaart van e e n gedeelte van hat. Volkeralc.,,. en een gedeelt,e
van h e t B a r i n p r l . i e t en h e t Goereesche Zeegat.Schaal 1000
R i j n l a n d s e roeden'.: 0.2.72 111. J.&ngeIoaan ( 2 b juli 1805)
AfLeekening ve.n den Vul i n h e t 1C)e p e r c e o l van &en Dudebande c h e n d i j k , aan de z u i d z i j d o van het e i l a n d Goedereede..
C.Goelcoop 61UüY)
De Xeaweskcn op Goedereede. Het Flauwe &?rk i n 1812. Plattegrond, dwaradoorsnede. Dwarsdoorsnede h e t E'lauwe Werk 1857.
'Liie rnnuntho o f t h s Maas by Goeree, IieLlevoetsluis BYI B r i e l l s
(182.3),
H y d r o g r a f i s c h e k a a r t d e r &egaten van Goeree en de Maas,
Tri aonometrisch oPgeriomen en i n p l a n Rebracht.Schaal 3000
.
.
I
I>
M.B.
P o r t 20;34
M.R. Post 19327
H . A . b04l A
M. 2631
14.8. P o r t 20; 31
H y d r o g r a f i s c h e kaart. d m Zeegaten v a n Goedereede. J.C.Rijk
( 1 8 2 3 ) , A.v.Rhijka (1839 D r u k van 1849)
S c h e t s k t a r t anrrtonende de bekorting d e r v a a r t van de i n Goeree
binnenkomende en n a a r Rotterdam g e d e a t i n e e r d e echepen door h e t
g e p r o j e c t e e r d e Kanaal van V o o r n e , Rotterdam (1825).
Kaark van h e t Goed.ereedesche Gat e t c . @J,v.iqijngaarden en
A. Decker (1827 en 1828).
T o p o g r e f i s c h e k a a r t van b e t E i l a n d Goedereedo in 185.7 ( n i e t
l a a & w a t e r r a n d 1696-1'701).
!
,.,,i
i;-5%Lì
.~.
- 9 -
.
l3.A.
207
R.A.
208
Val Fn hef 19e p e r c e e l , 11 september 2809. Verzwaring aan
de b i n n e n z i j d e van de d i j k . De d i e p t e bij L.W, is i n
r i j n l a n d s e voeten aangegeven. G e p r o j e c t e e r d zj.nkwerk mot
berm ia aangegeven.
Val i n h e t in h e t I 6 e en 17e p e r c e e l 2 b a p r i l . &en duidelijl
beeld.
Val i n h e t l 9 e p e r c e e l op 24 wiprik 1811, X'scvisorische
werkzaamheden.
Val in h e t p e r c e e l . Z u i d - B a t t e r i j .
Vak in hef 12e p e r c e e l op 9 j a n u a r i 1 8 0 3 . P e i l e i j f e r e t . 0 . V .
L,W. v o o r september 1801 an van 16 en 17 j a n u a r i 1803.
Val van 9 r a e i 1803. O v e r z i c h t van de i n b r a a k . P e i l i n g e n
in de v a l v e r r i c h t .
R * A . 209
R.A.
210
H.A, 211
R.A.
212
1-
isqd.
l b r g l ~Oorkondenboek
~
van Koïland en Zeeland X no. 144 t e r r a i n in
3.
R.A. Bekenkarner No.3 groen r e g i s t e r fo1,57
i n f o r m a t i e d e r b e d i j k i n g e n 1.5b.5 No. 10 Oud Archief B r i e l h .
5 . Oud Archief Goedercede No. 87 1576.
6 . Oud Archief Goedereede Nor108, beschrijving d e r zaken van de haven van
Goedereede N.A. Rekenkamer No. 10, 't Ijerde Goluwe l i e g i s t e r fol. 208.
7. P.A. Rekenkamer XII. Witte register met Rood0 hooee f o l . 139-140.
8. Ros, van S t a t e n van Xollnnd 1597 1 7 j u n i .
9. alee.v. S t a t e n v. Halland 1602 14 mei.
10, Basr.v. S t a t e n v. Holland l ó l g 6 doceuaber,
b'
11. N.A. Ardiieven b e s t u r e n domeinen Xolland No. 792
12. Res. v. S t a t e n V. Holland 1628 24 maart.
13. R,A.Hundachriften 215a I' Korfa b e s c h r i j v i n g van Westvoorne".
14. Oud Archief ûoadereede No. 2 197
15, Oud Archief' (Eoedereede No. 2 61
16, R,A.Bandschriften No.435. Acten b e t r . Zuidpolder.
17. Oud Archief B r i e l l e l a d e 51 no.7.
18. K l u i t , N e s t v o o r n d e e l TI, b l e . 7'12 O.V.
19. Oud Archief Goedereedo lio. 166-187.
20. H.V. Braisi, Korte b e s c h r i j v i n g e n van het e i l a n d Goedereede 1680.
21. Staten V. Bolland, b s 0 l u t i h 1717, 26 f e b r u a r i .
22. ReS. S t a t e n 1717, 28 n e i .
23. B i j l a g e n v e r b a a l 1717, no.4,
24. B i j l a E e n v e r b a a l 1717( no.5.
25. B i jl.ngen v e r b a a l üoedereede 171'7 no.12.
26. B i j l a g e n v e r b a a l 1717, 110.14.
...
27. Bij1ne;en v e r b a a l 1717, no.15.
28. Bi,jlagen V G r b a a Z 17170 no. 48.
29. Reo. S t a t e n van tiolland 1718 c 25 J u a i .
30e Bibjlagen v e r b a a l , 1718,na.72.
31. BiJXagcn ib'srbad 1719 no. 181, b e s t e k 17 mnart.
32. B i j l i q p n v e r b a a l 1721 no. 28.5,2.
33. n.
verbua.ï. 171.1, i i a r 303 I i . t t , A .
3k9 RssoLuti& S t a t e n 2 a p r i l 1722.
35. ì3ijlngem v e r b a a l 1722$ no. ïJ27e
, .
36. Reoolutkon S t a t e n 8 J u l i 1723.
37+ BiJlagen v e r b & a l Goedereede 1723, noe 340.
38, X?ewI S t a t e n 172k9 1' .5 decomibei.
39. Bi.il.njpii v.b. verbaal. van Cdoedereede 1725, 74 a u g u s t u s ,
40, k1i;jhgen vcrbnal 172,5 onyenunrmerd.
41. Reï;, Staten 1726, 20 f e b r u a r i .
42. Heo.Staten 1727* 7 j u n i .
45. h3,
~ t . a t . ~ i,?;iO,
s?
19 Bmgu.5tun.
4.
.
O
:...L~,.,'t;~%;~
w
s
W
.
gr
2
s
o
. 11
-
K-524
De volgende j a r e n worden subr$idj.es v e r l e e n d voor oi;.dcrhoud
I619
VEIM
de haven.
S u b s i d i e v o o r h e t mrtlwn van een r i jeenhoofd " t o t onderhouding
v a n d e d i o p t e ven de lanven".
7 b21
De haven wordt l a n g s de noordweetzijde verlengd d o o r de bed i j k i n g v a n RoocLanepluat.
Sen nieuwe s p u i wordt aangelegd en de haven wordt v e r l e n g d ,
lb25 ($1
omdat v e r o n d i e p i n g door liet optreden van een nZeuwe p l a a t
d r e i g t . D i t s c h e p t gevaren voor de w a t e r l o s i n g ,
Door de S t a t e n wordt een s u b e i d i e v e r l e e n d om cem nieuwe
haven aan t e leggen. ( H a a r s c h i j n l i j k i . 6 deze s u b a i à i o voor
onderhoud bedoeld of b e s t e e d ) a
De haven r a a k t oostwaarts opnieuw infieiiloten door de i n d i j k i n
van de G r o t e en K l e i n e Buiderpoldere U i t d i t j a a r i s een ord o n n a n t i e op h e t bakenen van de haven bekend. De huvenaeester
zal* voortdurend een groot. baken op h e t i 7 i t e i n d e van h e t r i j zen havenhoofd i n a t a n d h o u d e n . Aan de v l o e ? n i . g e b u i t e n d i t
hoofd z i j n i n g r o t e f r e q u e n t i e bakens g e p l a a t s t . Aan de binn e n z i j d e van de haven s t a a n bakens op de dwarsdammen.
Opnieiivi wordt een c o n t > i i c t opgemmkt t u s s e n de s t a d , h e t Oude
l a n d en de Qude Oo,stdij!i, vianrin deze p o l d e r s beloven de oudc
s l u i s t e onderhouden. iiovendien e u ï l e n de p o l d e r s een nieuwe
@luisaanbesteden t u s s e n de Keet en de Steenkreek.
De v e r a n d e r i n g van de haven b r a c h t alweer k l a c h t e n met z i c h
mee over de w a t e r l o z i n g d e r p o l d e r s .
Bet e i n d e van de 17e en h e t bep;;in van de 18e Peuw geven Geen b e r i c h t e n
over de haven, behalve e e n aantiil. rekcninaen, ' d i e b e t r e k k i n g hebben op
l e v e r a n t i e s van m a t e r i a l e n voor havsnnnderhoud en a r b e i d v e r r i o h t aan de
haven (19).
(10)
1719 ( 3 3 )
1721 ( 3 3 )
1722
(34)
1725
(36-38)
1727 ( 4 2 )
1729 ( 4 5 ) '
1732
1735 (58)
1736 (59)
1737 ( 6 3 )
wordt u i t g e d i e p t . Men b r e n g t i n de haven een daa van 41 roeden u i t .
C o n t i n u a t i e van de j a a r l i j k s e s u b s i d i e voor havenonderzoek
voor 15 jaar.
D i e p t e b u i t e n de haven 30 t o t 35 voet.
Er z i j n e n i g e r e p a r a t i e s v e r r i c h t aan h e t havenhoofd. ( z i e
6.W). Aan de w e s t z i j d e , voor h e t f r o n t van h e t hoofd, i 5
~
17U1
De haven van Goedereede wordt 71 roeden zeauraarts u i t g e b r a c h t
(102,153) i n verùand met do optredende verzanding. E i e r v a n verzinken. 8
roeden. Om f i n a n c i ë l e redenen s l a a t men h i e r geen pul.enhoold
tegenaan.
176!5(100) U i t b r e i d i n g d e r bestgaride r i j s w e r k e n aan de haven a a n de noordz i j d e n e t 66 en a a n de z u i d z i j d e met 56-1; roede.
1'772(100) Aan de havendata rijs- e11 eiLkwcrken aangebracht.
1778(125)Een x.equ&st van de burgenieesters om h e t beschadigde palenhoofd
op ' 8 l n n d s k o s t e n t e l a t e n r e p a r e r e n wordt door de S t a t e n afgewezen*
1780(100) Aan de w e s t z i j d e van de haven wordt een g e d e e l t e l i j k nieuwe
houten b e s c h o e i i n g geurankt. Diepte VOOF do haven 35 t o t 4.3 v o e t ,
de haven i s 71 roeden l a n g e r dan i n 1732$ de t o t a l e l e n g t e i s
8599 r o e d e o
1781(1(?0)
k L t b r r i , d i n g v a n d e w e s t e l i j k e houten beschoeiing.
1783(?00) Net w c ~ t e i n d evan d e haven wordt verbreed. Men l a a t h i e r d r i e
zinkstukken neer.
178Jt(100) R i j z e n zinkwerk a a n do z u i d z i j d e van de haven en daar v e r n i e u wiiig van de houten benchoaiing.
1795
De d i e p t e boven de kop van de westerhavendae i e gelijk aan laagwater.
1798.
I 801
~
De diepte, v o o r de kop van d e wasterhavendan i s 13 v o e t beneden
laagwater.
De 3.engte van de haven b e d r a a g t van de spuisluis b u i t e n w a a r t s a f
t o t a a n het u i t e i n d e 862 roeden. De kade is g e d e e l t e l i j k n e t
houten p a l e n en planken b e s l a g e n , t e n d e l e niet rTjzcipP pskbermen
Lepgemaakt. Aan de N.O. z i j d e h e e f t men aan h e t b u i t e n e i n d e de
navolgende werken:
een r i j z e n pakberra, lang 27 roeden;
een oud vervaïlem pcilerahoefd van 13,25 roeden, ( e e n s h e t e i n d e
van de h a v e n ) , van binnen met r i j z e n pakwerken v o o r d e n ; h i e r n a
een pakberm van 111,7S roeden. Langs de Z.O.zijde, weer van
b u i t e n a f , een pa'kboxw van 32,5 roeden en een palenhoofd v a n
13,25 roeden. Verder binnenwaarts z i j n e r aan b e i d e z i j d e n van
de haven t u i n e n "om de l o o p van h e t s p u i w a t e r b e t e r t e bepalen".
Men l e g t o.an h e t e i n d e vaii de haven twee hoofden aan a l s afs l u i t i n g van de haven.
Do havenhoofden z i j n i n z e e r s l e c h t e c o n d i t i e , h e t zuiderhavenhoofd wordt i n g e k o r t .
Een d e e l van de r i j z e n berm a a n de %.O.zijde van d e haven verz i n k t over oen l e n g t e van 17-18 e l l e n , h e t g e e n wordt toegeochrevei: aan "de nuderi,ng d e r d i e p t e n " .
Hen v r e e s t % e e r voor d e c:r*onden a c h t e r de havenhoofden, z a d a t
men als v e r s t e r k i n g twee havenbollen bouwt. Men bouwt ook een
p l a t t e b e s t e e n d e dam- no.1
O a tevens h e t strand, dat t e n '
1
oosten van de haven voortdurend afneemt, te doen taanamen. Zo .
z e e r b l i j k e n bermen en pakvierken v;erval.len t e z i j n d a t de havenball.en ontgrond raken en geisoleerd konen t e l i g g e n .
De pakwerken vorzinken ori nfl h e r s t e l v o l g t een n i e u w e vorzakkiJa(l
1
over een l e n g t e van '7 e l l e n b i j een d i e p t e van 2-50 ellen..:^
Eirad 1820 z i j n de havenwerken wel verzekerd.
De berffi a c h t e r do oostelijke havenbol v e r z a k t o y e r een l e n g t e
vari 14 c l l o n en s i j blijft 1 e l (7m) onder l a a g w a t e r . Tevens
verzinkt i n d i t jaar de &ia na.1 t e n o u s t e n v a n de haven over
e w z e n g t e VUM 26 e l l e n t o t een d i e p t e van 8 e l l e n b i j Laagvuter s
1
~
Iaoa
18-11
1818
1
~
1819
-
1820
,
.
1822
De v o l g e n d e jaren b l i j v e n de o e v e r s t e n o o n t e n vari d e h a v e n viin Goe:dercede
ook afa.ca<ia, r e d e n i7narom r8en b e n l u i t . . e e n Cseede b e n t e u n r d e r i j z e n ~ : xa m
$ 0 Leggen a e t een l e n g t e vun 234 ol:Lc.a op 400 e l l e n a f s t a n d van d e híAVerb.
1824
k m r v l i e g e n d e e b z i j n d e g r o n d e n v o o r d e kop vnn d e i n 182s p:lagd
d a s u i t $ e s c h u u r d ~p p l a a t s e n waar v o o r d e u i t v o e r h g van d e duiur
E
7 e l l e n w o r à t e e n d i e p t e van 17 e l l e n b e n e d e n
e e n d i e p t e W ~ van
Laagwater gevonden. Door d e z e u i t s c h u r i n g o n t f i t a a t e e n v e r z a k k i n g
i n d e kop van d e z e dam no,2: I+
b e l l e n o n d e r laagwater,.
Zn d e v0lgend.e j a r e n b e v i n d e n z i c h d e werken in goede s t a a t ,
u
Samenvatting ( z i e b i j l a g e 2 t / m 7 , ~ ) .
]fade Middeleeuwen w a s d e h a v e n , " e e n g o e d e r e e d e " , e e n h a v e n d i e
aan zee l a g ( z i e b i j l a g e 3 ) .
I n het: midden van d e 16e eeuw b e g i n t d e h a v e n t e v e r z a n d e n en moet o n d e h o o f d e n ook n a d e i n p o l d e r i n g e n vnn Oud u k e t e r l o o e n Nieuwe
5.1.2.
.
~
O o s t d i j k , v e r l e n g d worden.
Gedurende d e 17c eeuw gaat d e aanwas aan de o o s t z i j d e van h e t eil a n d , en d a n r a c e d e v e r z a n d i n g van d e haven v o o r t , D e i n p o l d e r i n g e n
van Nieuw Westarloo, Rooclaaaplaat e n d e G r o t e Z u i d e r p o l d e r maken
v e r l e n g i n g van de h a v e n noodeakelijk ( z i e b i j l a g e 2 ) .
Door de v o o r t g a a n d e v e r z a n d i n g v e r g t de h a v e n ook i n de 18e eeuw
v e e l o n d e r h o u d . Xn 1761 w o r d t h i j v e r l e n g d en i n 1783 v e r b r e e d . Aan
h e t e i n d e van d e z e eeuw t r e e d t v o s d i e p i n & v o o r de h a v e n h o o f d e n op.
I n h e t b e g i n van d e l 9 e eeuw worden d e h a v e n h o o f d e n o n t g r o n d ; d i t
v e r o o r z a a k t v e e l s c h a d e . Door a f n a m van h e t s t r a n d b l i j f t de h a v e n
v e e 1 o n d e r h o u d v r a g e n . Na 1824 z i j n de werken i n g o e d e s t a a t .
5.2.
5.2.1
.
5.2.1.1.
1283
1304
1493
1u21
I6l8
(154)
1682
Do
^....^,_. ......
......".Naordlriist.
.....-._"
n,l"l."
I_
I
I
De k u u t t u s s e n d e h a v e n en Oude Nieuwland (zie b i j 1 . 1 , 2 , 4 , 5 , b , 7 ,
0 0 9 ,11.)
.
U i y k d o o r b r n a k Oude O o s t d i j k
DiJiKloorbrnuk Oude O o s t d i j k .
&uwe, O a s t d i j k b e d i j k t .
B e d i j k i n g Rooclaasplaat, d i j k d o o r b r a a k R o o c ì a a s p l a a t .
Rlaotkornen van een oude s t u d op h e t s t r a n d b i j G o e d e r e e d e ,
De,Oude O o s t d i j k , h e t Oudeland, d e Nieuwe O o e t d i j k en Hmoclaasplnat gehundeerd,
1715
S t a r a v l o e d . S i j Rooclaasplaat e e n i n l a a g d i j k g e l e g d . N e t z e e w a t e r
i e i n d e O o s t d u i n e n d o o r g e d r o n g e n t o t d e p o l d e r l i e t Oudoland b i j
(21)
Q r o e n e s t e i n ( C a e r t b o o c k van D i j c k 1701).
1717
D Q i11 1715 i n R o o c l a a s p l a a t g e l e g d e i n l a a g d i j k d i e n t v e r z w a a r d t i
( 2 1 , 2 2 , worden. Nadat d e S t a t e n b e s l o t e n h e b b e n d e k u u t v e r d e d i g i n g t e
2 6 , 2 8 ) h o r o t e l l e n , v o l g e n d e b e s t e k k e n van v e r h o g i n g van d e i n l a a g d i j k
v o o r H o o c ~ a a s p ~ . a a to, v e r 110 r o e d e n m.et e e n ir.ruin van 8 v o e t
b r e e d . Een h o u t e n h o o f d w o r d t g e l e g d v o o r R o o c l a a s p l a a t (2,i.e 6.04
Boor. de opnieuw g e f n u n d e e r d o p o l d e r hocìaaMp3arat wordt e e n d i j k
4 721
(52)
gelegd van 2 2 9 3 r o e d e , z i e 6.04.
1724
Voor d e (Suade Hoek neemt a i n d s 1716 h e t strand a f . Door p a a l h o o f (38)
d e n h o o p t acta ook h i e r a t r a n d v e r b r e d i n g t e v e r k r i j g e n .
172%
De v o o r t d u r e n d e s t r a n d a f n a m e v o o r d e Qundo h e k t r a c h t men t e g e n
hOU<<?ilh o o f d YLIIA bca Voet l C A , t C + z
(38,39) t e gaar1 d u o r i i U L le&&'C?nV6XI
voorstuk 250 IC 26 v o e t e a , L i c h t e r o t u k van 200 v o e t en eer1 r i j s d n n
ven 150 v o e t met a a n a l u i t i n g i n d e d u i n e n . Alvoreria: h o t h o o f d
gehaid wordt., w o r d t er e e n "plasberor" p;i.locd vnn 5 roedog b r e e d ,
waar d e pal.en d o o r (Sehaid kunnen vrardcn, orwdat er t . i j d e n % k e t
h e i e n w e l b r e k e n kunnen o p t r e d e n . Tev«nc k a n raen Uierlïp bal.l.asI;
-
hggaai
."
.
1751
1732
onderzoek. na8.r werken, s t r o o m v e r l o o p , w e r k p l a n en k a a r t e n en cone e ~ ~ n t h e m o g e ~ . i J k h e dvan
e n h e t e i l a n d Goedereeda.
tiet Kla~e(;ai; ontstaat (kaart J. Xngeltnan 17YO-'91).
Wc E e l n d i . j k v o o r d e p o l d e r Oude Oostdijk w o r d t v e r h o o g d e n verl e n c d . V o o r d e Be~l.rutii;ik l . i , ~ n
t o een
~
BuSnlrcten, maar de vcarlanw:t hrcizd m t voox4ciw:end.o duinafnamie bj;l üo Clueüe Ilsels.
ia r-06 8:lcchts $3 roedcn voorlandn
De b u i . t c n d i . j l r VODF H o o c l u a s p l n a t e n d e Oude O o s t d i j k worden v e r ri6c.rlit door een c t e e n b e z e t t i n g ,
Cruo-iius b r e n g t het i n 17% v e r l a n g d e r a p p o r t u i t : n a d e r i n g d e r
r2i.eptent o o U t d u i n e n s e d e r t 1h30 250 roedeai afgenninen ( z i e b.08).
Voor cle y u a d e liock i n er' stxanilt.oenaiae; men wi,L n u ook v o o r d e
l i u o c l a a n p l a a t tonronde r i J s h o o f d j e n l e g g e n na h e t sncc:es voor d o
Quade iioek.
De O o s t e r n o l i f i aangelegd aan h e t e i n d e van d e B a t n e r d i j k en iriet
si.jr+ ben.i.~gen; e o n h i e r optredende k r e e k is gedenapt &oor e e n r i j s dal*.
1798
1799
Strand- en d u l n a a n w i n s t V Z R d e h a v e n t o t de O o s t e r n o l .
Asin d e n o o r d z i j d e van Goeree o n t s t a a n rarapen d o o r s t r o n v l o e d .
Door de lielmb- e n strobeplanting sant h e t s t r a n d Voor IfOflCla.a5plAat
vooruit.
Stornvloed.
: t o r r n v ~ o e e~ i h diainen z i j n h i . c r d o o r ' afaonomen.
C t r n n d v e s l n g i n g b e o o s t e n Ooaternol.
S t r a n d a f o m a t e n o o s t e n van de O o s t e r n o l . Iii d e t o e k o m s t z a l inen
moe ten i n ~r i j p1.1.
B e o o s t e n d e Oosternol i B h e t s t r a n d v e r l a a g d . De d u t n e i i z i j n met
r i j s w e r k b e l e g d e n b e o o s t e n ' d e O o s t e r n o l worùen twee s c h e r u h o o f d e n
e n een r i j c d u r n a a n b e s t e e d .
Nognaals worden beoociten d e ooateriiol twee cchermhoofden nanboa t e e d . Deskuu.iigen menen pdi3t d e afname v e r o o r z a a k t w o r d t d o o r e e n
z a n d p l a a t o p e n i g e roeden van h e t s t r o n d g e l o g e n , w a a r d o o r d o
s t r o o r i aeer 0x1 meer naar h e t s t x a n d wordt " o v e r g e z e t " . dlet t;geedo
5.n ciit jaar g o l o g d e ficherahoofd worat i n o k t o b e r o v e r 2 0 r o e d e n
o n t g r o n d cn iriet s c h u t t i i a g e n herete1.d.
Lxurgu h e t bedreigde g e b i e d b l i j f t hot s t r a n d k o n s t a n t .
B e o o s t e n d e O o s t n r a o l v e r b r e e d t h e t strand z i c h t o t d a a r waar n o g
geen werken z i j n . Nen l e g t h i . e s twee s c h e r m h o o f d e n , ook a l "oia d e
l o o p van h e t z e e g a t t e b e v i a r ~ " ~ .
Beooaten d e O o s t e r n o l worden d r i e r i j s d a r n a e n gelegd om strandafmine tegen t e gaan. ( e i e 6.06)
De s t r a n d e n van de O o e t d u i n e t i tst d e h a v e n nioeton worden bewcherrnd
Eien ziet h i e r van af, a a n g e z i e n + u l s begonnen w o r d t , z e k e r racer
werken n o e t c n worden a a n g e l e g d . Bovendien b r e n g t d e s t r a n d v e r l e @rag %eon n a d e l e n iaet z i c h m e voor h e t Zeegat.
De a t r u n d e n t e n westen v a n d e O o u t d u i n c n ( t e n Qostana van h e t Oude
Rierivrland) z i j n i n goade t o e s t a n d . V o r o n t r u s t e n d i u de staat der
d u i n e n en s t r a n d e n ten oouteia v m d e b r a t t e r i j Xeeeicht. Aanleg
aan e e n daiu v o o r d e B a t t e r i j van 40 x 3 R i j n l a n d s e r o e d e n
(150 x 1 1 : 2 3 9 ) ' b 3 . j $ e n h . n o ~ . t e van l , 5 v o n t ( 0 0 h 7 ~ ) r
l a i i a ï ~ !va11
~ ~ z i j v l o i a g e l a t e g e u d e i n 1796 gelegde dan om strandafname t e g e n t e gaan.
Miouvre dain t e n ooaten van d e i n 7796 a a n g e l e g d e dani.
I
1800
-
1719 ( 2 9 )
1725 ( 3 9 )
worden g e l e g d voor d e g r o t e i n u n d a t i e v o o r de gewezen Kaap,
&6n t e n o o s t e n h i e r v a n b i j h e t Einde van d e i n l a a g ( p l u a t a i n laag n i e t b e k e n d ) , een b i j d e k l e i n e r e i n u n d a t i e G ~ R do wentzij.
de h i e r v a n en
op h e t o o s t o i n d e , t e n weGten van h e t z a n d g o r e ,
( z i e 6,04),
A a n b e s t e d i n g van e e n k L e i d i j k van 805 p u t s e r o e d e n [3?8rn).doop
h e t Oude Ni.euwlurid l a n d i n w a a r t s g e l e g e n t u s s e n d e Hamerdi jk en
de h % l e g s e d i j k : de b u i t e n k a n t i s 11 v o e t ( 3 B 7 n ) , d e binnenlaant
7.14 v o e t ( 3 , 9 m) boven h e t p e i l . van "het v a s t e r s e y v ~ l t " De
~ heil.in& van h e t b u i t e n - e n b i n n e n b e l o o p z i j n resp. 1:6 en 1:2.
.&rd i e n e n van de Quade Iioek t o t de gewezen Kaap r i j s w e r k e n gel e g d t e worden, Zo l u i d t een e*dvien van de 1.andmeter Anciaaat.
D u i n v e r s t e r k i n g itaoet b e r e i k t worden d o o r helm- en strobeplantingen.
Er wordt d o o r de S t a t e n van H a i l a n d o p d r a c h t v e r s t r e k t v o o r een
w.clerzoek n a a r werken o s t r o o m v e r l o o p , vierkpl.an, k a a r t e n en cons e r v n t . i r : ~ o g c b i j k h o d e n van liet e i l a n d Eoedcreede.
Door zvw~re s t ~ r i i a e i iz i j n e r e n i g e g a t e n g e d a g e n i n d e Oud0
Nieuw%andse Di. j k .
c/o jZr*)merdiJk voor het Ouie Mieuwland a a i i g e s l o t r n a a n de hoge
.d
dUir6ahl t e n Oosten van h e t Oude Nieuwïand.
Criaq'.9ius b r e n g t h e t i n l 7 2 h verlane.de r a p p o r t uitt n a d e r i n g der
diepten ( z l e 6,08).
I n f e b r u a r i zi'iwre s t o v m s c h a d c aan de Oude Nieuwlandse D i j k . T o t 1
d e 13:merdijk i s de d i j k over 270 r o e d e n v e r n i e l d en o n t d a a n v a n
z i j n r i j sbeailng
Do c l i j k v o o r h e t Oude Nieuwl.tin+ wordt o v e r e e n l e n g t e van 273
r o e d e n van een 2 r o e d e n b r e d e mat v o o r z i e n . De V d e ~ t e r n o lw o r d t
.
1
gele($d.
S t r a ù e p L a n t i n g e n e n r i J o h o o f d c n hebben n i e t v e e l u i t w e r k i n g :
zeer snel n e e a t h e t s t r a n d voor d e uude Nieuwlandse D i j k t o t h e t
zand.gors a f . De Oosternol is aanp,el.egd aan h e t e i n d e van d e Bam e - i i j k e n met r i j s b e s l a g e n ; een h i e r o p t r e d e n d e k r e e k i s d o o r
e e n rijsdam gederapt.
Met o t r a n d voor h e t b a k e n is i n k m a n d e n 3 . v o e t verhoogd. Ook i
v e r d e r o p w i l men rijsdammen Zeggen.
Door s t o r m e n i n a p r i l i s a c h t o r d e West,ernol d e g r o n d l a n g a d e
Lange Uijk 4 ?.I 5 v o e t v e r l . n a g d e ae o p z l c l i t e r v a n t e-.lanàs werken
Grinwia raadt a a n on v o o r d e l e e n van de d i j k e e n r i j s b e r m t e
$aken van 53 x 2 r o e d e n t e g e n v e r d e r e afname. Voorlopog wordt
o3.echt8 d e Fdeaternol, v e r s t e r k t . , De Oude Nieuwlaudse i j i j k i s t o t
d e ~ n : s e r d i ~ locv e r een l e n g t e van 200 r o e d e n zo b e s c h a d i g d , d a t
hij hersteld inoet. worden. I n november s l a a t s t o r m d e W e s t e r n o l
e n 30 roec'on van d a Lange D i j k weg.
Langs de I i m i e r d i j k a t r a n d a f n a m e . De 0d.e Nieuwlandse D i j k zal.
adct r i j s s c , h u t t i n g e n moeten worden onderhouden.
I
B e w e s t e n de O o s t e r n o l i s een k r e e k o p g e t r e d e n . K i e r v o ~ rworden
2 r i j o d n m n e t j e s gelegd vnn 5 e n 6 r o e d e n l a n g , I 2 v o e t b r e e d elb
3 v o e t hoog t e r c o n s e r v a t i e van de n o l .
Tn noveiriber 3,s d o o r hoge vl.oed de Wiesterne2 v o o r e e n g r o o t d e e l I
weggespoelt. De d u i n e n z i j n h i e r 8 & 10 v o e t e n i n b r e e d t e afge',
I
1
1748 ( 8 1 )
ZJQDPdn
Door a a n s l u i t i n g , d i e d o o r s t r o - en h e l m b e p l a n t i n g i s b e P e i l c t ,
i5 e r voor d e Oude Nieuwlandse Dijk e e n duinetizonw o n f s i . ~ m , O m
d e z e t e c o n u e r v e r c n legt men rijsbeslag en bermen tegen deze
d u i n e n . De WesternoZ vrordt opnieuw geheid.
-
1750'(83)
-
'
1766 (191)
9767 (112)
iyoor h e t Oude Nieinwlaild I S h e t s t r s n d mc?t 1 M roeden verhrcroiii.
l i a t w e s t e l i j k e achesmhoofd van 177'0 rn0e.t nu a i gorapapeerd
worden. T u n e n h e t Ctcnen Daken en de O o s t e r n o l x.iJi41 oolr de
duinen a a n g e a t o r e n d o o r helix-; r i e t - , rijs- en s t r e b e p l a n t i n EI@l"J*
, .
>,~..'
TMBSW h i t B&en e n do O o s t e r n o l w i l non nog tvree echermhoofdon leggen om a t r a n d a f s l a g tegen t e gaan.
De kwee schermhoofden ( z i e 1778) z i j n aanbesteed.
Duinafname van Westerns1 t o t Oosternol.
Tussen h e t Baken en de Ooaternol z i j n drie scberiphooftisn aangelegd. Ondanks d e scherakioofden i s het, strand b i j h o t Stsmon
&>.l;Cn 5 roeden achteruit gegaan$
Qpnheiiw s t r a n d a f n a m 18 roeden) bij h e t Stenma Bakenr
&CS6 acherrataoofd b i j do O o s t e r n o l t u f x e n h e t d a a r l i g g e n d e
tweede en d a r d e hoofd gelogd en & & nt e n o o s t e n van d e Neater, "
nal.
T ~ a s e i nhet, S t e n e n Baken en d e Q a o t e r i i o l worden notl; d r i h hoofden g e l e g d - T u w e n de h'cuternol erti h e t Baken i n h e t s L ~ i a n d
13 roeden vax!breed*
Do a%risnden voor h e t Oude Nieuwland z i j n daak zij Cal: hosfd..an
wel verhoogd, maar n i e t verbreed.
Weoonten h o t Flttuwe w e r k verbrndori de s t r a n d e n z i c h ; men
t r a c h t d i t te bevordex>en door b:l.es en t e n o o s t e n Van d e ijest e r n o l d r i e scheroahoofden t e verlangen.
Gegevens schaar8, duixaoa worden beplant.
DE?daminen V o o r het Q L X ~ Nieuwland gcrnkeri s t e e d s meer onder
h e t zand.
Stormvloed. De datmen tusfien de OoiiternoI e~ de Weetornol
li,ggen g e h e e l a n d e r h e t zand; na ce'n j n u r vvordsn z e v e r l a t o n i
Da;n 7 8 (gesezen Q o s t e r n o l ) doorgetrokken t o t aan d e duinen
(44 el.)*
van Nieuwcnoord (met de Weaternol, eio bijl* l,Z,B
13U)v
B e a i j k i n g Nieuwenoord
Opnieuw b e d i j k t n a een d i j k d o o r b r a a k .
Stormvloed, ~nurid.atie van Gaedereede.
P r o j e c t e n van A J I ~ ~ Z V ALecning
~,
en i 4 u l l e r v o o r een in1aagdbjk,
d i e v e r d e r z e e w a a r t s d m vroeger h r t Oude Nieuwland en Nieuwonaord z a l beschermen.
hinVerstErkj.tIg langs de k u s t Van Quade Boek t o t de gewezen
h a p d i e n t bereikt t e worden door helin- en s t r o b e p l a n t i n g e n .
' X r wordt d o o r d e S t a t e n van Nolland een opdracht v e r a t e r k t
v a m een oïiderz0nlc n a a r werken, stroomverloop, werkplan,
k a a r t e n en conssrvatiemo&elijkhoden van het, eil.eind Goedereede.
De p o l d s r Nieu.ranuord h e e f t t e l i j d e n van e@u vaortdurende
afname d e r duinen,
n e t i n 1726 verlangde r a p p o r t wordt g e p u b l i c e e r d , Het i.8 van
do hand v m Gruyuius.
Ten wenten van h e t bukon vaar de Nieuweraoord bw%rrdt z i c h eon
l a a g atrarsd, t e r i v i j l d o duinen voor de woribg van Jan Paiulura
w t e i ì c;t.aan, I n &&n junr i s he% s t r a n d h i e r 22,5 ei afgenomen.
Bewecteti h e t zeebaken b l i j v e n de duinen afnemen. Het strand
i s : e r zo ver%angd, d a t b i j vloed h e t wuter t@t d e d i j k s p o e l t i
'De WantcirnoX vrusdt gelegd, I2 27.mxden ( 4 5 ~ van
~ ) h e t Balzcin
aan bet einde van de h n p Dijk. Deze n o l CL^ 20.1. roede ( 7 ' 7 ~ )
l s n g iI ï L e L ~ O - > >* Latiigs Oe Nieuwenoord i o e r duinafnama, Voor
de d i j k worden 6 rijshoofdjoe gelegd.
1742
1753 (89)
i
1757 (95,148)
c
1771
116,148)
1772
117)
'
Na een atarrmvlued i n januari moet hot ikjawerk van hkt P l i h ~ w t c
Werk: over 200 r o t d e n wordan vernieuwd. Vele rijndammeia t u m e n
ktat Flnuwe Werk en de O f l a t a r n o l z i j n benchadigd.
h n g s do @,@&ale n o o r d z i j d e in tiet d u i n afgenomen.
e e r s t e 50 rosden
E e t hoofd ( A ) aan de westzijde van d e z.g.o.
zodat h e t a a n a l u i t
wcardt achterwaarts nact 53 v ~ e verlengdr
t
a>p de duinen.
Boor een verlaging van h.et strand,cnnn do eerste westelijke
50 reodnn h e e f t een stuk sijBbeEilag van 18 x i?+ roedo z i j n
zandlaag verloren. Gaten i n de rb~rsU@xn
van da bVe&aPnaL
disaien h e r s t e l d te worden,
A a n da o o e t z i j d e van het Flauwe Werk raoatan 6U ragdori rijswerk
8
I836
Ialt9
- 27 -
.tL-j2.$
De v e r b e t e r i n g van d e o o s t e l i j k e dar5 z a l b e e t a a n uit verleirp i n g e n d e a a n l e g 7e.n e e n g e h e e l nieuwe bestee!?i?de dam (135,'jí
e l b e o o s t e n d e i c d.r*s) t e r v e r i c n g i n g van h e t s t r a n d ,
Meretel. n.a s t o r m s c h a d e ,
Z e e w e r i n g a a n h e t Flaiavre Vderlc v o o r 6 j a a r a a n b e a t e e d .
S t o r m s c h a d e aan h e t Flauwe Werk,
De l r ~ van
~ ~ West
t
Mi.eui.ilnnd ( z i e bijlap? 1,2,4,5,6,7,8,~,11)
Dc t e n w e s t e n van Nieuwenoord en dt M e s t d u i n e n t e g e n d e b i n n e n r a n d e n d e r d u i n e n gelegtIn g o r s g r o n d e n worden b e d i j k t e
8tormvlocd.lnundatie
van G o c d e r e e d c .
Er w o r d t ogdraclit v e r s t r e k t d o o r d e S t a t e n van H o l l a i t d v o o r
e e n ïiiidemoek naar werken, s t r o o m v e r l o o p w e r k p l a n en kaacten
e11 c o n s e r v a t i e n o ~ E l i ~ k h ~ 3va11.
e n h e t eilrixld uaadersede,
B e t b u l t e n b e l o o p vaik d e Viest Nicuwlnndae d i j k z a l o n d e r t o e z i c h t van d e .%aten worden v e r s t e r k t .
B e t i n 1720 v e r l a n g d e r a p p o r t v e r o c h i j n t v m tie hand van
CruquiuB
Aan de n o o r d z i j d e o n t s t a a n r a a p e n door s t c r a v l a e d .
Strandmfnwiw t e a w e s t e n van h e t Flairivo vJerlcw
St o r n v l c t x l
V & m f de Iionpel is h e t :st,rand a a n m e r k e l i j k v e r l a a q d . Op 2
p u a t , e n z i j u h i e r kre1ct:i.i o n t s t a a n , d i e d o o r r i j s d a m m e n ( 3 6 x
36 r o e d e n bedwongen moeten worden.
.
.
I
liet :jtrtind Vcïhüogd.
hoopt dut h e t z i c h
o p den d u u r ' n e t d e Uoiiupr?ï zal veroni6;en.
Ex* worden nog 2 d e r g e b i j k , e daiomera gc.iegd.
S t r a n d . v e r h o g i n g t ~ * c e d l :op b i j de Mompel; 50 r o e d e n b e o o s t e n
de 4 r e e d s b e s t a a n d e d a m e n wordt eon d e r g e l i j k e dau g e l e g d .
Ten w e s t e n van d e r j e s t e r n o l z i j n de damJuen i n goedct fitaiat.
Maast Ue r i . j d a r n l i e n voor i í e s t : f l i e u w l a n d , 3i.e $.i.@ien t e r v e r hoging e n v e r b r e d i n g van h e t s t r a n d z a l e e n s c h u t t i . n g d a a
konieu van 25 r o e d e n l m g e n cageven d o o r een r i j r ; d a m t e r
b r e e d t e van 2 roedeni e n rzet s t o n e n b e l e g d . ( z i e 6.03) Oorstel i j k h i e r v a n worden 8 ri.jsdammetjes gelegd op 20 r o e d e n a f s t a n d van e l k a a r .
De werken e i j n i n goede t o e s t a n d . Door s t o r n v l o e d wel d u i n a f name. Men b r e n g t a l w e e r 2 s c h u t t i n g d a m m e n aall. Waar de Mmpel.
do k u s t n a d e r t i s h e t s t r a n d v e r b r e e d .
De a t r a n d v e r k m g i n g hiy d e Morapel. zet. d o o r ; 2 BChuttingdWIimen
worden t e n o o s t e n van d e e e r s t e e;elegd, (zie 6 . 0 3 )
Be 3 s c h u t t i n g d a m m e n worden v e r l e n g d o ~ l lh e t s t r a n d t e v e r breden. (zie 6.03) De s t r a n d b r e e d t e i s 25 roeden. Qok l e g t
Ben t e r b e v o r d e r i n g van de s t r a n d a a n w i n s t @teero o s t e l i j k
~
~~grn~ai1
twee
.s schutttn@hnmen ian.
V e r d e r e v e r h o g i n g van h e t s t r a n d v o o r West Nieuwl.und.
Re b o v e n e i n d a n van do 5 echuttingdanmen v o o r Neet-Nieuwland
aijn met zand b e d e k t . kiet mees-t o o t j t e l i j k e moet met k l e i a a r d e
zand en ri.Jsi)es:I.ag worden h e r s t e l d . Da rijsdanrinen k i e r o n d e r
h e t zand.
~ e strand
t
i n aanmeriteii jk verhoogd.
l h Er:-:;?l
k e f t ::,i,ck ::ei; !..,I::;L;;znd
verbc:ndec,
Vanaf do w c G t c ï i j k e s c h u t t i n g d m tot d e Westernol z i j n d e
r i j s d a r r a e n nact znnd ~ ~ ~ r d e k t .
bn$s de $etiele n o o r d a i j d a d u i n a f n a m e t e n ycvoï.ge V a u een
stormvloed.
De ukrasiden van de,st Nieuriliind t o t d e Viasternol. z i j n v e r b r e e d ,
De UchuttisgdRmuen worden a a n de b o v e n e i n d e n met 6 r o e d e n
veri.e~.g:ima otrandver~aogi.t~~
(%-i
r o c d e c9inds 1765) t e b c v o r d e de
r%j::ii.s:x~~c:ii i s
~
Pu3 ti.
DS stxaadnai aija a i n d s 1776 13 ro@deii v e r b r e e d ,
- 17H0(128)
-'
--
1789.
1790( 142)
1792 (145)
0 n d e r - h e t zand.
Wet d e r d c scherihoofd w o r d t ver1ene.d (telset kaart k g e l m a n 1791)
S i n d s 1789 s t r ~ n ~ t o voor
e ~ ~ West
~ e Nieuwland n e t 14 roeden.
Voor udest Nieuwland in é6n j e a s t o e n a m van h e t aitraal net 24a
rooden.
O v e r h e t v e r l o o p van d e kust v a n G o w e e v o o r d e 18g eeuw i a zeer
w d n i g bekend. V o l g e n s o v e r l e v e r i n g zou Goeroet vroeejer LYeatvaorn gehet@}% d e e l hehben ialttyeolatahct v a n een groot WLlakLd w e t '8oarae, SChQUw e n e n 0vorfï.airkee (;vrocy;er Voorn) o f van e e n o n e n d e r b r o k a n k u s t van
F r i - e d n n c i t o t Vlari.ndoren ( v o l . p u n ~ t i u i t .( 1 8 ) vóór 860).
I n de Middeleeuwen was de oudst bewoonde k e r n b e t aaEi d e o o s t - , w o r d
w e s t z i j d e d o o r d u i n e n bescherade Oudeland vair D i e p o n d a r s t . B e t bedi.jki.ng;ojaar is onbekend, manr r e e d s i n 1170 wordt o n d e r Ouddorp een
doOFbraak gemeld. De l e n g t e a s van h e t e i l a n d kras t o e n nOord-zU.id ger i c h t . Ook het b e d i j k i n g a j a a r van d e p o l d e r Oude 0 o n t d . i j k i~niet ne't
z e k e r h e i d t e zeggenp i n 1283 b e e f t @en d o o r b r a a k p l a n t u g e b s d . I n d e z e
p u l d e r werd a a n de b u i t e n d i j k d e 6td.d GoeQereede gebouwd..
611
E e t e i l a n d b r e i d t l e z i c h i n do 1 4 e Q C U W aan d e noord- en z u i d - o o s t z i j &
u i t e Aan de n o o r d z i j d e w o r d t Sn 1357 h e t Nieuwsland en i n 1.36'7 Nieuw
w e W r d i n & c d ijkt. De, laatst genoekdc p o l d e r werd na een d i j k d o o r b r a a k
i u 1394 Qpnicuw b e d i j k t .
I n de 15e eeuw h e e f t de, g r o e i van h e t e i l a n d hoo£dzstkel.ljk p l a a t s gevonden aan de w e e t z i j d e . I n 1492 w o r d t ivest irieuwlund b e d i j k t ,
De I'olgende eeuw g e e f t u i t b r e i d i n g e n t e z i e n aan de o o s t z i j d e , Xn
1533 wordt Nieuwe O o s t d i j k i n g e p o l d e r d .
De aanwas aan d e o o s t z i j d e ~ a &ook,
t i n d e 176 eeuw veert, i n 1621
wordt R o o c l n a s p ï a n t i . n g e d i j k t .
( Z i e Vcor i n p o l d e r i n g uoki Hlst.5.4.3.
e n bijlage 1).In 1682 worden
het. O u d e l a n d , Rooclaaaplaat, d e Oude OootdiJIr. e n d e Nieuwe O o s t d i j k
g a h a d e e r do
De e e r s t e b e r i c h t e n i n de 18s eeuw v e r m e l d e n d e s t o r m v l o e d van 1715.
Do pi jpeswhoeksudijk i s op 2 pl.aatseii dooxgolrrolr.sn, het Oude Nicuwlnnd
i8 g e f n u n d c e r d , h e t water i s i.n de u o s t d u i n e n t o r het Oude Land d o o r godrQngen, terwijl ook aan do d i j k van 8 o o c l a a a p l a a t r9claade i s aan=
g e r i c h t , Gedurende 4 jaar warden, voor zo'ver bekend, d e gaten in d e
Pijpernhoeksc d i i k n i e t g e s l e t e n . In 1719 moet &a nieuwe d i j k dan
crelc 700-800 LB lawìlnwaarte warden gelogd.
Met s t r a n d v o o r en t e n c o s t e n van h e t Oude Nleuwlanta neoint . s t e ~ ka$
(1Y"17'jL? c a b0üra). De poldor Rooclansplaat i 6 go$,nundoerd.Bij
Quade k1.1oel~CEE EI^ liet 8tr-d
v o o r t d u r e n d af ( t o t o n g e v e e r 17.35J$ Ten
\are+ten van 0ud.c Nieiiiaïmìd i r z d e afnaaio L o t oi>;;eveer 17.50 g e r i . ~ . j : ~xingeixiaai de i n 1777 gelegde Inlagacdijk e n hoofdei1 d e d u i n e n 811 bet
s t r a n d tegen s t e r k e aïslag beschenaen,
Na 1730 b l i j f t ; d@ a f n a g e van h e t s t r a n d voor Oude Nieuwland, v o o r a l
v m h e t w e s t e l . i j k g e d e o l t e , g r o o t . Ook iict #trasad en de duinen Boor
Iqj.mïrenoord naam nu s t e r k a f . 'I!erv,ci.jl d e 2)anvn.L aan d e oor.'zzi5di+ v a n ,
de kust v e r m i n d e r t , wordt de a a n v a l i n h e t ivestcn sta ad^ krachtiger.
0o:;treeka 1750 i6 di: *auval. v o o r idieu~rniiooi-d h e t aterk.sl: e n ook v o o r
Worbt Nicuwl.sn3, e v e n a l s v o o r h e t Ouds Niouwïuixd P;reed.totrandvorlagj.ng
-
8,P.Q
"2,
1'[ 6 2 ( 104.)
176 ;Z (1Uh)
1775(1%2)
5'180f 928)
de dijkkruin e n de boc",ein vdtn d e v a l badra& 64 v o e t a i , Qole
h i e r V U l g t ïaïn h e t c y u t c e i i w n p h e t t e r u g tsekkeri vcm :!e d . i J k 8
jir w o r d t een c r%. i a i , t d i j k gel.ogd t u s s e n d e z e e en. i n l a w i i , j k s
50 roedan t e n wcr;len V a n
davnr5 o v e r h e t PredciPi:i.ce gors, 4,O
liet: g a t , iiaet oen ï c i i g t c v a n ' i j roeùun en een 11irao&e V U K L '19
voeten boven L-LV. V o o r t 0 e e n zinkdam van 36 roeden met:
b r e e d t e van t e n m i n s t e 12 voet. Blanken w i j t de v a l l e n &!a8
s t r o m i n g , die met e e n N.O. k o e r s t u s s e n de h m p e l en d e
S p r i n g e r dtoor, afatuitte, op de z e e d i j k en v o o r a l b i j de k l e i ne R a t t e r i j 5.a het Zle p e r c e e l van deze d i j k v e e l schrdde aan-
*
'
richtte.
V a l l e n in h e t 1 6 ~en 77e perceel.
Een plan Let k e r s t e l g e e f t de volgende c i j f e r e g
rcPodeas a c h t e r w a a r t s , hoogte 19 v a s t (5$7F")
buftenbcrn 1
B
u
i
t
e n b s l a o p 4 voet: op de voet. Kruin 12 v o e t
beven L.W,
breed binnenberm 15 v o e t , te.r hoogte van 12 v o e t beneden.de
k r u i n . N.aiiken wijst i n een brief na.v. deze v a l op8 dat v a l l e n t e w i j t e n e i j n aan bodemsoort, d i e p t e en stroomasnolheid.
1809
Val i n h e t 1% perceel.
1811
V a l l e n i n het 170,IYe .en 24e p e r c e e l .
Nieuwe vol i e het 170 perceel over e e n l e n g t e van 19 sceden.
1872
1818
Vw3. i n h o t 180 p e r c e e l .
1821
Wal. i n liet 3e p e r c e e l ,
1837
Val i n h o t ?I@
perceel.
0rsot;reek.rJ 1845. Steanglooi.ingen ter v e r d e d i g i n g van d e d i j k wiorden Laagopsiat.
5.4e1e2
D e Plaer,Oud iqesterloa, N i e u w Newterloo, de Girote en K l e i n e Z u i l e r p d d e r
( z i e b i j h g e I 2 4 e 6 o I4)
1395
1409
1ltb2
1473
1545
1551
~
1591 ( 7 )
e
Op %O septeinber gaf g r a a f A l b r e c h t e e n elik t e n %.Wo van
Gaedereede t e r bsclijk.in$ u i , t ( l a t e r d e P l a s )
Do u i t g a v e van 1395 wordt bevc!stigd.
De u i t g a v e van 1395 wordt opnieuw bevestigd.
De, u i t g a v e van 13-95 w w d t noginauho b e v e s t i g d .
De b e d i j k i n g van d e uitgc,Tevea g ~ ä i i d e !wordt
~
u i t g e v o e r d , Da
nam v a n de p o l d e r i e de PI as; xf j bestaat b e h a l v e uit du hui
<lige P i n e p o l d e r ook caat ha% l a t e r e Oud :i1';>s.t0~loe
De d i j k van d e P l a s ~ t . a , i ~ ~ - - j . ii:Do~i
.
i,;ùiu&cïeld, na h e r d i j k i n !
entstaat de h u i d i g e Plaspolder.
De in 1551 nlot h e r d i j k t * f::.Qsaenworden g r o t e r . De &csraava
e n d i k k e n ton Z.O.
van Qnedereade, t e n o o s t e n en t e n e u i d e n
van de Plas, warden opnieuw t e r beidijkin8 uitgegeven.
Nieuw k'iestctrhe vierde b e d i j k t an na anpiiddali j k e inirndmtia,
hardfjkt e
De g a m a n t e n W E ~ C S I van Nieuw Wester3.ao en tuin zuiden vim
da haven van ~ e e d e ~ e @
warden
~ Q verkocht on b e d i j k t : de
Grote en Kleine Z u i d e r p e l d e r o n t s t a a t (&.a 6.01)
Nieuw Weaterloo en de, I b l ~ i . n eZ u i d e r p o l d e r geinundeerel,
St ernraE3p 6
Verhaging: van de z e e d i j k voor Nbauw Westerlee i n 1 drie baeitedingeb do eorete mat
v o e t over 65) roedenp da tweede
en d e derde e v e r resp. 75 en 62 r e e d e n met 23 en 2 vecet
'
1611
1653 (16)
1682
1715 (21)
1718 (30)
a f wIR88Q.c?IX&n
1726 ( 4 7 )
Er wordt kspdrsieht v a r e t s o k t d a a r de Staten van Helkand voer
een .onderza& n a a r wcskan, etroonvorloop, werkplan
en
..
.
1: : , y .,. . .,,... ..,...,, < * *+ raw., i
..
li;::":>" 2 r ï i vahl l i a t eí.~"q,..:j:'
L,~&.d,~:~:
, I<
1734 ( 5 6 )
1754
(90)
1765 (140)
1968 (113)
4770 (115)
I
?. .
i. 1 - 1 "
,,
I3hIJport C X W ~ U $ . U e o
.
]De Kloiiio Xuiderpolder cn ieu uw üt'beeterhm [email protected] gciuiandear+d
te worde:n.
De Kleine ZuLrPerp~LIder~aal voost.aan op B laadv k m t e n iïerdee
ondeïhuixcieri i n ver.i.rrr.nd t.,:?tde at,<.edu a t i j g e n d c kmtetear.
Voor de ihl.cl,ne ZiaidOrpdd63r e$\ N ~ . ~ ~ AWeoterlae
PI
ivlpsdeax twee
achu tti.n+:daaxut+m taf t g a b ï s clrt a
D& twee ~
c
~ worden~ tsleaJ;; 30~ reedelin~ vcirlangd,
~
i
u
'1771 :116)
**
l
a
1753 (H9)
1754 (90)
' e
1758(97)
I
Dijk of Daiu canUidarabc1.c vcrordel.c!!n nu n u t t i ,.,h6f7-eEi
0 0 0 P2iB
betreudania van h e t ?'wt Ilellev~eti"l.w!.n, nlhi 3 ~ 0 qial-gte v-i;m
d e Mravi.gntie o& Goawe.rc.i.o , a i & s g n d o r s m.nwini~i.ri~;evan lamiea
en gc*r.ciron, ~ i a l~OY'IJOCI; li) eao d a t de k ~ s l a &.%e
~ i t o t :,>co&
ïegp;en van een clma a m d e n a a t e n worden geimpcndeert, b i j
de vourdeelen, Bie men rnoont d a a r u i t t e ïoogen verwaohten raLet
t e v e r g e l i j k e n sauden z i j n a . . . ' ' e
U i t h e t rappart der gec*ui$iteerden t o t Zaken van Goedereedo,
d a t het eind van h e t jaar door de S t a t e n van Bolland en \MieatF r i e s l a n d b~haabdeldwordt b l i j k t , dat e r uen dwa i a anribw
a t e e d d o o r de Halo n a n r h e t ontwerp van Cruqiniua, a l l e e n i r r
de "raaiing" k a t 8 oostelijkak- genomen vanaf h e t ZuLdgosa (Pp do
koreentolen van Diskolanti om h e t d i e p s t van de HaLa ts verraijder
De dara h e e f t e e n a a n l e g b r e e d t e va11 40 Voornse v o e t ( 1 3 , O .a)
en eon hoogte van 7 v o e t (2,gct)met een berm van 'l2W,voet(3,9 m4
hij i s t o r i r ond afp;eiverkt en h e e f t een t a l u d van 1 op 4. Ds
l e n g t e van d e dam door de l i a l s vanaf h e t S t e l g o r s t o t aan de
gorzen van Hoxenissc i a 325s roeden, dc dam vanaf h e t Zuidgoro
ever de Scharrezee t o t h.ct â t e l l c g o r s i s 6 3 7 t roeden.Beiden.
d a m e n z i j n van a a r d e , niet rijs opgevuld.(xie e.04)
De gecomiaiteerden b l i j k e a zeer tevreden. De a a n s l i b b i n g e n zij11
v o o r a l n a a r hot oosten a a n z i e n l i j k , . Om v e r d e r e a a n w i n n i n g t e
bevorderen wordt d o o r d e "opziener" Gaekoop aangeraden de
gorzen benoorden de dam door d e kil.^ met graszoden t e beleggen.
Do b e i d e dammen zijn b e s c h a d i g d aan. aarde- en rijswerk. ben en
a n d c r worat g e r e p a r e e r d . Om s n e / l s r . m a t . e r i a l e n bi$ do hand t e
h e b ì m n wordt e r voor u r q y n s een pnosage over do dam gonaakt
zedat t r a m p o r t e n kunlien worden onderhouden.
De granden. aan de N.O.zijde vcm de b l s z i j n met b?? duin verhoogd en auin de Z.Nezijde n e t 5 duim. Op de sliklcen aan de
N.O.zijde van da Scharrezee is er een verhoging met 2 , a a n d e
Z.W.ziijde met b dv.iim. Deze t s a n s l i b b i n g b l i j f t toenenien. Het
r i j s k e d n p r e r l i 1ung-a deze dam kan Ccn d e l e g e r e p a r e e r d en t e n
d e l e verwaarloosd worden i n verband met de a a n s l i b b i n g e n .
Er is 6.n d e dars do5r d e Scharrezee een &at van 1.) rocdc ge~ l i a g e ~L;mdmctcrra
~.
r a d e n G ~ Q B d e z e dam t e verlictyen en t e verbreden. (Kuyle, B a l s t r a ) , r i o b.04.
De dam d o o r de Scharrezee %o door i j s g a n g beschadigd. gr z i j n
4 v a l l e n van teaamen b9 r a d e n . In m a r t in e r den nieuw g a t
,van 5 rseden met oen d i e p t e v a n . 4 à 5 voet. Deze dam d i e n t is
z i j i a geireel t e worden vernieuwd.
In J u n i i s dit g a t u i t g e b r e i d t o t 11* roeden. De 6chade ivordt
toegeschreven aan de g e r i n g e hoogte en d e docering. Kuyk a d v i Beert e e n veriaaging van 8 & 9 duimen, een doceriag van lt-$ voet
6 1,35 mi) rahardoor een v e r b r e d i n g van 7 t o t 9 v o e t tcot s t a n d
zou karaen. S a r i d i f o r t s t e l t een u t e e n b e s l a g v o o r togen de persing van de i j s g a n g en vervanging van h e t r i j s b e s l a g door strsabekranming.
En f e b r u a r i z i j n e r p u t t e n g e v a l l e n i n beide dammen. I n m f d d u l s
ic beksummin.g w a t een ctromat gevolgd. E x p e r i a e n t e n om h e t zon-d e r stromat t e doen z i j n m i s l u k t . Aan d@ N.O.zijde van de Halsd a $o een kreek, Oa daze tegen t e gaan e n ondermijning t e voorkumeu wordt do aanlee; van a n i g c darniiwtjes aanbevolen. i n J u n i
worden d.e dan:anz s y r o p a r e e r d en opni.iriiiv met strrs bekriml
dank z 5 j &a rijudammotjon ia de grond i n d e kreek verhoogd, .Gr
worden h i e r nop; 2 d a i m e t j e s gelegd.
De daa!BenWrtonc*ii p u t t a n i n hun nardewerk. Tot aan de b i i i t c n t u i n e n v a n d e bcmni za2 de hcXLlng f:lailwer worden gemaakt. %'cis
a f l e i d i n g v a n h e t water i i m d e .3eiJ.zijùe van d e da.a door d e
Scharrezee worden er twee r.ijrsdamrnan gelegd vat, ~ ~ ~ 8 e 25
~ c r5e epden. Aan d e dam door de iirils i s de clarde H R ~de N.O,zkJdc ter
.
.~ leng%e
e-
lengte van 10-12 r o e d e n 8p v e r s c h i l l e n d e , d i i n t s e n weggespoeld.
Ook h i e r w o r d t t o t tim de b u i t e n s t e t u i n e n v a n de berm dc ne:l:iinar,
flain!'vcr gc'er.uri:t.De h o o g t e d e r Ú a n C c s l i b d e &;r(Jlidctn i s c % ~ n z i c n l i j k
1761(102)De w i n t e r s c h a d e i s v o o r n a m e l i j k a a n d e N.oezijde a a n z i e n l i . j k . De
oorcanlc h i e r v a n w o r d t g e z i e n i n h e t w a t e r d a t u i t h e t Brouwershaverise Gat b i j Z.en Z.W. winden'iinet d e v l o e d komt e n t e g e n de
da.rimen s t a u t voor3dat h e t water s t r o m e n d u i t de r i c h t i n g Hellev o s t e l u i s e r i s , waar dikwijls nog g e e n water i a a l a het water
van d e m d e r e kant al. over de dammen b e g i n t heen t e l o p c n , wat
" ' o t o r t i i l g en b r a k e n " a a n d e N.O.zijde mct z i c h m e e b r e n g t . De dammen worden opnieuw b e v e s t i g d . B i j de g r o o t s t e b r e u k p l a a t e neemt
men e e n p r o e f m e t flauwere i a e l l i n g o v c r 55 r o e d e n i n de lials e n
75 in do Schirrnezoe, @ineen s o e p e l e r l o o p van h e t water t e hevorderen, Op een raindes ùedreig'i p u n t neemt men e e n z e l f d e p r o e f
t e r vergelijking.
1762 l ü T > ) U i t h e t r a . p p o r t d a t op 28 juli door de S t a t e n v a n I i o l l a n d behuaid o l d wordt blijkt, d a t d i t e x p e r i m e n t naar t e v r e d e n h e i d i e ï vonLopen. T e r a f l . e i d i n g van do krolcen I.angs de depmrusa h e a f t men opuiewa dri:a.rie'c j e s a a n g e l e c d , d i e @f£ectief b l i , j k e n t e z i j n .
1763 10ú)Er blijkt d o o r i j s g a n g g r o t e s c b a d e t e z i j n . Na h e r s t e l . o n t ~ t n a t
e e n stabiele tQ@61tCmd.
1765
De S t i l t e n b e s l . u i t e n h e t v e r z o r g e n d e r daminen e n h e t bed.ijken d e r
( 1 0 8 , 1 0 9 ) g e r r e n bij octrooi o v e r t c d r a g e n a a n eni.&e p a r t i c u l i e r e n , wam-b i j t e v e n s d e v ~ s a gwardt opgeworpen of liet z i n h e e f " d e dammen
t e onderhouden. Deze vraag w a r d i d o o r L u l o f s b e v e n t f g o n a bcuutwoord k2:j.e b,07) e De "Bul>lsa.i,,ten"' worden d w r ' g e a c t r n o i c e r d " en
d e dam zal wcrrdon verhoogd met 3 v o e t up z o ' n @ ~ m d s ï a gd a t e r
e e n g l o o i i n g van 6 voet. op d e v o e t i e . Eoveiidien moeten ze o v e r
het Stc?l:ic(;ors e+?n kade leyg.cn.
1766(111)D0 dnin over d e t i a l o en d e kade i s goìeg3.Aan de z u i d z i j d e i s d e
dan door d e S c h a r r e z e e b i j ' h e t S t e l l e g o r s uver e e n Lengte van
80 à 90 r o c l e n c" c* n v o e t t e Laag. De s l i k k e n groei.cn goed i n do
h o o g t e . U i t hlijft z o i n d e v o l g e n d e jaren.
Ih)De
dam over d e Scharre7,ee waz-dt 1 v o e t (
u) verhoogd.
1771(
17)De
k
a
d
e
is
d
o
o
r
h
e
t
v
e
r
k
e
e
r
4;
5
duim
g
e
z
a
k
t o n d e r d e taangegeven
1772(
h o o g t e , d i t wox'lt snel v e r h o l p e n .
De ~ u n n e m e r sx i j n b e z i g d e du:nmeii d o o r d e IIa3.s en de Scha.rrezee 'ts,
1780
(128, 2 g ) v e r h o g o u en c m tweede b e d i j k i n g van e e n p r o o t aant.ai geweniicn
gcrrxen u i t t e v o e r e n . Zeen m e i n i g s t o r e n zi.3 z i c h au11 d e i d e e e n
van B r u n i n g s d i e i n deze t i j 3 b e t o o g t d a t de bedarriming ongedaan
g e m a k t z o u raoeten worden.
I
1781 (13ûI.De aannemers d i j k a i i upnieuw g o r z e n i n .
1
~
~
'
5 a 6 ~ .,.. ~~-.."-"~.
~ . ~ - Z ~ . ~ ~ ~ ~ - -...
~ ~ 3 . ~ . ~ ~ ? - ~ ~ ~ ~ . " ' " " . C - . ~ ~ ~ ~
ZA de l e e eeuw h e e f t liet z e e g a t van Goedereede herhacildelijir de aan0
<.
I~
lll-----..-.l..l",.'_Xi
-l-^
"
l"
l.
d;icht vzn sntcïbouwkundigen en de S t a t e n van IIolland getro!cken.
Ilesse b e s c h r i j v i n g i s dan ook gebaseerd op e n i g e g e s c h r i f t e n van
C r u c p i u s , Ilrrunings en Ulanlcen en mitisiven van de Raden van de A d m i r a l i t e l t van de Maas ( z i e 6 , I O ) .
ïn 7734 wordt door Cruquluo h e t afdammen van d e Halo en de Scharrezec
v u r i g aanbevolen, aangezien h i j " h e t heen en weer lopen v a l de wateren
over de Ilaln" a l s voornaamste oorzaak z i e t llvoor de n a d e r i n g d e r d i e p ten" aan de zuid- en n o o r d z i j d e van Goeree.
In 1751 wordt de Ha1.s en S c h a r r e z c e afgedamd en i n 1765 wordt de dam
verh.oogd. In 1780 en 1781 s c h r i j f t Bruningo d a t de afdamming van de
I I a l s en h e t v e r l e n g e n van de havenhoofden oorzaken z i j n van h e t verond ? c y n 'van h e t GoereoGche Zeegat. Men zou de havenhoofden moeten ver~ w i j d e r c n en de b e d i j k i n g van de Hals en de S c h a r r e z e e ongedaan moeten
ri2:xn e
:i.n de m i s s i v e n van dc A d m i r a l i t e i t van d.e Maas (1780, 1787) e n i n d.e
g e s c h r i f t e n van Y. Blanken (1796, 1804) wordt de o o r z a a k van de acht e r u i t g a n g van h e t zeega.t ook gezocht i a de afdamming van de 1Ia.Y.s
en de S c h a r r e z e e ,
Ook d e Flinder wordt d o o r Brunings en Blanken vermeld. B r u n i n e s beweert
in 1730 d a t deze p l a a t n i e t en i n 1781 d , a t deze wel veranderd is.
nl.nuken z e g t i n l 8 O l t d a t e r h i e r v e r a n d e r i n g o p t r a d .
6 .O? I?aadschri.ften
435.-.----.-8.t..
I,.Ix.^"-lll~lll
----....~,.
~
(annote.tie 16)
".--."...~-~-".-~,-.~~-.-~-."~~-~
Het mnkcn vsn een z e e d i j k vanaf Nieuw i'!esterloo
de Zuiderpoldar c+;uisluitende. 1653
1:
11
e
1x1
a a n de Z.W.
z i j d e van
De maat z a l de PutsOroedo z i j n . 'De b e n t e d i n g z d . 20-25 roeden lang
Zj&
Ecii a c h t e r k a d e z a l gemaakt worden, tenminste op h e t " b e g r o e s t v e l t "
va.n 18 v o e t "toeleggens" doorgaans genomen op 4 v o e t kruins, h e t blnncndrulpen 5 v o e t en de r e s t e r e n d e 9 v o e t z e e w a a r t s goed met a a r d e 60v u l d ; de hobgte w o r d t bepaald d o o r do d i j k g r a a f . Deze kade zal met
o t r o en r i e t bekant werden en b l i j v e n l i g g e n t o t d a t de d i j k v o l t o o i d '
is. De b u i t e n d o c e r i n g z a l 5 en de blnnendocering lt v o e t o p . d e v o e t
bedragen. Aan de b i n n e n z i j d e van deze kade komt oen s l o o t 6-8-voet
b r e e d en LI. v o e t d i e p a l s w a t e r g e l e i d i n g en buLten d e berm een s l o o t
van 7 v o e t b r e e d en 4 v o e t d i e p .
Er ivordt een dwarskade van 60 v o e t meer of minder "toeleggens op
g r o e ~ t v e 1 . t g~e~l e g d , met d e z e l f d e hoogte en b r e e d t e a l s de a c h t e r k a d e .
Naast deze kade een s l o o t l a n g 5 de d i j k van 1% v o e t b r e e d en LI- v o e t
d i e p . Do vrijgekomen a a r d e z a l worden u i t g e g r a v e n en op de b i n n e n t e e n
van d.e d i j k worden g e s t o r t . Deze aarde moot g e l i j l m a t i g worden aangeb r a c h t met e e n d i k t e van 2-3 v o e t .
I V
De d i j k z a l worden gelegd '10 v o e t hoog boven d e p e i l p a a l , d l e g e s t e g e n
i s op het"Meyvo1d" onder de 2e b e s t e d i n g . Aan de boven en z i j k n a t e n
wordt de d i j k bezood. Aarde mag p a s worden a a n g e b r a c h t n a d a t a l l e
werlren z i j n volvoerd.
V
O p h e t midden v a 1 a l l a bentedingen wordt eon Gpekdam aangebracht niet
een b r e e d t e van '1Lt v o e t ; begin en e i n d e worden op een b r e e d t e van 7
v o e t a f g e k i e l d met een k i e l s p i t aan weerskanten e v e n a l s d e binnen- en
b u i t e n t e e n van do d i j k en de bermen; de binnenberm moet 14. r o e d e b r e e d
zijn.. i k spckdammen z a l g e l a t e n moeten worden aun w e e r s z i j d e n 3 v o e t
" d r u i p e r & " en de berm 6 v o e t "druipers':
VL
De d i j k zal. worden a a n b e s t e e d i n 43 bcotedingen.
Deze re aal ut ia^' gedi?ri i %
' d e p a r i o d e van 7717 t o t 1795 v e e l a l ceti
3na13.ijlr.s rnpport n n a r a a n l c i d i . n g van i n s p e c t i e 8 ap h e l eilrtiad
Cionree d o o r h i e r v o o r aangewezen gecommiteerden,
Deze gocaam%tcorden werden v o o r g e l i c h t d o o r d e s k u n d i g e n van h e t
ei.land. De f p v ~ ~ e r dc e r r e s p e n a e n t i e de b e u t e k k e n van de u i t g e v s e r d e vderkcn, v o o r l o p i g e e n d e f i n i t i e v e r a p p o r t e n d e r gecemmitearden
e n "pz.il.Lu?~~ber'c~!ti.ti" (zi.c b. 0 5 ) z i j n t e vinclen i.n de Bij:l.,aKen
v a n h e t v e r b a a ï van Gaedereede (1717-1791). Ue j a r e n 1727-1728
estbrakon h i e r u i t geheel. en men moot n i e t v e r w a c h t e n d u t h e t rtniter i a ~ vl o l l e d i g a f v d k e a e n s y s t e m a t i s c h is* De B e s s l u t i e a geven eer).
g l o b a a l o . v a r z i c h t van d e u i t g e v o c r d e werlcan z o d a t zij9 v o o r a l tot
c a 1730 a n n v u i l i n g behoeven.
b e 03
1'737.
g.?&Ssc.l!,
-.-".*."--
..YI-I..Y-"IXm.I"-'-II
0,.~~-,--,~.
?2:..._FL
-.-.,-..,,*
Ir e t
111
i
I q Q . ï C ' l % . Hestek v o e r d a k ? f J t c r m l . (A.R.A,-13
3937)
De lengte van d e n o l z a l v a n i f d e L a n g e d i j k ZO$ r o e d e b e d r a g e n , :
m i a r v a n 9 r o e d e n ( r i j n l a n d s ) It v o e t e n waterpas n a a r d e k r u i n van
d e oude d i j k , m e t cc11 l r r u i n t j c van 4 voet Ixued aldcrcrr, do ror'tcruuià@22 roeden w 2 voat r,d.lcri moutcn doooren ,bot I n do kiel.
EcI~G'Glegt rzen .iranuit h e t z u i d e n een tonronde k r u i n e v e r 9 roeden
en 4 v o e t o n , u i t d e v o o r a c g d d o . b r e e d t e
4 voet
nuar beneden bes-,
g i n n e n d e , v a n d a a r docereriue t o t ~p h e t v a s t e " m e y v e ï t " .h v o e t ,
I
I
"roiid @ndarlijn", t o t d a t h i j binnenwa,astis 19 v o e t u i t de nsiddenk r u i n k r i j g t , en h e t b u i t e n h e l o o p ' 3 1 r o e t i m z i j n g r a n d a l a g , i n de
v o a r z e ~ ; d e l e n g t e van 9 r a e d e n en 4 v o e t e n .
Iiies tec;;$:nuan k c ~ Bc
t nol vi:.n 12 rc.s3en, 2 v a e t e n , d o c e r e n d ap d e z e
l e n g t e t o t i n h e t kiel 1 v o e t , "rond o n d e r d e l i j n " , op d e J u i s t e
r o o i i n g van d e gemelde k r u i n , w e d e r z i j d s 4. v o e t tlroiid ender de
I
l i j n " , doch de aannemer d i e n t e r o p t e l e t t e n , (lat h i j aap de hoogte
van 4 v o e t e n 9 dui.id, u i t d.o kiel, d i e t e v o r e n w n t e r p a s n o e s t wordon g e g r a v e n of 9 v o e t e n 11 duim u i t de oude d i j k k r u i n , z i j n werk'
flauw afrondt.
Verdor zal deze n o l , op 5 ~ ~ ~ d e n@ bt vi o e t e n van Cat. g e w n t e r p a s t o
kruin of o n g e v e e r halfweg* i n h o t b u i t e n b e l o o p 24 en i n h e t binnen.
b e l o o p I b , dus li.0 v.siat b r c s d b l i j v e n i n z i j n g r o n d n l n g . Op d e
h a c g t e van 4 vctet 8 duia meet h i j b u i t e n 12 en b i n n r n 7 w e t b r e e d
z i j n en up deze breedte z i j n rondte hebben, d i e d u s fl.auiv is.
Bet, kiel z a l b u i t e n d e p a l e n g o g r a v e u moeten worden en wal li! v e e t
d i e p ma h e t g e h e l e buitenbeloop e n ander het b i n n e n b e l o o p 1 v o e t
&Lep, daze kiel z a 1 van v e e l te-t v o e t moeten d o c e r c n , n a a r zigri
diepte.
Over h o t afgewerkte werk kost een stroinat van 13 duim d i k t e .
I!
-
-
~
1
171t2.
Me.926,
Vecorstindie van b e s t e k van 50 soedcn h o u t e n k.i.stwerk Run
het n c o r d e r a t r n n d . (A.R.A.-M
3937)
Langs de d u i n e n werden p a l e n g e h e i d , 4 v o e t beven do v a s t e grmnd
OB aan d e b u i t e n z i j & ? worden pal.cri g e h e i d s>p 2 V e s t boven d e 6?;l'on~1~
Tegen d e z e palen w o r d t e e n g o r d i n g g e s t e l d tot 1 voet; onder d e
kmpaen d e r nal.en,
Ji,+,@rJ.nngis.'awlub eujl i*iJUbeï'ihl I b C L eer1 bi<L"Out,c V L l Z 32 I\*Wt.
1'761
Ne. 15+ Berrtelr VOBF h e t nalcelu vnn con ~ u c ~ e r ~ e)?
~ oh e5t ~nsordcr~ ,
s t r a n d , a ( A . R, A. 4 1 33"5;!)
Ij, aalinp:rner zal e e n rscherrnhoofd moeten h e i e n vim 25 roedrrn I.ezigt.eS
~ y . 1 ~ l8i e t d i ~ i m
. ~I .~ tiet: 4 v o e t boven l i e t s t r a n d airpateti z i . j n e n aa):
h e t bu:Ltene%nde 2+ V Q C ? ~ ; van boven. l i n i a s , i r e c h t , b e a t a a n d e I n het,
- -
K-524
39
heieai v a n e e n r i j damplanken t u s s e n t w e e - g o r d i n g e n en
d e 12 v o e t aiin
woeriizij d e n een s C h O C 7 r p a a î .
Td;:e e i i c c n f:3:l
::$;en uit 11 fitukken i e d e r 300 v o e t l a n g korden aan weeï-8%ijdenr. Z i j worden g e l e g d zodat d e b o v e n k a n t 3 v o e t boven h e t s t r u r i d n a a r
h e t duin u i t s t e c k t C e n aan h e t u i t e i n d e 14. v o e t beven h e t s t r a n d ,
'i50 o u d e d e n n e n p l a t e n worden g e h e i d m e t een d i k t e van
Doartussen musteri
'7 Uniw. o v e r BLYAI l e n g t e van 162 v a c t , e8 b v e r d e r e n t e r e n d e 138 v e o t , I j 8
e i k e n p h t 0 n itiet ecn d i k t e vari 5 du5.1~en e e n b r e e d t e van 13 duim; do l e n ~
t e zc.1 v8.n 10-'1j v o n t bedrrtgen,
Zij wonden 7 v c e t dil d e g r o n d (Seheid t u s s e n d e Gordingen.
Aan w o e r ~ z i j d e nk m e n 25 eikeil t i c h o o r p a l e n ~m d e 12 v o e t met een L e n g t e
van 12-16 V f > c l . a 2#$.j utcrden 8
9 voet. i n d e gsonct g e h e i d en stolco11 van
b w e a 1 vee t I s ~ u e nde damplaraken u i t . G o r d i n g e n OYI pïarilran werden geltlonk e n n e t ebis b1iw9: s:?~ara.%rso e n g e w e l d e k.0p met d u i t r i n g .
11
rc.z,iJdeii van d i t hoofd komt o e n :ri.J&bera van 22 r o a d o n lengto cap
v a ~ ~ t - ~ I r i L i s n cI sl er e e d k e ; , Datw tegemiaan r i a t b c s ï a g en s t e e i i b a b l a s t .
-
ik?r;tulr. wegcnn h e t naken vkn d r i e r i j z e n dammen
h e t n u o r d . e r 6 t r o n d 1789.
beeontea d e rnastesnd. ~p
De m m t i n do v o o r n s e maat van 1 2 v e e t i n de roede e n 1 2 duim i n de v o e t .
Een r i j z e n . dan b e o o s t e n do O a s t e r n @ l I t e b e g i n n e n van b u i t e n 8@ t e e n van
h e t d u i n , zeervaarts wnder een dalende l i j n , niet e e n vervo.1 van I k d i h a V U T
laet beg:in t Q t h e t e i n d e van de 14 rewdesb. Kofrlende t o t h e t v a u t g e B t e l d a
pei,:i, de hoogt;o vari hol. rijsiverie, weiasop de b o v e n s t e l a n g v o m a l l e v e r d ~ s on ~ bui.te.n
m
nf z e e w a a r t s v a l . l a n d e l e n g t e s van 5 voet en 10 dilimi ond e r liet. scherm c a de p l o n k e n u i t h e t b o v e n e i n d e van h e t be s c h e r a h c w f d c l a t o p 50 rwedan a f s t a n d ï i g t -, b i j d e s c h o o r p a l e n op 31 roeden m m t war'
den @ij>,yw%aist
<I
D e I > r n n d t c bedrn.ugt 2
3 roeden.
Het t > t r a n d iuuet a o r d e n , u i t g c g r a v o n en i n d e s l e u f i a w t een l a a g r i j n w e r k
worcìon g e l e g d t e r d i k t e van 10 d i a i i n gestouwd o v e r
roeden bui.teRwnarts
i n h e t water op e e n d o o r ~ ~ i n n dbor o e d t e vim 3 roedcn en n o g 5 r o e d e n v o o r
de Isop op e e n b r e e d t e van 4 r o e d e n en h a l f rotdoewerkt.
Xn 1765 a t e l l e n d e S t a t e n van IIolland n,a.
de v o l g e n d e vragen:
1, Moet d e dam tiisseii tie e i l a n ù e n ( G o e r e e e n s)verflaìrh.ee) geccnseerveerd
e8 i n a i j n grondsl.ngeii v e r b e t e r d werden?
2 . 10 een nader on!ieirzock v e r e i r J t naar wat h e t meeste v o o r d e e l b i e d t v o o r
de p r o v i n c i e :
a. de gerzen " r i j p " l a t e n w a r d e n en ze t e r b c d l . j k i n g t e verkopen ef
b. de p r z e n z e l f t e bed.i..jkeii en d a a r n a t e verkopen.
Deze v r a s e n worden d o o r L u l o f s b e h a n d e l d .
Voor h e t legr;en vcrn ùe dam wae e r e e n wterke "caverloop" van water cpp de
Male. 6.l3 bcwij.9 h i e r v o o r z i e t h i j d a t :
a. h e t water waö n o r m a l i t e r I en soms 13 v e e t h o g e r a a n do z u i d z i j d e dan
a m de n o o r d z i j d e .
b. da c c h a ù e was v e e l a l a a n d e n u o r d z i j d e .
A3.s d e di<m zou worden weggeaonen zoudcn de sl.ikken a a n d e n e o r d e i j d e u i t i3chu,reTi, e r zouden geul en en k r e k e n Ce vervrachten z i j n , waardoor de ri.viei
z i c h ten n a d e l e va11 h e t G o e r e e s e g a t ecri weg zou b a n e n nnar h e t hrQuWe1.Sh a v e n o e Ga.t. De z u i a z i j $e zou ineer l e s t o n d e r v i n d e n van u i t s c h u r i n g . De
v c r o n d i e p l n g vari het C a e r c e u o Gat ntiig men n i e t zo iiiaar aan d e dam wijten.
'Jerhegirkn van d e dan is wel. e o n v e r e i e i t e .
Er i r j ,iaj. Ldc!rokcri5 :iac rben b e t e r u 1 i . a gareeb, al.ikken O R a a n w a s ~ e nb e n o o r - i
d e n d e deis aan s u p p l i a n t e n kan ovarg&'wu~n+.
dan d a t d e S t a t e n z e l f b e d i j k e n , [
i
i7
I^-,?:::&
17'34 ( a n n o t a t i e 56)
il
~~-~~,,".,.,,,*~,-,"~
F
Daze consideratic werd (yachreveri naar iinnl.e.idi.ng van een v e r z o e k V U I L de !
S t a t e n van IE olland t'n Vlost 3'r.teE;l.ari.d v i w ' 1 7 i U ( 1 c l ) en moeut als a d v i e s d i e = '
lien bij ettn p r o j e c t (in d e l.aap d o r ntrorniiigen t e v e r a n d e r e n e n l a l e r d o o r
-
het
.
,
- -
.>I
,.'I
,'
4
.
*
6 09
i
h e t z e e g a t van G o e d e r e e d e t c verbetcrcn,
H i j t o o n t d e n a d e r ' i n g d e r d i e p t e n en d e a f n a m van d e n o o r d z i j d e van h e t
I
e i l a n d aan met e e n b e r i c h t d a t d e O o s t d u i n e n s e d e r t 1630 2.X r a e d e u ( l 0 2 0 m )
z i j n a f p r i a m e n . De " s t r e k k i n g " van h e t e i l a n d , d i e v o o r h e e n Xuld-Woord was
i s i n 1734 O o s t - f l e s t . Door d e v o o r t d u r e n d e afname v e r s m a l t h e t e i l a n d
s t e e d s meer.
A l s v o o r n a a m s t e o o r z a a k van h e t afneraen van d e s t r a n d e n aan d e noord- e n
z u i d k u f i t z i e t h i j de v e r b i n d i n g tussen h e t Hsouwershavense Gat en h e t
Goareesche diep.
De a n d e r e oorzaken z i j n :
1. De P a a r d e p l a a t ( i n h e t B r o u a e r u h a v e n u e G a t ) ,
2 . De B i n d e r ( t e n n o o r d e n van h e t Q o e r e e s c h e äiep),
3 . "dot n e i g i n g d e r vtntaren naar h e t z u i d e n " ,
.
4. " h e t QrJdrOgen van h e t k&akBdicp",
5 . de w e s t e n w i n d e n ,
b. k a t a a n g r o e i e n van d e O o s t v o o r n e e W e s t p l a a t ( d e h u i d i g e Zvinrte N s a k ) ,
De afdamming van do l i a l s b e v e e l t Cruquiua v u r i g ' a a n .
-
1rj:t:t'P i ( _ . ! ~ ~ - . o i t - a ~ ~ _ i.-l ,~..- ~ ~ ~ ~ ~ - ~"-,,1- ~-,,-~-,-_~ .~1 ~_ o7 _8 __ "_ ~n ~_~_~_. ( ~ n n s t n t i . e 8
_
j
l
,
.
.
_
I
_
I
.
.
l
.
Y
I
"
I
_
~
.
I
N
*
I
I
I
_
127
M,
~~
-Iy
,
y I _ I
en 120 &-)
C m n a i d e s n t i e van 1700 (127 u)
o m t r e n t h e t maken van e e n p a l e n h o o f d I
aan d e w e s t z i j d e van d e h a v e n van G o e d e r e e d e i n p l a a . t s van d e d a a r l i g g e n de rijobamae
B r u n i n g s beoogde, n a z i j n i n s p e c t i e van 1'178:
i
I e z i j n g e g e v e n e t e v e r g e l i j k e n niet d i e V L Gruquius
~
van 1731t,
I
20 e e n o v e r z i c h t t e maken van d e i n v l o e d van de haven van G o e d e r e e d e op de :
I
g e s t e 1 d h a i . d van h e t G o e r e e s c h e Jjiep en h e t I I a r i n g v l i e t
;la e e n c n d e r z e e k t e doen n a a r d e m o g e l i j k h e d e n 031 met e e n h a v e n h o o f d het
s t r a n d t e g e n de zee t e v e r d e d i g e n .
Hij s t e l d e v a a t d a t :
Vanaf 1738 ( h e t jaar w a a r i n w o r d t medegedeeld d a t d e Quade Hoek i n d e
!
Goede Hoek v e r a n d e r d i s ( b h ) , w o r d c r e r k l a c h t e n vernamen o v e r s t r a n d a f - ;
name aan d e Noord-Ooet z i j d e van ( d e u t a d ? ) G o e d e r e e d e ; de n o o r d o o s t k u s t
i
is v e e l a l toegenomen.
S i n d s 1732 i n d e wal t e n w e s t e n van d e haven a a n m e r k e l i j k toegenomen; de
r e d e is a a n z i e n l i j k vernauwd. I n 1575 werden d e w a l l e n van G o e d e r e e d e no& i
d o o r do z e e b e s p o e l d , i n 1780 is e r e e n h a v e n van 8593- r o e d e (3500 ni)
l e n g t e . biet u i t v a r e n w o r d t nog b e m o o i l i j k , t d o o r d e H i n d e r , d i e s i n d s 173%
g e e n b e l a n g r i j k e v e r a n d e r i n g e n h e c f t v e r t o o n t . De v e r a n d e r i n g e n van h e t
Z e e g a t waren a l l e n aan d e vraï van Goeree. De "bewnsing" van de wal moesb
oek de, "bezwasing"van h e t z o e g a t t e n g a v o l g e hebben. Hoe meer h e t s t r a n d
aan de NaW.zijde afnam, h e @ meer de d i e p t e n a d e r d e , ivaardaor d e l a n g s de
kust i n d e r e n d e g e u l ook nauwer werd.
V o l g e n s Cruquiiis waan do toenemende n a d e r i n g d e r d i e p t e n V O Q P ~ t ~a w i j t e n , i
aan d e t o e n nog o n b e d i j k t e Kale. Nu werpt: z i c h d e vraag op @E h e t Z e e g a t
s i n d s d e afdamming v e r b e t e r d 1càU
De a f d a m a b n g kon g e e n v n o r d s < i l b r e n g e n a a n h e t t i j . De HaZe s t r o e n d e a l - ,!
l e e n b i j h e t b e g i n van d e eb o v e r e n e r kon l a n g s d i e weg w e i n i g w a t e r aaq
de r i v i e r e n t t r & k e n werden. De v m r v l e e d e n v i a l . e n d a a r e n t e g e n u i t h e t
!
B r o u w e r s h a v e n s e G a t *ver d e B a l s , werden raet de a c h t e r e b b e n van h e t I f a r i a i
v l i e t l a n g s $ a Goereesclie h a v e n en d e v m l t e n westen d a a r v a n m e e g e s l e e p t
veerkwamen d o o r hun s c h u r i n g g e d e e l t e l i j k d e n a d e l i g e aanwinning t e n I
w e s t e n Sili, de liaven. " U ie! a L - d r A ~ ~ I i . iI:&&
i~
u i t ?era:lderU.
!
E n i g e a.l.geraene oorzaken vaer h e t b e d e r f van het; z e e g a t w ~ P P B R :
1. &o e n v e r a n d e r l i j k e n e i g i n g d e r w a t e r e n naar h e t %ai.dwesten,
2 . d e e b s t r w o n d i a o p d e n a c r d w e s t k u a t vim Goeree aankernen. v o o r t g a ; ~ t ~I' ~ w
deor de weatenwinden, s t u i t e n vnn d e H i n d e r t e r u g op liet c i l a n d , C e r w , I J l hun r i c h t i n g s n d e r f j naar de wr?sCplaat z o u z i j n .
3. a:l.lo r i v i e r e n v e r o o r z a k e n b u i t e n h u n mond. eon afnemend z e e e t r a n d ,
de
Dapr d e e,cjrqt,genocmde oerzaak i a o r ol.eclitti afname uan &én z i . j d e :
z u s d w e s t o l i j k e nei.li;ing van h e t water v d t dc a t r a m i , d i e b:Lj e b uit: h b t
i
j
*
i
- Karingvlirt -
.) i&.
i, r ;. $4
J
I
B a r i n q v L l e t bint z u i d w e o t ~ v a a r t selp. en v e r o o r z a a k t d e d i e p t e l a n g s de n o o r d
v;ecj4 ,
,..,st. ~ v a n Goercc?.
Dezo ;.llgc?merze oorzaken waren n i e t weg t e nemen, m ~ a re r v~areu.ook rrrp; b i j : r , ~ d e : * i ?oorzalien :mal(;: d a vcartc\ui.enii+ s t r a n d a a n w j . n s t t e n weuten vim do
b:?V-rl
??i
c.ie 115113
vi1n 113 t n u u r d w e 6 t 23 Isoa: <E
Et% t,ncncmc van tiet n o o r d w e e t s t r a n d en een afname v a n h e t a t , r a n d t o n westen
v a n d e h a v e n zou h e t z e e g a t v e r b e t e r e n , h e t vaarwater zou r u i m o r wcrdeu en
di o a d e r h o u d a k o s t c n zouden verrni.rideren.
Dtuningi, is e c u v o o r s t a n d e r v a n h e t p r o j e c t h e t havenhamfd weg t e n a n e n o
ai-<n(:erri.cn de strandafname ten ~ o 5 t e uvan d e h a v e n zich t e n w e a t e n vati de
:a:i:ion z m kiiririari v o o r t z e t t e n . Do diepte voor de hoven bedraagt in I780 tus1732, t o e n d e k.averi. 71 reeden. (290 ria) k o r t e :
s e n d e 35 eri 43 v o e t b i j l.w.In
r$si:isp be3iroeg d e d i e p t e bliitem d e h a v e n t u s s e n d e 30 en 35 v e e t bi3 l.wo
I%rmia:.~;c
kwmt tot d e c o n c l u s i e d a t een d e r g e l i j k e d i e p t e ZOU vaarkemen wanii,e!er h e t f3trPïad van t i j d t o t t i j d zou afnemen.
p , . ...:
, , . . ! e r i l t i ~ ! VUI
17t11 (120 1,).
De ïlia.,d3r W ~ I I toegenomen en v e r l a a g d ; e e n v e r o n d i c p i n g was i n h e t G o e r e e s c h t
%c+c{pt.o p g e t r e d e n , Door e e n crtcrke toenm!e Van d e H i n d e r wafl h e t vaarwater
11 .",
.I ,..~.
. ?
1^
(i" gci.:oa..iir! e n d e afname v n n h e t G o e r o e s c h c N.kW.
o t r a n d werd
o x b e v o r d e r d . De h o v e e l h e i d w a t e r op h e t H a r i n g v l i e t lis dmor d e a f nc: v a n d e 1IeJ.s e n de S c h a r r c z e e verminderd..
I,,''
(ie havenhoofden niiwetctia l a t e n v e r v a l l e n en de bedijking van de %ls
<.,
en d e ~ ~ ~ c h u r r e z e, ov e n t u c o l d a o r h e t g r o v e n va.n e e n l c a i i a ~ 3engedaan
~
me6tan
I; (i
<?li
6,lU
..IJ"?,;.';
~
,.--i
,r.+;.,., ..ti..' .<.
."
~.
, ii e.
beöpr;ireri
""_,."
0.9
/<*.
.
111 ui" :.>r.&&nvea.
1780 ( 1 2 8 ~ ) ,
h!
% c v p r dn s i t u a t i e v ~ r ihet z e e g t i t van Goedereede,
Kiic-ri.;!
. i t g c c o n s t ~ a t e i r dd a t h a t z e e g a t b e ' ~ c s t e nd e haven door het a a n g r o e i e n van d e Q p d e Iioelc, d e Middelplaat. en d e w e s t p u n t van du l i i n d e r vernauwd i.e. U i t z o u n i e t a l l e e n ziJn g e b e u r d n a b , a t verleiiejen van d e h a v a n ,
en van d.e H ~ l c ren d e B c h ~ r r e z e e . Na deze nfrlnm>-..ri::1C I D ]let. n L a i
?:TG
de " v o o r e b h a '
cm h o t Brouwcrshavansa G a t n i e t meer i n h e t
Lc:
S.,:.
Naringvliat,
Do EQ.r,s2.w@ hesproken i.n de S t n t e n v e r g n d e r i n g van 11 j a n u n s i 1787 (Igga)
h a n d e l t ever d e ver.botcrl.ri8 van d e kittven van Hcllevaet5luis en h e t a a @ r u e BC;kiE d , < > ? < ï t .
De t+ae!wmendo v e r n n d i e p i n g van h e t e e c g a t w o r d t gewet en aan de dam door de
Ma1.s En <'e Scharse:zec,
"Voor. dis b e d i j k i n g werd d e d i e p t e en de b r e e d t e van h e t z e e g a t e n d e r b e u d e n
d o e r een ~ t c r l ~s ter o o m epi e e n m e e r d e r h e i d van e b b e d i e na d i c n t i j d iadat
mee:'^ lion p l a a t s v i n ù e n , uit huofde v a n h e t f e i t d a t d e u c h t a r v l o e d van do
zceiawae s t r o m e n , t e weten tiicsen. Cchoiiwsli err O v e r f l a k k e e - r e e d s e e n v o o r e b
iaaakte tbver de Ilct1.n en d a S c t i a r r c ~ e e@p het G o e r e e s c h e G a t , a a n g e z i e n hei:
wntar aan d e z i j d e van Brouwcrahaven 4
5 v o e t hoger W B B clan i n de noopdeki.$:e g a t e n iihet h e t g e v d g d a t er v r o e g e r e e n g r o t e r e k w a n t i t e i t water door
liet m e g a t van Goeree l i e p , w a a r d o o r h e t b r e d e r e n d i e p e r gehouden word".
De oploi-.ciixig :tau misschien het, k a n a a l d o o r de Hals en 8charrel;ee %ijn. i n
r a v e r e e n s t e m i n g m a t aruns.ngs icieeen,
D e a c h t e r e b b e n van h o t l i a r i n g v l i e t konden, n a d e afdamining, wel n i e t ,
ilieer d o o r de v o a r v l o e d o n van hel; Hrouwerahavenac Gat v e r s t e r k t warde
e n d a a r d o e r s c h u r i n g v e r o e r z a k e n , d o c h ook konden de viateron bi. j
h e t b e g i n van d e e b , niet m o r aan h e t N a r i n g v l i e t d o o r d e everstroaiag van d e H n l ~ ,aan de stroUrm e n t t r o k l r e n worden".
B l a n k e n twi.jfeJ.de eraan d a t , V O B P d e afdamming, d e a c h t e r e b b e n v a n
h e t l % a r l n g v l i e t v e r s t e r k t werden d o o r d e v o o r v l o o d e n van l i e t Brouwer2
B;ao~:rise Gat. Do ware grond v o o r zelrerheid @ver d.e i n v l o e d van d e a f elanarring o n t b r a k . De r i v i e r had v o o r d e G o e r e e s c h c iaaveii geen aanmerkelijke v e r a n d e r i n g ondergaan; h o g e r o p , op d e r i v i e r zalf was e r een
a a n z i e n l i j k e v e r n a u w i n g , die n a d e l e n m e t e i c h m e e b r a c h t V Q Q ~Biet zee'
gat.
I n d e tweede iriamorie z i e t Blanken de afdamming Loch WIS
h e t meest
zteewerkend t u t h e t b e a e r f vaxi h e t zeegat.
__...._
ladjd
~.
enige
en naar ver'
t e g e n d e i d e e a n van B r u n i n g a ( a n n o t a t i e 147). Hij a c h t h o t n i e t j u i s
nat:
de IIiridor n i e t noemenesa.ard
v e r a n d e r d is,
de afdrmminy; van d e H a l s h e t n o o d z a k e l . i j k m a a k t e de b v e n van
G o e d e r e e d e met ',Ir o e d e n ( 2 9 0 ILI) t e v e r l e n g e n .
B r u n i n g a s c h r i j f t d a t d e Quade Koek i n 1'?:$8 i n eon g e e d e v e r a n d e r d i
De oorzaalc van d e utrandVcrbrrd$ng wae d u s . r e e d s 13 j r ; a r voor d e afdanwiiiig v a n de H a l a aarii,vezig*
1*
2.
Dit artikel b e h e l s t e e n n i e t g e h e e l u i t g e w e r k t c h r o n o l o g i s c h overz i c h t . Verder uitvoerige g e ~ c v e n co v e r d e aanleg va11 ochermhoofd.cn,
rijs- e n matvrerken.
B i e r b i j behoren een p l a t t e g r w d en v e r s c h i l l e n d e p r o f i e l e n :
1. E'E:rpeiidicuïaire d o o r s n e d e d e s 3 i j k . u op de l i j n aa van d e p l a t t e grsad t e k e n i n g d e z e r werken.
2. P e r p e n d i c u l a i r e dwaradoorsnede van h e t s c h e r m h o o f d aan h e t Vdestd
d e van h e t Flriauwe Werk op d e p l a t t e g r o n d t e k e n i n g gemerkt met de
let'ter B, van h e t b u i t e n e i n d e d e r v e r h o g i n g .
3. H o r i z o n t a l e d o o r s n e d e van een p x i e e l t o van h e t z e l f d e h o o f d ( B i ) op
h e t midden d e r w e d e r z i j d s e gordimgon.
It. P a r p e n d i c u L a i r e door,mwde I n d e l e n g t e VR^ h e t s c h e r B h o @ f d aan h e
W e s t e i n d e v a n h e t Flasluwe kuctrk op d e p l a t t e g r o n d t e k e n i n g I e t t e r U
5 . P e r p e n d i c u l a i r e d o o r s n e d e des d i j l c s op d e l i j n b b van de p l a t t e g r e n d t e k e n i n g d e z e r werken.
A,
Geekoop b u w t . z i j n g e h e l e b e t m g op aan do hand van d e p l a $ t e g r o n
S;
Schermhuofd t e n r i o s t e n van de e e r s t e zogonaamde 50 r c e d e n , getek e n d met l e t t e r A. Het c o r a t e werk o p d i e p l a a t s was i n 17ó1: h o t
beggen vein een r i j s d a m . 10 2 / 3 x 3 I/S Xr, i w t een t o n r o n d t e van
b& diliira. Ln h e t z e l f d e Jortr werd een Uchermhoofd g e h e i d . En 1763
nag t w e e h o o f d e n ten Qoeten van h e t e c r u t e . In 17b4 werden deze
raoviden v e r i e i r t - i i e n vcrtioogci ei1 twee tiieuwe hoo1'dc.n gebouw&, h x i
i s de daui A op d e p l a t t e g r o n d , d e tweede ( B ) b e v i n d t zich win h e t
westeind.a van h e t Fbaauvse Werk.
K r v d g t e e n n a u w k e u r i g e b c s c h r i j v i . n g d e r r i j s h o o f d e n l e n g t e 214Rr, b r e e d t e t e r w e e r s z i j d e n van h e t h o o f d 2 R r , 1 v e c t , d u e i n
totaaï 1( R r , 2 v o e t .
'
- Hot
"
-
--
,.- .,
144
I i t t h u o l d geinaiakt van e i k e n h o u t h e e f t , zrr«i/aartn e e n doceririg van $3t r e n t 3iJ& v o e t o p d e v o e t , de p l a n k e n z i j n 5 d u i n d i k ca 73.i diii,m
b r e c d met een p u n t van 10 dui.nt l e n g k e e n tyroevon vrin ? duim en "d3.k
'i/3 v;in h e t h n i i t , di.@ i n utalkunder geheid": De l e n g t e d e r plaiikcn be
dr.otrg o v e r d e 10 eer*ste r o e d e n 9 -12 v o e t , d e b v o l g e n d e 12-14 v o e t e
d e r o o t e r e n d e 5-g r o e d e n 10-12 v o e t , H e t v e r s c h i l i n l e n g t e w o r d t ben
paald door een s l o e i n h e t strand.
1 voet onder de
h a vaceruziJden van d i t h o o f d i n eon g o r d i n g g e l e g d
p%r.xlren. e e a t a . e e t c , .
Tegen h s t h o o f d s t a a n s c h o o r p a l e n g e s l a g e n , . o p 12 voet. a f s t a n d van
e l 3LarcIp'
Daar h e t h o o f d n i e t g e h e e l a a n s l o o t op de d i i n e n a p o c l d e h e t water
a c h t e r o a t e g e n dc d u i n e n op. Om d i t : t e v e r h i n d e r e n v e r l e n g d e men i n
1771 h e t h o o f d a c h t e r w a 8 , r t s met 5$ R r a o d a t h e t nanslocot op de d u i n e n
I n l78d verlcn{::\e m e n d e d r i e h o o f d e n z e e w a a r t s met 1 4 t Rr. &t. b u i t e n e i n d e van h e t oud?) h o o f d werd o v e r een l e n g t e van 83 Rr verhoogd.
Do:%@ 23& 11.r d o c e r e n o m t r e n t 8U v o e t e n op d e v o e t . i k i e r v o o r werd e i k e c
-
B
XX
O
xra
IV
w
en greuienhaut g e b r u i k t .
Vervo1,gcne d e e e r s t e zopennarn,ie $0 Roeden b c s l q w e r k t u s s e n de WherX
iio,,fde.n A en 13, & n 1757 i s d i t . B e d e e l t e o n d e r g e s t o v e n . Xn 1761 werd
d i t werk weder opgeinziakl m t k A d d a a r U s b e k L e d i n g e n s t e e n . xn 1 ï b ~ tWOP
h:.t .ciei.lr hesc.i:.:i:.&.
Efen n:nakl;o e e n werk met e e n d o c e r i n g v a n 7 v o e t ,
u i l e e n met r.ijs b e k l e e d . I n 1767 v e r n i e l i n g en zeer e r n o t i g e beschadir;i.nG op l ( t november 177.5* !teen o n t d e k t e m e n d a t h e t e i n d e van ile
G r o e n e d i j k b u i t e n de. d u i n e n ~i",tt(?k en maar 74. Er e n 7 w«et van he$
PLaauwe Gei-k was gc!Lcgen, waarep n e n i n 1776 d i t d i j l i e i n d e a a n het,
r vnathechlte; alXG2on. op$puaaa$t met zand c n m::t r i j s beola.[;<
In 1778 Nieuure t e r u g u l u g . K l e i b e k l a d i n g 'i'?<30. S t r a n d e n d u i n e n hebben
zv. m x i lorik$e gevronnsn d a t h e t werk o n z i c h t b a a r werd.
ktat r;cherrniaaofd 13, a a n h c t OosteLnde van h e t l . a a t s t ~ e n o e m d ewerk gel e g e n a W ~ Eop ancilcrge w i j z e als; b a t h i e r v o o r b e s c h r e v e n nchermhoofd
gemilkt in 1764, liljrzberrnen m e t e e n l e n g t e van 11 Xk, 53 v o c t b i j
e o n b ï e d t e vim 2 Hr9 1 v o e t , n a a r h e t h o o f d een v o e t h o g e r dan a a n di.
k a n t e n , bcgi.nriend op 5 EP, 2.8 v o e t van h e t b o v e n e i n d e van h e t h o o f d
en o n d e r a a n m e t een b a l v e r e n d i n g b i j elkaar komend.
Eet iaonfd 3.8 1 4 iir 1,ang- Opgave von maten van s c h o o r p a l e n e n p l a n k e n ,
IIet G r o t e Werk gel.eesn tuooer, de schermhoofden B e n C.
0mBat de ber;teiilceia o n t b r e k e n weet Goekoop n i e t wanneer d e werkzaainhe'
d e n h i e r e e n a a n v a n g hebben genomen. I n 17% waren e r Z.L. .werL,nauBheden en i n 1759 v o l g d e de a a n l a g van een binnenberm. De d i j k i s van
zand, met e e n kleilhiag b e k l e e d . O n d e r l a n g s h e e f t men r i j s b e s l o g v r e s k
exa. teen g e l e g d . Gobeurde v r o e g e r e a a n v u l l i n g e n van v a l l e n . @ f t u i n e n
met p u i n , nu g e s c h i e d t d i t met rijs.
V a c r e n a n d e r een r i j s e n b e r m mot e e n b r o e d t e van 2 à 23 RTs b e v i n d t
eicka een zware s t e e n l a a g F . Verder z i j n er r i j s d a n m e n t e r beivaring va1
het, s t r a n d .
DOOI. d e ~ t e r k ei n w e r k i n g vaia do zee op h e t rijewerk z i j n e r vanaf
1789 p r o e v e n genumen met p a a l w e r k e n .
T e g i , ~ l o t t egeeft. Ciockoop e e n b e s p r e k i n g over d e r i j s w e r k e n , h e t kao@fd
Ee i n 1792 b i j F i n h e t d u i n a a n g e s l o t e n en i n 1793 v e r l e n g d en d e
we s t esnol e
n i j i a g e noo
1
t e k e n i n g no.
titel
Grafkek voor h e t omrekenen van roeden
in
AI 65.2353
meters
2
Goeree, B e d i j k i n g v o o r de 18e eeuw
AI 59.915
3
S t a d Gosdoreedo, Sacob van Deventer
A l 65.2371
1550
*
-
4
“West Voorn”, van D i , j d c , 1696
1701:
met l c u e t l i j n e n , J. Blanken, 1789
Al 65.2372
5
Goeree, bekende punten u i t l i e t chrono-
B3 59.1083
L o g i n c h o v e r z i c h t ( t o t ong.
1835)
Guerce, E n i p L.W. l i j n e n 1696
1
7
- 1955
Gooree, üe aanval van d e t z e e op de
Noordkust, 1715
- 1835
8
Goeree, Bliksem grafielren L,W. l i j n
Noord- cn Westkust I 6 9 8
1957
9
Goeree. Enige L.W. l i j n e n Noordkust
-
1729
I0
E3 59.’11b9
hl 59.953
A3 59*$5
- 1857.
Flnuivo werk t o t en met O o s t e r n o l 3 .
CS. E o d ~ o o p1772
,
Aanval d u i n k u s t van Goeree, Verdediging
Noorderstrand i n 1790
I
I
12
De zeeiverken op Goedereede
A2 65.2355
1 3a
Veranderingen l a n g s de k u 8 t van Nieuwenoord
02
65,2356
AI
59.3~3
Veranderingen l a n g s de k u s t van
Nieuwenoord
I
14
GRAFIEK VOOR HET OMREKENEN VA# EOEDEN IN METERS
i RIJNLANDSE
i VOOPNSE
1 PUTSE POEDE
-
ROEDE * 12 P VOETEN
eom
I 2 V.VOETEN
I 2 P.VOETEN
--
144 !?.DUIMEN
= 3,767 m
3,912 m
h,QM m
'O0
AFSTPNb IN METEPS
400
i . HET OUDE LAND
vÓ6r
2. OUDE OOSTDLIK
vóór
OUDE NIEUWLAND
4. NIEUWENOORD
5. WEST NIEUWLAND
3.
7. PLASPOLDER
.I,
6. PLAS154
OUDWESTERLOO
9. NIEUWE OOSTD'JK
10. NIEUW WESTERLOO
I i. ROOCLAASPLAAT
12. GROTE ZUIMRPOLDER
13. KLEINE ZUIDERPOLDER
SITUATIE VOLGENS KAART VAN v.DLICK 6696- (709
GOEREE
BED3KING VOOR OE WEEUW
R'JKSWATERSTAAT
DELTA DIENST
Water loopkundiqe Afdeling
6B-Y
- -
SCHAAL
A4 Nr.59.915
~d
- Y
Behoort bij rapport nr 2 - 1965
~
~~
1 : 50.000
~~~
bij ia ge^ 2
S t a d Goedereede, Jacob van Deventer, 1550
.,West V o o r n ” , v a n DiJck, 1696 - 1701 ; m e t k u s t l i j n e n ,.J.BIanken,1789
i'.
VER KL AR iNG
"
DE AANVAL VAN DE ZEE OP DE NOORDK(IST
!?i5
-2
t635
L
SCHAAL 1 : 50.000
gstck (gssontr. g e z i e n
R 'J K S W A T E R S T A A T
DELT A DlENST
Af
W a t e r loopkundiqe Afdeiinq
Behoort bii ramort nr: 2 - 1965
NtS9.953
Bijlaqa 7
Flauwe werk tot en met Oosternol ,Cs.Goekoop,1772
m-.
O
L.
u)
m
O
,--
.
.
-.
VERANDERINGEN LANGS
-
DE
KUST VAN NIEUWENOORD
f
SITUATIE
~~
~~~
~
~.
...
~~
~~
~~
~~.
~.~~~
~
~~~
~
~~
~
. .
0S 7
79
CHAAL
VOLGENS K A A R T VAN GÖEKOOP
~.
.~
~
c ~ a . : iO.O-Oö-
~.
~
%
JI
Jaart
Omschrijving:
.~
1772. Stram&er2$ging(l),
hersCe1 ríjswsrk(2),
r e p z r z t i e Westerml(3).
strandverhoging(2), r e p a r e t i e Wecternol(3), dmrnen beschzdigd (4)
1773 Rijswerk v e r n i e l d ( l ) ,
i774 Strandverbreding.
1775 Beslagwerk b e s & d i g d ( l ) ,
,
.
Fïauvie werk v e r n i e l d ( 2 ) e n i g h e r s t e l ( 3 ) s t r z z d afr2~e(4),Q e s t e f n o l beschadigd(5).
i
-+-
-
I)
.
Jaar:
---?-z-
:
-*?
--_--+--_--
&--
-3-
..
-1,
.4
--s-
1772
1773
:774

Brief vernietiging Haaymete Klarenbeekseweg ontvangst

Havenrijtoer Rotterdam 12-10-2014

Beste zeilers, We zijn inmiddels alweer juni en

OMLEIDINGSPLAN SIGNALISATIEPLAN

Activiteiten week IV Cultuurtraject SKVR 2013-2014

Concept havenreglement - Watersport Vollenhove

Historische trekvaarten - Staat van Zuid

Tankreinigung in Europa 2014

2e Brief JOTA Scouts en ouder

“Oplossingen zoeken is onze job”