storage expo-beurs: De invloed van the Internet of Things op het datacenter VISIE: ‘DCIM moet uit het isolement’ ONDERZOEK: Fikse besparingen in datacenter mogelijk dcw oktober 2014 | in samenwerking met: advancing information transport systems MAKING THE CONNECTIONS COUNT FIBER TO THE CELL SITE FIBER TO THE HIGH-RISE, HOUSE, MDU FIBER TO THE TOWER FIBER TO THE NODE FIBER TO THE VENUE FIBER TO THE OFFICE FIBER IN THE CENTRAL OFFICE FIBER TO THE BUSINESS FIBER IN THE DATA CENTER INNOVATIVE, END-TO-END SOLUTIONS • Speed up network deployments • Improve network reliability • Reduce operational and capital expenses FIBER TO THE CONTINENT TE Connectivity Nederland BV Rietveldenweg 32, 5222 AR ‘s-Hertogenbosch Tel: +31 73624 6211 Mail: [email protected] www.te.com/bns dcw colofon DATAC E NTE RWO R KS is hét vakblad over de technische infrastructuur van datacenters. jaargang 7, oktober 2014, nr. 10 datacenterworks verschijnt tienmaal per jaar. toezending geschiedt op abonne mentbasis en controlled circulation. H O O F D R E DACTE U R / U ITG EV E R robbert hoeffnagel TE L E FO O N +31 (6) 51 28 20 40 E - M A I L [email protected] T WIT TE R twitter.com/rhoeffnagel LINKEDIN nl.linkedin.com/in/robberthoeffnagel Kopzorgen Uit onderzoek onder Europese ICT-managers in opdracht van Colt Technology Services - een aanbieder van telecom- en datacenter-diensten - blijkt dat de complexiteit rond de strategische planning van de datacenter-infrastructuur bedrijven grote zorgen baart. Steeds meer ICTmanagers zien door de bomen het bos niet meer. Als gevolg hiervan besteden zij onevenredig veel tijd aan deze planning. Uit het rapport blijkt dat 90 procent van alle ICT-managers zich zorgen maakt over de datacenter-planning en dat deze zorgen van invloed zijn op hun werk. Meer dan de helft (54 procent) zegt meer tijd aan de planning te besteden dan eigenlijk zou moeten. www.facebook.com/robbert.hoeffnagel P O STA D R E S R E DACTI E Security vormt hierbij de belangrijkste bron van zorg. 64 procent van de respondenten noemt de beveiliging als het belangrijkste aandachtspunt tijdens de planning van de datacenter-infrastructuur. Beveiligingsincidenten als gevolg van een computervirus of een aanval op het netwerk baren de grootste zorgen (36 procent).Wat de zorgen rond de beveiliging betreft, komen menselijke fouten echter op de eerste plaats (28 procent). A DV E RTE NTI E - E XP LO ITATI E Interessant aan dit onderzoek is dat ICT-managers bij het plannen van datacenter-projecten eigenlijk nauwelijks meer onderscheid maken tussen de ICT-infrastructuur en de technische infrastructuur. Dat zien we bijvoorbeeld ook bij dat punt van beveiliging. Antivirus, IT-security, toegangsbeveiliging - het zijn op zich gescheiden onderwerpen, maar voor veel ICT-managers grijpen al dit soort aspecten op elkaar in. E I N D R E DACTI E / TR A F F I C A B MU I LW I J K beatrixstraat 2, 2712 ck zoetermeer E - M A I L A DM I N I STRATI E @fenceworks.nl TE L E FO O N +31 (0)79 500 05 59 www.datacenterworks.nl jos raaphorst Directeur TE L E FO O N +31 (0) 6 34 73 54 24 E M A I L [email protected] T WIT TE R twitter.com/raaphorstjos LINKEDIN nl.linkedin.com/pub/dir/jos/raaphorst VO R M G EV I N G laura willemsen grafisch ontwerp DRUK grafia media groep datacenterworks werkt samen met kennis partners als bicsi, data centre alliance, green it amsterdam, it room infra, nen en pedca Wat betekent dit voor de aanbieders van producten en diensten voor de technische infrastructuur van datacenters? Ik denk dat de belangrijkste conclusie moet zijn dat we de fysieke infrastructuur niet meer als een op zichzelf staand gedeelte van het datacenter mogen beschouwen. Projecten die worden aangepakt zonder dat er sprake is van een goede kennis van wat gepland staat op de ICT-laag van de faciliteit zijn gedoemd te mislukken. Waar we dus al eerder zagen dat een trend als DCIM eigenlijk zou moeten uitgroeien tot een integraal onderdeel van een bredere discipline die we maar even ‘datacenter management’ zullen noemen en die dus ook het beheer van de ICT-laag in zich draagt, gaan we ook steeds meer op weg naar een ontwerp- en bouwfilosofie waarbij infra en ICT volledig met elkaar geïntegreerd zijn. Daarmee staan niet alleen ICT-managers met hun datacenterplanning voor een stevige uitdaging, maar ook onze industrie. Want bent u zonder kennis van ICT eigenlijk nog wel een gesprekspartner voor veel ICT-afdelingen? ■ kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. geplaatste artikelen vertegenwoordigen niet noodzakelijk de mening van de redactie. de redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: ‘overgenomen uit datacenterworks, vakblad over de technische infrastructuur van datacenters’, met vermelding van de jaargang en het nummer. datacenterworks is een uitgave van fenceworks bv robbert hoeffnagel hoofdredacteur datacenterworks/uitgever dcw oktober | redactioneel FAC E B O O K 3 8 12 14 24 30 36 26 40 Inhoud power it room infra 2014 12 schone en betrouwbare netvoeding Vrijwel ieder aspect van de industrie en handel van tegenwoordig is op kritische wijze afhankelijk van een continue toegang tot IT-resources. Deze ononderbroken toegang kan echter alleen worden gewaarborgd wanneer deze resources worden gevoed door een betrouwbare en storingsvrije stroomvoorziening. 34 visie 36 energie-efficiëntie 18 ‘het ontwerpen van een datacenter wordt steeds specialistischer’ Datacentermanagers staan voor een lastige uitdaging. Door een toenemende vraag naar power, strengere emissienormen en stijgende energieprijzen neemt het belang van energie-efficiëntie onverminderd toe. Revolutionaire nieuwe technologieën - die helpen om de energie-efficiëntie te verbeteren - worden de komende jaren echter niet verwacht. Het goed ontwerpen van een datacenter wordt dan ook meer en meer een specialisme, meent Loek Wilden van Schneider Electric. “Dat moet je niet overlaten aan IT of facilities.” beurs 30 de invloed van the internet of things op het datacenter Het optimaliseren van het datacenter en de infrastructuur speelt een belangrijke rol binnen organisaties. De focus van de moderne business ligt op eenvoud, snelheid en kostenbeheersing. Er liggen nog veel kansen om techniek en business beter op elkaar aan te sluiten. the Internet of Things speelt hierbij een grote rol. Maar welke rol speelt the Internet of Things precies en wat is het effect ervan op de prestaties van het datacenter? nen nederlandse norm voor inbraak en overvalalarmsystemen In mei van dit jaar is de norm NEN 8131 gepubliceerd. Het is een nationale norm voor inbraak- en overvalalarmsystemen (I&OAS). NEN 8131 geeft richtlijnen voor het ontwerp, de uitvoering, bediening, inbedrijfstelling, onderhoud en de kwaliteit van inbraak- en overval alarmsystemen die in gebouwen zijn geïnstalleerd. NEN 8131 maakt een eind aan de onoverzichtelijke diverse losse regelgeving in Nederland. markt 40 pedca-project in nieuwe fase Het is net iets meer dan een jaar geleden dat het project PEDCA de opstartfase voorbij was en het op volle gang kwam. In het afgelopen jaar heeft het project, in samenwerking met zoveel mogelijk spelers binnen de datacenter sector, vorm gegeven aan de fundamenten voor een Joint Action Plan voor de Europese datacenter sector. Het doel van dit plan is om vanuit (en met) de sector een platform te creëren waar een effectieve samenwerking kan plaatsvinden op aspecten waar dit voor de sector van toegevoegde waarde is. en verder 42 nieuws 50 agenda 52 nieuws van it room infra 54 bicsi-nieuws coverfoto Vooral in enterprise datacenters maken tal van soorten en maten racks het doorgaans erg lastig om tot energie-efficiënte, goed gescheiden warme en koude gangen te komen. Uit onderzoek van Pb7 Research, in opdracht van datacenter fabrikant Minkels, blijkt dat datacenter managers het gebruik van een modulaire opzet als het belangrijkste middel zien om om te gaan met grote en kleine verschillen in rack maatvoering (43 procent). Men zou zich echter nog onvoldoende bewust zijn van de besparingen die hiermee concreet mogelijk zijn. Op de foto het datacenter van Interconnect in Eindhoven. dcw oktober | inhoud 14 ‘dcim moet uit het isolement’ DCIM, of Data Center Infrastructure Management-systemen, worden al jaren ingezet om met behulp van slimme monitoring de energiebehoefte van Datacenters (DC’s) te beheersen. Maar de mogelijkheden gaan verder dan op het eerste gezicht lijkt. Sterker nog: DCIM kan een opmaat zijn om de Return-on-investment van het DC tegen het licht te houden en te verbeteren. drie dagen zonder mobiel of drie dagen zonder datacenters? Dit is voor een willekeurige puber een makkelijk te beantwoorden vraag. Een mobiele telefoon is een eerste levensbehoefte geworden. Zonder mobiel mis je belangrijke informatie en ligt eenzaamheid op de loer. 5 DDI 63 / 61 Dutch Datacenter Index September 2014 Lange termijn-vooruitzicht sterk verbeterd net als in de afgelopen maanden klimt de ddi ook deze maand weer licht. zowel de graadmeter voor de datacenteractiviteit in de afgelopen drie maanden, als de graadmeter voor het komende kwartaal zijn wederom een punt omhoog gegaan. wat vooral opvalt, is de sterker stijgende trend voor de komende 12 maanden. dcw oktober | barometer Met de Dutch Datacenter Index (DDI) brengen Pb7 Research en DatacenterWorks de activiteiten binnen de Nederlandse datacenters kort en krachtig in beeld. We meten iedere maand of de activiteit de afgelopen drie maanden is toegenomen dan wel is afgenomen en wat de verwachtingen zijn voor de komende drie en twaalf maanden. N.B. In Augustus heeft Pb7 met terugwerkende kracht de rekenmethode voor de DDI gecorrigeerd, zodat het minimum exact ‘0’ bedraagt en het maximum ‘100’. Bij de meting van begin september zien dat de datacenteractiviteit over de afgelopen drie maanden opnieuw verder is toegenomen. De indicator stijgt met een punt ten opzichte van vorige maand. Hetzelfde geldt voor de vooruitzichten voor de komende drie maanden. De stijging wordt vooral veroorzaakt door een grotere groei in de vraag naar vermogen, terwijl vooral de groei in de vraag naar oppervlakte weer wat afzwakt. Dit is met name van toepassing op de komende drie maanden. Met de totaalscores van ruim boven de 60 komen we weer verder boven de 50, het punt waarbij groeiers en krimpers elkaar in evenwicht houden. 6 Hoewel de komende drie maanden de groei iets zwakker lijkt te gaan worden dan in de afgelopen periode, nemen de positieve verwachtingen voor de komende 12 maanden opvallend toe.Ten opzichte van vorige maand stijgt de index met 2 punten, toen we zelfs een stijging van 4 punten noteerden. De stijging wordt vooral veroorzaakt door nieuwe investeringen en in mindere mate door een toenemende vraag naar vermogen en vierkante meters. investeringen De trends die we de afgelopen maanden waarnemen in de onderliggende cijfers, zetten ook deze maand door. Op het gebied Jun-Aug Sep-Nov +12 mnd Vierkante meters in gebruik 58 53 57 Vermogen 63 67 66 Investeringen 66 58 70 Totaal 63 61 66 Tabel: Dutch Datacenter Index, september 2014 Figuur: Dutch Datacenter Index, Januari September 2014 van het aantal vierkante meters dat in gebruik is, blijft de groei verder afzwakken. Dat de oppervlakte-KPI de minst sterke is, is op zich logisch: de eisen per vierkante meter nemen steeds verder toe. Dat leidt uiteindelijk tot nieuwe investeringen om datacenters gereed te maken voor de alsmaar sterkere eisen per vierkante meter, maar ook om de kosten van het beheer onder controle te houden. ■ peter vermeulen directeur van pb7 research HOE WORDT DIT DATACENTER EEN DATACENTER-VAN-MORGEN? Uw datacenter fungeert al enkele jaren prima, maar uw klanten verwachten state of the arttechniek. Betrouwbaarheid, veiligheid, schaalbaarheid en 100% uptime. De lat ligt hoog. Daarom is het goed te kiezen voor een veelzijdige partner met innovatieve, flexibele en duurzame oplossingen. Datanize: van advies, ontwerp, realisatie tot onderhoud. TBI-ondernemingen Croon en Wolter & Dros bundelen in Datanize de krachten. Samenwerkende specialisten met uitgebreide kennis en ervaring op het gebied van elektrotechniek en werktuigbouwkunde met een uitgebreid netwerk. Zo zorgen wij dat uw datacenter wordt voorzien van toekomst vaste oplossingen. LET’S DATANIZE Onderzoek Pb7 Research: 43 procent datacenters kiest voor modulaire opzet Fikse besparingen door toepassen modulaire luchtscheidingsoplossingen vooral in enterprise datacenters maken tal van soorten en maten racks het doorgaans erg lastig om tot energie-efficiënte, goed gescheiden warme en koude gangen te komen. uit onderzoek van pb7 research, in opdracht van datacenter fabrikant minkels, blijkt dat datacenter managers het gebruik van een modulaire opzet als het belangrijkste middel zien om om te gaan met grote en kleine verschillen in rack maatvoering (43 procent). men zou zich dcw oktober | onderzoek echter nog onvoldoende bewust zijn van de besparingen die hiermee concreet mogelijk zijn. 8 “De behoefte aan datacenterruimte en invulling ervan is voor veel organisaties bijzonder dynamisch en daardoor moeilijk voorspelbaar”, zegt Peter Vermeulen, directeur Pb7 Research. Hij deed op verzoek van Minkels onderzoek naar de behoefte aan flexibiliteit en modulariteit in datacenters. “Het standaardiseren op één merk of type racks en apparatuur is doorgaans lastig voor een enterprise organisatie. In deze datacenters staan dan ook veel verschillende soorten en formaten.” Een grote groep datacenters blijkt dergelijke rack formaat problemen nog steeds op ad hoc basis op te lossen, of in ieder geval een poging daartoe te doen (38 procent). Ongeveer één op de vier datacenters vindt het ronduit lastig om de behoeften in kwantitatieve zin (vierkante meters, vermogen, bandbreedte) voor de komende twee jaar accuraat in te schatten. In iets mindere mate geldt dat ook voor de kwalitatieve eisen als koeling, beheersystemen en bekabeling. Aangezien de gemiddelde investeringshorizon met 3,7 jaar deze periode ruimschoots overschrijdt, werken veel datacenters (beduidend meer dan 1 op de 4) met grote onzekerheden omtrent de daadwerkelijke behoeften, blijkt uit het onderzoek van Pb7 Research. Inmiddels ziet een groeiende groep datacenters het gebruik van een strategisch gekozen modulaire opzet als het belangrijkste middel om efficiënt om te gaan met deze onzekerheden en dynamiek (43 procent). “Hoewel sommige datacenters vaak ook met externe capaciteitsleveranciers werken om flexibiliteit in te bouwen, heeft een modulaire opzet bij steeds meer organisaties de voorkeur,” zegt Vermeulen. “ Maar er is ook nog altijd een grote groep datacenters die denkt zich een reactieve houding te kunnen veroorloven zonder modulariteit en dus flexibiliteit in te bouwen. Met een gemiddelde investeringshorizon van 3,7 jaar is het evenwel belangrijk om een flexibel datacenter in te richten dat kan inspelen op onverwachte ontwikkelingen.” Dit verklaart voor een deel waarom in veel in-house of enterprise datacenters vaak een hele serie verschillende racks en kabinetten staan opgesteld. Maar er speelt hierbij nog een belangrijk punt.Veel leveranciers van ICT-apparatuur leveren hun apparatuur vaak in kant-en-klare rack-opstellingen. Daarbij is er voor de datacenter manager vaak weinig tot geen ruimte om deze ICT-apparatuur in racks van eigen keuze te plaatsen. Standaardiseren op één merk of type is hierdoor erg lastig. “Het modulair inrichten van een computerruimte is dé oplossing om in te spelen op dynamische ontwikkelingen,” zegt Vermeulen. Opmerkelijk genoeg denkt echter een aanzienlijk aantal van de ondervraagde datacenter-beheerders dat modulariteit inbouwen duur is. “Volgens een dure oplossing? Het aantal racks per datacenter of computerruimte varieert sterk. Het voorspellen van de capaciteitsbehoefte is voor veel datacenter managers erg lastig. Twee jaar vooruit kijken is in de datacenter-industrie niet eenvoudig. dcw oktober | onderzoek Welke trends en ontwikkelingen zijn de komende jaren belangrijk voor het datacenter? 9 Hoe gaan datacenters om met onzekerheden in hun planning? De voor- en nadelen van een modulaire opbouw van het datacenter. Lang niet iedere datacenter manager is er van overtuigd dat onzekerheden in de planning van toekomstige infrastructuur behoeften goed zijn afgedekt. aantal van hen zou deze trend naar modularisering bovendien ingaan tegen de vraag naar standaardisering,” zegt Vermeulen “De realiteit is volgens deze datacenter managers tegelijkertijd dat ook standaarden snel kunnen veranderen.” dcw oktober | onderzoek gat in de markt 10 Op het gebied van modulariteit zoeken datacenters nu nog vooral naar eenvoudige integratiemogelijkheden op het gebied van sensoren, koelsystemen en bekabeling. Dan hebben we het bijvoorbeeld over sensoren voor adequaat beheer (genoemd door 80 procent van de respondenten) en integratie van diverse koelsystemen (genoemd door 70 procent). Vermeulen: “De voordelen die flexibele wanden en dakpanelen kunnen bieden om het energiegebruik efficiënter te maken, worden nog onvoldoende onderkend. Dat is zonde, want hierdoor lopen datacenters grote kansen op energiebesparing mis en dus een kans om de kosten flink terug te dringen.” De belangrijkste eisen die datacenters aan modulaire oplossingen stellen hebben dus te maken met integratie. Er is daarentegen relatief nog steeds weinig aandacht voor verschillende en vaak ook veranderende form factors van servers en opslagsystemen. “Daarmee lopen datacenters in mijn ogen een belangrijke kans mis”, bevestigt Ramón de Groot, Business Unit Manager Netherlands bij Welke eisen stellen datacenters aan modulaire oplossingen? Minkels. “Ik weet dat het voor veel beheerders lastig is om in een datacenter waarin tal van racks van verschillende merken en typen staan opgesteld tot goed afgesloten gangen te komen. Blindplaten zijn vaak merk- en type-gebonden. Er zijn bovendien nauwelijks oplossingen op de markt waarmee een datacenterbeheerder een gang - die bestaat uit racks met verschillende ‘form factors’ - op een gemakkelijke manier kan afsluiten. Modulariteit is echter een belangrijk principe in het assortiment van Minkels, onder andere als het gaat om onze rack en Cold Corridors, en binnenkort zullen wij ook voor de zojuist geschetste issues een oplossing lanceren.” ■ robbert hoeffnagel hoofdredacteur datacenterworks Brandvermijding met OxyReduct® WE HEBBEN MAAR ÉÉN DOEL VOOR OGEN: UW BEDRIJFSZEKERHEID. Intelligente brandveiligheids-oplossingen voor IT en automatisering. U kunt zich geen uitvaltijd veroorloven? Dan kiest u voor OxyReduct®: Het actieve brandvermijdingssysteem verlaagt continue het zuurstofgehalte in de ruimte. Door dit individueel aanpasbare beveiligingsconcept wordt het brandgevaar enorm teruggebracht – een brand kan praktisch niet meer ontstaan. Het onderscheidende voordeel: u hoeft niet stroomloos te schakelen omdat herontsteking is uitgesloten. Hierdoor is de bedrijfszekerheid van uw IT-centrum altijd gewaarborgd. Meer informatie kunt u vinden op www.wagner-nl.com/it. WAGNER is toonaangevend in brandbeveiliging – door middel van innovatieve oplossingen die schade kunnen voorkomen: vroegtijdige branddetectie met TITANUS®, brandbestrijding met FirExting®, actieve brandvermijding met OxyReduct® en gevarenmanagement met VisuLAN®. vrijwel ieder aspect van de industrie en handel van tegenwoordig is op kritische wijze afhankelijk van een continue toegang tot it-resources. deze ononderbroken toegang kan echter alleen worden gewaarborgd wanneer deze resources worden gevoed door een betrouwbare en storingsvrije stroomvoorziening. op zich is dit niets nieuws, maar ontwerpers van elektrische systemen voor it-toepassingen staan voor een nieuwe uitdaging: de voedingskwaliteit van het openbare stroomnet zal zeer waarschijnlijk verslechteren. Betrouwbare en schone netvoeding dcw oktober | power Althans gedurende een bepaalde tijd, aangezien er op hernieuwbare energiebronnen wordt overgestapt en doordat oudere elektriciteitscentrales worden gesloten omdat zij niet aan de huidige milieunormen voldoen. Jorge Aguinaga, manager driefasige UPS-producten voor de divisie power quality van eaton in europa, het midden-oosten en afrika, onderzoekt hier de kwesties meer in detail en kijkt naar de technologie die wordt ontwikkeld om te helpen. Het stroomnet werd ontworpen voor stroom die afkomstig was van een relatief klein aantal grote centrales die zeer voorspelbare vermogens leverden. Nu wordt van het 12 stroomnet gevraagd om stroom van een groot aantal kleinere energiebronnen met veel minder voorspelbare vermogens te distribueren. Het is gewoonweg niet mogelijk om het net in korte tijd zodanig opnieuw te configureren dat het een dergelijke enorme verandering aankan. Tot dit werk is afgerond, wat vele jaren kan duren, zal de voedingskwaliteit zeer waarschijnlijk in het gedrang komen, waarbij spannings- en frequentieschommelingen veel vaker zullen voorkomen dan dat vroeger het geval was. Dit betekent dat het nu belangrijker dan ooit is om de stroomvoorziening van belangrijke bedrijfsmiddelen te beveiligen om de bedrijfsvoortgang te garanderen. Bij kritische toepassingen gebeurt dit meestal in de vorm van een ononderbreekbare voeding (UPS-systeem), een apparaat dat zelfs stroom levert wanneer de netvoeding uitvalt. Wanneer de netvoeding beschikbaar is, zorgt het UPS-systeem ervoor dat de belasting hoogwaardige voeding ontvangt. En bij stroomuitval put het systeem uit zijn energie-opslag – meestal batterijen – om de belasting te voeden. Het UPS-systeem moet ervoor zorgen dat de belasting te allen tijde wordt gevoed met schone en betrouwbare stroom, ongeacht de toestand van de netvoeding. Het moet de belasting beschermen tegen veelsoortige problemen met de netvoedingskwaliteit, waaronder niet alleen langdurige en kortstondige netvoedingsonderbrekingen, maar ook frequentie- en spanningsschommelingen, transiënte spanningen, harmonische vervorming en nog veel meer. Door de technologische vooruitgang en de toenemende 'digitalisering' van de wereld moeten veel meer IT-toepassingen nu als kritisch worden beschouwd. Tegelijkertijd zijn de milieuoverwegingen toegenomen en de stroomkosten gestegen, waardoor UPS-gebruikers worden geconfronteerd met moeilijke keuzes om de juiste balans te vinden tussen flexibiliteit en efficiëntie, omdat van oudsher wordt gedacht dat er op één van deze terreinen offers moeten worden gebracht om op het andere terrein winst te boeken. Fabrikanten van UPS-systemen houden zich nu bezig met dit vraagstuk. De nieuwste producten combineren de laagste totale kosten, gerealiseerd door een toonaangevende efficiëntie en uitstekende schaalbaarheid, met een uitzonderlijke flexibiliteit die wordt ondersteund door innovatieve technologie en een innovatief ontwerp. Eén manier waarop dit wordt gerealiseerd, is door middel van een topologie met dubbele conversie. Dit betekent dat de netvoeding in twee fasen wordt verwerkt: (a) van AC naar DC via een gelijkrichter en (b) van DC naar AC door de belasting. UPS-systemen met dubbele conversie worden beschouwd als de best mogelijke bescherming dubbele conversie kunnen bieden, terwijl ook nog eens de energierekeningen lager zijn, wat uiteindelijk leidt tot grote besparingen op de totale bedrijfskosten. Een ander voordeel is dat het hoge rendement van deze UPS-systemen betekent dat ze minder warmte genereren, zodat gebruikers tevens besparen op kosten voor koeling. Andere belangrijke kenmerken van de nieuwste UPS-systemen zijn parallelschakeltechnologie en batterijbeheer. Door parallelschakeling kunnen meer UPS-systemen worden toegevoegd aan een bestaande installatie naarmate de eisen van gebruikers toenemen, waardoor een handige en voordelige schaalbaarheid wordt bereikt zonder het risico dat de flexibiliteit of de betrouwbaarheid in gevaar komen. Batterijbeheer verlengt de gebruiksduur van batterijen met maar liefst 50%, doordat de batterijen alleen worden opgeladen wanneer dit nodig is in plaats van continu te druppelladen. Een ander gebied waarop recentelijk ontwikkelingen hebben plaatsgevonden, is de energiebeheersoftware van het UPS-systeem. Belangrijk om op te letten, is of deze volledig compatibel is met alle belangrijke besturingssystemen en alle populaire virtualisatiesoftware, zodat het UPS-systeem gemakkelijk kan worden geïntegreerd in praktisch elke IT-omgeving. Dit garandeert dat het bewaken en beheren van UPS-installaties ge- makkelijk en ongecompliceerd is, waarbij gebruikers onmiddellijk bewust worden gemaakt van alle veranderingen in de toestand van de voeding. De meest geavanceerde voorbeelden van energiebeheersoftware kunnen er tevens voor zorgen dat deze veranderingen in de toestand tot automatische acties leiden, zoals de overdracht van virtuele machines van fysieke servers waarvan de netvoeding niet langer beschikbaar is naar andere servers waarvan de netvoeding beveiligd is. Dit is een ander belangrijk hulpmiddel ter bevordering van de veiligheid en flexibiliteit.De digitalisering van de wereld in combinatie met een grotere mix van duurzame energiebronnen vergroot de behoefte aan schone en betrouwbare stroom. Dit, gecombineerd met de gestaag groeiende zoektocht naar de ontwikkeling van kosteneffectieve oplossingen en het verminderen van milieueffecten, zorgt voor uitdagingen die nooit eerder bij UPS-systemen bestonden. Gelukkig zijn er nu enkele verbeteringen op het gebied van UPS-technologie waarmee het ontwerp van voedingssystemen voor IT-toepassingen kan worden aangepast om deze uitdagingen aan te gaan. Bezoek voor meer informatie over de Power Quality-oplossingen van Eaton www.eaton.nl/ powerquality. ■ dcw oktober | power voor belastingen, omdat ze ervoor zorgen dat de last ongeacht de kwaliteit van de netvoeding wordt gevoed met schone en betrouwbare stroom. Maar van oudsher werd dubbele conversie ook in verband gebracht met een potentiële tekortkoming: de twee conversiefasen werken allebei verliezen in de hand, wat betekent dat de efficiëntie moest worden opgeofferd ten gunste van de bescherming. Dankzij twee recente technologische ontwikkelingen is dit echter niet langer een probleem. De eerste is de ontwikkeling van nieuwe hoogefficiënte omvormers op basis van de nieuwste IGBT-technologieën. Hierdoor kon de algehele efficiëntie van de nieuwste UPSsystemen worden verhoogd tot een uitzonderlijke 97% bij gebruik van dubbele conversie. De tweede ontwikkeling is een nieuwe energiebesparende technologie gebaseerd op krachtige algoritmen waarmee het UPS-systeem kan werken op basis van een 'dubbele conversie op aanvraag', die wordt bepaald door de kwaliteit van de netvoeding. In de beste voorbeelden is de overgang tussen de energiebesparende modus en de modus met dubbele conversie naadloos en zeer snel (minder dan 2 ms), en dus onzichtbaar voor de belasting. Als gevolg van deze ontwikkelingen kunnen gebruikers profiteren van de ongeëvenaarde veiligheid en kwaliteit van de voeding die alleen UPS-systemen met 13 Visie Louis van Garderen: ‘DCIM moet uit het isolement’ dcim, of data center infrastructure management-systemen, worden al jaren ingezet om met behulp van slimme monitoring de energiebehoefte van datacenters (dc’s) te beheersen. maar de mogelijkheden gaan verder dan op het eerste gezicht lijkt. sterker nog: dcim kan een opmaat dcw oktober | dcim zijn om de return-on-investment van het dc tegen het licht te houden en te verbeteren. 14 De vergadering van het Management Team heeft een terugkerend thema; de financiële resultaten. Verzuchtend merkt de CEO op dat het DC opnieuw in de afgelopen maanden aanvullende financiering heeft moeten aantrekken voor nieuwe onderdelen in het serverpark, terwijl de winstgevendheid achter blijft bij de verwachtingen. State-of-the-art ijzer in de ommuurde vesting; nu écht klaar voor de big-data klanten. Software Defined Networking onder de motorkap voor grote flexibiliteit en optimale service aan cliënten. En uiteraard 100% uptime gegarandeerd. Toch vallen de financials wéér tegen. Toegegeven, die laatste vierkante meters moeten nog wel worden gevuld, maar ook met dat in het achterhoofd lijkt de benchmark nog altijd naar de verkeerde kant uit te slaan. De CTO ziet gelukkig oplossingen: beter op de energiekosten letten. DCIM staat bij ons slechts in de kinderschoenen en we laten geld liggen. En hij start een pleidooi voor DCIM dat tot energiereductie zal leiden. Sales haakt af: weer nieuwe investeringen? De CEO vat het samen in een poging: dus volgens jou kunnen we met investeringen in nieuwe DCIM onze kosten verder verlagen? Ok. Je hebt mijn carte blanche als je een voorstel kunt doen dat een positieve cashflow te zien geeft. Het volgende agendapunt: het personeelsverloop….. technische benadering Uit dit praktijkvoorbeeld blijkt hoe technische processen en bedrijfseconomische principes elkaar beïnvloeden. Optimalisatie van energieverbruik en minimalisatie van de kosten van hardware door virtualisatie zijn maar enkele voorbeelden van bedrijfseconomische doelen die DC’s verwezenlijken met DCIM om zo de concurrentie de baas te zijn. Inzet van DCIM is dan ook een verstandige overweging, vaak voortkomend uit de dringende wens om de kosten te reduceren. De CEO van enkele alinea’s eerder stapt hier echter wél in een valkuil: de voordelen van de toepassing van geavanceerde DCIM die door de CTO worden beoogd, worden als een geïsoleerde beslissing uitgevoerd: er is sprake van een te suboptimale, technische benadering en de bijeffecten op andere aspecten van het DC worden uit het oog verloren. De reikwijdte van een dergelijke investering wordt niet overzien. onderzoek Er is veel (ook onafhankelijk) onderzoek gedaan naar de gevolgen van introductie van DCIM op de bedrijfsvoering. Uit dit onderzoek blijkt een rode draad: een integrale introductie leidt tot verstrekkende resultaten op minder voor de hand liggende performance- gebieden van het DC. We laten de belangrijkste hierna de revue passeren. Maar eerst nog even iets over performance meting. Het Return-on-Investment (ROI) van DC’s is een indicator die de opbrengsten van een onderneming uitdrukt in een percentage van de investeringen. Los van de diepere problematiek die aan financieringen is te koppelen, is het voor hier voldoende te stellen dat deze algemeen toepasbare performance graadmeter is voor het meten van succes van een DC. Goedbeschouwd worden de opbrengsten van de onderneming gedurende enkele jaren gemeten en worden de returns afgezet tegen de daarmee samenhangende investeringen. Als we bij deze indicator blijven (er zijn ook prima werkende andere indicatoren) dan moeten we dus op zoek naar de directe én indirecte opbrengsten als gevolg van de inzet van slimme monitoringsystemen. Dan volstaat het dus niet om alleen een lagere energienota af te zetten tegen de investeringen in DCIM. Integendeel, dan moet worden gezocht naar andere indicatoren die de resultaten kunnen beïnvloeden. De meeste voordelen - zo blijkt consequent uit onderzoek - liggen juist voor het oprapen in andere domeinen zoals personele lasten, een betere servicegraad of optimalisatie van de capaciteit. En wat ook blijkt, is dat deze voordelen vaak een exponent zijn van de veronder- opbrengsten Het is niet eenvoudig om in algemene zin een ranking te geven van de voordelen van de invoer van DCIM naar hun impact; de opbrengsten zijn daarvoor te sterk afhankelijk van het DC in kwestie en hangen nauw samen met de eigen strategie. Indicatief zijn de opbrengsten in ieder geval wel vanuit meerdere invalshoeken te realiseren door DCIM toe te passen. Ik noem de belangrijkste: 'DCIM INTEGRAAL INZETTEN IS OOK: INTEGRAAL CONCURRENTIEVOORDEEL HALEN' 1 Energie-reductie Dit is een voor de hand liggend en meest basale reden voor introductie van DCIM. Al hoewel een betrekkelijk voor de hand liggende doelstelling: de besparingen op dit gebied mogen niet worden overtrokken omdat veel aspecten van het energieverbruik van DC’s al op een behoorlijk peil zijn. Voordelen: lagere energiekosten Besparingen: goed meetbaar en tellen ook sterk mee in het exploitatieresultaat van het DC 2 De beschikbaarheid van services De beschikbaarheid aan de cliënten neemt doe doordat eerder en beter gesignaleerd kan worden hoe de stroomvoorziening bij hotspots en pieken zich gedraagt en daarmee de beschikbaarheid/uitval van services beïnvloedt. Een besparing van slechts een of meer incidenten door tijdige signalering kan – afhankelijk van de klantwensen – al een wereld van verschil maken in beschikbaarheid. En in samenhang daarmee zijn er uiteraard minder vaak kosten te maken voor uitval van systemen. Voordelen: uptime primaire en ondersteunende services en lagere kosten Disaster Recovery Besparingen: moeilijk meetbaar maar afhankelijk van het soort cliënten wel van groot belang 3 Toename productiviteit engineers Door efficiënte monitoring systemen in te zetten die remote kunnen worden gebruikt op ontwikkelingen als verbruik, vochtigheid en temperatuur kan de inzet van personeel worden gereduceerd omdat het aantal fysieke bezoeken en rondgangen minder wordt. En natuurlijk leidt dat ook tot een kwalitatief betere set statistieken die mogelijkheden tot analyse en procesoptimalisatie bevorderen. Engineers worden productiever. Voordelen: personeelsreductie Besparingen: zijn goed meetbaar en tellen ook sterk mee in het exploitatieresultaat van het DC 4 Reductie serverpark Door bezettingsstatistieken te monitoren kan op een doeltreffende manier ongebruikte servercapaciteit worden opgespoord en ingezet. Uit literatuuronderzoek blijkt dat de nodige besparingen voor het oprapen liggen. Zowel qua investeringen als in energie consumptie. Voordelen: lagere energiekosten, optimalisatie inzet capaciteit Besparingen: zijn van energiekosten goed meetbaar, evenals de besparingen van de capaciteitskosten dcw oktober | dcim stelde primaire voordelen van DCIM zoals reductie van het energieverbruik. Mits goed ingezet, waarover later meer. Laten we de belangrijkste effecten op het ROI maar eens op een rij zetten. 15 5 Verbetering van de team-communicatie Als monitoringsystemen goed werken zijn daardoor veel vormen van overleg, afstemming en onderlinge communicatie (die ook nog eens foutgevoelig zijn door de menselijke inbreng) te optimaliseren. Dit leidt niet alleen tot lagere personeelskosten maar dus ook tot een betere kwaliteit in de coördinatie en stroomlijning van processen. En niet onbelangrijk: in veel onderzoek wordt ook gesproken van toename van plezier door het personeel op de DC vloer. Voordelen: lagere personeelskosten; verhoging arbeidssatisfactie; procesverbeteringen / verhoging kwaliteit services Besparingen: goed meetbaar voor wat betreft personeelskosten, matig meetbaar voor wat betreft de anders aspecten 6 Omstelkosten Verzoeken van aanpassingen in het DC door of voor cliënten vergen verhoudingsgewijs veel ‘handen aan de racks’. Door slimme monitoring ontstaat data die snel antwoord geeft op een onderzoek naar gevraagde aanpassingen. Met de inzet van DCIM kunnen deze daardoor sneller en kwalitatief beter worden uitgevoerd. Voordelen: besparing in personeelskosten; optimalisatie inzet capaciteit en verhoging van service aan cliënten Besparingen: matig meetbaar dcw oktober | dcim kosten 16 Met de invoering van DCIM zijn uiteraard ook kosten gemoeid. In het oog springend zijn de toegenomen kosten van de DCIM-softwarelicenties en de aangepaste hardware. Maar er is meer. Eigenlijk kun je het introduceren van DCIM heel groot maken en het DC op zijn kop zetten. Of heel klein en zo hier en daar wat kleine aanpassingen maken. En alles daar tussenin. Het is niet in zijn algemeenheid te zeggen wat de beste aanpak is; daarvoor moet strategie worden geformuleerd en vervolgens omgezet in een DC-breed plan van aanpak. De kosten die wat verscholen liggen zijn de met de organisatorische aanpak samenhangende activiteiten. Op de manier zoals in het MT hierboven werd geschetst focust en het DC op die introductie en gaat het voorbij aan een aanpak die breder is. Wordt echter wél een in- tegrale aanpak doorgevoerd dan zijn de kosten in samenhang daarmee navenant ook breder. Denk aan het doorvoeren van aanpassingen in de personeelsopbouw, aan de herziening van de communicatie op de werkvloer en andere verkoopprocessen door sales, herziening van communicatie met cliënten, de gevolgen van Software Defined Networking… aanpak moet strategisch zijn; drie tips Met vorenstaande is wel duidelijk dat het effect op het Return-on-Investment van het DC groter is als de introductie van DCIM integraal wordt ingebed in de strategie van het DC. Een proces dat een technisch georiënteerde markt niet altijd eigen is, maar waar het onderscheidend vermogen wel mee is gediend. Drie tips: voelt wel aan waar besparingen en voordelen zich voordoen 3 Do it once, do it right Een goede strategieformulering is een stevige opgave. Maar die betaalt vervolgens ook uit! Halve oplossingen lopen de onderneming daarentegen snel voor de voeten tot slot Gaat de CTO een DCIM invoeren? Of gaat het DC DCIM strategisch inzetten? Het lijkt zo hetzelfde, maar is een wereld van verschil! De onderzoeken waaraan eerder werd gerefereerd tonen één ding in ieder geval duidelijk aan: DCIM integraal inzetten is ook: integraal concurrentievoordeel halen. ■ 1 Strategie doe je samen Werk een besluit tot introductie van DCIM uit in multidisciplinaire teams. Sales, Marketing,Techniek, Finance: alle moeten hun rol hebben in de introductie van DCIM 2 Dear to plan Durf het aan om veronderstellingen te doen in de financiële planning. Niet alles is even meetbaar, maar goed ondernemerschap louis van garderen joinson&spice auditors and accountants in tmt THE COMPLETE CRITICAL POWER PACKAGE BUILT FOR IT. Being part of a long-lasting family business we believe in the power of relationships. We understand your business and we know what is needed to be the best in your industry. This is reflected in our commitment to supply solutions build on quality and reliability, our delivery performance and qualified service technicians to guarantee your uptime. WE TAKE CARE OF IT. PON POWER BV T +31 (0) 78 6 420 420 www.pon-cat.com/criticalpower CAT, CATERPILLAR, their respective logos, “Caterpillar Yellow” and the POWER EDGE trade dress, as well as corporate and product identity used herein, are trademarks of Caterpillar and may not be used without permission. ©2014 Caterpillar All Rights Reserved datacentermanagers staan voor een lastige uitdaging. door een toenemende vraag naar power, strengere emissienormen en stijgende energieprijzen neemt het belang van energie-eff iciëntie onverminderd toe. revolutionaire nieuwe technologieën - die helpen om de energie-eff iciëntie te verbeteren - worden de komende jaren echter niet verwacht. het goed ontwerpen van een datacenter wordt dan ook meer en meer een specialisme, meent loek wilden van schneider electric. “dat moet je niet overlaten aan it of facilities.” Loek Wilden, Schneider Electric: ‘Ontwerpen datacenter steeds specialistischer’ dcw oktober | energie-efficiëntie 25 tot 30 procent van alle servers die dit jaar worden verkocht, wordt rechtstreeks geleverd aan cloudserviceproviders, zo is de verwachting van marktonderzoeksbureau IDC. In 2017 zal bijna 45 procent van alle uitgeleverde servers worden gekocht door cloudserviceproviders. “Veel capaciteit wordt verplaatst van de enterprise naar de cloudserviceproviders”, aldus IDC-analist Frank Gens. 18 Afgaande op deze cijfers zou je bijna denken dat de lokale ‘bedrijfsdatacenters’ met uitsterven worden bedreigd. “Het tegendeel is waar”, stelt Loek Wilden, Data Center Lifecycle Consultant bij Schneider Electric. “Er worden nog altijd heel veel nieuwe datacenters gebouwd.” De verklaring die Wilden geeft voor deze aanhoudende bouwlust is een opmerkelijke. “Er is genoeg weerstand tegen de cloud. Cloudsourcing zal maar tot op zekere hoogte plaatsvinden. Zeker in sterk gereguleerde sectoren willen bedrijven de controle behouden over cruciale data en applicaties en zullen daarvoor hun eigen faciliteiten blijven bouwen. Daar komt bij dat IT doorgaans veel meer ‘business workloads’ opstart dan dat er naar de cloud gaan.” geen revolutie “Zelfs als bedrijven openstaan voor outsourcing en cloud zal de behoefte aan power binnen de eigen datacenters blijven toenemen”, zo is de stellige overtuiging van Wilden. Energie-efficiënte zal - onder andere door de stijgende energieprijzen en de steeds strengere eisen die worden gesteld aan de CO2-uitstoot - dan ook een ‘hot topic’ blijven binnen de datacenterindustrie. Het verder verbeteren van de energieefficiëntie zal echter nog een grote uitdaging worden. Wilden: “Ik ver- wacht de komende jaren geen revolutie op het gebied van power en cooling, waardoor we grote stappen kunnen zetten op het gebied van het verbeteren van de energie-efficiëntie.” Servervirtualisatie is volgens de consultant van Schneider Electric een voorbeeld van een revolutie die er de afgelopen jaren voor heeft gezorgd dat de energie-efficiëntie in het datacenter sterk is verbeterd. “Vooraf was voorspeld dat het stroomverbruik in datacenters in de periode 2005-2010 met maar liefst honderd procent zou toenemen. Mede door de opkomst van servervirtualisatie en de komst van energiezuinigere servers kwam de toename in het energieverbruik uit op slechts 36 procent.” combineren en maximaliseren Als een nieuwe revolutie inderdaad uitblijft, zullen we het de komende jaren vooral moeten zoeken in het oprekken van de bestaande mogelijkheden en het slim combineren van bestaande technologieën. Wilden geeft als voorbeelden het combineren van verschillende alternatieve energiebronnen die elkaar kunnen opvangen en het verder optimaliseren van de luchtstromen in het datacenter. “Ook zullen we steeds vaker zien dat bedrijven een groter aantal kleinere datacenters in gebruik gaan nemen en dan ook kiezen voor locaties met goede connectiviteit en relatief goedkope stroom. Hierdoor komen computing en storage ook dichter bij de gebruikers te staan wat bij het gebruik van high-performance applicaties de gebruikerservaring zeker ten goede zal komen.” Door datacenters kleiner te maken, ontstaan er ook meer mogelijkheden om een computerruimte dichter bij een koelbron zoals koud water te plaatsen of in een klimaat waar volledig kan worden gekoeld middels free cooling. “Toekomstige datacenterontwerpen zullen gebruikmaken van een mix van traditionele en alternatieve koelmethoden zoals het onderdompelen van de servers in een bad met vloeistof en het koelen met water direct in het rack”, vult Wilden aan. “Waterkoeling in het rack, waardoor het koelmedium heel dicht op de servers zit, is inmiddels al een beproefd concept en nauwelijks meer ‘alternatief ’ te noemen.” Een andere mogelijkheid die Wilden ziet om de energie-efficiëntie van de koelinstallatie verder te verbeteren, is het beter afstemmen van de motor die de mechanische koeling draaiende houdt of die water of lucht verplaatst. Die motoren draaien doorgaans op een constante snelheid terwijl er een grote besparing valt te realiseren als de snelheid variabel wordt gemaakt. Een optie die volgens Wilden zeker aantrekkelijk is als een datacenter wordt gerenoveerd. specialisme “Om bovenstaande verbeteringen te kunnen realiseren, is wel inzicht nodig in de datacenterinfrastructuur en een diepgaande kennis van wat er allemaal beschikbaar is en wat er mogelijk is met de beschikbare oplossingen”, benadrukt Wilden. “Het ontwerpen van een datacenter wordt steeds specialistischer. Dat moet je dan ook niet overlaten aan IT of facilities, maar aan specialisten met bewezen expertise op het gebied van datacentertechnologieën. Nog te vaak gebeurt het dat datacenters worden ontworpen door ontwikkelaars die geen volledig begrip hebben van zaken als de nieuwste koeltechnologieën en niet weten hoe ze de luchtstromen voor de nieuwste koeltechnologie moeten optimaliseren.” “Zorg er ook voor dat het datacenter een goede afspiegeling is van de actuele behoefte”, besluit Wilden. “Nog te vaak komt het voor dat een datacenter wordt ontworpen voor een vermogen van 20 kW per rack terwijl in eerste instantie maar 2 kW per rack nodig is. Dat is een enorme kapitaalvernietiging. Beter is het om het datacenter modulair op te zetten en de capaciteit naar behoefte stapsgewijs uit te breiden.Weet dus wat je nodig hebt als je begint met het ontwerp.” ■ Loek Wilden, Data Center Lifecycle Consultant bij Schneider Electric ferry waterkamp freelance journalist dcw oktober | energie-efficiëntie ‘ZORG ERVOOR DAT HET DATACENTER EEN GOEDE AFSPIEGELING IS VAN DE ACTUELE BEHOEFTE’ 19 Volledig geïntegreerde datacenterinfrastructuur ‘Snelle marktadoptie van FlexPod bewijst succes van het concept’ bedrijven stellen steeds hogere eisen aan hun datacenters. de bedrijfstoepassingen en services die er op draaien moeten steeds beter presteren en 24/7 beschikbaar zijn, de opslag van data groeit exponentieel en al die data moeten snel geanalyseerd kunnen worden – liefst in realtime – voor betere beslissingen en meer flexibiliteit. De uitdagingen waar IT-organisaties en de datacenters die zij beheren voor staan, wordt nog eens benadrukt door een aantal indrukwekkende statistieken: • 90% van alle data ter wereld is in de afgelopen drie jaar gecreëerd; •in 2012 verwerkten datacenters wereldwijd 214 exabyte aan data per maand; •de verwachting is dat dit in 2017 zal zijn gegroeid tot 644 exabyte per maand. dcw oktober | markt Cyrille Steendijk, Business Development Manager bij Comstor 20 De belangrijkste taak voor datacenters is het verwerken van al die groeiende bergen data tot bruikbare business informatie. Maar de afgelopen jaren zijn de IT-budgetten nauwelijks gegroeid, terwijl de behoeften toenemen. Dit betekent dat al die data beter, sneller en efficiënter verwerkt moeten worden, met hogere applicatieprestaties, een hogere beschikbaarheid en een optimale ROI. een makkelijk te beheren geheel Om dit te kunnen realiseren, moet de complexiteit van datacenters omlaag. En ook moeten bedrijven er voor 100% op kunnen vertrouwen dat hun datacenterinfrastructuur probleemloos functioneert en gegarandeerd geschikt is voor de taken die daarop moeten draaien. De ontwikkelingen op dit gebied wijzen de afgelopen jaren heel duidelijk in één richting: integratie. Geen afzonderlijke IT-componenten van meerdere leveranciers die op de een of andere manier met elkaar verbonden moeten worden, maar een geoptimaliseerde en volledig geïntegreerde infrastructuur van componenten die samen één makkelijk te beheren geheel vormen. “Geïntegreerde infrastructuur is een van de sterkst groeiende IT-markten”, zegt Marc Samsom, verantwoordelijk voor datacenter, virtualisatie en cloud bij Cisco Nederland.“En een van de snelst groeiende oplossingen op dit gebied is het FlexPod-platform: een complete, vooraf volledig geteste en gecertificeerde datacenteroplossing, gezamenlijk ontwikkeld door Cisco en NetApp.” Het fundament van FlexPod is een schaalbare en flexibele infrastructuur bestaande uit Cisco Unified Computing System (UCS) blade servers, Cisco kant-en-klare configuraties De kracht van de FlexPod-propositie vloeit voort uit de naadloze integratie van toonaangevende componenten voor opslag, netwerk en computing. Daarbij wordt de gehele oplossing kant-en-klaar geleverd, volledig getest en gevalideerd. “Dit betekent dat klanten zich niet hoeven af te vragen of bijvoorbeeld het opslagsysteem en de netwerkcomponenten wel optimaal met elkaar samenwerken, wat bij andere geïntegreerde oplossingen nog wel eens een uitdaging kan zijn. Ook de support is op deze wijze ‘geïntegreerd’, zodat klanten bij vragen niet van het kastje naar de muur worden gestuurd. Dat is een enorm voordeel”, vervolgt Marc Samsom. Er zijn volledig gevalideerde FlexPodconfiguraties beschikbaar voor tal van bedrijfstoepassingen, waaronder gevirtualiseerde omgevingen op basis van VMware of Microsoft Hyper-V, virtuele desktop infrastructuren (VDI), Microsoft Exchange, SharePoint, SQL Server, etc. Dit betekent dat middelgrote organisaties de beschikking krijgen over een betaalbare datacenterinfrastructuur met de kwaliteit, prestaties en betrouwbaarheid van een veel duurdere enterprise oplossing.” Marktanalist Forrester heeft onderzoek gedaan naar de economische aspecten die een rol spelen bij de keuze voor een geïntegreerde architectuur zoals FlexPod. Daarbij werd onder andere gekeken naar een organisatie met een omzet van 1 miljard dollar, die moeite had om de jaarlijkse groei van 30% in de benodigde opslagcapaciteit bij te houden. Deze organisatie had 1.500 VDI gebruikers, 1.500 Microsoft Exchange en SharePoint gebruikers en een SQL Server omgeving van 1.000 gigabyte. De totale kosten voor deze organisatie bedroegen ruim 390.000 dollar, inclusief software, hardware, hypervisor en arbeidskosten voor het nieuwe platform. Een stevige investering. Maar interessant genoeg bleek dat deze organisatie over een periode van drie jaar een besparing van maar liefst bijna 1,2 miljoen dollar wist te realiseren dankzij de nieuwe geconvergeerde architectuur. Die besparingen werden onder andere gerealiseerd dankzij: 'DE BELANGRIJKSTE TAAK VOOR DATACENTERS IS HET VERWERKEN VAN AL DIE GROEIENDE BERGEN DATA TOT BRUIKBARE BUSINESS INFORMATIE' dcw oktober | markt Nexus switches en NetApp storage. Doordat deze componenten op een gestandaardiseerde wijze met elkaar zijn geïntegreerd, ontstaat een flexibele en krachtige datacenteroplossing die bedrijven meer flexibiliteit en meer efficiency biedt en daarbij zorgt voor lagere IT-kosten. Daarmee is FlexPod bijvoorbeeld een bijzonder interessante oplossing voor organisaties die over willen stappen op virtualisatie, of die naar een private of hybride cloud omgeving willen migreren. 21 Marc Samsom, verantwoordelijk voor datacenter, virtualisatie en cloud bij Cisco Nederland Na een correctie voor risico’s en andere onvoorziene posten, bleek de nieuwe architectuur een ROI van 120% op te leveren, bij een breakeven termijn van slechts negen maanden. Een indrukwekkend resultaat. Business Development Manager bij Comstor. “Deze gevalideerde oplossingen bieden klanten een zekerheid, een ongekende flexibiliteit en ruime keuze, dankzij een breed ecosysteem van applicatie-partners en ondersteunde hypervisors. Dit betekent dat klanten snel en zonder zorgen infrastructuur en applicaties kunnen uitrollen, waarbij de complexiteit en de risico’s sterk worden verminderd. En omdat alles al van te voren is geconfigureerd en ingeregeld, is de time-to-market zeer kort.” succesformule ontwikkeld voor middelgrote organisaties dcw oktober | markt • • • • 22 'DIT BETEKENT DAT KLANTEN SNEL EN ZONDER ZORGEN INFRASTRUCTUUR EN APPLICATIES KUNNEN UITROLLEN, WAARBIJ DE COMPLEXITEIT EN DE RISICO’S STERK WORDEN VERMINDERD' lagere kosten voor energie en koeling; besparingen door verminderingen in de benodigde opslagsystemen; lagere kosten door het niet vervangen van fysieke servers; meer efficiency dankzij server-automation. De samenwerking tussen Cisco en NetApp in FlexPod is een succesformule gebleken. Sinds de aankondiging van de eerste systemen in 2010 heeft FlexPod wereldwijd ruim 3 miljard dollar aan omzet gegenereerd. Daarmee is het een van de snelst groeiende oplossingen in de geschiedenis van zowel Cisco als NetApp. Ruim 4.100 klanten in meer dan 100 landen – waaronder tientallen Nederlandse bedrijven – hebben gekozen voor een FlexPod-oplossing, terwijl het ecosysteem wordt ondersteund door een wereldwijd netwerk van 1.000 FlexPod channelpartners. Wat is het nu het geheim van dit snelle succes? “Cisco en NetApp hebben een aantal leidende producten geïntegreerd in één, volledig gevalideerd IT-platform van enterpriseniveau: Cisco UCS, Cisco Nexus en NetApp storage. Daarbij bieden we ruim 50 gevalideerde designs voor specifieke toepassingsscenario’s, zoals enterprise private clouds, virtuele desktop infrastructuren, databases, veilige multitenancy omgevingen en bedrijfscontinuïteit”, zegt Cyrille Steendijk, “Een van de grootste voordelen van FlexPod is dat het flexibeler is dan vele andere geïntegreerde infrastructuuroplossingen. Klanten kunnen precies die configuratie kiezen die het beste past bij hun budget”, vervolgt Steendijk. “En voor Nederlandse ondernemingen is FlexPod bij uitstek interessant, omdat het juist ontwikkeld is voor de middelgrote organisaties waarvan ons land er zo veel telt.” Een centrale vraag bij de keuze voor dergelijke belangrijke infrastructuren is: “Blijft het platform zich verder ontwikkelen om te voorzien in nieuwe en veranderende zakelijke behoeften?” Volgens Steendijk is dat bij FlexPod een zekere zaak: “De bedrijven achter FlexPod – Cisco en NetApp – zijn beide marktleiders en zullen er voor zorgen dat ze altijd de ‘best in class’ componenten bieden op het gebied van opslag, compute en networking. Denk bijvoorbeeld aan de implementatie van Cisco Application Centric Infrastructure (ACI) in de FlexPod-architectuur. ■ HARTING Ha-VIS eCon Switches Extreem krachtig en veelzijdig. De flexibele oplossing voor een sterke netwerk-infrastructuur. HARTING biedt een vernieuwd pakket unmanaged Industriële Ethernet Switches, de Ha-Vis eCon 2000 en Ha-Vis eCon 3000, met meer dan 200 verschillende varianten. Dankzij het compacte design en de talrijke poort-configuraties kunnen de switches in elke applicatie worden toegepast. Ook in bestaande netwerken en schakelkasten. Grote datavolumes vragen om een snel en stabiel netwerk. Realtime met hoge data-overdrachtssnelheden. De switches uit de nieuwe HA-VIS-serie hebben een snelheid van 1.000 Mbit/s op alle poorten tegelijk. De PoE+ voorziening van de switches maakt power over Ethernet mogelijk. HARTING Nederland | Larenweg 44 | 5234 KA ’s-Hertogenbosch | T + 31 (0)73 641 04 04 | F + 31 (0)73 644 06 99 | E [email protected] www.HARTINGbv.nl advertentie Feel the Power, Gain the Insight Raritan’s Intelligent Rack PDUs provide you with the flexibility and insight to easily manage all your rack power needs. Choose from the broadest portfolio of intelligent rack PDUs: Capacity from 1.4 kVA to 55.4 kVA, 12-100A 4-54 locking outlets Highest ambient temperature (60 °C, 140 °F) Leverage the industry’s deepest capability set: Plug-and-play environmental sensors Remote unit-level and individual outlet-level kWh metering with ISO/IEC +/- 1% accuracy Plug-in USB web cameras Wi-Fi or wired networking Circuit breaker metering and monitoring Monitor and manage real time energy usage with Power IQ ® software which supports virtually every intelligent rack PDU on the market. Call us on 010 284 4040 or visit www.raritan.eu/Power to learn more and explore all your PDU options. © 2013 Raritan Inc. Delta investeert in back-up dataverkeer Optimale veiligheid bij storing of calamiteit schoon water en voldoende energie om te koken en te stoken - het is welbeschouwd alles wat je nodig hebt om comfortabel te kunnen wonen. maar naast water, gas en licht behoren tegenwoordig ook digitale televisie-, telefonie- en internetverbindingen tot onze eerste levensbehoeften. in de provincie zeeland levert het energiebedrijf delta n.v. daarom naast gas, water, elektriciteit en afvalverwerking ook digitale diensten zoals internet via de kabel, digitale telefonie en digitale radio- en televisiesignalen. met ondersteuning van technologiepartner all it rooms realiseerde delta n.v. een nieuw provinciaal distributie center en koos daarbij voor de jongste generatie schaalbare it-producten van rittal. dcw oktober | praktijk DELTA heeft een lange historie in Zeeland. Het bedrijf ontstond in 1991 uit een fusie tussen Watermaatschappij Zuid West Nederland (WMZ) en de Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij (PZEM). Het bedrijfsonderdeel 24 Provinciaal Distributie Centrum in Middelburg DELTA Netwerkgroep (DNWG) is verantwoordelijk voor de aanleg van de netwerken voor gas, elektriciteit, water en centrale antenne-inrichtingen. DELTA Comfort BV regelt de doorgifte van deze diensten naar de klanten. Voor de multimediadiensten maakt DELTA gebruik van een eigen glasvezelnetwerk dat zich via tientallen lokale distributiecentra tot in de verste uithoeken van de provincie vertakt. Het netwerk staat in een directe ringverbinding met de Media Gateway in Hilversum en de backbone van het internet in Amsterdam (AIX).Wim Hoondert, Manager Infrastructure bij DELTA: ”Met de opkomst van digitale televisie en breedbandinternet heeft de ontwikkeling van digitale diensten een hoge vlucht genomen en is het gemiddelde dataverbruik per aansluiting exponentieel gestegen. Omdat DELTA in Zeeland synoniem staat voor optimale kwaliteit en leveringszekerheid, is een vlekkeloze werking van onze dataverbindingen en onze IT-infrastructuur voor ons bijzonder belangrijk.” provinciaal distributie centrum In 2012 besloot DELTA om in Middelburg, op slechts enkele tientallen kilometers afstand van het bestaande Provinciaal Distributie Centrum in Goes, een tweede Provinciaal Distributie Centrum te realiseren. Hoondert: “De Zeeuw apparatuur veilig ondergebracht in Rittal TSbehuizingen, die op hun beurt worden gekoeld door energie-efficiënte Rittal LCP koelmodules met CMC-monitoring. Het energieverbruik is geminimaliseerd met Rittal chillers die tevens vrije koeling leveren.” maatwerk, zeker wanneer we zoals hier in een bestaande ruimte werken. Er waren bouwkundige aanpassingen aan wanden en vloeren nodig, waarbij de bestaande ICT-apparatuur in bedrijf moest worden gehouden. Omdat de computervloer te weinig ruimte bood voor traditionele downflow koeloplossingen is voor Provinciaal Distributie Centrum in Goes platinum partner all it rooms In het kader van de aanbestedingsactiviteiten voor het nieuwe Provinciaal Distributie Centrum voerden Hoondert, Jobse en de afdeling Inkoop van DELTA NV oriënterende gesprekken met Rittal. Jobse: “We maken al vele jaren gebruik van Rittal-producten, onder andere in onze lokale distributiecentra, die we in 1997 gelijktijdig met ons glasvezelnet hebben aangelegd. In 2008 waren we ook de eerste onderneming die een proefproject met de Rittal Cold Cube uitvoerde.Voor het ontwerp en de implementatie van de nieuwe IT-infrastructuur in Middelburg adviseerde Rittal ons om hun platinum-partner All IT Rooms in te schakelen.We werken graag met een integrale dienstverlener als All IT Rooms, die uiteenlopende taken uitvoert - dat bespaart ons veel regelwerk.” Ronald Kok, directeur van All IT Rooms: “Elke situatie is uniek en vraagt om het energie-efficiënte Rittal LCP koelsysteem gekozen. Uiteindelijk is alles in een tijdbestek van twee maanden gerealiseerd. Met de modulaire producten van Rittal kunnen we snel en efficiënt werken. Als de kerstdagen er niet tussen waren gekomen hadden we het project ook binnen een maand kunnen opleveren. Het RiMatrix-concept van Rittal is beproefde technologie die zich ook hier weer in de praktijk heeft bewezen.” ■ Ronald Kok - All IT Rooms (l), Leo Jobse - Delta NV (r) dcw oktober | praktijk is doorgaans merktrouw en voelt zich nauw verbonden met DELTA. Om trouwe klanten ook in de toekomst optimaal te kunnen blijven bedienen, investeren we onder andere in nieuwe multimediadiensten en, zoals in dit geval, in de onderliggende technologie. Met het nieuwe Provinciaal Distributie Centrum in Middelburg biedt DELTA een hogere beschikbaarheid voor nu en in de toekomst.” Leo Jobse, Opzichter Infrastructuur bij DELTA: “Wanneer ons Provinciaal Distributie Centrum in Goes door een storing of andere calamiteit zou uitvallen, kan al het dataverkeer door het Distributie Centrum Middelburg worden overgenomen. Daarvoor is de nieuw ingerichte ITruimte voorzien van alle nodige IT-apparatuur voor telefonie, digitale kabeltelevisie en dataopslag. Alles is in stelling gebracht om de signalen efficiënt en betrouwbaar op de juiste bestemmingen te krijgen. Daarom is alle 25 SPIE-ICS bouwt nieuwe MER voor FrieslandCampina ‘We hadden een dubbele inhaalslag te maken’ “als de main equipment room neergaat, komt de fabriek stil te staan”, zegt peter boelens, energy technologist electric maintenance & projects bij frieslandcampina domo in beilen. om de bedrijfscontinuïteit te kunnen garanderen, werd spie-ics gevraagd om in beilen een nieuwe mer te bouwen waarmee niet alleen het ‘achterstallige onderhoud’ werd weggewerkt maar die ook over tien of vijftien jaar dcw oktober | praktijk nog voldoende capaciteit biedt om de productie verder te laten groeien. 26 De locatie van FrieslandCampina Domo in Beilen, waar kindervoeding wordt geproduceerd, maakt een stormachtige groei door. Waar de fabriek in het Drentse brinkdorp vijf jaar geleden nog circa driehonderd werknemers telde, zijn dat er inmiddels ruim achthonderd. “En een groot deel daarvan heeft ook een pc-aansluiting nodig”, aldus Boelens. De stormachtige groei die ‘locatie Beilen’ doormaakt, heeft alles te maken met wat Boelens noemt ‘ongelukjes in de wereld’ die zich hebben voorgedaan met babymelkpoeder. Het bekendste voorbeeld daarvan is het Chinese schandaal met vervuilde babymelkpoeder in 2008 waarna een run ontstond op Nederlandse babyvoeding. “Maar de vraag naar betrouwbare babyvoeding komt niet alleen uit China; de hele wereld vraagt erom”, zegt Boelens. mer bedrijfskritisch dubbele inhaalslag Hoewel zich nog geen grote incidenten hadden voorgedaan, groeide het besef dat de oude MER een toenemende bedreiging vormde voor de bedrijfscontinuïteit. De computerruimte voldeed bovendien ook niet meer aan de richtlijnen die FrieslandCampina stelt op het gebied van zaken als koeling, brandwerendheid en stroomvoorziening. “Dan heb je eigenlijk een dubbele inhaalslag te maken”, aldus Kootstra. “Je moet er niet alleen voor zorgen dat de ICT-infrastructuur geen gevaar meer vormt voor de bedrijfscontinuïteit, maar ook dat de MER is voorbereid op verdere groei.” Voor het maken van die dubbele inhaalslag ‘DE CAPACITEIT IS MET EEN MINIMALE INVESTERING VERDER UIT TE BREIDEN’ werd de hulp ingeschakeld van SPIE-ICS. “Wij werken al heel lang samen met SPIEICS en die samenwerking is altijd goed geweest”, zo verklaart Boelens de keuze voor deze specialist. Ook tijdens dit project kwam volgens Boelens de ervaring van SPIE-ICS weer duidelijk naar voren. “SPIE-ICS was goed thuis in de centrale en lokale richtlijnen voor MER’s en was goed bekend met de lokale omgeving en de lokale contactpersonen. dcw oktober | praktijk De kantoorautomatisering speelt een belangrijke rol in het op peil brengen en houden van de productiecapaciteit die nodig is om aan de toenemende wereldwijde vraag te kunnen voldoen, zo begrijpen we van Boelens. Met name de bedrijfssoftware van SAP is sterk geïntegreerd in een aantal productiestappen.“Bijvoorbeeld de productieplanning zit in SAP, en die planning is ook weer gekoppeld aan het codeersysteem. Als SAP eruit ligt, kun je het eindproduct niet coderen en komt de productie aan de ketting te liggen. Je staat dan gewoon stil.” “De MER - waar de kantoorautomatisering draait - blijkt dan een zeer kritische ruimte te zijn waarvan FrieslandCampina Domo er in Beilen maar één had”, vult Martin Kootstra projectmanager voor het programma ‘ICT Roadmap Domo Beilen’ aan. “Helaas moesten we constateren dat er sprake was van flink wat achterstallig onderhoud; met name aan de core infrastructuur - de MER-lagen en core LANlaag - was in de voorgaande jaren nauwelijks iets gedaan.” Boelens: “Uitbreidingen van het netwerk realiseerden we door weer een nieuwe ster vast te knopen aan de ringinfrastructuur in de fabriek. Maar dat is natuurlijk niet de manier.” Erik Goedhart (SPIE-ICS), Martin Kootstra (KPN) en Peter Boelens (FrieslandCampina Domo) 27 “Kijkend naar de richtlijnen zoals FrieslandCampina Domo en SPIE-ICS die hanteert, kwamen we al snel tot de conclusie dat er een compleet nieuwe ruimte moest worden gebouwd”, vervolgt Kootstra. Waar de oude MER nog was gehuisvest in het kantoorgebouw tegenover de fabriek moest de nieuwe MER op het fabrieksterrein komen, veilig binnen de hekken en dicht bij het bedrijf. “Een andere belangrijke eis was dat de nieuwe ruimte zeker weer tien jaar mee moet kunnen, en misschien nog wel langer”, aldus Goedhart. schoonvegen De mensen van SPIE-ICS dachten bovendien heel goed mee over de oplossing en zorgden voor een goede coördinatie tussen de belanghebbenden.” Kootstra: “Het projectmanagement zat er heel strak in.” principiële fouten dcw oktober | praktijk Als eerste stap in de inhaalslag voerde SPIEICS een scan uit van de oude MER. “Op het eerste gezicht zag die ruimte er voor zijn leeftijd nog best redelijk uit”, vertelt Erik Goedhart, technisch consultant bij SPIE-ICS. “Toen we op de ruimte inzoomden, kwamen we er al snel achter dat er een aantal principiële fouten in zaten die tot uitval konden leiden. Zo was er maar één ups die werd gevoed via één pad afkomstig van een subverdeler in het gebouw. Als er iets met die verdeler gebeurt, brengt dat de hele MER in gevaar. Dat is onacceptabel als je ziet hoeveel processen daar afhankelijk van zijn.” 28 ‘DE NIEUWE RUIMTE MOET ZEKER WEER TIEN JAAR MEE KUNNEN’ “Op basis van de scan hebben we SPIE-ICS gevraagd een kostenraming te maken en dat allemaal bij elkaar is een voorstel geworden dat we hebben geïmplementeerd”, aldus Kootstra. Het resultaat is een volledig nieuwe MER die is gesitueerd in ‘Toren 1’ van het fabrieksgebouw. Daar was een ruimte beschikbaar die niet meer in gebruik was maar waar nog wel operationele blowers stonden. “Het schoonvegen van die ruimte was best wel een uitdaging”, herinnert Boelens zich. “De verplaatsing van de blowers was afhankelijk van de onderhoudsschema’s en moest worden geïntegreerd in de planning voor de nieuwe MER.” Inmiddels hebben de blowers plaatsgemaakt voor een gang met racks die - conform de richtlijnen van FrieslandCampina Domo - zijn geplaatst op een verhoogde vloer en onder een waterdicht plafond met waterafvoer. Een lekkage op een hoger gelegen verdieping heeft zo geen invloed op de MER. Goedhart: “We hebben ook maximaal rekening gehouden met het groene aspect, bijvoorbeeld door de warme en koude lucht van elkaar te scheiden en door het toepassen van ledverlichting.” Om ervoor te zorgen dat de beschikbaarheid van de energievoorziening aansluit bij de wensen en eisen van FrieslandCampina zijn er twee UPS-systemen geplaatst in een 2N-opstelling. Bij de keuze van de UPS-systemen is een afweging gemaakt tussen kosten en flexibiliteit. De gekozen capaciteit van 24 kW is voor de komende tien jaar voldoende. De configuratie en keuze van de componenten maakt het tevens mogelijk om met een minimale investering de capaciteit verder te vergroten zonder downtime van de MER. tier iv Op het moment van het interview was de nieuwe MER klaar voor gebruik en kon de verhuizing van de servers en switches van start gaan. “Die verhuizing wordt qua planning nog wel een uitdaging, want de fabriek draait 24x7 door”, aldus Boelens. Kootstra: “De echte vruchten van al het werk kunnen we pas plukken als alle spullen er staan en we een compleet nieuwe core-LAN-omgeving hebben, en dan niet alleen in de MER die we nu hebben gerealiseerd maar ook in de gespiegelde MER die we elders op het terrein nog gaan realiseren middels het ‘datacenter-in-a-box’-concept. Pas dan hebben we de beschikbaarheid op Tier IV-niveau en kan ongestoord worden voldaan aan de vraag. De fundering is dan op het niveau dat past bij de bedrijfsvoering en de eisen die worden gesteld door FrieslandCampina Domo.” ■ ferry waterkamp freelance journalist IT ROOM INFRA Het meest complete event van computerruimtes en datacenters Donderdag 6 november 2014 Congrescentrum 1931 Brabanthallen Den Bosch Registreer u met onderstaande code voor een bezoek aan het event op www.itroominfra.nl Registratiecode: ITR3500 Bekijk de deelnamevoorwaarden op de website EN G RT A O N A SP M N RA T N& E E EID GI W H R U IG NE BO L I E VE & & TA IES DA T A TE LL M A AR ST W IN K E& D AL T U ER KO T EN C TA DA het optimaliseren van het datacenter en de infrastructuur speelt een belangrijke rol binnen organisaties. de focus van de moderne business ligt op eenvoud, snelheid en kostenbeheersing. er liggen nog veel kansen om techniek en business beter op elkaar aan te sluiten. the internet of things speelt hierbij een grote rol. maar welke rol speelt the internet of things precies en wat is het effect ervan op de prestaties van het datacenter? Hoe optimaliseer ik mijn infrastructuur? De invloed van the Internet of Things op het datacenter Binnen the Internet of Things gaan miljarden apparaten en sensoren met elkaar communiceren, met enorm veel data tot gevolg. En deze overvloed aan data neemt alleen nog maar verder toe. Dit zorgt voor interessante mogelijkheden, maar er moeten ook drastische veranderingen binnen organisaties plaatsvinden om hierop voorbereid te zijn. Zo zullen het datacenter en de infrastructuur geoptimaliseerd moeten worden, maar aan welke uitdagingen moet er dan vooral gedacht worden? dcw oktober | beurs netwerkcapaciteit 30 Een eerste uitdaging waar het datacenter en de infrastructuur mee te maken krijgt, is de invloed die deze data hierop zal hebben. “Als de ‘dingen’ van the Internet of Things op significante schaal data centraal in datacenters gaan opslaan en die data gaat vervolgens geraadpleegd of geanalyseerd worden, dan ligt het voor de hand dat in eerste instantie het netwerk daar geschikt voor moet zijn”, meent Jurjen Oskam, Infrastructuur Engineer bij Rabobank Nederland. “Niet zozeer binnen het datacenter, want dat zal wel lukken, maar vooral ook daarbuiten.” De toename van applicaties, het heen en weer zenden van data en real-time technologieën als VoIP zorgen ervoor dat er meer bandbreedte nodig is. Op dit moment wordt de volledige capaciteit van het huidige bedrijfsnetwerk bij 57 procent van de organisaties echter al gebruikt, zo bleek uit onderzoek van Infoblox. Voordat de netwerkcapaciteit hiervoor is opgeschaald, moet er dus nog wel wat gebeuren bij de meerderheid van de bedrijven. big data-opslag en -analytics De volgende stap is dat deze data opgeslagen moet kunnen worden en dat deze bovendien te raadplegen is. Oskam meent dat wanneer dit op grote schaal plaats gaat vinden, de traditionele opslagtechnieken, zoals on-disk relationele databases met al hun eisen aan de infrastructuur, niet meer voldoen. “Applicatie- en opslagmodellen die veel minder afhankelijk zijn van het continu functioneren van welk specifiek stuk infrastructuur dan ook, zullen daar mogelijk beter bij passen.” Marcel Kleine, Sales Consultant bij PQR, is het hiermee eens. “The Internet of Things is 24/7 online real-time big data analytics. In de toekomst zal dit nog veel meer gaan spelen.” Niet alleen moet de hoeveelheid data kunnen worden opgeslagen, het moet ook worden geanalyseerd. Volgens Kleine kan analyse van deze gegevens bovendien impact hebben op bijvoorbeeld het onderhoud van apparatuur en bijbehorende diensten. In zijn presentatie ‘Het einde van de traditionele storage array?’ tijdens Storage Expo 2014 zal hij dan ook verschillende alternatieven van de traditionele storage array aanhalen, zoals DAS en distributed software SAN’s. Jurjen Oskam ziet in Flash dé manier om het datacenter en de infrastructuur te optimaliseren. Flash is een solid state-techniek om data permanent op te slaan en het maakt het mogelijk om verspreide data zeer snel te kunnen verwerken, zo vertelt Oskam.“Wanneer deze snelheid vooral gebruikt wordt bij het opslaan van data, worden infrastructurele maatregelen om deze data op meerdere plekken beschikbaar te hebben, minder nuttig. Deze maatregelen gaan namelijk ten koste van de snel- monitoring Het monitoren van het datacenter en de infrastructuur is van groot belang. Monitoring van ICT geeft inzicht in de status van de ICT-omgeving en dan met name op het gebied van de beschikbaarheid, performance, configuratie en beveiliging, zo meent Gert Kiewiet, Directeur Operations & Projecten bij The Backbone. “Door gebruik van sensoren in de hard- en software ontstaat er inzicht in verbruik, gebruik en mogelijke incidenten of problemen op korte en lange termijn. Hiervoor worden dashboards en reports ingezet. Monitoring is daarmee het controleen stuurmiddel voor het optimaal en efficiënt beheren van een ICT-omgeving, voor elke termijn.” “De opkomst van the Internet of Things maakt het belang van monitoring niet groter”, vervolgt Kiewiet. “Ook hier komen de standaard aspecten van monitoring bij kijken. Er zijn dan wel storage expo 2014 Op woensdag 29 en donderdag 30 oktober 2014 staat het thema ‘the Internet of Things’ centraal op Storage Expo 2014. Tijdens deze beurs zullen verschillende sprekers presentaties geven over het besproken onderwerp in het thematheater Datacenter & Infrastructure Optimisation. Bovendien zullen de aangehaalde personen tijdens Storage Expo aanwezig zijn om de aanwezigen van meer informatie te voorzien over datacenter- en infrastructuuroptimalisatie. Een toegangsbadge voor deze vakbeurs is gratis aan te vragen op www.storageexpo.nl en geeft u ook toegang tot de gelijktijdig georganiseerde vakbeurzen Infosecurity.nl en The Tooling Event, over databeveiliging en IT-beheer. aspecten waar meer nadruk op zou kunnen liggen, zoals de security van apparaten binnen bring your own device (BYOD) en de authenticatie van gebruikers die vanuit allerlei devices en locaties plaatsvindt om de services en applicaties, die ook overal kunnen staan, te ontsluiten. Ook performance-aspecten als de snelheid van de toegang zou zwaarder kunnen wegen, gezien mogelijke bandbreedtebeperkingen op het internet.” Hoe monitoring oplossingen hierin moeten mee-ontwikkelen legt Kiewiet uit in zijn presentatie ‘Ketenmonitoring in de wereld van Internet of Things’. ■ birgit bunt content coördinator marqit/computable dcw oktober | beurs heid. In het geval dat de data op andere manieren over verschillende locaties wordt verspreid of wanneer de snelheid van Flash vooral wordt gebruikt bij het raadplegen van de data, kan Flash een aanzienlijk verschil geven ten opzichte van traditionele opslagmethoden. Wat voor rol dit kan hebben bij het optimaliseren van een datacenter hangt af van de manier waarop de data wordt benaderd en gebruikt. Met Flash wordt het in ieder geval mogelijk om een groot aantal operaties per seconde uit te voeren, op een veel kleiner (zaal)oppervlak dan voorheen en met minder stroomverbruik.” Over de manier waarop Flash kan worden ingezet voor de optimalisatie van het datacenter en de infrastructuur gaat Jurjen Oskam meer vertellen tijdens zijn seminar ‘Flash: een revolutie in het storagelandschap?’ op Storage Expo 2014. 31 Environmental Management: Vijf redenen voor het installeren van sensoren afgelopen jaar zijn er diverse artikelen gepubliceerd over hoe sensoren in een zeer korte tijd hun weg hebben gevonden in de meest uiteenlopende industrieën. er zijn innovatieve toepassingen bekend waarbij organisaties als gevolg van deze mogelijkheden hun bedrijfsvoering hebben aangepast. Zo viel in een recent gepubliceerd artikel te lezen: ‘Sensoren in auto’s stellen verzekeringsmaatschappijen in staat hun premies te koppelen aan data welke inzage kunnen geven hoe en waar een auto is gereden. Sensoren in teddyberen maken het mogelijk voor ziekenhuizen en ouders om zieke kinderen te monitoren in een natuurlijke en comfortabelere omgeving waarbij een ziekenhuisopname niet altijd meer noodzakelijk is. Verder maakt ook Disney tegenwoordig gebruik van sensor-enabled MagicBands waarmee haar bezoekers toegang wordt verleend tot parkeerplaatsen, hotelkamers en zodat ze eten kunnen kopen met een eenvoudige handbeweging langs een scanner’. dcw oktober | techniek revolutionaire doorbraak 32 Datacenters zijn een andere plek waar sensoren op het punt staan een revolutionaire doorbraak te maken. Hoewel in de datacenterindustrie sensoren al langere tijd in omloop zijn en de meeste ICT- en facilitaire specialisten op de hoogte zijn van het bestaan, wordt het gebruik van sensoren nog maar mondjesmaat toegepast voor het monitoren en optimaliseren van datacenter omgevingen. Potentieel een zorgwekkende zaak. Dat de apparatuur die in datacenters staat kostbaar is, hoeft geen verder uitleg. Dat het datacenter het hart van menig bedrijf is geworden weet inmiddels ook iedere leek. Je kunt tegenwoordig vrij eenvoudig stellen: zonder datacenter wordt continue bedrijfsvoering uiterst lastig. Je zou er ook niet aan moeten denken welke kosten gemoeid zijn met een noodzakelijke vervanging van apparatuur in geval van outages door brand, waterschade, oxidatie of oververhitting. Het is dan op z’n zachtst gezegd verwonderlijk te constateren dat er nog vele datacenters en serverruimtes zijn waarbij preventieve maatregelen niet verder gaan dan een thermostaat aan de muur. Omgevingssensoren zorgen er onder andere voor dat temperatuur binnen de gestelde normen kan blijven en er geen over- of onderkoeling van apparatuur optreedt. Ze maken het eveneens mogelijk om ‘hot spots’ te detecteren als gevolg van een slechte circulatie, geven een signaal af in geval van een waterlekkage en waarschuwen bij een te hoge luchtvochtigheid die kan leiden tot elektrische ontlading of corrosie. Kortom, het toepassen van sensoren in datacenters en serverruimtes zijn veelal een effectieve manier om schade aan apparatuur te voorkomen, stroombesparend, verhogen uptime en zijn zelfs in staat additionele capaciteit aan te geven waarvan men niet eens op de hoogte was. Dus bent u ontwerper, installateur of eigenaar van een datacenter, wellicht is het nu de tijd om de mogelijkheden van de diverse sensoren verder onder de loep te nemen. bespaar op koeling Temperatuursensoren in het rack geven een veel nauwkeurigere en real-time kijk op de daadwerkelijke datacenter temperatuur dan CRAC uitlezingen. Sommige temperatuur- en luchtvochtigheid-sensoren in de markt zijn daarbij ook nog eens ontworpen volgens ASHRAErichtlijnen (American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers) om metingen uit te lezen aan de onderkant, het midden en bovenkant van de serverkast. Deze real-time temperatuurgegevens kunnen worden gebruikt om de koeling te optimaliseren door een of meerdere CRACs uit te zetten wanneer deze niet noodza- voorkom hot spots en optimaliseer uptime Luchtstroomsensoren (airflow) monitoren koude en warme luchtstromen om ervoor te zorgen dat het koelsysteem optimaal geregeld wordt en dat deze luchtstroom de serverkasten op de juiste plaats van koude lucht voorziet. Luchtdruksensoren helpen bij het meten van luchtdrukverschillen en geven aan wanneer er lekken zitten in de fysieke scheiding van hot en cold aisles. Het regelen van de juiste hoeveelheid lucht door CRACs kan hierbij dan ook gerealiseerd worden. Ondervloerse luchtdruksensoren geven een signaal door aan CRAHs, CRACs of het gebouwbeheer-systeem die de snelheid van ventilatoren aanpassen mocht dit noodzakelijk zijn. Dit is zeer nuttig om de gestelde ondervloerse luchtdruk te waarborgen. beveiliging van serverkasten Contact closure sensoren kunnen ingezet worden om een gebeurtenis te triggeren zodat een aangesloten webcam een foto kan maken op het moment dat een serverkast geopend wordt. Hiermee kan ongeautoriseerde toegang op beeld worden vastgelegd. Ook zijn er sensoren op de markt die in combinatie met rookdetectoren een eventuele rookmelding kunnen aangeven. verbetering van uptime Luchtvochtigheidsensoren dragen eraan bij om de juiste luchtvochtigheid te waarborgen en voorkomen hiermee potentiële elektrische ontladingen op het moment dat de luchtvochtigheid te laag is en/of er condensatieproblemen dreigen te ontstaan. Watersensoren geven een signaal af wanneer er een waterlek van buitenaf is ontstaan of door bijvoorbeeld een lek in een van de pijpen van een watergekoelde kast. Verder detecteren deze vernuftige sensoren ook de aanwezigheid van glycol bij lekkage van het koelsysteem. Datacenter managers kunnen met bovengenoemde sensoren thresholds en notificaties instellen om ruimtes onsite, op afstand danwel lights-out faciliteiten 24/7 te monitoren om bij te dragen aan het veilig laten opereren van apparatuur. omgevingssensoren als onderdeel van dcim De toepassing van omgevingssensoren wordt geadviseerd als onderdeel van een datacenter infrastructure management (DCIM) oplossing, waarbij real-time de temperatuur nauwkeurig gemeten kan worden en mogelijke besparingen in kaart gebracht kunnen worden. Het datacenter ecosysteem kan met de implementatie van omgevingssensoren namelijk geoptimaliseerd worden en zorgt er bovendien voor dat wettelijke en/of interne richtlijnen behaald worden, operationele kosten tot een minimum beperkt blijven en een PUE verbetering gerealiseerd kan worden.Verder krijgen ICT- en facilitaire medewerkers inzicht in mogelijk onbenutte capaciteit waarmee CAPEX investeringen kunnen worden uitgesteld. Datacenter eigenaren die voor Raritan’s intelligente PDUs (Dominion PX) hebben gekozen, hebben als bijkomend voordeel dat het niet nodig is om een aparte controller aan te schaffen maar kunnen Raritan sensoren rechtstreeks op de PDUs aansluiten. Men bespaart daarbij ook nog eens op additionele network drops wat een implementatieproces versnelt en financieel laagdrempeliger is. ■ vijf redenen om sensoren in het datacenter te installeren 1 2 3 4 5 Bespaar op koeling door de temperatuur van het datacenter veilig te verhogen Zorg voor uptime door het monitoren van luchtstroom en luchtdruk naar en van serverkasten Bied serverkastbeveiliging met contact closure sensoren Verbeter datacenter uptime door het afgeven van alerts bij afwijkingen binnen en rondom de serverkastomgeving Maak strategische beslissingen op omgevingsontwerp en aanpassingen dcw oktober | techniek kelijk zijn. Met deze gegevens is het bovendien mogelijk om temperatuurtrends te zien en te helpen bij het identificeren van hot spots. 33 IT Room Infra 2014 Drie dagen zonder mobiel of drie dagen zonder datacenters? dit is voor een willekeurige puber een makkelijk te beantwoorden vraag. een mobiele telefoon is een eerste levensbehoefte geworden. zonder mobiel mis je belangrijke informatie en ligt eenzaamheid op de loer. onlangs was er iemand op tv die wel een jaar zonder mobiel had geleefd. ik zou diezelfde jongen graag het experiment willen laten herhalen alleen dan een jaar zonder datacenters. het leven in nederland is dan onmogelijk. datacenters zorgen voor gegevensverwerking en opslag voor vrijwel alle sectoren, denk aan telefonie, winkelbestellingen en pinbetalingen. wellicht is de jungle de beste plaats om dit experiment uit dcw oktober | it room infra 2014 te voeren (uiteraard wel zonder mobiel). 34 Datacenters/serverruimtes spelen of je dat wilt of niet een centrale rol in ons leven. In principe merk je hier niets van totdat het fout gaat. Als datacenters stil liggen door stroomuitval of door brand dan is het voorpaginanieuws. Het bouwen van een betrouwbaar datacenter is dan zeker ook geen eenvoudige klus maar hoog specialistisch werk. Hieronder worden de belangrijkste uitdagingen beschreven waarbij de beveiliging van de data zelf (tegen hackers) buiten beschouwing wordt gelaten. beschikbaarheid Bij het bouwen van een datacenter of computerruimte wordt er rekening gehouden met een gemiddelde levensduur van 10 jaar. De uitdaging is om dus een omgeving te bouwen die de komende 10 jaar maximaal 18 dagen niet werkt (99,5% beschikbaarheid). Om dit voor de komende 10 jaar te kunnen garanderen moet er een goede inschatting worden gemaakt van de capaciteit. Dit om te voorkomen dat het datacenter te klein is en de server overbelast raakt en om genoeg vermogen (noodvermogen) te plaatsen om eventuele stroomuitval op te kunnen vangen. Uiteraard moet in dit proces ook gekozen worden voor de juiste bekabeling om de bandbreedte aan te kunnen. Het beveiligingsniveau van een datacenter hangt sterk af van de data. Bij financiële en overheidsinstellingen is van groot belang dat de data niet in verkeerde handen terecht komt. De beveiliging is op te delen in een buitenschil en een binnenschil. Met name in de binnenste schil zijn er veel ontwikkeling (beveiliging tot op rack niveau). Maar misschien wel het belangrijkste zijn de procedures en het personeel. Hoe goed en veilig het pand ook gebouwd is, zonder goede procedures en personeel ligt de data alsnog gemakkelijk op straat. energie-eff iciëntie event/seminar De markt is volop in beweging en nieuwe technologieën volgen elkaar snel op. Op 6 november vindt in congrescentrum 1931 (Brabanthallen Den Bosch) het IT Room Infra event (www.itroominfra.nl) plaats. 61 bedrijven tonen hier de laatste mogelijkheden voor het optimaal inrichten van een datacenter/serverruimte. In het uitgebreide seminar programma wordt ook stilgestaan bij de keuze om zelf een datacenter te bouwen of om het uit te besteden aan een commercieel datacenter (een colocatie). Tijdens het IT Room Infra event zijn alle belangrijke partijen en mensen uit de markt aanwezig, u kunt uw telefoon gerust een dagje thuis laten. .■ Naast de beschikbaarheid en het beveiligingsniveau is er een andere grote uitdaging: energie-efficiëntie. Om de datacenters draaiende te houden is er energie nodig, heel veel energie. Om een beeld te krijgen van het energieverbruik door datacenters bekijken we de Amsterdamse regio. De Amsterdamse regio behoort tot de belangrijkste internetknooppunten van de wereld. Een groot deel van het Europese internetverkeer gaat via deze regio. In 2013 stonden er in Amsterdam 40 datacenters, deze datacenters zijn goed voor een verbruik van 460 miljoen kWh. Dit is gelijk aan het verbruik van 255.500 huishoudens (bron: Green IT Amsterdam). Ongeveer de helft van deze energie wordt gebruikt voor het koelen van het datacenter. De overheid heeft gesteld dat dit zuiniger moet. Dit kan door de temperatuur te verhogen of gebruik te maken van de nieuwste technologieën. harm wijsman branchemanager it room infra dcw oktober | it room infra 2014 beveiligingsniveau 35 Nederlandse norm voor inbraak- en overval alarmsystemen in mei van dit jaar is de norm nen 8131 gepubliceerd. het is een nationale norm voor inbraaken overvalalarmsystemen (i&oas). nen 8131 geeft richtlijnen voor het ontwerp, de uitvoering, bediening, inbedrijfstelling, onderhoud en de kwaliteit van inbraak- en overvalalarmsystemen die in gebouwen zijn geïnstalleerd. nen 8131 maakt een eind aan de onoverzichtelijke diverse losse regelgeving in nederland. met nen 8131 kan nu het minimale dcw oktober | nen kwaliteitsniveau van een i&oas eenduidig worden gedefinieerd. 36 Een I&OAS kan onderdeel zijn van beveiligingsmaatregelen om de veiligheid van een beveiligd gebied of object te verhogen. Het is belangrijk dat een alarm- of noodsignaal goed binnenkomt bij de alarmcentrale. De minimale eisen die van toepassing zijn op een I&OAS hangen af van de beveiligingsgradatie vereist door de opdrachtgever of andere belanghebbenden zoals verzekeraars. Wat de verschillende gradaties inhouden staat in NEN 8131 beschreven. Hierbij wordt rekening gehouden met de aard van het gebied, de waarde van de inventaris, het risico van inbraak en overval, de dreiging voor personen en eventueel aanvullende eisen van opdrachtgevers en verzekeraars. Een bank zal bijvoorbeeld de hoogste beveiligingsgradatie eisen, een school of kantoor een lager niveau. overzichtelijker De eisen en aanbevelingen van de Nederlandse norm NEN 8131 zijn gebaseerd op de Europese normreeks voor alarmsystemen NEN-EN 50131, de normreeks voor alarmtransmissiesystemen NEN-EN 50136, en ander relevante normen. Deze Europese normen zijn geharmoniseerd wat betekent dat deze ook in Nederland worden toegepast. De systeemeisen en eisen aan apparatuur zijn uit deze normen overgenomen. De eisen en aanbevelingen voor het proces van ontwerp, planning, installatie, bediening en onderhoud van I&OAS zijn deels ontleend aan NPR-CLC/TS 50131-7. Door deze eisen en aanbevelingen te vertalen naar het Nederlands, aan te vullen met ervaringen, specifieke nationale eisen en ‘best practices’ en dit op te nemen in één norm is er een praktisch toepasbaar document ontstaan. wat is niet in nen 8131 opgenomen? NEN 8131 gaat niet over bouwkundige en organisatorische maatregelen. Om de doeltreffendheid van het I&OAS te optimaliseren, wordt het aanbrengen van bouwkundige beveiligingsvoorzieningen en het nemen van organisatorische maatregelen wel sterk geadviseerd. Je kunt een nog zo’n goed systeem installeren, maar als de toegang tot het gebouw makkelijk te forceren is of met het systeem wordt niet adequaat omgegaan, 'INSTALLATIES LATEN TOETSEN OP BASIS VAN 8131 ALS MEEST OBJECTIEVE EN ONAFHANKELIJKE MAATSTAF' faalt het alsnog. De norm is ook niet bedoeld voor een risico-inventarisatie, de bedrijfsvoering van de beveiligingsondernemer of borging van alarmopvolging. Hiervoor zijn andere documenten beschikbaar. Dit geldt ook voor elektronisch toegangsbeheer en cameratoezicht. risicoanalyse met behulp van vrki-regeling Voor de bepaling van de vereiste en dus gewenste beveiligingsgradatie moet een risicoanalyse worden gemaakt. Hiervoor geeft NEN 8131 geen richtlijnen; men kan daarvoor nog steeds gebruikmaken van de VRKI-regeling (Verbeterde Risicoklassen Indeling) van het CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid). Voor de te nemen elektronische beveiligingsmaatregelen zou de VKRI nu kunnen verwijzen naar NEN 8131. De verouderde Voorschriften voor installatie van alarmapparatuur en Voorschriften voor beheer en onderhoud van alarmapparatuur van VvBO (Verbond van Beveiligingsorganisaties) zijn door NEN 8131 overbodig geworden. normcommissie alarmsystemen NEN 8131 is ontwikkeld door een taakgroep van normcommissie NEC 79 ‘Alarmsystemen’.Vertegenwoordigers van belanghebbende partijen VEB,VEBON, Uneto-VNI en Kiwa hebben een directe bijdrage geleverd aan de totstandkoming van deze norm. Voor meer informatie over NEN 8131 of deelname aan de normcommissie of de taakgroep kunt u contact opnemen met: Monique Bosboom, clustermanager NEN Elektrische installaties, [email protected] of telefoon 015 2 690 145. De norm kan gebruikt worden door een brede doelgroep. Met de toepassing van NEN 8131 kunnen inbraak- en overvalbeveiligingsspecialisten zich bijvoorbeeld onderscheiden van minder vakbekwame aanbieders in de markt. De norm kan dan ook als overeengekomen kwaliteitsniveau van het alarmsysteem worden vastgelegd in opdrachten en bestekken.Verder biedt NEN 8131 verzekeringsmaatschappijen, beveiligingsinstallateurs, opdrachtgevers en de politie ondersteuning bij het opstellen van een volledige en nauwkeurige specificatie van een I&OAS in specifieke situaties. Ook certificerende instellingen, dienstverleners - zoals bewakings- en alarmcentrales - en overige overheidsinstellingen hebben baat bij NEN 8131. ■ dcw oktober | nen voordelen voor opdrachtgevers en leveranciers 37 Pre-terminated databekabeling en beveiliging: Voorkomen is beter dan genezen het toepassen van pre-terminated databekabeling in datacenters of netwerkinfrastructuren biedt eindgebruikers en installateurs veel voordeel. het reduceren van installatietijden, flexibiliteit en hoge kwaliteit zijn hierbij vanzelfsprekend. een minder besproken aspect van een dergelijk systeem is echter dcw oktober | bekabelingssystemen beveiliging. 38 Pre-terminated systemen kunnen een bijdrage leveren aan zowel een veiliger datacenter als een veiliger infrastructuur. Het gaat meer om een beschouwing van de netwerkinfrastructuur als deel van de gehele oplossing. On-site veiligheid is een algemene term die meerdere vormen van veiligheid kan omvatten; een pre-terminated oplossing kan enkele knelpunten omzeilen. Diverse producenten hebben aangetoond dat het toepassen van pre-terminated oplossingen de installatietijden kunnen reduceren met zo’n 85%. Dergelijke significante besparingen biedt installateurs de mogelijkheid om minder technici tijdens het project in te zetten. Het screenen van ‘contractor-medewerkers’ wordt daarmee beduidend eenvoudiger. Minder technici ter plaatse betekent ook een beter overzicht, doordat enkelingen gemakkelijker toegang kan worden verleend tot specifieke zones in plaats van vrije toegang van grote groepen tot de gehele installatie. zelf installeren Een ander aspect wat vaak uit het oog wordt verloren: de plug-and-play eigenschappen van een pre-terminated systeem maakt zelf installeren door eindgebruikers mogelijk. Dit zelf installeren elimineert de noodzaak tot het inzetten van externe technici of contractors. Dit geldt vervolgens ook voor trouble shooting of onderhoud na ingebruikname. Door gebruik te maken van eigen mensen is het niet nodig om vooraf te screenen en te begeleiden tijdens de werkzaamheden. Externe contractors on-site na ingebruikname van de systemen verhoogt het veiligheidsrisico, omdat er potentieel toegang is tot gevoelige data via het netwerk. lock & load Sommige fabrikanten hebben, om de netwerkbeveiliging van datacenters of comm rooms te verbeteren, kleurcodes of mechanische codering geïntroduceerd. Het gebruik van kleurcodes en connectoren met verschillende slots kan het segmenteren of identificeren van specifieke installatiedelen in een netwerkinfrastructuur vergemakkelijken. Daarnaast helpt het gebruik van gecodeerde connectoren bij het reduceren van abusievelijke of moedwillige manipulatie van het netwerk, met name in zogenaamde shared acces applicaties of in beveiligde omgevingen van overheden, militaire installaties of onderzoekscentra. In geval van colocatie of multi-client sites kan gecodeerde connectivity worden gebruikt om klantspecifieke installatiedelen te definiëren. Ook kan kleurcodering worden ingezet om zones, hallen, routes van bekabeling, POD’s en cages aan te duiden. onderverdelen Het is gebruikelijk dat bijvoorbeeld overheidsinstanties of financiële organisaties netwerken indelen en onderhouden middels verschillende veiligheidsclassificaties, zeker in zogenaamde shared facilities. Gecodeerde LC-connectoren en adapters kunnen bijdragen aan de veiligheid en voorkomen tevens niet-geautoriseerde toegang tot het netwerk. Veel netwerken omvatten zeer gevoelige of geclassificeerde informatie, zoals persoonlijke gegevens, financiële details of resultaten van R&D-processen. Andere netwerken omvatten details van applicaties zoals digitale video-opnamen, veiligheidskenmerken en biometrische gegevens.Voor dergelijke netwerken is het garanderen van de vei- ligheid van het grootste belang. Het toepassen van gecodeerde connectoren en bijpassende adapters voorkomt ongewenst toegang en zorgt voor de veiligheid van de applicatie en de informatie. de blik vooruit Pre-terminated oplossingen zorgen voor een veiligheidsniveau wat direct gerelateerd is aan de planning voorafgaande aan het installeren. Deze planning omvat het bepalen van kabellengten, het calculeren van installatietijd en uiteindelijk de installatiekosten. Veel gangbare systemen zijn alleen in vooraf vastgestelde lengten leverbaar. Hierdoor wordt de benodigde tijd voor het inmeten van kabellengten in beveiligde omgevingen drastisch gereduceerd. Het feit dat deze lengten vooraf zijn vastgelegd maakt het bepalen van de installatietijd gemakkelijker. Hierdoor wordt het vanuit het oogpunt van veiligheid gemakkelijker om in te schatten hoeveel externe technici gedurende welke tijd zich op risicolocaties bevinden. De eerder genoemde planning, een duidelijk beeld van de installatietijd en inzicht in de kosten van pre-terminated bekabeling leiden tot een nauwkeurige kostenraming. De kans is groot dat het project wordt gerealiseerd binnen de gestelde tijd en binnen het beschikbare budget. Een aantal pre-terminated oplossingen zijn gebaseerd op cassettes of modulaire ontwerpen, waarbij de koper- of glasaansluitingen zich in de cassette of module bevinden. Om de aansluitingen te beschermen - en daarmee de integriteit van het netwerk - zijn veel systemen voorzien van een veiligheidszegel. Hierdoor wordt het duidelijk zichtbaar als een cassette of module geopend is. Hoewel een dergelijk zegel niet voorkomt dat de cassette wordt geopend, gaat er een duidelijk afschrikkende werking vanuit. De netwerkbeheerder ziet direct dat derden zich ongewenst toegang tot het netwerk hebben verschaft. Pre-terminated oplossingen kunnen moeilijk worden belicht zonder aandacht aan kwaliteit te besteden, maar hoe verhoudt zich dat tot veiligheid? Dergelijke systemen worden geassembleerd, aangesloten en getest onder zeer goede fabrieksomstandigheden. Daar is het mogelijk om de meest optimale omstandigheden te creëren en te waarborgen. In sommige gevallen verstrekt de producent testresultaten aan de installateur of eindgebruiker. Deze gegarandeerde performance en kwaliteitsniveaus bevestigen de keuze van de klant voor een pre-terminated oplossing. veiligheid voorop Een pre-terminated oplossing biedt veel meer dan alleen maar een netwerk infrastructuur. Het geeft antwoord op vrijwel ieder vraagstuk op het gebied van veiligheid. Van minder extern personeel tot installatiekosten, van het scheiden van installatiedelen of klanten middels gekleurde componenten tot gecodeerde connectoren om ongewenste toegang te voorkomen. In een tijd waarin grote hoeveelheden informatie via netwerken worden verspreid en gedeeld, moet veiligheid de topprioriteit van ieder datacenter of van iedere IT-manager zijn. Een pre-terminated oplossing levert vervolgens een belangrijke bijdrage aan het realiseren van deze prioriteit. ■ michel frakking hellermanntyton dcw oktober | bekabelingssystemen 'HET TOEPASSEN VAN GECODEERDE CONNECTOREN EN BIJPASSENDE ADAPTERS VOORKOMT ONGEWENST TOEGANG EN ZORGT VOOR DE VEILIGHEID VAN DE APPLICATIE EN DE INFORMATIE' 39 Joint Action Plan voor Europese datacenter sector PEDCA-project in nieuwe fase het is net iets meer dan een jaar geleden dat het project pedca1) de opstartfase voorbij was en het op volle gang kwam. in het afgelopen jaar heeft het project, in samenwerking met zoveel mogelijk spelers binnen de datacenter sector, vorm gegeven aan de fundamenten voor een joint action plan voor de europese datacenter sector. het doel van dit plan is om vanuit (en met) de sector een platform te creëren waar een effectieve samenwerking kan plaatsvinden op aspecten waar dit voor de sector van toegevoegde waarde is. dcw oktober | markt Voorbeelden hiervan zijn het formuleren van een ‘R&D’ agenda, samenwerking tussen private, publieke en academische partijen, het beter laten aansluiten van opleiding, training en vaardigheden van mensen op de behoeften vanuit de sector en mede hierdoor ook de innovatieve kracht die binnen de sector reeds aanwezig is, beter te kunnen benutten. 40 de mijlpalen tot nu toe Een ieder met ervaring in project management weet ongetwijfeld dat na de project initiatie het risico aanwezig is dat hetgeen wat uiteindelijk opgeleverd wordt niet of te weinig aansluit bij de wensen en behoeften van diegenen waar het voor bedoeld is. De succesvolste en meest effectieve projecten zijn die projecten waarbij de stakeholders, dus diegenen die er mee aan de slag moeten en er de vruchten van moeten plukken, zich herkennen in het resultaat en er mee aan de slag willen. Van meet af aan is het uitgangspunt van het project dan ook geweest dat bij iedere ‘stap’ de input en betrokkenheid vanuit de datacenter sector van cruciaal belang is. Met deze benadering is de scope van het voorziene platform gedefinieerd en zijn de (rand)voorwaarden geformuleerd. Daarnaast heeft het project via diverse manieren verschillende onderwerpen die een rol spelen onderzocht, geanalyseerd en zijn pilots uitgeprobeerd (zoals de Data Centre Essentials training waar in een vorig artikel op is teruggeblikt). Voortbouwend op al deze voorgaande stappen is het raamwerk voor de visie voor het Joint Action Plan ontwikkeld, getoetst bij diverse stakeholders en verder gedetailleerd. de nieuwe fase Dr. Jon Summers van project PEDCA-deelnemer University of Leeds start de dag met de workshop introductie in Londen (foto Esther van Bergen) 40 | Nu het fundament is gelegd, spreekt het vrijwel voor zich dat het tijd is voor het concretiseren van het actieplan, inclusief een uiteenzetting van benodigde middelen bij het implementeren van dit plan en een indicatie van de te verwachten economische en maatschappelijke impact ervan. Tijdens de zomer is het project dan ook aan de slag gegaan om dit te realiseren. Een van de acties waar het project mee is gestart is het organiseren van ‘Focus Panel’ workshops. Deze zijn bedoeld om het genoemde fundament, onder het mom van ‘check, check, dubbelcheck’, samen met een groep representatieve stakeholders in de betreffende Academici, toeleveranciers en datacenter operators discussiëren levendig tijdens Focus Panel in Londen (foto Data Centre Alliance) Hiervoor zijn vier Focus Panel workshops gepland, ieder in een verschillende regio. Een ervan heeft inmiddels, afgelopen 15 juli, plaatsgevonden in Londen.Voor het project werd bevestigd dat het organiseren van dit soort interactieve workshops een goede keuze is geweest. Het kreeg waar het om vroeg; feedback, commentaar en bevestiging, kortom vruchtbare discussies die het actieplan zeker kunnen versterken. Omdat er nog drie workshops staan gepland en het project ook daar de discussies ongestuurd wil laten plaatsvinden, benoemen we de details van de workshop die al in Londen heeft plaatsgevonden hier niet. Op 9 september organiseerde het project in Warschau een evenement met een Focus Panel workshop als onderdeel. Nederland is op 16 oktober aan de beurt en voor 11 november staat Frankfurt op de agenda. Tevens organiseerde Green IT Amsterdam, een van de organisaties van het project consortium, samen met ‘Paris Region Enterprises’ op 15 september in Parijs een discussie evenement. Ook hier stond het fundament voor PEDCA’s Joint Action Plan op de agenda. De voorbereidingen voor de Focus Panel in Nederland zijn inmiddels in gang en binnenkort worden de uitnodigingen verstuurd. Als je hier echter niet bij kunt zijn, maar je als datacenter sector stakeholder nog wel graag jouw perspectief wilt meegeven, dan is ook dat zeker mogelijk. Het project heeft een online mogelijkheid gecreëerd om alsnog te participeren. Iedereen die werkzaam is binnen of met de datacenter sector wordt van harte uitgenodigd hier aan deel te nemen via http://bit.ly/1qTmrXn. 1) Het consortium bestaat uit Data Centre Alliance, Green IT Amsterdam, WUSYS, Cerios Green, Aimes Grid Services, London & Partners, Goethe Universiteit, Universiteit van Leeds, Universiteit van East-London, SMK (Stichting Milieukeur), Frankfurt.de en de Technische Universiteit Delft. ■ esther van bergen green it amsterdam |41 dcw oktober | markt regio nog eens grondig de revue te laten passeren. Het doel van het plan is ten slotte dat de sector er ook daadwerkelijk heil in ziet en er mee aan de slag gaat en dus moet het resoneren. De kern van deze Focus Panel workshops is dat de mensen die participeren een podium krijgen waarbij ze rechtstreeks, zowel onderling en aan het adres van het project, hun perspectief, feedback en wellicht ook kritische punten kunnen belichten. Het project verwacht hiermee met een representatieve groep genodigde stakeholders gezamenlijk de puntjes op de spreekwoordelijke ‘i’ te kunnen zetten. 41 AMS-IX doorbreekt grens van 3 Tbps De Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) maakt bekend de grens van 3 Terabits per seconde (Tbps) aan Internetverkeer te hebben doorbroken. De piek werd op zondagavond 14 september voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis gehaald. De hoeveelheid internetverkeer is afgelopen jaar flink toegenomen. Ter vergelijking: in september 2013 was deze snelheid nog 2.4 Tbps.Voor deze groei zijn verschillende redenen aan te wijzen. De toename in videoverkeer, cloud toepassingen, online gaming en internettoegang via mobiele apparaten is al een paar jaar gaande. De hoeveelheid internetverkeer die deze ontwikkelingen veroorzaken stijgt steeds explosiever. “Wij zijn trots dat we deze mijlpaal hebben bereikt”, zegt Job Witteman, CEO van AMS-IX. “Het afgelopen jaar hebben zich opnieuw grote, internationale partijen bij ons aangesloten voor wie het Internet van vitaal belang is. Het dataverkeer dat via ons wordt uitgewisseld, blijft alsmaar groeien. In september 2010, bij het bereiken van de 1 Tbps grens, had ik niet gedacht dat we nu al deze 3 Tbps grens zouden doorbreken. Het laat zien dat de continue uitbreiding van ons netwerk, zowel qua aangesloten partijen, als locaties en technische ondersteuning zijn vruchten afwerpt.” Europese IT’ers bewaren gevoelige data het liefst op fysieke servers Europese IT-afdelingen slaan gevoelige data liever op fysieke servers op dan in de cloud. 46% van de Europese IT’ers geeft hieraan de voorkeur. Dit blijkt uit onderzoek van Iron Mountain onder IT-afdelingen. De cloud wordt voor storagedoeleinden in beperkte mate omarmd. 37% van de ondervraagde IT’ers geeft aan dat de cloud onderdeel is van hun hybride storage-strategie. 8% van de IT’ers is daarnaast van plan de cloud in de komende 12 tot 24 maanden onderdeel te maken van deze strategie. Dit betekent dat een belangrijk deel van de IT-afdelingen ervoor kiest de cloud voor storage links te laten liggen. IT-afdelingen kijken met name kritisch naar de opslag van gevoelige, vertrouwelijke, bedrijfskritische en streng gereguleerde data. Ook nieuwe, waardevolle of veel gebruikte data wordt liever op fysieke servers geplaatst dan in de cloud. IT-afdelingen stellen dat zij voor deze data simpelweg het risico op een datalek niet kunnen nemen. De IT’ers zijn dus van mening dat data op eigen servers veiliger is dan in de cloud. dcw oktober | nieuws Cannon Technologies introduceert goedkope modulaire datacenters 42 Cannon Technologies introduceert de T4 modulaire Performance Optimized Datacenters (POD). De units stellen gebruikers in staat capaciteit in korte tijd uit te bouwen door simpelweg nieuwe modules toe te voegen. Het bedrijf claimt dat klanten hiermee besparingen tot 50% op hun initiële investering kunnen realiseren. Het bedrijf verwacht dat klanten gemiddeld 30 tot 50 T4 POD's willen combineren. De bouwblokken kunnen eenvoudig met elkaar worden gecombineerd, wat beheerders in staat stelt de capaciteit van datacenters eenvoudig uit te breiden. Dit noemt het bedrijf 'pay as you grow'. De T4 POD's zijn in 8 tot 12 weken leverbaar. Cannon Technologies claimt dat klanten tot 50% kunnen besparen op hun initiële investering door voor de T4 modulaire POD's te kiezen. De units kunnen op locatie worden gemonteerd, wat veel kosten bespaart.Veel andere modulaire datacenterunits worden volledig in de fabriek gemonteerd en met behulp van een dieplader naar locatie gereden. Op locatie moeten de units met behulp van een kraan van de dieplader worden getakeld. Bij de T4 modulaire POD's is geen kraan nodig, wat veel geld bespaart. Daarnaast zorgt dit volgens het bedrijf voor minder verstoring van de bestaande bedrijfsvoering. De units zijn zeer flexibel. Beheerders kunnen maximaal twee units op elkaar stapelen. De units kunnen op maat worden aangepast om obstakels zoals pilaren uit de weg te gaan en kunnen dus ook in krappe ruimtes worden geplaatst. De units kunnen daarnaast in een later stadium worden gedemonteerd en hierdoor eenvoudig worden verhuisd naar een andere locatie. advertentie Combinatie van datacenter en ontziltings installatie kan veel geld besparen Datacenters op een groene fundering Monterey County in de Amerikaanse staat Californië heeft door een droogte te maken met een watertekort. Een groep entrepreneurs wil samen met de lokale overheid een ontziltingsinstallatie bouwen om dit probleem op te lossen. Dergelijke installaties zijn echter duur, verbruiken veel energie en brengen daarnaast schade toe aan het ecosysteem in gebieden waar water wordt gewonnen. Het bedrijf DeepWater Desal denkt deze nadelen te kunnen overwinnen door onder andere datacenters in te zetten. DeepWater Desal wil water voor de ontziltingsinstallatie gaan winnen op zeer grote diepte uit de nabijgelegen Monterey Submarine Canyon. Op deze diepte is nauwelijks leven te vinden, waardoor de schade aan het ecosysteem wordt geminimaliseerd. Het water is op deze diepte echter zeer koud. Het water zou daarom eerst moeten worden opgewarmd voordat deze door de ontziltingsinstallatie kan worden verwerkt. Dit opwarmen kost veel energie. datacenters warmen water op Het bedrijf wil daarom de ontziltinginstallatie combineren met één of meerdere datacenters. Het koude opgepompte water wordt bij deze opstelling eerst gebruikt om de datacenters te koelen. De datacenters hoeven hierdoor minder energie te verbruiken om hun servers te kunnen koelen, waardoor zij op de energierekening besparen. Tegelijkertijd geven de datacenters warmte af aan het koude water, dat hierdoor wordt verwarmd en geschikt wordt gemaakt voor de ontziltingsinstallatie. De installatie hoeft dus geen energie te verbruiken om het water op te warmen. De ontziltingsinstallatie moet een enorme omvang krijgen. Het is dan ook de bedoeling dat meerdere lokale energiemaatschappijen gezamenlijk eigenaar worden van de installatie. Door de grote omvang van de installatie is het plan ontstaan om de benodigde energie zeer grootschalig in te kopen, waardoor een prijs kan worden afgedwongen die maar liefst 50% lager ligt dan de retailprijzen in de regio. Datacenters die meedoen aan het project zouden eventueel ook van deze lagere energieprijs kunnen profiteren. In potentie zou 150 megawatt aan vermogen beschikbaar kunnen worden gesteld aan de datacenters. Eaton 3 fase UPS. Energiezuinige power quality oplossingen • Ongeëvenaarde prestaties • Toonaangevend op gebied van efficiency • Innovatieve energiebesparende technologieën • Compact in vloeroppervlak en gewicht www.eaton.nl/datacenters Facebook bespaart op energieverbruik door workloads slim over servers te verdelen Facebook zet Autoscale in om het energieverbruik van zijn datacenters terug te dringen. Autoscale is een tool die is ontworpen om samen te werken met load balancers, die zorgen dat de workload wordt verdeeld over servers in clusters. Autoscale zorgt dat deze load balancers tijdens deze verdeling energie-efficiëntie in het oog houden, wat voor een flinke energiebesparing zorgt. Qiang Wu, infrastructure software engineer bij Facebook, beschrijft het gebruik van Autoscale in een blogpost. Het systeem is op dit moment al in gebruik in de datacenters van het social media-bedrijf. Facebook heeft veel te maken met fluctuaties in belasting. Autoscale speelt hier op in en pakt de in efficiëntie van load balancers aan. belasting efficiënt verdelen over servers Load balancers verdeelden voorheen iedere workload, ongeacht de omvang, over alle servers in het cluster dat de balancer beheert. De CPU's van deze servers werden hierdoor tijdens daluren nauwelijks belast, terwijl een minimale belasting wel veel energie verbruikt. Dit is niet efficiënt. Als voorbeeld noemt Wu een server die in standby-stand 60 watts verbruikt, bij minimale CPU-belasting 130 watts en bij medium CPU-belasting 150 watts. Het verschil in energieverbruik tussen een server die standby staat en minimaal wordt belast is groot, terwijl het verschil tussen een server met minimale CPU-belasting of medium CPUbelasting veel kleiner is. Hier speelt Facebook met Autoscale op in. De tool zorgt ervoor dat load balancers workloads op een andere wijze verdelen, wat voorkomt dat servers met een minimale CPU-belasting draaien. Sommige servers worden hierdoor zwaarder belast, terwijl andere standby kunnen blijven staan. Het aantal actieve servers in een cluster wordt hierdoor dus aanzienlijk teruggedrongen, wat ook terug te zien is in het energieverbruik van het datacenter. Per cluster zou de inzet van Autoscale tussen de 10 en 15% minder energie verbruiken. dcw oktober | nieuws 'Markt voor gecontaineriseerde datacenters groeit komende jaren hard' 44 De wereldwijde markt voor gecontaineriseerde datacenters groeit de komende jaren hard. De omzet in de markt stijgt van 2,27 miljard dollar in 2014 naar 7,47 miljard dollar in 2019. Dit voorspelt MarketsandMarkets in een nieuw rapport over de Europese en Noord-Amerikaanse markt. Het bedrijf stelt dat de markt voor datacenters in een container wordt aangedreven door allerlei aspecten. Denk hierbij aan de vraag naar mobiliteit, schaalbare datacenteroplossingen, een lagere CAPEX, OPEX,TCO en implementatietijd, disaster recovery en een lagere PUE. Tegelijkertijd staat de markt echter voor allerlei uitdagingen. Denk hierbij aan vendor lock-in, een gebrek aan werknemers met de juiste kennis en de vraag naar High Performance Computing (HPC). Gecontaineriseerde datacenters spelen handig op deze behoeftes en obstakels in. De datacenters maken het mogelijk de capaciteit van een datacenter uit te breiden binnen een kort tijdsbestek, zonder dat de bedrijfsvoering van het huidige datacenter hoeft te worden onderbroken. Ook zijn de datacenters zeer mobiel, aangezien zij op nagenoeg iedere gewenste locatie kunnen worden geplaatst en daarnaast indien nodig kunnen worden verplaatst. ‘GECONTAINERISEERDE DATACENTERS SPELEN HANDIG OP DEZE BEHOEFTES EN OBSTAKELS IN’ HARTING introduceert borgsysteem voor HARTING 16B-kappen HARTING introduceert de Han Hood Link, een nieuw borgsysteem dat het mogelijk maakt twee standaard HARTING 16B-kappen te verbinden met behoud van IP67-beschermingsklasse. Door middel van Han 16B-connectoren met een Han 16E binnenwerk, worden de verschillende kabels met elkaar verbonden. Vaak worden de connectoren niet gedegen vergrendeld en door middel van plakband of kabelbandjes bij elkaar gehouden. Hieraan kleven grote nadelen en risico’s. Zo kan met een dergelijke verbinding de IP65-beschermingsklasse niet worden gegarandeerd. Buiten kan dit leiden tot gevaarlijke situaties of technische storingen. Zonder stevige vergrendeling kan de verlichting uitvallen door ontkoppeling, als iemand bijvoorbeeld over de kabel struikelt.Vergrendeling met plakband kan leiden tot beschadiging van de connector. Ook kunnen er lijmresten achterblijven. Het aanbrengen en verwijderen van een vergrendeling met behulp van kabelbandjes, is arbeidsintensief. Met de Han Hood Link speelt HARTING hierop in. Het systeem is gemaakt van een stevig elastomeer dat bestand is tegen externe mechanische belastingen en optimale bescherming biedt tegen olie, gas en andere chemicaliën. Er is een productvariant van de HARTING Han® Hood Link. Deze is bedoeld voor oppervlaktemontage en maakt het mogelijk om behuizingen te borgen op panelen en behuizingen. ‘HET SYSTEEM IS GEMAAKT VAN EEN STEVIG ELASTOMEER DAT BESTAND IS TEGEN EXTERNE MECHANISCHE BELASTINGEN EN OPTIMALE BESCHERMING BIEDT TEGEN OLIE, GAS EN ANDERE CHEMICALIËN’ Bezoek de experts van Minkels Stand 01.E056 29 & 30 oktober Optimale behuizing Voor de Cisco Nexus Series www.minkels.com SWITCHING & ROUTING RACK INTEGRATIE RACK Om voldoende ruimte te creëren voor de Met netwerkkabels en de luchtstroom is een mogelijkheid geboden om IT apparatuur gespecialiseerd rack nodig. Minkels heeft vooraf in te bouwen, te testen en vervolgens speciale racks en accessoires ontworpen te transporteren naar de daadwerkelijke voor switching en routing apparatuur. gebruikslocatie. het integratierack Flexibel Hoge statische en Speciaal ontworpen voor een dynamische belastbaarheid wordt grote hoeveelheid kabels Heavy duty rolsysteem Goede koeling van de apparatuur Geoptimaliseerde luchtstromen Integreerbaarheid Flexibel, heavy duty 19-inch interieur de TeraCool wil datacenters en aardgasterminals combineren Datacenters zijn berucht om hun hoge energieverbruik. Een belangrijk deel van dit energieverbruik wordt veroorzaakt door koelinstallaties in de omgevingen. TeraCool is een initiatief dat dit energieverbruik aanzienlijk wil terugdringen door datacenters te combineren met aardgasterminals. Vloeibaar aardgas wordt bij aardgasterminals aangeleverd met een zeer lage temperatuur. Door de temperatuur van aardgas tot ongeveer -160 graden Celsius te verlagen wordt het gas namelijk 600 keer dichter, waardoor deze op aanzienlijk efficiëntere wijze kan worden ge- transporteerd. De aardgasterminals verwarmen dit gas vervolgens tot de juiste temperatuur om deze door pijpleidingen te kunnen pompen. Dit kost echter veel energie. kansen TeraCool ziet hier kansen in. Datacenters moeten immers een grote hoeveelheid energie verstoken om servers koel te houden, terwijl aardgasterminals juist veel energie moeten verbruiken om aardgas te verwarmen tot de juiste temperatuur. Door deze twee industrieën te combineren hoopt TeraCool het energiever- bruik van beide sectoren fors te kunnen terugdringen. De organisatie is daarom op dit moment op zoek naar een datacenter dat bereid is te verhuizen naar een aardgasterminal. TeraCool wil warmte uit datacenters vervolgens met behulp van koudemiddel door leidingen naar de aardgasterminal pompen. De terminal wordt hierdoor voorzien van de benodigde warmte, terwijl een datacenter zijn warmte eenvoudig kan afvoeren en dus minder hoeft te koelen. Op papier een win-win-situatie dus. dcw oktober | nieuws Kosten van IT-assets worden nauwelijks doorberekend aan klant 46 Het hebben van een up-to-date inzicht in de IT assets (57%), het efficiënter maken van het ITbeheer (52%) en het beheren van de licenties (37%) zijn de drie belangrijkste redenen om een IT asset management oplossing te gebruiken. Nog geen kwart van de organisaties wil een dergelijke oplossing gebruiken om IT-kosten intern door te berekenen. Kostenbeheersing staat daarnaast nog niet hoog op de agenda. Een opvallend resultaat gezien de teruglopende IT-budgetten. Dit blijkt uit onderzoek van SPS onder 145 IT-beslissers. Onder IT assets vallen allerlei IT-gerelateerde bezittingen van bedrijven, waaronder delen van het datacenter. Denk hierbij aan de UPS in een datacenter, maar ook aan de koelinstallaties. Door actuele asset-data en relaties in real-time vast te leggen in een active CMDB krijgen bedrijven inzicht in de onderlinge afhankelijkheden op alle niveaus: van de fysieke utilities-laag, de logische laag tot aan de IT- en business-services. Dit geeft bedrijven de mogelijkheid IT-kosten door te berekenen, is volgens SPS een voorwaarde voor efficiënt ITbeheer en biedt belangrijke voordelen op het gebied van change-, incident- en licentiemanagement. “Het is goed om te zien dat organisaties focussen op het efficiënt inrichten van de beheerorganisatie. IT asset management biedt op dit vlak veel inzicht en voordeel. Om meer uit het IT-budget te halen, biedt IT asset management echter meer mogelijkheden. Zo kunnen IT-managers het IT-gebruik per afdeling meten en doorbelasten, zodat men zich bewust wordt van de IT-kosten. In de praktijk leidt dit er op den duur toe dat alleen de IT wordt gebruikt die echt nodig is, waardoor kostenbesparingen gerealiseerd worden waar de hele organisatie van profiteert”, zegt Linda Verweij, COO van SPS. ‘IT ASSET MANAGEMENT BIEDT VEEL INZICHT EN VOORDEEL’ Juniper Networks lanceert nieuwe EX 4600 switching serie Juniper Networks introduceert de nieuwe EX 4600 switching serie. Met de nieuwe serie speelt Juniper Networks in op de groeiende vraag naar optimale beschikbaarheid van cloud services en applicaties binnen mission critical datacenter networks (bedrijfslocaties). De EX4600 productlijn is gebaseerd op Juniper Networks technologie en de belangrijke ontwerpprincipes van haar Open Converged Framework (OCF). De OCF bevat een reeks open, snelle, schaalbare switches met een klein en flexibel formaat. EX 4600 switches ondersteunen diensten die veel bandbreedte vragen, zoals unified communications en collaboration tools. Daarnaast faciliteert de EX4600 series de toegang tot cloud-applicaties binnen het mission critical datacenter en op devices, zoals smartphones en tablets. schaalbare connectiviteit features voor een hoge beschikbaarheid De nieuwe serie switches bevat een aantal features om een continue beschikbaarheid van de systemen te garanderen. Denk hierbij aan ac- tieve en backup routing engines, failover, ISSUmogelijkheden en quality of service (QoS) om tijdkritische data te prioriseren. Klanten kunnen bij de uitrol tijd en geld besparen door gebruik te maken van functies voor netwerkautomatisering en een aantal plug-and-play tools helpen klanten tijd en geld te besparen bij de implementatie van de switches. Denk hierbij aan zero-touch provisioning, operations en events scripts, automatische rollback en Python-scripting, en integratie met OpenStack en Chef. monitoring en rapportage De EX4600 biedt monitoring en rapportage voor het gebruik van dynamische buffering. Op basis hiervan kunnen netwerkbeheerders de prestaties van de applicaties op niveau houden en goed geïnformeerd beslissingen nemen op het gebied van netwerkontwerp. Zo kunnen bijvoorbeeld potentiële hotspots voorkomen worden. advertentie De Juniper EX 4600 switches bieden schaalbare 10/40GbE connectiviteit binnen een compact en energiezuinig platform. De switches zijn gericht op zakelijke netwerken. De EX4600 Serie ondersteunt de Virtual Chassis technologie van Juniper Networks. Hiermee kunnen tot maximaal 10 connected switches acteren als één logische switch met een IP-adres. De Junos Space Network Director zorgt er tegelijk voor dat de complete bedrijfsomgeving en het datacenter netwerk kunnen worden beheerd via een unified interface in één scherm. De EX4600 beschikt over Layer 2 en Layer 3-features en biedt In-Service Software Update-mogelijkheden (ISSU) voor bedrijfslocaties. Ook zijn 40Gpoorten beschikbaar met een virtual chassis optie om eenvoudig nieuwe applicaties en services beschikbaar te maken. JAARLIJKSE JAARLIJKSE BESPARING REDUCTIE 26.514 100.533 KG COMPROMISLOOS BESPAREN DOOR DUURZAME KOELAANPAK IN BESTAANDE COMPUTERRUIMTES EN DATACENTERS www.profITbox.nl T 088 77 66 300 Colt publiceert tips voor vergroening datacenters Telecom- en datacenter-aanbieder Colt heeft een aantal tips gepubliceerd voor het vergroenen van datacenters. De twaalf adviezen zijn weergegeven in een infographic die het bedrijf onlangs heeft gepubliceerd. Green IT speelt met name in de Nederlandse datacenter-markt een belangrijke rol. Met name de gemeente Amsterdam stelt hoge eisen aan het vestigen van nieuwe datacenters, wat veel commerciële datacenters ertoe heeft gebracht om veelvuldig te communiceren over lage PUE-waarden en andere milieumaatregelen. Telecom- en datacenter-aanbieder Colt legt bijvoorbeeld ook vast welke afvalstromen het bedrijf te maken heeft als klanten apparatuur in een van de locaties plaatsen of verwijderen. Colt heeft nu twaalf op de eigen ervaring van het bedrijf gebaseerde adviezen gepubliceerd om tot vergroening van datacenters te komen. Deze tips zijn: • Meet nauwkeurig • Beheers de luchtstroom •Plaats servers op een lijn in dezelfde richting gerangschikt in warme en koude gangen • Verminder de luchtstroomlekkages door blindplaten te installeren • Controleer de vloeren op potentiële luchtlekken • Introduceer afgesloten gangpaden • Controleer de luchttemperatuur • Reguleer de luchtvochtigheid • Controleer de transformatorspanning • Verwijder isolatie van transformatoren • Zet ‘overtollige’ apparatuur uit • Meet opnieuw dcw oktober | nieuws Simac Electronics nieuwe distributeur van Enlogic Systems in de Benelux 48 Simac Electronics is een nauwe samenwerking aangegaan met het Amerikaanse Enlogic Systems. Als nieuwe distributeur zal Simac Electronics het complete portfolio van Enlogic toevoegen aan haar bestaande producten- en dienstenpakket. Het betreft een exclusieve overeenkomst voor de gehele Benelux. Eddie Desouza, director sales & marketing EMEA bij Enlogic Systems: “Als onderdeel van ons doel om regionale expertise te leveren, is het werkgebied van Simac Electronics in de Benelux van grote strategische toegevoegde waarde voor Enlogic. Dit exclusieve partnerschap zal het marktaandeel van Simac Electronics op het gebied van powerdistributie en energiemanagement significant vergroten. Dit geldt ook voor de kennis op het gebied van design, implementatie en beheer. Enlogic heeft de laatste jaren steeds meer nadruk gelegd op het energiemanagement en dit partnerschap bevestigt ons geloof in de ‘best in class’ marktbenadering. We hebben een gemeenschappelijke passie en geloof in ‘slimme’ technologieën en klantenfocus. Hierdoor is er een grote synergie tussen onze organisaties.” Maarten Verbunt, manager sales bij Simac Electronics, is erg tevreden met de samenwerking. “Het portfolio van Enlogic is een perfecte aanvulling op ons bestaande producten- en dienstenpakket. Vanuit ‘connectivity’ is powerdistributie de tweede verbinding naast je ethernetaansluiting op bijvoorbeeld je server, SAN of switch. De kwaliteit van de producten van Enlogic, de visie van het bedrijf en de mensen van Enlogic sluiten naadloos aan bij de visie en strategie van Simac Electronics. De zeer onderscheidende eigenschappen, met betrekking tot de producten van Enlogic, geven een direct voordeel en rendement voor onze klanten. Dit onderscheidt Enlogic van de rest. Wij zijn er daarom van overtuigd dat dit portfolio van toegevoegde waarde is voor onze klanten en hun netwerkomgeving. Met onze elektrotechnische achtergrond en kennis kunnen onze klanten de vertrouwde knowhow en support verwachten tijdens de ontwerpfase en realisatie van hun project.” Datacenters staan bekend om hun grote energieverbruik. Dit verbruik blijkt echter aanzienlijk te kunnen worden teruggedrongen. Onderzoek van de Natural Resources Defense Council (NRDC) stelt dat Amerikaanse bedrijven de hoeveelheid verspilde energie met 40% kunnen terugdringen. In de Verenigde Staten zijn ongeveer drie miljoen datacenters te vinden, waarin 95% van alle servers in het land zijn geplaatst. Het NRDC stelt dat efficiëntieverbeteringen in de sector langzaam zijn ontwikkeld en daarnaast niet door de gehele sector zijn geïmplementeerd.Veel servers zouden hierdoor onnodig draaien, waardoor veel energie verloren gaat. advertentie 'Amerikaanse datacenters kunnen energieverspilling met 40% verminderen' WAT TWEE KABELS TUSSEN PLUS EN MIN ALLEMAAL TEWEEG KUNNEN BRENGEN... veel overbodige servers Het onderzoek wijst uit dat maar liefst een derde van alle servers in Amerikaanse datacenters op minder dan 18% van hun capaciteit draaien. Het NRDC stelt dat deze servers eigenlijk overbodig staan te draaien, aangezien hun capaciteit zou kunnen worden opgevangen door andere servers. In totaal zou hierbij 39 miljard kWh kunnen worden bespaard. In 2013 verbruikte alle Amerikaanse datacenters gezamenlijk ongeveer 91 miljard kWh, terwijl het gebruik in 2020 naar verwachting op 140 miljard kWh uit zal komen. De oorzaak van de grote inefficiënte in de Amerikaanse datacentersector zou worden veroorzaakt door de interne managementstructuur van bedrijven. Het beheer van datacenters en het terugdringen van elektriciteitsverbruik zijn verantwoordelijkheden die bij veel datacenterbedrijven bij verschillende afdelingen zijn ondergebracht. Deze afdelingen werken langs elkaar heen, waardoor energieverbruik onvoldoende wordt teruggedrongen. 'te veel aandacht voor google en facebook' Pierre Delforge, directeur 'high tech efficiency' van het NRDC, stelt dat de aandacht voor de datacenterindustrie te veel is gericht op bedrijven als Google en Facebook, die zeer energiezuinige datacenters hebben opgezet. Dit soort datacenters zouden echter slechts 5% van de Amerikaanse datacenterindustrie uitmaken. De overige 95% krijgt weinig aandacht en is een stuk minder energie-efficiënt dan datacenters van partijen als Google en Facbeook. SNEL, EFFICIËNT ÉN EENVOUDIG ALTIJD IN BEDRIJF BLIJVEN. First-Case racks & batteries BV W : www.fcrb.eu T : + 31 174 22 11 61 E : [email protected] F : + 31 174 22 16 02 Evenementenkalender DatacenterWorks blijf op de hoogte van de evenementen op datacenter-gebied. kijk ook op de geheel vernieuwde website www.datacenterworks.nl onder ‘agenda’. zelf een evenement aankondigen? stuur een dcw oktober | agenda mailtje naar [email protected]. 50 evenement datum plaats land HostingCon Europe 14 - 15 oktober 2014 Amsterdam Nederland DCD Converged 15 oktober 2014 Amsterdam Nederland Datacenter Technologies Exhibition and Conference 28 - 29 oktober 2014 Frankfurt Duitsland Storage Expo 29 - 30 oktober 2014 Utrecht Nederland IT Room Infra 6 november 2014 Den Bosch Nederland DatacenterDynamics Converged 19 november 2014 Londen Verenigd Koninkrijk BICSI Winter Conference & Exhibition 22 - 26 februari 2015 Orlando Verenigde Staten Green Data Center Conference 24 - 26 februari 2015 San Diego Verenigde Staten Data Centre World 11 - 12 maart 2015 Londen Verenigd Koninkrijk Cable Congress 11 - 13 maart 2015 Brussel België World Hosting Days Global 24 - 26 maart 2015 Rust Duitsland BICSI Middle East Conference & Exhibition 14 - 16 april 2015 Dubai Verenigde Arabische Emiraten Data Center World Global Conference 19 - 23 april 2015 Las Vegas Verenigde Staten BICSI Canadian Conference & Exhibition 26 - 29 april 2015 Ottawa Canada BICSI South Pacific Conference & Exhibition 11 - 13 mei 2015 Sydney Australië BICSI United Kingdom Conference & Exhibition 10 juni 2015 Londen Verenigd Koninkrijk SPIE-ICS Integrated Connectivity Solutions Ontwerpt, bouwt, implementeert en levert dienstverlening voor infrastructuren op het gebied van: • Datacenters en ICT-ruimtes • In-building wireless • IT en facilitaire Infrastructuren • Enterprise Mobility Management • Service en Beheer • Telecom Management Detachering Voor meer informatie ga naar www.spie-nl.com/services/spie-ics of bel naar 076 - 544 54 44 it room infra: de vereniging voor de technische infrastructuur van computerruimtes en datacenters. DCIM, l’histoire se répète dcw oktober | it room infra Er zijn veel definities van Datacenter Infrastructure Management. Is het energiemanagement, koelingmanagement, asset management, capaciteitsplanning of richt DCIM zich vooral op netwerkbekabeling, routers en switches. Het antwoord op de vraag is af hankelijk van aan wie je de vraag stelt. De ultieme droom van velen is dat er een allesomvattend overkoepelend DCIMpakket op de markt komt die alle functies samenvoegt in één pakket. 52 Maar heb je als eindgebruiker wel behoefte aan een allesomvattend pakket? Wil je CRM, maintenance, koelingbesturing en -optimalisatie, IT-beheer, asset management wel van een leverancier kopen of gebruik je toch liever het financiële pakket van Exact of SAP, het maintenancepakket van Maximo of Ultimo en het CRM van SalesForce of Perfectview? De tweede vraag is of een IT-gespecialiseerd bedrijf wel verstand heeft van koeling of een koelleverancier wel verstand heeft van routers en netwerkbekabeling. Maar wie is dan de aangewezen partij om dit allesomvattende DCIM-pakket te maken? Tijdens een gesprek met een analist van Gartner, Mr. J. Pultz vertelden wij hem dat wij helemaal niet geloven in één allesomvattend pakket. Vanuit onze industriële achtergrond hebben wij deze discussie eerder meegemaakt. De droom van de industrie was een overkoepelende MES-oplossing (Manufacturing Execution System). MES omvat onder andere maintenance, control, inkoop, verkoop, kwaliteitscontrole, laboratorium informatie, receptuur, zeg maar de DCIM voor de industrie. De industrie is zelfs zo ver gegaan dat zij een standaard heeft ontwikkeld waaraan de MES-oplossing diende te voldoen, onder de naam ISA-95.01. model isa-95.01 Na ruim een decennium discussies over MES is de industrie er wel uit. Er zal nooit een compleet MES-product komen en zelfs als die er komt wil de industrie die niet meer hebben. De standaard, ISA-95.01 is nu omgebouwd naar een integratiestandaard waarin wordt voorgesteld om per domein het best passende product te kopen. De functionaliteit per domein en interfaces daartussen zijn vastgelegd in de standaard. Het bijzondere was dat ook Gartner naar ISA-95.01 kijkt en de vele analogieën ziet tussen MES en DCIM. Zullen wij in datacenterland nog vele jaren discussiëren en dan tot dezelfde conclusie komen als de industrie? L’histoire se répète? De tijd zal het leren maar wat ons betreft staat de uitkomst vast. En mocht dat zo zijn, dan kunnen we al zinspelen op de volgende uitdaging: het is niet de techniek maar de inrichting van de techniek waar de crux gaat zitten. Automatisering kan alleen succesvol zijn als de te automatiseren processen eenduidig beschreven staan. Hier is waar vele MES trajecten de nodige vertraging oplopen. Voorsorteren op deze problematiek kan de komende jaren een voorsprong geven. ■ Martin Matse, Perf-IT B.V. activiteiten 2014 6 november - IT Room Infra event contactgegevens it room infra: FHI, federatie van technologiebranches Eline Hazeleger ([email protected]) Telefoon: (033) 465 75 07 Internet: www.itroominfra.nl 29 - 30 OKT 2014 JAARBEURS UTRECHT VAKBEURZEN, SEMINARS EN ONLINE MATCHMAKING VOOR IT-MANAGERS EN IT-PROFESSIONALS IT SECURITY STORAGE IT MANAGEMENT SOLUTIONS REGISTREER NU VOOR GRATIS TOEGANG TOT ALLE DRIE DE VAKBEURZEN VIA: WWW.INFOSECURITY.NL | WWW.STORAGE-EXPO.NL | WWW.THETOOLINGEVENT.NL KEYNOTES | SEMINARS | CASE STUDIES | RUIM 150 EXPOSANTEN Mede mogelijk gemaakt door: Intel, the Intel logo, Xeon, and Xeon Inside are trademarks or registered trademarks of Intel Corporation in the U.S. and/or other countries. Intelligente gebouwen en andere toekomstontwikkelingen De zomereditie van ICT Today bevat behalve artikelen over de huidige stand van zaken op het gebied van infrastructuurbekabeling ook een aantal bijdragen waarin vooruit wordt geblikt. Over intelligente gebouwen, de toekomst van veldbusbekabeling en de toepassing van single mode glasvezel in bedrijfsnetwerken. Intelligente gebouwen De komende jaren worden alle systemen en installaties in gebouwen met elkaar geïntegreerd op basis van de IP-standaard. Daardoor ontstaan intelligente gebouwen die de gebruikers ervan meer comfort bieden. In BICSI's ICT Today wordt uitgebreid ingegaan op de behoeften waaraan een intelligent gebouw invulling geeft, de technologieën, oplossingen en facilitaire systemen die daarvoor worden gebruikt en de integratieaspecten. De belangrijkste drijvende krachten zijn economische voordelen, mogelijke energiebesparingen, betere beveiliging en uiteraard comfort en gemak voor de gebruikers. In het betreffende artikel worden alle protocollen en systemen gerelateerd aan het OSI-model en in relatie tot elkaar gepositioneerd in een intelligent building integratiematrix en protocolmapping. Volgens de auteur leveren intelligente gebouwen grote voordelen op, zoals tot 40% minder energieverbruik en 10 tot 30% lagere onderhoudskosten. Verder biedt de integratie van systemen voor de leveranciers en installateurs van gestructureerde bekabeling interessante kansen om hun business te ontwikkelen en zich daarbij te onderscheiden van hun concurrenten. dcw oktober | bicsi Glasvezel en veldbusbekabeling 54 Behalve artikelen over de ontwikkelingen van traditionele gestructureerde netwerkbekabeling, geeft ICT Today ook inzicht in de toepassing van single mode glasvezelbekabeling binnen gebouwnetwerken en de toekomst van veldbusbekabeling. Deze worden beide gebruikt voor belangrijke backboneverbindingen die zowel zorgvuldig ontworpen als geïnstalleerd moeten worden. BICSI is bij uitstek de vereniging van en voor netwerkprofessionals om alle daarvoor benodigde kennis te vergaren en met elkaar best-practices te delen. Voor wie meer wil weten over de hiervoor genoemde onderwerpen is een abonnement op ICT Today zeker aan te raden. Ook kunt u deelnemen aan één van de vele conferenties die wereldwijd worden georganiseerd of de laagdrempelig toegankelijke webinars. Meer informatie over alle BICSI-activiteiten is uiteraard te vinden op www. bicsi.org. Verder kunt u contact opnemen met onderstaande Benelux vertegenwoordigers, om een indruk te krijgen van hun persoonlijke ervaringen over BICSI's toegevoegde waarde: RCDD Joop Ierschot van Deerns, via [email protected] RCDD Gert-Jan Roozeboom van R&M, via [email protected] BICSI conferenties BICSI organiseert wereldwijd conferenties en regionale bijeenkomsten om haar leden hun kennis te laten onderhouden en met vakgenoten te netwerken. Hieronder een paar belangrijke voor de komende maanden, de volledige agenda met regionale bijeenkomsten in andere werelddelen is te vinden op de website: 10 oktober: Regionale BICSI-dag in Athene, Griekenland 22 tot en met 25 februari: 2015 BICSI Winter Conference in Orlando Florida, USA Cursus Code Eerstvolgende sessie Dagen Actieprijs Certified TIA-942 Design Consultant (CTDC) 26 t/m 28 januari (Engelstalig) 3 e 2.425,- Certified ANSI/TIA-942 Internal Auditor (CTIA) 13 t/m 14 november (Engelstalig) 2 e 1.380,- Certified Datacenter Professional (CDCP) 17 t/m 18 november 2 e 1.350,- Certified Datacenter Specialist (CDCS) 19 t/m 21 november 3 e 2.050,- Certified Datacenter Expert (CDCE) 24 t/m 28 november 5 e 3.495,- Certified Datacenter Facilities Operations Manager (CDFOM) 12 t/m 14 november 3 e 2.050,- Certified Datacenter Risk Professional (CDRP) 26 t/m 27 maart (Engelstalig) 2 e 1.380,- Certified Datacenter Migration Specialist (CDMS) 10 t/m 11 november 2 e 1.380,- Certified Information Technology Manager (CITM) 18 t/m 20 maart 3 e 2.050,- Meer cursusdata, een vrijblijvend opleidingsadvies of direct inschrijven? Neem contact op met het Vijfhart team, wij helpen u graag verder! [email protected] 088 - 542 78 48 Eindelijk, een efficient-gerichte business case voor de DCIM waar u echt naar op zoek bent. Zes manieren waarop StruxureWare for Data Centers software de operationele- en energie-efficiency verbeterd. 1 2 3 Monitor energie-index wereldwijd Identificeer buitensporige capaciteit Rapporteer energieverbruik en -kosten Informatie waarmee u goed op de hoogte bent van mogelijkheden of risico’s in de energiemarkt. Spoor niet-gebruikte of overbodige capaciteit op en bepaal welke apparaten kunnen worden uitgezet of elders kunnen worden gebruikt. Verzamel, analyseer en rapporteer uw energiekosten en –verbruik op macroof microniveau. 4 5 6 Toon PUE van uw gehele IT/facilities-omgeving Doorbereken van energieverbruik Simuleer effecten van fouten in systemen Genereer real-time meetwaardes voor de effectiviteit van uw energieverbruik en tal van andere prestaties. Dankzij details over het energieverbruik kunt u de kosten voor het gebruik van het datacenter exact doorbereken aan de verschillende business units. Identificeer belangrijke IT-consequenties van energie-uitval en falen van koeling. Energie-efficiënte beschikbaarheid Organisaties zijn gericht op het verlagen van hun kosten en energieverbruik, terwijl ze meer capaciteit nodig hebben. Datacenter- of facility managers moeten daarom de beschikbaarheid van systemen dusdanig beheren, dat het binnen de wetgeving past en voldoet aan de eisen en wensen op het gebied van OPEX. Om aan alle eisen te kunnen voldoen, heeft Schneider Electric™ StruxureWare™ for Data Centers software geïntroduceerd. Hiermee kunt u het monitoren van uw energieverbruik goed structureren en volledig automatiseren. Waardoor u altijd een compleet inzicht hebt in al uw datacenterfuncties. Alle informatie op ieder gewenst moment Onze datacenter infrastructure management (DCIM-)software geeft een compleet overzicht van uw infrastructuur. Of het nu op gebouwniveau is of serverniveau. Hierdoor kunt u de uptime van uw systemen monitoren en beschermen. En de effecten van verplaatsingen, veranderingen, uitbreidingen in het datacenter simuleren en analyseren, zodat u weet wat de kosten hiervan zijn, welke capaciteit u nodig heeft en wat de gevolgen voor het energieverbruik zijn. Op deze manier bent u er zeker van dat zowel IT als facility uw datacenter op ieder moment kunnen aanpassen aan veranderende behoeften. Terwijl het datacenter altijd beschikbaar blijft en energie-efficiënt is. Business-wise, Future-driven.™ How Data Centre Management Software Improves Planning and and Software Improves Planning Cuts Operational Costs” Cuts Operational Costs” > Executive summary Executive summary Contents Contents Compleet inzicht in uw datacenter: > Visualiseer wijzigingen/capaciteitscenario’s > Bekijk uw huidige PUE/DCiE en de gegevens uit het verleden > Behoud altijd de hoogste beschikbaarheid > Bekijk en beheer uw energieverbruik > Space en cage management in faciliteiten met meerdere huurders > Verbeter ‘life-cycle services’ van planning tot onderhoud APC™ by Schneider Electric -producten, -oplossingen, en -diensten zijn integraal onderdeel van het IT-portfolio van Schneider Electric. Dowload uw gratis white paper en bekijk de tien realistische scenario’s waar DCIM ertoe doet. U maakt kans op een Samsung Galaxy Note 3! Bezoek www.SEreply.com Key Code 43904p ©2013 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric, APC, StruxureWare, and Business-wise, Future-driven are trademarks owned by Schneider Electric Industries SAS or its affiliated companies. All other trademarks are the property of their respective owners. www.schneider-electric.com • 998-1187091_NL_C Datacenterworks_NL_Dec20_42370p.indd 1 12/4/13 1:35 PM
© Copyright 2024 ExpyDoc