Trends column Aug 2014 De schatten van het middenveld Ik laat in het midden of NV-A Kamerlid Peter Dedecker gelijk had, toen hij stelde dat het ACW (vandaag Beweging.net) de misleide Arco-aandeelhouders zelf moet vergoeden. Maar deze politicus stelde tegelijk wel een terechte vraag. Hoe rijk is het ACW eigenlijk? Kan het de 1,6 miljard ophoesten die ACW-ministers hebben beloofd aan de gedupeerden, waaronder zijzelf? Voor het antwoord was het uitkijken naar ‘Een zuil van zelfbediening’, het boek van Dedecker. ‘Het is duidelijk, schrijft hij daarin, dat het ACW met gemak zelf zijn coöperanten zou kunnen vergoeden, in plaats van de overheid en dus alle belastingbetalers hiervoor te laten opdraaien.’ Die kordate conclusie sloot niet echt aan bij de bewijslast in het boek. Ook Dedecker kreeg de kluizen niet open. Natuurlijk, wie zoals het ACW voor 17 miljoen verzekeringspremies ‘niet-leven’ betaalt aan Belfius, beschikt wellicht over een vastgoedpatrimonium van ruim 10 miljard. De vraag naar de omvang van het vermogen van het ACW en van de andere spelers uit middenveld moet wel een antwoord krijgen. De N-VA kan hiervoor misschien rekenen op Groen! Tenminste op de groene politici die in hun optreden de stellingen durven meenemen uit het moedig boek ‘De rekening van de verzuiling’ van ex-minister Mieke Vogels. Vogels stelt vast dat ‘de ijzeren wet van de oligarchie’ van socioloog Robert Michels perfect toepasbaar is op het vooral christelijke middenveld. Die wet leert dat ‘het leiderschap van een oligarchische organisatie zichzelf bestendigt, nieuwe leiders worden gecoöpteerd, de organisatie is en blijft in handen van een kleine groep mensen, terwijl de afstand met de leden steeds groter wordt.’ De oorspronkelijke waarden en de doelstellingen moeten wijken voor de ‘ijzeren wet’. Transparantie is onbestaand. Bij de investeringen van Arco in Dexia, aldus Vogels, domineerden de belangen over de waarden van de organisatie en haar gebruikers. ‘Een mooiere illustratie van de ijzeren wet van Michels is moeilijk denkbaar’. Aldus Vogels, die in haar boek talloze voorbeelden geeft van het oligarchisch karakter van de ooit christelijke zuil. Hoe rijk zijn de oligarchieën die zichzelf het ‘middenveld’ noemen en die al 100 jaar bemiddelen in de miljardenstromen van de overheid naar allerlei begunstigden? Wat bleef er als ‘marge’ aan de vingers plakken? Hoeveel wordt er verspild, want externe controle is er nauwelijks. Bestaat er zoiets als ‘goed bestuur’ en verantwoordelijkheid? Werden er vastgoed- en financiële imperia uitgebouwd en hoe omvangrijk zijn die activa? Electrabel en Fluxys moeten transparant zijn, maar waarom het ACW, de CM, het ABVV, het ACLVB niet? Veel organisaties uit dat middenveld eisen nu dat ieder particulier vermogen in een kadaster wordt opgenomen. Het kan dan jaarlijks met een Pikettybelasting worden afgeroomd. Mogen we eerst de omvang kennen van de vermogens die de oligarchieën deels met belastinggeld hebben opgebouwd? We hebben bij dit verzoek gelukkig een medestander. In zijn boek ‘Capital in the Twenty-First Century’, heeft diezelfde Thomas Piketty het op verschillende plaatsen over de mate waarin tegenover de publieke passiva, de openbare schuld dus, ook publieke activa staan. Die activa noemt hij publiek kapitaal. Hoe groot is dat publiek kapitaal? Moeilijke vraag want ‘de scheidingslijn tussen openbaar en privékapitaal is helemaal niet zo duidelijk’. Piketty lost het probleem op: ‘organisaties die hoofdzakelijk afhangen van publieke subsidies worden beschouwd als zijnde publiek.’ Hun activa zijn in Piketty’s statistieken publiek. Is de infrastructuur van onze sociale zekerheid dan nog privébezit? Essentieel in deze discussie is transparantie, benadrukt Piketty. ‘Niet zozeer transparantie inzake individuele inkomsten en vermogens, maar vooral transparantie bij de privébedrijven en de publieke instellingen’. En elders: ‘Men kan de burgers er nooit van overtuigen dat onze overheden nieuwe instrumenten nodig hebben, als men niet kan aantonen dat de bestaande goed werken.’ Het middenveld levert in België levert onmisbare diensten en een verstaatsing is niet wenselijk. Maar mogen we de rekeningen zien? Er is bij ons middenveld wellicht weinig echt onoorbaars te verbergen, maar waarom verbergt men het dan? De Vlaamse bisschoppen hebben dat intussen begrepen. We weten sinds kort dat ze over een beleggingsportefeuille van 133 miljoen euro beschikken. Voorbeelden strekken. Paul Huybrechts De auteur is publicist en voorzitter van VFB