De drastische make-over van jeugdfiguren

Metamorfoses - Stripboekenmakers zijn het progressiefst
De drastische make-over van jeugdfiguren
Foto Ivo van der Bent
Marvel Comics
Sony Pictures
Rastar films
-
DC Comics
© de Volkskrant
zaterdag 27 december 2014
Pagina 5 (1)
klein, maar blijkbaar vonden de
producenten de tijd rijp, net zoals
een paar jaar eerder het geval was
met Karate Kid. Denk niet dat
Zwarte Piet de enige jeugdheld is
die verandert.
donkere zelf. Het logo van het spel
roept associaties op met de Dark
Knightversie van Batman. Kan
geen toeval zijn.
Onderliggende boodschap aan
kinderen: hun helden kunnen elke
kleur aannemen. Iedere generatie
heeft zijn eigen ideeën over wat er
wel en niet aan kinderen moet
worden voorgeschoteld. Dat gaat
niet alleen over de huidskleur van
de personages, maar ook over
geweld, seksisme en behoorlijk
gedrag. Die geleidelijke
verschuiving van opvattingen wordt
steeds weer weerspiegeld in de
aanpassingen van stripverhalen,
televi-sieseries, films,
computerspelletjes en speelgoed.
Terwijl Mickey werd vrijgelaten,
werd Dennis the Menace
ingetoomd. Hij was - zijn naam
verraadt het - een pestkop die
continu kattenkwaad uithaalt,
waarbij vooral zijn brave vriendje
Walter het moet ontgelden. Maar in
2009 kreeg Dennis van de BBC
een make-over waarbij hij zijn hele
wapenuitrusting (erwtenschieter,
waterpistolen, katapult) moest
inleveren. Zijn hond Gnasher, die
nog weleens iemand wilde bijten,
moest voortaan de tandjes thuis
houden. Ook was het afgelopen
met het pesten van Walter en werd
de kwaadaardige grijns op Dennis'
gezicht vervangen door een olijkere
- en dommigere - uitdrukking. Een
officiële verklaring is er nooit
geweest, we moeten ons baseren
op tabloid The Sun: 'De BBC wil er
niet van beschuldigd worden
kinderen aan te zetten tot geweld.'
-
Het moet aardiger of juist niet
Warner Bros
Is het figuurtje te gewelddadig, te
blank of te slank - geen nood: hier
hebt u een donkere Spider-Man,
een lesbische Batwoman en een
olijke Mickey. Maar te lief is ook
niet leuk.
JULIEN ALTHUISIUS
Geen dopneus, geen sproeten en
geen knaloranje bos krullen: in de
remake die vorige week begon te
draaien is Annie donker en wordt
ze vertolkt door Quvenzhané
Wallis. Toen de eerste trailer van
de film, geproduceerd door onder
anderen Jay-Z en Will Smith,
gelanceerd werd, was Twitter te
© de Volkskrant
Mickey Mouse was een beetje een
lul. Nu kennen we hem als de
blijste eikel uit het Disneyuniversum: de vrolijke, behulpzame
en ook wel stoere beschermer van
Minnie, hoeder van de onschuldige
Disney-cultuur. Maar lang, lang
geleden was Mickey helemaal niet
zo aardig. In de animatiefilm
Steamboat Willie, zo valt te lezen in
het boek American Icons van
Dennis en Susan Hall, kauwt
Mickey tabak, mishandelt hij allerlei
andere dieren en verdrinkt hij op
het einde zelfs een papegaai. In
The Gallopin' Gaucho zien we een
drinkende, rokende Mickey en in
Plane Crazy kan je de goede ouwe
Mickey gerust beschuldigen van
seksuele intimidatie jegens Minnie.
Ondanks - of dankzij - dat gedrag
was Mickey populair bij kinderen en
ouders klaagden dan ook bij Walt
Disney. Het leidde ertoe dat Mickey
veranderde in de olijke, ideale
schoonzoon die we nu kennen.
Maar zie, in 2009 onderging Mickey
weer een metamorfose. Volgens
The New York Times was men bij
Disney van mening dat de huidige
generatie kinderen niet zo veel op
had met lieve Mickey. Voor het
computerspel Epic Mickey
veranderde de muis dan ook weer
in zijn oude, baldadige, tikkeltje
zaterdag 27 december 2014
(B)engel
Het moet minder gewelddadig
Weinig dingen die je zo snel
terugwerpen naar je vroege jeugd
als het introliedje van Looney
Tunes. Bijna iedereen die tussen
de jaren '60 en '90 opgroeide, deed
dat deels in het gezelschap van
Bugs Bunny, Elmer Fud, Daffy
Duck, Porky Pig, Sylvester, Tweety,
Wile E. Coyote en de Road
Runner. Zij zijn er verantwoordelijk
voor dat we volledig verknipt zijn
met z'n allen. Want er werd wat op
los geschoten. Niet alleen door
Elmer Fud op Bugs Bunny, maar
ook door de personages op
zichzelf.
Op de website van Slate staat een
filmpje van Looney Tunespersonages die zichzelf door het
gevederde hoofd schieten. Dat
gebeurt niet twee of drie keer, maar
bijna tweeënhalve minuut lang. De
meeste van die zelfmoorden
hebben de televisieuitzendingen
niet gehaald. Producent Warner
Bros kwam gauw tot bezinning en
Pagina 5 (2)
schrapte de gewelddadigste
fragmenten uit de tekenfilmpjes.
Maar we zijn helemaal niet
beledigd
Er was meer: Looney Tunes stond
ook bol van raciale en etnische
stereotyperingen over donkere
mensen, indianen, Aziaten en
Duitsers. Elf cartoons die een
overdosis aan die stereotypes
hadden, werden door Warner uit de
handel gehaald en omgedoopt tot
'The Censored Eleven'.
Nu kun je sommige
bevolkingsgroepen ook te sterk in
bescherming nemen. In 1999
besloot Cartoon Network, in de
Verenigde Staten de enige zender
die cartoons van Warner uitzond,
op eigen initiatief Speedy Gonzales
van de buis te halen, omdat de
Mexicaanse muis een beledigend
stereotype voor mensen van
Latijns-Amerikaanse komaf zou
zijn. Maar die hadden zelf vaak
geen enkel probleem met Speedy.
Sterker nog: er kwam een lobby om
hem terug op televisie te krijgen.
En dat lukte: in 2002 maakte de
razendsnelle muis zijn comeback.
Het moet minder blank
Van Spider-Man weten we een
paar dingen. Spider-Man heeft
bovenmenselijke krachten, er is
geen gebouw dat Spider-Man niet
kan beklimmen, Spider-Man heeft
voorspellende gaven, Spider-Man
schiet waanzinnig sterke
spinnewebben uit zijn polsen en
Spider-Man is blank. Toch? Nou,
niet lang meer. Want in de
comicboekenserie van Ultimate
Spider-Man komt Peter Parker op
een gegeven moment om het
leven. Zijn opvolger is Miles
Morales, zoon van een LatijnsAmerikaanse moeder en een AfroAmerikaanse vader en de eerste
donkere Spider-Man uit de
geschiedenis. 'We beseften dat we
op het punt stonden om onze
eerste donkere president te krijgen',
zei Marvel-hoofdredacteur Axel
Alonso terugblikkend op het besluit
in een interview met
latinrapper.com. 'We zagen in dat
© de Volkskrant
het misschien ook een mooi
moment was om eens goed naar
onze eigen iconen te kijken.'
Het wordt wat saaier zonder
Behalve Obama, diende de acteur
Donald Glover ook als
inspiratiebron. Glover voerde een
paar jaar geleden een vergeefse
campagne op Twitter om SpiderMan te spelen in de film The
Amazing Spider-Man. Na zijn
mislukte campagne verscheen hij in
de televisieserie Community als
grap in een Spider-Manpyjama. 'Hij
zag er fantastisch uit', zei Marvelschrijver Brian Michael Bendis
tegen USA Today. 'Ik zag hem in
dat kostuum en dacht: ik zou dat
boek wel willen lezen. Dus ik was
blij dat ik dat boek zelf schreef.'
Kuifje was behalve een
rondreizende, avontuurlijke
journalist met een gek kapsel en
dito hondje ook nogal een racist.
Wie het stripboek Kuifje in Afrika
(Tintin au Congo) erbij pakt zal zien
dat het overloopt van schaamteloze
stereotyperingen van Afrikanen - en
Kuifje blaast terloops ook nog even
een neushoorn op met dynamiet.
De strip zorgt tegenwoordig dan
ook nog steeds voor opgetrokken
wenkbrauwen en een bibliotheek in
New York besloot onlangs na een
klacht van een lezer zelfs de strip
uit de publieke schappen te halen.
Maar ook in andere verhalen komt
Kuifje er, zoals we er nu naar
kijken, niet best vanaf.
Joodse lesbienne met rood haar
racisme
gezocht
Een donkere Spider-Man? Dat
kunnen we beter, dachten ze bij DC
Comics, de grote tegenhanger van
Marvel. In de stripserie Detective
Comics wordt Batmans alter ego
Bruce Wayne op een zeker
moment naar de eeuwige
vleermuisgrotten gevlogen. Zijn
opvolger in de cartoon is niet hulpje
Robin, maar Kate Kane, alias
Batwoman. Zij bestaat al sinds de
jaren '50, maar pas bij haar
herintroductie in 2009 werd onthuld
dat Batwoman, behalve roodharig
en van Joodse komaf, lesbisch is.
De tijd was rijp voor Batwoman,
door The New York Times
omschreven als 'a lesbian socialite
by night and a crime fighter by later
in the night'. Schrijver Greg Rucka
besefte dat misschien niet iedereen
van de nieuwe superheld
gecharmeerd zou zijn, maar had
daar geen boodschap aan. 'Ja, ze
is een lesbienne', zei Rucka in een
interview met de website van
Comic Book Resources. 'Ze is ook
een redhead. Het is een deel van
haar personage. Als mensen daar
een probleem mee hebben, is dat
hun ding. Zeker niet het mijne. Mijn
werk is om het beste boek te
schrijven dat ik kan over een
personage waarvan ik denk dat ze
bijzonder cool is.'
zaterdag 27 december 2014
Dus toen Steven Spielberg de
avonturen van de reporter ging
verfilmen, dacht hij goed na over
wat hij wel en niet wilde laten zien.
'Raciale paniek zorgt voor de
angstige dieptes die kolken en
koken onder Hergés perfecte,
kalme oppervlakte' schreef The
Atlantic over de film. 'Die dieptes
zijn, niet bepaald verrassend,
zorgvuldig verwijderd in Spielbergs
Adventures of Tintin. Het plot baant
zijn weg wel langs exotische
woestijnbewoners, maar die
worden vooral gebruikt als
achtergrond. De Arabieren hebben
nauwelijks tekst. Hun anders-zijn is
niet beangstigend of onheilspellend
of zelfs maar grappig. Het is slechts
een handige achtergrond voor een
achtervolgingsscène.'
Denk dus niet dat een verhaal per
definitie beter wordt als het ook
politiek correcter is.
Oké, maar het blijven barbaren
Hoe de tekst door allerlei
commissies heeft kunnen komen is
een raadsel, maar de
bioscoopversie van de Disneytekenfilm Aladdin omschreef het
thuisland van de Arabische
protagonist in het openingsliedje
Arabian Nights met 'where they cut
off your ear if they don't like your
face. It's barbaric, but hey, it's
Pagina 5 (3)
home.'
Niet de meest subtiele manier om
jonge kinderen kennis te laten
maken met de Arabische cultuur.
De gemeenschap van ArabischeAmerikanen kwam in opstand en
onder druk van het American-Arab
Anti-Discrimination Committee
(ADC) besloot Disney bij de latere
VHS- en dvd-uitgaven de eerste zin
te veranderen in 'Where it's flat and
immense and the heat is intense'.
Dat Disney het niet van harte deed,
blijkt goed uit het feit dat de tweede
zin - 'it's barbaric, but hey, it's
home' - gewoon bleef staan. We
hebben het hier trouwens niet over
de jaren dertig, maar over 1993.
Minder tiet, meer taille
Waarschijnlijk het meest
controversiële en gehate speelgoed
ter wereld. Barbie kreeg in haar 55jarige bestaan een aantal
rechtszaken voor haar hagelwitte
kiezen - en spande er zelf ook een
paar aan. Iedereen is het er wel
over eens dat een Barbiepop een
lachwekkende karikatuur is van het
vrouwelijk lichaam. Iedereen,
behalve producent Mattel. Er
bestaat zelfs een zogeheten Barbie
Syndroom. Vrouwen die daaraan
lijden, proberen hun lichaam aan
dat van de pop te spiegelen: grote
borsten, een wespentaille en twee
satéprikkers die voor benen
moeten doorgaan.
Nou staat Mattel niet te boek als
het meest handige bedrijf - een van
de accessoires van Mexican Barbie
was een groot, confronterend roze
paspoort en in 1997 introduceerde
Mattel een donkere Oreo Barbie.
Oreo, een koekje met een zwarte
buitenkant en een witte crèmelaag
aan de binnenkant, wordt in
Amerika door donkere mensen
onderling gebruikt om iemand weg
te zetten als zwart van buiten, wit
van binnen. Maar ook in 1997 werd
de standaard Barbiepop eindelijk
onder handen genomen. Ze kreeg
kleinere borsten, smallere heupen
en een bredere taille.
Verwar de bereidheid tot
aanpassingen alleen niet met
© de Volkskrant
goede bedoelingen. Aanleiding was
slechts 'dat de mode die tieners
tegenwoordig dragen, niet goed
past op onze beeldjes'.
Dus...
Met tijden veranderen ook
personages. Soms naar aanleiding
van klachten, soms door een
progressieve maker, soms juist
door een te prudente maker. De
kindermoraal is in elk geval nooit
helemaal af en personages zijn
nooit te oud om van hun fouten te
leren. Of plotseling van huidkleur te
veranderen. Waar de ene
producent besluit dat hun
personage wat baldadiger en
donkerder moet worden (Mickey
Mouse), besluit de ander juist om
zijn etterbakje te veranderen in een
ondeugende koorknaap (Dennis
the Menace). Wat het gedrag
aangaat, zijn we er dus nog niet
helemaal uit. Huidskleur
daarentegen mag - mag - geen
obstakel meer zijn in de
verbeelding van onze helden.
Spider-Man blank? Dan maken we
hem maar donker.
PERSONAGES AANGEPAST
Wonder Woman kreeg een legging,
Annie werd donker, Dennis the
Menace moest zijn wapenuitrusting
inleveren, Speedy Gonzales werd
van de buis gehaald, Batwoman
blijkt een Joodse lesbienne.
Het valt op dat de progressiefste
denkers en makers uit de hoek van
de comics komen. Behalve de
lesbische Batwoman en donkere
Spider-Man kreeg namelijk Wonder
Woman de afgelopen jaren ook al
een iets vrouwvriendelijkere makeover: ze ruilde haar glimmende
hotpants in voor een legging. En
vorig jaar intro-duceerde Marvel
een heuse vrouwelijke, islamitische
superheld: Kumala Khan, alias Ms.
Marvel.
De mensen die het moeilijk hadden
met de nieuwe Annie, 'omdat Annie
nou eenmaal blank en rossig is',
kunnen zich opmaken voor een
nieuwe schok. Vorige week werd
bekend dat een van de grote bazen
bij James Bond-producent Sony in
een e-mail schreef dat de donkere
acteur Idris Elba de nieuwe James
Bond moest worden. 'Don't think,
just let it happen', zou Bond zelf
zeggen.
CORRECTIES
zaterdag 27 december 2014
Pagina 5 (4)

Download Report