NRCWEEKEND O&D20 ZATERDAG 9 AUGUSTUS & ZONDAG 10 AUGUSTUS 2014 Rouwenentrouwen .eenbiilJZOq;cterecombinati unane Naam: Ton Kelder (67) Woont: in Rotterdam Was: Apotheker Is: Humanistisch uitvaartspreker en bijzonder ambtenaar van de burgerlijke stand _~e',""Ik hebeen keer in een "J "J doodskistgelegen·.Qflkomt: mijn dochter werkteals uitvoerend producent aan een tv-serie. Ze belde me: 'Heb je zaterdag iets te doen? Ik zoek een.lijk.' Ikmoèst in een kist liggen, terwijldrie ex-geliefden boven mj.jnhoofd ruziestonden te maken. "Het is een jaar oftien geleden. De dood voelde toen nog ver weg. Nu is dat anders. Ik ben gezond, gelukkig, ik kan doen wat ik wil. "Tegelijkbesefik dat mijn einde zomaar opeensnabij kanzijn. Dat maaktallerlei vragen in me los. Hoe kijk ik op m'n leven terug? Hoe zou ik wel enniet willen sterven? Hoe bereid.ik.mijn.naasten voor op de tijd datik niet meer ben, op een manier dat zij er vrede mee kunnen hebben? "Mijnkirrderen weten dat er een map in mijn computer staatmet allerlei praktische dingen die ik aan hen overdraag. Ik heb aardig wat boeken, waaronder ook wat kostbare exemplaren. Die staan in een kast achter glas, zodat ze niet zomaar naar de eerste de beste opkoper gaan. "Ik ben gepensioneerd nu, de jaren gaan tellen. Dat brengt, denk ik, sowieso de nodige reflectie met zich mee. Voor niij komt daarbij dat ik sinds vier jaar uitvaartspreker ben. Zo'n veertig toespraken heb ik nu gehouden bij begrafenissen en crematies. Ik kom bij nabestaanden thuis, ik hoor de levensverhalen van de overledenen. Dat stemt ook tot nadenken over mijneigen leven en ervaringen. "Toen ik m'n 65·ste jaar in zicht kreeg, dacht ik: ik wil welactiefblijven inde maatschappij, iets terug doen voor de samenleving waarin ik zelf zo veel kansen heb gehad. Een vriend vroeg mij Iri die jaren of ik de eindredacteur wilde zijn van een tijdschrift over kunst en literatuur dat hij had opgericht. "Ik hou van lezen, ik schrijfgraag, het leek me wel wat. Maar het was een ellendige ervaring.lk zat in de redactie met een paar dichters, kunstenaars, een hoogleraar. Wat een bonje konden die met elkaar maken! Over de vraag of poëzie 'open' of 'gesloten' moest zijn, wat voor mij neerkwam op het verschil tussen begrijpelijke en onI begrijpelijke gedichten... Echt knetterende ruzie, heel onaangenaam. Ik ben eruit gestapt, ik heb er een vriend aan verloren. "Een andere vriend was voorzitter van de Stichting Humanistische Uitvaartbegeleiding. Hij zei: 'Ik zoek uitvaartsprekers in Zuid-Holland. Is dat iets voor jou?' "Ik ben naar een informatiedag in Den er 'Ik hoor de levensverhalen van de overledenen. Dat stemt ook tot nadenken over mijn eigen leven en ervaringen' Op begraafplaatsCrooswijkin Rotterdam.üe levenkrijgt zin door watje betekentvoor je familie,vrienden.collega's,:de gemeenschap:' Bosch gegaan. Ik hoorde mooie verhalen 'van ervaren sprekers, over hoe ze nabestaanden tot steun kunnen zijn, hoe ze kunnen helpen iets moois te maken van een afscheid. "Ik dacht meteen: ja, dit lijkt me wel wat. Vrienden aan wie ik het vertelde, konden 't maar moeilijk begrijpen: 'Wist je niks leukerste verzinnen?' "Twee weekenden ben ik getraind in een conferentieoord in het bos. Dan krijgje les, hoor je hoe je dit werk moet aanpakken. Enje krijgt oefeningen. De eerste was: 'Houd een speech op je eigen begrafenis.' Ik heb gezegd dat ik met voldoening op m'n leven kan terugkijken', maar dat ik ook fouten heb gemaakten mensen teleurstellingen heb bezorgd. "Na het weekend liet ik de tekst aan mijn ' dochter lezen, die zei: 'Je verhaal had best wat concreteren persoonlijker mogen zijn.' Kijk, daar leerje van. "Als uitvaartspreker probeer je iemands levensloop te schetsen enje zoekt naar een thema, een rode draad. Ook probeer je een diepere laag aan te boren, iets van een humanistische visie hoort er ook wel in, maar dat is afhankelijk van hoe familieleden zelf in het leven staan. "Vaakwordje gevraagd door mensen die niet gelovig zijn, die zelf geen toespraak kunnen of willen houden en toch iets moois van een uitvaart willen maken. Soms word je ingeschakeld als de neutrale buitenstaander, omdat er conflicten zijn en nabestaanden elkaar zo veel mogelijk uit de weg gaan. Dan moet je in je toespraak echt op eieren lopen. "Zelfhenik niet-gelovigopgevoed. Mijnva' der was van huis uit katholiek, mijn moeder protestants. Vriendjes moesten.op zondagnaar de kerk. Alsikthuis vroeg: 'Bijwelke kerk horen wij eigenlijk?', dan zei mijn moeder: 'Bijgeen enkele, wij zijn niks.' "Ik heb dataltijd een beetje kaal gevonden. Nee, ik Den niet gelovig, ik ben geen theïst. Maar dat maakt me nog niet tot een atheïst: ik vind het niet fijn om.levensbeschouwing te ontlenen aan de ontkenning van iets, dat is me te negatief. "Maakt ditrne dan automatisch tot humanist? Hetligt eraan hoe je invulling geeft aan.dat woord. Voor mij staat medemenselijkheldcentraal. Een mensenleven krijgtzin door wat het betekentvoorz'n familie, vrienden, collega's, de gemeenschap. Om die betekenis'èraan te kunnen geven, hebjebepaalde waarden nodig: je talenten.willen ontplooien om anderen behulpzaam te kunnen zijn, kunnen genieten, kunnen troosten. "Sinds ruim een halfjaar sluit ik ook huwelijken, hier in Rotterdam. Rouwen entrouwen -een bijzondere combinatie. Er zit meer overlap in dan ik vooraf dacht. Natuurlijk, de sfeerbijeen huwelijk is totaal anders dan een uitvaart. Maar het ene is niet per definitie.lichtvoetiger dan het andere. "In beide gevallen praat ik voorafuitgebreid met de familie of met het bruidspaar. Dan krijg ik de meest uiteenlopende verhalen tehoren. Ook een huwelijkkan somszwaar beladen zijn. Vaakzijn mensen al heel lang bij elkaar voordat ze gaan trouwen; het huweliikkàn dan de afsluiting zijn van een dieperelatlecrisisrSoms trouwen mensen omdat een van de partners nog maar heel kortte leven heeftook dat heb ik meegemaakt. "Zelfben ikvolwassen geworden in die wilde jaren 60 van vrijheid, blijheid, waarin de kerken leeg stroomden en velenhet huwelijk te braafen te burgerlijk vonden. Uit ervaring kan-ik nu zeggen: derituelen bij trouwen en sterven zijn weer helemaal terug. Mensen geven er zelf vorm, op veel verschillende manieren, maar wel als variatie op hetzelfde thema: samen iets moois maken van bijzondere momenten in het leven. Ik vind , . , . het bijzonder dat ik bij die rituelen een rol mag spelen." " "'-'..I.' Gijsbertvan Es Wilt u meewerken aan dezeserie? Zie nrc.nl/dederdehelft