Vergrijzing biedt kansen voor de bouw

vergrijzing biedt kansen
voor de bouw
vergrijzing biedt kansen
voor de bouw
Inleiding
03
1. De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
04
05
06
07
07
08
09
10
11
11
De huidige demografische situatie. Invloed van sterke vergrijzing op demografie. Regionaal lopen de ontwikkelingen uiteen. Woningvoorraad niet in balans met demografie. Het tekort aan geschikte woningen groeit. Ouderen gaan zelf meer betalen voor zorg. Ook tekort koopwoningen zal oplopen. Ook provinciale verschillen in woningvoorraad. Kansen voor de bouwsector. 2. Nieuwe bouwpraktijk: meer ondernemen dan aannemen
Meer behoefte aan geschikte woningen op de woningmarkt. Scheiding van wonen en zorg. Zorgbehoeften van 65-plussers in hun bestaande woning. Bied ouderen een totaaloplossing voor nieuw- en verbouw. Het nieuwe werken in de bouw: samenwerken. Stem aanbod af op beschikbare budgetten. Marketing via uw nieuwe partners. 13
14
14
15
15
16
16
16
Praktijkvoorbeelden uit de bouw en installatietechniek
17
Colofon
18
3
Inleiding
2014 begint met prille positieve geluiden voor de bouwsector. Door de vergrijzing liggen er een hoop
nieuwe kansen voor ondernemers in onder andere de woningbouw, installatietechniek en technologie.
Goed inspelen op die mogelijkheden kan de groei van de bouwsector de komende jaren extra
aanwakkeren. Daarvoor hebben ondernemers kennis van de huidige consumentenmarkt nodig en is
samenwerking tussen bedrijven uit verschillende vakgebieden absoluut noodzakelijk. Wat houdt dat
in voor u als ondernemer in de bouwsector?
In dit rapport ziet u in een onderzoek waar de vergrijzing het sterkst toeneemt en in welke mate er vraag naar
ouderenwoningen is. Die demografische ontwikkelingen trekken we vervolgens naar de praktijk. Analyseer de
woonbehoeften van ouderen in Nederland, pas uw aanbod daarop aan en werk samen met anderen om zoveel
mogelijk in de vraag van uw nieuwe klant te voorzien.
4
Tekst: Madeline Buijs Sector Econoom Bouw ABN AMRO Bank
1. D
e cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
De Nederlandse bouwsector heeft het niet makkelijk. In het derde kwartaal van 2013 ligt de bouwproductie ruim 20% lager dan in dezelfde periode in 2008. Vooral de woningbouw heeft het zwaar
te verduren. Door de crisis is de nieuwbouwproductie sterk teruggevallen en aangezien de woningbouw ongeveer 40% van de totale bouw beslaat, heeft dat een negatief effect gehad op de gehele sector.
De woningbouwers en de bouw in het algemeen kunnen daarom wel een stimulans gebruiken. De nieuwe
generatie 65-plussers, een groep die de komende jaren flink zal groeien, kan daarvoor gaan zorgen.
Door de vergrijzingsgolf zullen meer ouderen een geschikte woning nodig hebben. Dit valt samen met
het nieuwe beleid om wonen en zorg te scheiden. Ouderen zullen daardoor langer thuis blijven wonen,
met eigen zorgvoorzieningen binnenshuis of in de buurt. Op dit moment wordt er over het geheel
genomen weinig gebouwd, waardoor er ook minder geschikte woningen voor ouderen bijkomen.
Deze ontwikkelingen scheppen vraag, en daarmee kansen voor de bouwsector. Vooral ouderen met
koopwoningen zijn een interessante doelgroep voor bouwers, omdat ze relatief veel vermogen hebben.
Daardoor kunnen ze aanpassingen aan een woning doen nu wonen steeds minder uit publieke middelen
wordt gefinancierd. Uit onderzoek van Woonkennis blijkt bijvoorbeeld dat op dit moment 41% van de
70-plussers binnen twee jaar onderhoud aan de woning wil plegen. Wel moeten bouwers rekening
houden met de wensen en behoeften van deze specifieke klantgroep.
5
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
De huidige demografische situatie
Op 1 januari 2013 zijn er in Nederland in totaal 7.569.000 huishoudens. In een kwart daarvan is de hoofdbewoner ouder dan
65 jaar. Minder vaak dan gemiddeld wonen mensen boven de 65 in een koopwoning. Van het totale aantal Nederlandse
woningen (7.449.000) is 56,2% een koopwoning, terwijl slechts 49% van de 65-plussers woont in een koopwoning.
Daarvan is volgens het WoOn 2012 onderzoek slechts 10% bereid te verhuizen.
Niet alle woningen zijn geschikt voor ouderen, gemiddeld maar 27%. Volgens ABF Research zijn dat er op dit moment
ongeveer twee miljoen. Dat zou voldoende moeten zijn voor de huidige 1,9 miljoen 65-plus huishoudens, maar in
de praktijk ligt dat toch anders. De doelgroep is breder (bijvoorbeeld ook gehandicapten) en er wonen ook mensen in
geschikte woningen die niet tot de doelgroep behoren.
Per provincie zijn er best wat verschillen in de behoefte aan zorgbouw. In Friesland, Drenthe, Limburg en Zeeland is
het percentage 65-plus huishoudens veel hoger dan het landelijk gemiddelde. Daar hebben ze nu al te maken met een
sterke vergrijzing. In Groningen ligt de gemiddelde leeftijd een stuk lager dan in de andere noordelijke provincies.
Dit komt door de studentenstad Groningen.
Percentage 65-plus huishoudens in 2013
23,4
27,6
29,8
23,3
24,1
18,2
22,2
25,8
26,2
30,6
26,0
28,6
Bron: ABF, Primos
In Friesland en Drenthe zijn relatief veel geschikte woningen voor ouderen. Daardoor is het tekort in deze provincies
minder groot dan je op basis van de cijfers zou verwachten. Vooral in Overijssel, Zeeland en Limburg is er meer behoefte
aan woonruimte voor senioren.
6
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
Ontwikkelingen zorg en zorguitgaven
Ouderen hebben steeds meer zorg nodig. Uit een onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) blijkt dat in 2007
het aandeel 65-plussers 14,5% van de totale bevolking was en dat zij 37,6% van de zorguitgaven voor hun rekening namen.
Daarbij geldt: hoe ouder, hoe groter de uitgaven. Bij mensen tussen de 65 en 74 jaar was dat vooral aan ziekenhuiszorg.
Voor ouderen van 75 jaar en ouder voornamelijk aan verpleging en verzorging thuis.
Naar verwachting van het CBS zullen de zorguitgaven in 2040 stijgen tot boven de 20% van het bbp. Ter vergelijking: in 2010
was dat nog maar 13%. Naar verwachting kan de overheid steeds minder zorguitgaven voor eigen rekening nemen. Ouderen
zullen een groter deel van hun zorgkosten zelf moeten betalen. Ook is het de bedoeling dat ze langer thuis kunnen blijven wonen
en hun zorg daar ontvangen.
Invloed van sterke vergrijzing op demografie
Tot en met 2040 zal het aantal huishoudens alleen maar verder stijgen door de sterke groei van de oudere huishoudens.
Het totale aantal huishoudens groeit met 1.036.000, oftewel bijna 14%.
Verdeling aantal huishoudens naar leeftijdscategorie
Verdeling aantal huishoudens naar leeftijdscategorie
Aantal huishoudens
10.000.000
8.000.000
6.000.000
4.000.000
2.000.000
0
2012
-29
2015
2020
30-44
2025
45-64
2030
2035
65-74
2040
75+
Bron: ABF, Primos
Bron: ABF, Primos
Het aantal huishoudens in de leeftijd 65-74 jaar stijgt tot 2040 met 42,5%. En het aantal 75-plus huishoudens zelfs met
bijna 122%. Naar verwachting zijn er in 2040 net zo veel 75-plus huishoudens als in de groep van 30 tot 44 jaar.
Gemiddeld is in 2040 38% 65 jaar of ouder, terwijl dat in 2013 nog maar 25% was.
Aantal geschikte woningen 2013
2.000.000
Nieuwbouw
Tot 2020 komen er in totaal 419.000 65-plus
huishoudens bij. In 2040 is dat opgelopen tot 1.374.000. De sterkste
424.000
groei zit dus in de periode 2020-2040. Kijken we naar absolute aantallen, dan zal het aantal 65-plus huishoudens in
Onttrekkingen
-29.000
Aantal geschikte woningen 2040
2.395.000
2020 stijgen naar 2.313.000, en in 2040 tot 3.269.000.
Deze demografische ontwikkelingen hebben gevolgen voor de woonvraag. Ouderen, die vaker alleenstaand zijn, zoeken
Aantal 65+ huishoudens 2040
3.269.000
Intramuraal
-118.000
Tekort
-756.000
andere woningen dan gezinnen met kinderen.
7
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
Regionaal lopen de ontwikkelingen uiteen
Regionaal zijn er grote verschillen. In Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland stijgt het aantal huishoudens
sneller dan het landelijke gemiddelde, terwijl het in Limburg als enige provincie daalt.
Het aantal 65-plussers stijgt in de periode tussen 2013 en 2040 het meest in Flevoland, Gelderland, Utrecht,
Noord-Holland en Zuid-Holland. Daar wonen in 2013 relatief weinig ouderen, ze maken als het ware een inhaalslag.
Zoals je ziet, zijn de onderlinge verschillen tussen de provincies in 2040 groter geworden. Naar verwachting blijven
Friesland, Drenthe, Zeeland en Limburg de provincies met procentueel de sterkste vergrijzing, en in wat mindere mate
Gelderland en Noord-Brabant.
Percentage 65-plus huishoudens in 2040
35,6
43,2
45,4
34,8
35,9
34,2
34,6
39,6
41,6
45,7
40,1
45,8
Bron: ABF, Primos
Woningvoorraad niet in balans met demografie
We verwachten dat de woningvoorraad tot en met 2040 groeit met in totaal 1.014.000 huishoudens.
Dan zijn er 8.280.000 woningen.
Totale woningvoorraad
Nieuwbouw*
Onttrekkingen*
Groei woningvoorraad*
2012
7.266.000
156.000
34.000
122.000
2015
7.388.000
314.000
78.000
236.000
2020
7.624.000
319.000
91.000
228.000
2025
7.852.000
301.000
103.000
199.000
2030
8.050.000
260.000
117.000
143.000
2035
8.194.000
218.000
132.000
86.000
2040
8.280.000
-
-
-
-
1.570.000
556.000
1.014.000
Totaal
* cumulatief komende 5 jaar Bron: ABF, Primos
8
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
Op dit moment is er al een woningtekort, en daar komt de komende decennia geen verandering in. Ook is er een ander
type woningen nodig om in te spelen op de vergrijzingsgolf. In 2011 was namelijk 58% van de nieuwbouwwoningen
een eengezinswoning. Deze zijn over het algemeen minder geschikt voor ouderen. De meeste nieuwbouwwoningen
die nu gebouwd worden hebben vier kamers. Deze ruimere woningen passen niet meer bij een toekomst met steeds
meer alleenstaande huishoudens.
Het tekort aan geschikte woningen groeit
Zoals al eerder aangegeven, zijn er op dit moment ongeveer twee miljoen geschikte woningen voor (onder andere)
65-plussers. Om te bepalen hoeveel daar bijkomen, kijken we naar de ontwikkeling van het percentage geschikte
woningen dat wordt gebouwd.
Zoals eerder genoemd, bedraagt het aantal geschikte woningen voor ouderen 27% van de totale woningvoorraad. Om
het aantal geschikte nieuwbouwwoningen te berekenen is van dit percentage uitgegaan.
In de tabel is te zien hoeveel nieuwbouwwoningen er cumulatief in de periode gebouwd worden en hoeveel daarvan
geschikt zijn voor ouderen.
Nieuwbouw
Geschikte nieuwbouw
2012 - 2015
156.000
42.000
2015 - 2020
314.000
85.000
2020 - 2025
319.000
86.000
2025 - 2030
301.000
81.000
2030 - 2035
260.000
70.000
2035 - 2040
218.000
59.000
1.570.000
424.000
Totaal
Bron: ABF Primos, CBS, bewerking ABN AMRO Economisch Bureau
Over de periode tussen 2012 en 2040 zullen er volgens deze ontwikkeling ruim 424.000 geschikte woningen worden
gebouwd. Gemiddeld wordt 1,2% daarvan onttrokken aan de woningvoorraad. Dat zijn er 29.000 van de 2.424.000
geschikte woningen die we in 2040 hebben.
Uiteindelijk verwachten we dat er 2.395.000 ouderenwoningen zijn in 2040, terwijl daar in totaal 3.269.000 65-plus
huishoudens mogelijk gebruik van willen maken. Zie een samenvatting hiervan in de grafiek.
Een deel van de ouderen blijft niet in hun eigen woning, maar gaat intramuraal wonen in een zorginstelling. Volgens
het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) woonde in 2011 5,8% van de 65-plussers in een verzorg- of verpleeghuis.
Door het nieuwe beleid zal dit aantal de komende jaren gaan dalen. De nieuwe prognose van de Monitor Investeren
voor de Toekomst schat het percentage op basis van de afspraken uit het Regeerakkoord in 2030 op 3,6%.
Deze schatting is gemaakt in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
9
Aantal geschikte woningen 2040
Onttrekkingen
2.395.000
-29.000
Aantal 65+ huishoudens 2040
3.269.000
2.395.000
Intramuraal
Aantal 65+ huishoudens 2040
-118.000
3.269.000
Tekort
Intramuraal
-756.000
-118.000
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting Aantal geschikte woningen 2040
-2.000.000
Tekort
0
4.000.000
2.000.000
-756.000
Bron: CBS, ABF, Primos, ABN AMRO Economisch Bureau
-2.000.000
0
4.000.000
2.000.000
Bron: CBS, ABF, Primos, ABN AMRO Economisch Bureau
Waarde woning en hypotheekschuld
Waarde woning en hypotheekschuld
600
Ouderen gaan meer zelf betalen voor zorg
Waarde woning en hypotheekschuld
500
meer aan hun zorg gaan bijdragen. In principe is dat
mogelijk voor ouderen. Ze hebben gemiddeld een betere
vermogenspositie dan jongeren en bijvoorbeeld veel meer
overwaarde op hun woning. In 2011 bedroeg die overwaarde
Mld euroMld euro
Door aanpassingen in de regelgeving moeten ouderen
voor een 65-plus-huishouden gemiddeld bijna € 38.000.
400
600
300
500
200
400
100
300
0
200
100
Jonger dan 30
0
30-45
Waarde woning
Jonger dan 30
Hypotheekschuld
30-45
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Waarde woning
Verdeling aantal huishoudens naar leeftijdscategorie
65 en ouder
45-65
65 en ouder
45-65
Hypotheekschuld
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Totaal vermogen
10.000.000 Ouderen hebben ook een hoger totaalvermogen.
Totaal vermogen
600
Mld euroMld euro
6.000.000
700
4.000.000
500
700
400
600
300
500
200
400
100
300
0
200
2.000.000
2006
2008
2009
2010
0
Jonger
dan 30
2006
30-45
2007
2008
45-65
2009
2010
Jonger dan 30
30-45
45-65
100
0
2012
2015
2020
2025
Economisch Bureau
2030Bron: CBS, ABN AMRO2035
2007
2040
2011
65 en ouder
2011
65 en ouder
Dit betreft-29
dan 118.000 huishoudens
van 65-plussers.
Als we ervan
uitgaan dat dit percentage
daarna gelijk blijft, zijn
30-44
45-64
65-74
75+
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
er in 2040
nog
Bron: ABF,
Primos3.151.000 65-plus huishoudens die in hun eigen woning blijven wonen. Zo ontstaat er een tekort van
756.000 geschikte woningen (het verschil tussen 3.151.000 huishoudens
van 65 jaar of ouder in 2040 die extramuraal
90
In %
blijven wonen en 2.395.000 geschikte woningen in dat jaar).
In %
Aantal huishoudens
Opvallend is dat huishoudens van 60 jaar of ouder als enige
Totaal vermogen
8.000.000 een stijging van hun vermogen in 2011 konden realiseren.
Aantal geschikte woningen 2013
Nieuwbouw
Onttrekkingen
80
70
60
90
50
80
40
70
30
60
20
50
10
40
300
20
10
0
2.000.000
1990 1992 1994 1996 1998 2000424.000
2002 2004 2006 2008 2010 2012
% huurwoning
% koopwoning
-29.000
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
Aantal geschikte woningen 2040
% huurwoning 2.395.000
Aantal 65+ huishoudens 2040
3.269.000
Intramuraal
-118.000
Tekort
-756.000
-2.000.000
Bron: CBS, ABF, Primos, ABN AMRO Economisch Bureau
Waarde woning en hypotheekschuld
600
0
2.000.000
4.000.000
% koopwoning
400
300 zoekt huisvesting
De cijfers: vergrijzend Nederland
200
100
0
Jonger dan 30
Waarde woning
30-45
65 en ouder
45-65
Hypotheekschuld
Als gevolg woont deze
65-plus
Bron: CBS,groep
ABN AMRO Economisch
Bureauhuishoudens in een woning die (op termijn) niet geschikt voor hen is. Natuurlijk
zijn dit schattingen die op lange termijn anders kunnen uitpakken.
De Kamer van Koophandel (KvK) heeft bijvoorbeeld in samenwerking met ABF Research berekend dat er in 2040 een
tekort
bijna 600.000 woningen zal ontstaan. In het onderzoek is rekening gehouden met substitutiemogelijkheden
Totaalvan
vermogen
van verpleeg- en verzorgingshuizen die door de scheiding van wonen en zorg leeg komen te staan. De KvK heeft er
rekening mee gehouden dat700
ze tot geschikte woning verbouwd kunnen worden.
600
Mld euro
Wij hebben de substitutievraag
500 niet meegenomen, omdat het nog niet duidelijk is hoeveel verzorgingshuizen er verbouwd
gaan worden. Ook is er sprake
400 van een lage verhuisbereidheid van ouderen. Daardoor is niet zeker of ouderen zouden
kiezen voor een woning in een
300voormalig verpleeg- of verzorgingshuis in plaats van het verbouwen van hun eigen woning.
Hoe dan ook zal er een tekort200
zijn aan geschikte woningen voor 65-plussers, de grootte van het tekort kan wel veranderen.
100
Ook tekort koopwoningen
0 zal oplopen
2006 betreft
2007 zowel
2008 huur-2009
2010
2011 In 2012 was ruim 56% van de woningen
Het tekort van 756.000 geschikte woningen
als koopwoningen.
een koopwoning. Dit aantal Jonger
is gestaag
toegenomen,
was dat nog
43%. Door strengere hypothecaire
dan 30
30-45 in 198545-65
65 maar
en ouder
regelgeving verwachten we dat het aantal niet veel meer zal toenemen. Dat zien we voor de korte termijn ook terug in
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
de ontwikkeling van het aantal afgegeven vergunningen voor koop- en huurwoningen.
In %
10
Mld euro
500
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
% huurwoning
% koopwoning
Bron: CBS
Volgens de studie van het PBL is in 2012 ongeveer 48% van de 65-plus huishoudens eigenaar van een woning.
Dat percentage neemt volgens het PBL langzaam toe. De schattingen lopen uiteen, maar het aantal ouderen met
een koopwoning kan in 2025 oplopen tot 56-60%. Als dat daadwerkelijk gaat gebeuren, nemen de tekorten op de
koopmarkt sneller toe dan in de huursector. Het percentage ouderen in koopwoningen stijgt dan harder dan het aantal
koopwoningen. Dat zal dan voor nog meer vraag naar aanpassingen zorgen.
11
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
Ook provinciale verschillen in woningvoorraad
Niet alle provincies worden even hard getroffen door het potentiële woningtekort van 756.000. Door het verschil te
nemen tussen het huidige aantal geschikte woningen en het aantal 65-plus huishoudens in 2040, hebben we berekend
hoeveel geschikte woningen er in theorie moeten worden bijgebouwd. Dit aantal hebben we vergeleken met de verwachte
toename van de woningvoorraad in de verschillende provincies.
Procentuele tekort geschikte woningen
-1,4
-5,6
-5,1
-2,1
-2,6%
9,5
-4,3
-2,8
-7,7
-11,0
-6,3
-20,8
Bron: CBS, ABF, Primos
De provincies Limburg en Zeeland hebben een groot tekort, op de voet gevolgd door Gelderland. In de Randstad is het
tekort het kleinst, terwijl in Flevoland zelfs sprake is van een overschot. In de toekomst ontstaan in Limburg, Zeeland en
Gelderland waarschijnlijk de meeste problemen bij huisvesting van ouderen. Volgens het CBS zijn Limburg en Zeeland ook
provincies met een hoog percentage koopwoningen die door 65-plussers worden bewoond. In Gelderland ligt dat anders.
Er is een gebrek aan nieuwbouwwoningen en daardoor zullen relatief veel woningen moeten worden aangepast. Dit
wordt versterkt doordat er in Limburg en Zeeland op dit moment al relatief weinig geschikte woningen zijn. Wel worden
in de provincies Zeeland en Limburg relatief veel meergezinswoningen gebouwd, die meestal beter geschikt zijn voor
ouderen. In Zeeland, Noord-Brabant en Noord-Holland worden de meeste driekamerwoningen gebouwd, wat beter
aansluit op de vergrijzing. In Limburg en Zeeland kan dat het woningtekort een beetje dempen, maar niet genoeg om
de problemen op te lossen.
Kansen voor de bouwsector
Door de vergrijzingsgolf en de veranderde zorgwetgeving zijn er voor bouwers voldoende mogelijkheden. Op landelijk
niveau ontstaat er een aanzienlijk tekort aan geschikte woningen voor 65-plussers, waardoor aanpassingen aan bestaande
woningen nodig zijn. Dat zal vooral zo zijn in Limburg, Zeeland en Gelderland. Dit is goed nieuws voor bouwers die
woningen geschikt maken voor ouderen. Denk aan installateurs die allerlei hulpmiddelen in huis kunnen aanbrengen,
zodat ouderen bijvoorbeeld eenvoudiger gordijnen of deuren kunnen openen.
12
De cijfers: vergrijzend Nederland zoekt huisvesting
Ook woningbouwers die zich met renovatie bezighouden, kunnen van de situatie profiteren. Er zijn grotere aanpassingen
in woningen nodig. Bijvoorbeeld drempels verwijderen, badkamers verplaatsen, slaapkamers creëren op de begane
grond en trapliften installeren. Meer informatie hierover is in het tweede deel van deze publicatie terug te vinden.
Volgens de KvK is de investeringsopgave voor aanpassingen aan woningen in de periode van 2012 tot 2014 minimaal
EUR 1 miljard. Dit kan dus aanzienlijk bijdragen aan de woningbouwproductie, want in deze periode zal de totale
woningbouwproductie ongeveer EUR 60 miljard bedragen. De KvK verwacht dat er tot en met 2040 minimaal EUR 5,5
miljard aan investeringen nodig is.
13
Tekst: Annemijn Fokkelman Sector Banker Bouw ABN AMRO Bank
2. Nieuwe bouwpraktijk: meer ondernemen dan
aannemen
Er is weer werk aan de winkel voor ondernemers in de bouwsector. Genoeg zelfs om de bouwsector
weer wat harder te laten draaien. Er zijn steeds meer 65-plussers die langer zelfstandig thuis blijven
wonen. En dat biedt kansen. Want bestaande woningen moeten worden uitgebreid met zorgvoorzieningen, en er is nieuwe geschikte woonruimte nodig.
14
Nieuwe bouwpraktijk: ondernemen in plaats van aannemen
Meer behoefte aan geschikte woningen op de woningmarkt
De vergrijzing neemt toe, met name buiten de Randstad. Naar verwachting is er in 2040 een tekort van ruim 750.000
geschikte woningen. Het grootste tekort ligt in Limburg, Zeeland en Gelderland. Net als in de huursector zoeken ouderen
aangepaste woonruimte op de koopmarkt. Dat is op zich goed nieuws voor ondernemers, want ouderen met een
koophuis hebben meestal meer vermogen om te verbouwen.
Aan welke woonoplossingen behoefte is en in welke mate, verschilt per regio. In gebieden waar verwacht wordt dat
de vergrijzing over tien of twintig jaar weer zal afnemen, zijn bijvoorbeeld tijdelijke bouwprojecten nodig. Gemeenten
waarin het aantal 65-plussers blijft toenemen, zijn op zoek naar langetermijnoplossingen.
Scheiding van wonen en zorg
Steeds minder mensen gaan in een verzorgings- of bejaardentehuis wonen. In plaats daarvan streeft de overheid naar
verzorging thuis. Die aanpak is begin 2013 gestart met het nieuwe zorgbeleid, dat vergoedingen voor wonen en zorg
van elkaar scheidt. Gemeenten en zorginstellingen zijn druk bezig de beleidswijziging vorm te geven.
Er zijn investeringen nodig waarmee mensen veilig en verantwoord thuis kunnen blijven wonen mét de verzorging
die ze nodig hebben. Nog maar weinig Nederlanders zijn ervan op de hoogte dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de
aanpassing van hun huis. Voor de woningbouw een uitdagende kans, die een paar veranderingen in de bedrijfsvoering
vergt. Bouwondernemers krijgen te maken met een ander soort klant die persoonlijker benaderd moet worden.
15
Nieuwe bouwpraktijk: ondernemen in plaats van aannemen
Zorgbehoeften van 65-plussers in hun bestaande woning
Veel ouderen hebben al jaren een koophuis en blijven daar graag nog even wonen. Ze beschikken meestal over
genoeg vermogen om hun woning zelf aan hun zorgbehoeften aan te passen. De specifieke wensen verschillen
natuurlijk per persoon. De een wil gordijnen en deuren makkelijker kunnen openen, de ander wil de bad- of
slaapkamer naar de benedenverdieping laten verplaatsen. Sommige ouderen willen wel een volledig aangepaste
woning, maar liever niet dat deze er zo uitziet.
Er zijn ook weleens veranderingen in huis nodig voor verzorging thuis. U, de bouwondernemer, gaat de woning dan
geschikt maken als werkomgeving, bijvoorbeeld voor een professionele zorgverlener of mantelzorger. De woonruimte
wordt onder andere beoordeeld op de ZorgKeur-richtlijnen. Die kunt u gebruiken als u een bouwofferte gaat opstellen.
Lees meer (1) (2) (3) over woningeisen en zorgbehoeften.
Bied ouderen een totaaloplossing voor nieuw- en verbouw
Veel ondernemers bieden nu nog een beperkt aantal producten, terwijl de meeste ouderen op zoek zijn naar een
geïntegreerde oplossing. Ze hebben niet alleen bouwkundige veranderingen nodig, maar zoeken ook een goed
domoticasysteem en aangepaste meubels, zoals verstelbare keukenbladen.
Wensen voor woning én omgeving
De Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen is een belangenorganisatie voor senioren die bepaalde eisen aan
nieuwbouw voor senioren heeft geïnventariseerd. De bewoners willen het liefst dat deze woningen in een toegankelijke
en veilige omgeving, en in de buurt van maatschappelijke zorg- en welzijnsinstellingen staan. In de basis moeten de
woonruimten drempelloos en volledig gelijkvloers zijn, en geschikt om tot op hoge leeftijd in te wonen. Bovendien
moeten ze allemaal geschikt zijn voor domotica en telemedische dienst.
16
Nieuwe bouwpraktijk: ondernemen in plaats van aannemen
Modulaire woningen
Er zijn ook tijdelijke woonoplossingen voor ouderen mogelijk. Modulaire woonunits die zijn aangesloten op alle
voorzieningen, maar die ook weer makkelijk worden weggehaald. De tijdelijke ruimten kunnen te huur worden
aangeboden. Dat komt tegemoet aan de wens van veel ouderen om uit de koopwoningmarkt te stappen.
Het nieuwe werken in de bouw: samenwerken
Voorzien in seniorenwoningen is nu eenmaal een andere tak van sport dan ‘gewone’ huizen opleveren. Aan de ene
kant krijgt u te maken met persoonlijke behoeften van uw opdrachtgever. Aan de andere kant moet u bij bouw of
verbouw rekening houden met een aantal veelvoorkomende richtlijnen waaraan op dit moment ruimtes voor zorginstellingen moeten voldoen en die voor zorg in een seniorenwoning veelal even handig zijn.
Als woningbouwer voor een oudere doelgroep is samenwerking heel belangrijk. U kunt pas een compleet product
aanbieden met de hulp van gespecialiseerde zorgleveranciers, interieurontwerpers, woningcorporaties en gemeenten.
Het wordt meer een kwestie van óndernemen, dan aannemen.
Stem aanbod af op beschikbare budgetten
Door de toenemende vraag naar geschikte ouderenwoningen en de grotere behoefte aan verzorging thuis, zijn er investeringen
nodig in domotica en aanpassingen in bestaande woningen. Volgens onderzoek van de KvK kost de aanleg van
huisautomatisering in een woning tussen de EUR 8.000 en 20.000, en bouwkundige aanpassingen tussen de
EUR 10.000 en 65.000. Uit het voorgaande onderzoek blijkt dat de gemiddelde overwaarde van een 65-plus huishouden
neerkomt op bijna EUR 38.000. In overleg met de klant kunt u het beste (ver)bouwaanbod samenstellen dat op het
budget aansluit.
Subsidies
Met een innovatief concept voor ouderenwoningen pakt u ook het maatschappelijke probleem van de vergrijzing aan.
U komt daarmee in aanmerking voor subsidies als de Europese Horizon 2020, voor extra geld om uw bouwprojecten
verder te ontwikkelen. U kunt het ook dichterbij zoeken in uw eigen netwerk. Leg contact met lokale investeringsfondsen
die willen investeren in de zorg.
Lees meer (1) (2) over Horizon 2020.
Marketing via uw nieuwe partners
Als u samenwerkingsverbanden met gemeenten, zorginstellingen en woningcorporaties aangaat, kunt u ook gebruikmaken van de marketingkanalen van deze partners. Daarmee bereikt u een veel grotere doelgroep. Ontwikkel samen
campagnes om de particuliere behoefte aan seniorenwoningen onder de aandacht te brengen en laat op die manier
zien met wie u samenwerkt en welke oplossingen dat oplevert voor ouderen. U kunt ook social media gebruiken om
uw aanbod nog breder bekend te maken.
Slechts 7% van de bevolking weet welke gevolgen de nieuwe zorgwetgeving heeft. De overheid zal die bewustwording
meer gaan stimuleren, maar als ondernemer in de bouwsector kunt u ook zelf iets doen. Informeren bijvoorbeeld, over
de bouwkundige en technische mogelijkheden die leven met een beperking comfortabeler maakt.
17
Nieuwe bouwpraktijk: ondernemen in plaats van aannemen
Praktijkvoorbeelden uit de bouw en
installatietechniek
Plegt-Vos Bouwgroep: modulaire bouw van zorgwoningen
Plegt-Vos is met circa 400 medewerkers een middelgroot ontwikkelend bouwbedrijf actief op het gebied van
vastgoedontwikkeling, burgerlijke & utiliteitsbouw, beheer & onderhoud, infra & milieu en woningbouw. Plegt-Vos
biedt diverse woonconcepten aan, ook voor tijdelijke en semipermanente huisvesting. Deze modulaire eenheden
worden met name toegepast voor studentenwoningen en woon(zorg)eenheden. Met een conceptmatige aanpak kan
de bouw in zeer korte tijd worden voorbereid en opgeleverd. Daarnaast beschikt Plegt-Vos over een woningbouwconcept
dat in kan spelen op een (piek)vraag naar nul trede woningen waarbij ook rekening gehouden kan worden met een
toekomstige transformatie naar een reguliere grondgebonden eengezinswoning. En andersom wordt in de ontwikkeling
van eengezinswoningen rekening gehouden met een toekomstige zorgvraag. Voor woningaanpassingen in verband
met een zorgvraag is Plegt-Vos met name actief in de business-to-business markt. Binnenkort worden ook nieuwe
(woon- en zorg)concepten voor de particuliere markt geïntroduceerd.
Hoe komt Plegt Vos aan kennis en contacten over en in de zorgmarkt? Door ontwikkelingstrajecten met
zorginstellingen, diverse adviesbureaus, desk research en bijwonen van seminars en workshops.
Technisch dienstverlener Leertouwer: de techniek is er, nu nog de business case
Leertouwer, een familiebedrijf uit Barneveld, is systeemintegrator in elektrotechniek, klimaat en ICT, telt 150
medewerkers en is ook actief in de zorgsector. Het bedrijf verbindt op meerdere manieren zorg en bewoners.
Onder de naam ‘virtuele aanleunwoning’ werkt Leertouwer aan het conceptmatig upgraden van de individuele woning
in de wijk. Door ze met behulp van technologie te verbinden met zorg- en welzijnsorganisaties. Tegelijkertijd voegen
ze functionele waarde toe voor de bewoner of mantelzorger. Financiering is mogelijk door de hele keten te betrekken.
Denk bijvoorbeeld aan de bereider van maaltijden of vervoerders. Schaalgrote is dan wel een voorwaarde.
Conview Care is het concept voor zorginstellingen. Het verenigt alle gebouwtechniek én zorgdomotica en is
merkonafhankelijk. Ook is er een dienstenstructuur in te richten wat plaats biedt aan onder andere TV, internet, (kerk)
telefoon, beeldbellen of tafeltje dekje. Het concept is ook de verbinding met zorg op afstand in particuliere woningen.
Hiermee draagt het concept concreet bij aan de business case van menig instelling.
Leertouwer heeft een heldere visie op zorg en technologie. Centraal staat transitie van “hoe betalen we de zorg”
naar “hoe verdienen we aan kwaliteit van leven”.
18
colofon
Auteurs
Escobar
Annemijn Fokkelman
Madeline Buijs
Commercieel contact
Annemijn Fokkelman
Email: [email protected]
Madeline Buijs
Email: [email protected]
Disclaimer
De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en
prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden.
De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd.
©
ABN AMRO, februari 2014
Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of
openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijke toestemming is verkregen van ABN AMRO. Teksten zijn afgesloten op 13 februari 2014.

Download Report