Januari 2014 - Vrienden van het WH Vliegenbos

Nieuwsbrief W.H. Vliegenbos
Januari 2014
Grote voorjaarsschoonmaak van het Vliegenbos op
zaterdagmiddag 25 januari a.s. van 14 - 16 uur. Komt u
ook?
Deze foto is genomen in 2013,
toen deze enthousiaste
schoonmakers samen met
anderen in een mum van tijd
het hele Vliegenbos van
zwerfvuil hadden ontdaan. Wat
een mooie doorkijkjes leverde
dat op! Het hele bos zonder
blikjes, pakjes, pakken kranten,
huisraad en andere spullen die
niet in een bos thuis horen. En
in de weken erna, toen het gele
speenkruid ging bloeien was
het bos nog steeds een plaatje!
Zoals ieder jaar hebben we ook nu de laatste zaterdagmiddag van januari gereserveerd voor dit
evenement. We verzamelen vanaf 13.30 uur bij het prachtige nieuwe clubhuis van Scouting waar de
koffie en thee klaarstaan. Na afloop zorgt de Stichting W.H. Vliegenbos dat er in het clubhuis iets te
drinken en te happen is, want hard werken maakt hongerig en dorstig. Dat is tegelijkertijd een mooi
moment om na te praten over eventuele Vreemde Vondsten en misschien ook om plannen te maken
voor een werkgroepje dat af en toe wat klusjes doet in het bos.
Kortom: het wordt een gezellige en nuttige middag! Komt u ook? Graag even opgeven via
[email protected] i.v.m. de catering.
1
Het wonder van de bloeiende hazelaar
(Geschreven door bestuurslid Mirjam Pels)
Het staat dit jaar ook weer in de krant. De hazelaar bloeit! Dit jaar in een artikel over de extreem
warme januarimaand van 2014. Op 6 januari werd een record verbroken, een temperatuur van 14,5
graad Celsius werd gemeten in De Bilt. Terwijl het noorden van de Verenigde Staten zucht onder een
extreem koude winter, bloeit bij ons de hazelaar! Dit jaar bloeit hij zo vroeg door de zachte winter, in
andere jaren door klimaatverandering en in weer andere jaren voltrekt het wonder zich terwijl het
vriest. Maar hoe wonderlijk is de vroege bloei van de hazelaar eigenlijk? Het grote wonder van de
hazelaar is dat hij ieder jaar in januari bloeit en soms zelfs al in december!
In Nederland groeit de boomhazelaar (Corylus colurna) en de
gewone hazelaar (Corylus avellana). De boomhazelaar komt uit
Zuid-Europa en wordt hier aangeplant. De oudste
boomhazelaar van Nederland staat in de Hortus Botanicus van
Amsterdam en is aangeplant in 1795. De gewone hazelaar is
een struik die meerdere dunne stammetjes maakt in plaats van
één dikke. De hazelaar is inheems en komt veel voor. Hij kan
goed tegen schaduw en groeit vooral in bosranden en de
onderlaag van bossen. Ook in het Vliegenbos groeit de hazelaar
op veel plekken.
De vruchten zijn hazelnoten die erg voedzaam zijn en rijpen in september. Behalve door mensen
worden ze graag gegeten en verzameld door muizen, gaaien en eekhoorns (Eekhoorns zijn helaas
nog niet gesignaleerd in het Vliegenbos). De hazelaar verspreidt zich door middel van worteluitlopen
en het gesleep met de nootjes door dieren die ze verzamelen voor hun wintervoorraad. Een verloren
of vergeten nootje kan dan uitlopen tot een nieuwe hazelaar. Wij mensen eten vooral de noten van
de boomhazelaar, die zijn wat groter en gemakkelijker te kraken.
Nu de bloemen, want daar gaat dit verhaal om. De hazelaar is een windbestuiver, de mannelijke
katjes zijn geel en hangen in sierlijke groepjes naar
beneden, de vrouwelijke bloemen zitten aan het
einde van een tak, lijken op bladknopjes en steken
alleen hun rode stamper naar buiten. De bevruchting
vindt plaats in de vroege zomer lang na de bestuiving
in de winter. De katjes bloeien aan kale takken, de
bladeren lopen pas uit als de mannelijke katjes zijn
uitgebloeid. Uit de vrouwelijke bloemen ontwikkelt
zich een hazelnoot. De hazelaar is van onze inheemse
flora de eerste plant die in bloei komt, de mooie gele
katjes zijn nu te bewonderen in het Vliegenbos.
2
Het W.H. Vliegenbos als cultureel erfgoed (Interview door bestuurslid Eva Vroom)
Dat het W.H. Vliegenbos bijzonder is, daar zijn we het natuurlijk allemaal over eens. Maar het
oudste stadsbos van Amsterdam is ook cultureel erfgoed en verdient het als zodanig te worden
behandeld. Erfgoeddeskundige Jelly Hamstra schreef er over in haar masterscriptie 'Verborgen
erfgoed in Amsterdam-Noord: Vliegenbos, Vogeldorp en verlaten werven.'
Jelly Hamstra woont in Den Helder, maar heeft via haar familie een duidelijke band met Amsterdam
Noord: ''Mijn moeder is er opgegroeid, mijn oma kwam in 1938 aan de Meeuwenlaan wonen. Ze ging
met haar jongste kinderen wel eens picknicken in het Vliegenbos, dat toen nog IJbosch heette. Mijn
jongste oom speelde er altijd na schooltijd. Je kon er hutten bouwen, vissen in het Zijkanaal en
voetballen op de open plekken." De Tweede Wereldoorlog maakte een abrupt eind aan het spelen in
het bos, maar je kon je er nog steeds goed verstoppen: "Mijn oudste ooms moesten werken in
Duitsland. Vrienden van hen waren ondergedoken, en die kwamen vaak langs bij mijn oma en mijn
tantes. Als er een razzia was, bonkte onderbuurvrouw De Vries tegen het plafond, dan sprongen de
jongens via de veranda de tuin in en renden over de Meeuwenlaan zo naar het Vliegenbos." Na de
oorlog bleef het bos letterlijk berooid achter: "Het was kaal. Heel Amsterdam Noord had er hout
gehakt voor de kachel. Alleen op de plaats waar de Duitsers afweergeschut hadden staan, waren de
bomen overeind gebleven. Ook het hele clubhuis van Vogeldorp is in de kachels verdwenen. Mijn
eigen herinneringen aan het Vliegenbos dateren uit de jaren '50. Toen begon het bos weer uit te
lopen met allemaal jonge boompjes."
Met haar masterscriptie wil Jelly Hamstra laten zien, dat het Hamerstraatgebied, Vogeldorp en het
Vliegenbos cultuurhistorisch belang hebben, omdat ze een tijdsbeeld geven van een belangrijke
periode uit de Amsterdamse geschiedenis. Ze zijn vertegenwoordigers van ontwikkelingen in de
eerste helft van de twintigste eeuw op politiek, sociaal, economisch en cultureel gebied. Het
Vliegenbos vormt het levende bewijs van de gedachte van wethouder Willem Hubertus Vliegen dat
het mogelijk moest zijn om een stuk natuur te creëren, een 'Bosch voor arbeiders, onder de rook van
Amsterdam.'
"Het Vliegenbos heeft vanwege zijn grote diversiteit natuurhistorische waarde, samen met het
aangrenzende volkstuinencomplex Buitenzorg vormt het een ecologische zone. In mijn scriptie heb ik
het bos ook een stedenbouwkundige en cultuurhistorische betekenis gegeven, als eerste bos voor
arbeiders." Volgens Hamstra is het belangrijk om deze waarde te benadrukken: "Als de
cultuurhistorie van een gebied niet goed zichtbaar en beleefbaar is, loopt zo'n gebied gevaar te
verdwijnen. Ook het Vliegenbos loopt risico om meer terrein te verliezen, zolang mensen niet
beseffen hoe belangrijk het is. De erfgoedstatus kan meerwaarde geven, en kan ook dienen als
bindmiddel in planningsprocessen. Het Vliegenbos is niet meer het enige groengebied in Amsterdam
Noord, maar met de status van cultureel erfgoed kan het zich onderscheiden."
Het W.H. Vliegenbos op Facebook
Hebt u ook een plekje op Facebook? Wij wel. Af en toe zetten we er leuke foto’s
op, maar dat kan iedere bezoeker met een Facebook account ook zelf doen. Dus
maak ons en anderen deelgenoot van uw belevenissen in het bos, schrijf iets, zet
er foto’s op. Onze Facebook pagina? http://www.facebook.com/vliegenbos
3
En natuurlijk wachten we in spanning op nieuws over het
pontje over het Zijkanaal K naar het Rietland,
Schellingwoude en Waterland!
Voor het zomerreces besloot men in de Stadsdeelraad dat er nu toch serieus onderzoek gedaan moet
worden naar de haalbaarheid van een pontverbinding. In het Parool van 9 oktober lazen we een
ingezonden brief van onze Stadsdeelvoorzitter Rob Post en portefeuillehouder Kees Diepeveen. Onze
bestuurders roemen in hun brief o.a. de ‘potentiële recreatieve betekenis van het Vliegenbos en het
Noorderpark voor de “Groenarme” bewoners van het Oostelijk Havengebied. ‘Het groen voor dit
gebied ligt als het ware in Noord. Om de oost-westroutes langs de oostkant van de Noordelijke IJoever te verbeteren, realiseert stadsdeel Noord een pontje over Zijkanaal K. Daarmee kan een
interessante vervolgroute naar het noordoosten voor gebruikers van het Oostveer tot stand worden
gebracht.’ (einde citaat) Kijk, DAT vinden we goed nieuws! Beetje gek om het via een ingezonden
brief in het Parool te moeten horen, maar de boodschap is duidelijk. Er staat niet ‘het stadsdeel
overweegt’ of ‘het stadsdeel studeert op de mogelijkheid’ maar er staat ‘het stadsdeel realiseert een
pontje over Zijkanaal K. Geweldig!!!!!
Navraag bij het stadsdeel leerde ons dat men in gesprek is met een ondernemer die het pontje liever
vandaag dan morgen ziet komen. Ook goed nieuws! Er liggen ook al offertes, met de nodige
technische specificaties, want een pontje over zo’n belangrijke vaarverbinding is maatwerk dat eisen
stelt, omdat het veilig moet zijn en aan allerlei regelgeving moet voldoen. Die regelgeving betekent
tegelijkertijd dat als er positief advies over een offerte is, het pontje nog maanden op zich laat
wachten. Het Oostveer gaat in maart van start, en de proef duurt maar een jaar. De vraag is dus nu:
Wanneer wordt er positief geadviseerd en wanneer wordt er met de werkzaamheden begonnen?
Winterslaap Egels
Nu het weer kouder gaat worden zullen veel
dieren een winterslaap gaan houden. Zo ook de
egel. Een egel kan slecht tegen de kou, omdat de
stekelvacht niet isoleert, waardoor hij niet lang
blootgesteld kan worden aan temperaturen lager
dan 12 °C. Bovendien zal een egel weinig voedsel
vinden, aangezien zijn belangrijkste prooidieren,
insecten en andere ongewervelden, vanaf het
najaar steeds schaarser worden.
4
Op het moment dat de buitentemperatuur onder de 8 á 10 graden komt zal een egel die goed op
gewicht is (ongeveer 750 gram) in winterslaap gaan tot het buiten weer warmer wordt. Het nest van
een egel bestaat doorgaans uit een losse, structuurloze hoop bestaande uit dorre bladeren,
aangevuld met droog gras, mos en soms twijgen en de stengels van varens. Als het nest groot genoeg
is, maakt hij er een holte in. Zodra de bladerberg een doorsnede van ongeveer 50 cm heeft, legt hij
een gang aan om naar binnen te komen en wordt de bodem van het hol bekleed met een tien
centimeter dikke laag bladeren. De bladeren hebben een sterk isolerende werking. Bij een
buitentemperatuur van -8 °C is het binnenin het hol 1 tot 5 °C. Het nest wordt aangelegd op een
beschutte plek op de grond, zoals een houtstapel of een composthoop of tegen een schutting. Ook in
schuren bouwt hij soms een nest. Hier brengt hij de gehele winter opgerold door. Sommige egels
bouwen meerdere nesten, voor het geval dat ze van nest wisselen. Dit komt echter zelden voor:
vooral op zeer milde dagen wordt weleens van nesten gewisseld.
De lichaamstemperatuur daalt tijdens de winterslaap van 36°C tot 10°C, de hartslag van 190 naar 20
per minuut en de ademhaling naar eens in de twee tot drie minuten. Bij strenge vorst kan de
temperatuur nog verder dalen, tot zelfs 1°C. Dankzij de vetlaag kan het dier bij een dergelijke
temperatuur in leven blijven. Als hij ontwaakt uit zijn winterslaap, is de egel mager en hongerig. Hij
weegt dan slechts 350 gram.
Vind u een egel op straat, pak het dier dan op en doe het in een doosje o.i.d. en bel de
Dierenambulance, tel. 0900 2100000. Zij komen de egel dan ophalen en brengen het dier naar
vogel-, egel-, en kleine zoogdierenopvang de Toevlucht.
(Overgenomen van de Facebook pagina van Stichting Centrale Dierenambulance Amsterdam)
Verkeer in het bos
Sinds kort hebben we een vaste contactpersoon bij het Stadsdeel. Dat maakt het makkelijker om uit
te vinden welke ambtenaar over welk aspect van het bos gaat. Kortgeleden hadden we een gesprek
met twee heren om de verkeerssituatie te bespreken. Omdat veel paaltjes zijn weggehaald die het
inrijden van auto’s moesten belemmeren, werden er weer auto’s in het bos gesignaleerd. Uiteraard
een onwenselijke situatie! Het lijkt ons ook belangrijk dat er ter hoogte van de Avonturenspeelplek
nog een verkeersdrempel bijkomt, zodat ook de auto’s in de richting van de camping af moeten
remmen.
Leerzaam moment voor ons was dat we van de ambtenaren hoorden dat dit bord
fietspad betekent dat óók wandelaars daar welkom zijn. Fietsers en voetgangers
moeten op zo’n fietspad terdege rekening houden met elkaar.
Waterkwaliteit, baggeren en andere ellende…
Zoals onze trouwe lezers weten, maken we ons al jaren druk over de waterkwaliteit. In het najaar
kleurt het water grijs, stinken de sloten en we krijgen regelmatig vragen wat er aan te doen is. Ook
vanuit de politiek kwamen er voor het zomerreces vragen en werd besloten om in 2014 alvast een
bedrag voor onderzoek te reserveren. Omdat wij daar zelf niet deskundig in zijn, waren we heel blij
met de acties van aquatisch ecoloog Herman van Dam, van de Stichting Water Natuur. Hij zette zijn
expertise in de zomer van 2012 in om als vrijwilliger water en slibmonsters te nemen op een aantal
5
plekken in het bos. Dit jaar vond hij collega’s van Onderzoeksbureau B-Ware bereid om een dagje
vanuit Nijmegen af te reizen naar het Vliegenbos om op wetenschappelijke wijze een eerste indruk te
noteren van de problemen en mogelijke oplossingen. Oók weer op vrijwillige basis!
Enkele bestuursleden van de Stichting W.H. Vliegenbos vergezelden de heren Van Dam en Smolders
bij hun werkzaamheden. Een aantal fraaie foto’s en een gedegen onderzoeksvoorstel zijn het
resultaat. De bevindingen worden momenteel door enkele bestuursleden besproken met de
milieudeskundige van het Stadsdeel en Herman van Dam. We hopen dat er snel overeenstemming
komt over de oorzaken van het probleem zodat we vervolgstappen kunnen gaan plannen. We
houden u op de hoogte.
De bewoners van de arken aan de Nieuwendammerkade, die ieder jaar weer zo geplaagd worden
door de grote stankoverlast, waren blij. Voor een frisse neus hoefden ze niet meer op stap en slapen
was ook weer mogelijk. Maar de vaste bezoekers van het
bos zal niet ontgaan zijn dat het een enorme bende werd
in het bos toen er gebaggerd werd. Omdat we niet vooraf
geïnformeerd waren wisten we niet wat we de klagers
konden melden. We deden navraag bij het stadsdeel en
toen bleek dat Waternet het stadsdeel opdracht had
gegeven om te baggeren. Jammer, want baggeren kost
geld en het was handiger geweest om de
onderzoeksresultaten even af te wachten omdat het niet
gezegd is dat baggeren helpt tegen de stankoverlast in
het bos.
De bagger werd in plukken op de kant gezet en dat is uiteraard geen fraai gezicht. Nu, ruim een
maand later, liggen er nog steeds flinke hopen bagger in de bosstroken en op de grasstroken langs de
middenlaan. We hopen dat het stadsdeel met name aan de bagger op die grasstroken nog iets doet,
want daar moeten binnenkort weer alle kruiden gaan bloeien!
Als het echt winter wordt, wat voeren we dan aan de
vogels?
De Vogelbescherming maakte een fraaie video. Te zien op:
http://www.vogelbescherming.nl/actueel/seizoensnieuwsbrief/seizoensvideo
6
Winterslaap vleermuizen
(Overgenomen van de Facebook pagina van Stichting Centrale Dierenambulance Amsterdam)
Net als egels gaan ook vleermuizen in de winter, wanneer
de temperatuur lager dan 8 á 10 graden wordt, in
winterslaap. Ook de vleermuis doet dit omdat er in de
winter minder insecten rondvliegen.
In de winterslaap brengen ze hun metabolisme tot een
uiterst laag pitje en hun lichaamstemperatuur maar net
boven het vriespunt.
Vleermuizen slapen en overwinteren vaak in grote
aantallen in grotten, of, in Noordwest-Europa, bij gebrek
aan grotten, in ijskelders, bunkers en forten. Sommige
vleermuizen overwinteren ook in boomholten, terwijl dwergvleermuizen hoofdzakelijk in huizen (in
de spouwmuur of op zolder) overwinteren. De omstandigheden waarin ze slapen zijn voor hen heel
belangrijk. Het mag niet te koud zijn maar ook niet te warm, zo tussen de 2 en 10 graden. Het
belangrijkste is dat het vochtig is zodat de vleermuis niet uitdroogt en dat ze er niet gestoord
worden. Vindt u een vleermuis op straat of bijvoorbeeld in een trappenhuis, pak hem dan nooit zelf
op, maar zet er iets overheen, zodat de vleermuis veilig zit. Bel dan het nummer van de
Dierenambulance, tel. 0900 2100000. Zij komen het dier dan ophalen en brengen het naar de opvang
waar speciale hokken zijn gemaakt voor de overwinterende vleermuizen.
7

Download Report