Artikel: Transactionele Analyse (TA) in coaching

Artikel: Transactionele Analyse (TA) in coaching
Eric Berne ontwikkelde in de jaren vijftig de Transactionele Analyse (TA), een stroming in de
psychotherapie die eveneens bruikbare structuren en inzichten biedt voor de coach. In dit
artikel geef ik de kern van het gedachtegoed van de TA weer, de egoposities, en beschrijf ik
een aantal werkvormen om hiermee te werken in coaching.
De egoposities
Wanneer we kijken naar ons eigen gedrag is dat heel verschillend. De ene keer reageren we
heel verstandig, de andere keer enthousiast en spontaan, en op weer een ander moment
met een bestraffende vinger. Eric Berne onderscheidt drie posities van waaruit we kunnen
handelen: de Ouder, Volwassen en Kind-egopositie. Een egopositie is ‘een consistent
patroon van voelen en ervaren dat direct samengaat met een overeenkomstig consistent
patroon aan gedragingen’, waarmee de drie egoposities als volgt kunnen worden
beschreven:
 Ouder egopositie (O): gedrag, gedachten en gevoelens, overgenomen van ouders of
ouderfiguren;
 Volwassen egopositie (V): gedrag, gedachten en gevoelens die een directe respons
zijn op het hier-en-nu;
 Kind egopositie (K): gedrag, gedachten en gevoelens, vanuit de kinderjaren herhaald.
De drie egoposities van een persoonlijkheid worden als volgt weergegeven in het model van
de egoposities:
Figuur: Model van de egoposities
Herkennen van de egoposities
De tekst die iemand zegt kan vanuit de drie verschillende egoposities wordt uitgesproken. Er
zijn vier criteria om te herkennen welke egopositie op een bepaald moment aan zet is:
- Woorden en zinnen;
- Toon van de stem;
- Houding, mimiek en gebaren;
- Situatie.
Ik geef hier een aantal kenmerken van de verschillende egoposities.
De Ouder
- ‘Je moet, je mag niet, pas op …’
- Hard en scherp of juist warm en teder
- Bekritiseren of verzorgen
De Volwassenen
- ‘Wie, wat, waar, wat is mogelijk, …’
- Helder, duidelijk, informatie geven of vragen
- Gericht op het hier en nu
Het Kind
- ‘Hoi, ik heb zin in, ik voel
- Jengelen, drammen of lachen en spelen
- Spontaan, rusteloos, in een duiken, springen
De coach en zijn egoposities
 Bewustworden van eigen patronen
Kijk terug naar een (coachings)gesprek dat u de afgelopen dagen heeft gevoerd. Benoem van
uzelf van elke egopositie minimaal een voorbeeld, en schrijf op wat u dacht, voelde en deed.
- Van welke egopositie kunt u het gemakkelijkst voorbeelden benoemen en van welke
het lastigst?
- Wat was in de voorbeelden het effect van uw egopositie op de reactie van uw
coachee?
- Schat in welk effect u op uw coachee gehad zou hebben indien u vanuit een andere
egopositie had gehandeld.
 Bewust inzetten van egoposities
Er is geen egopositie beter dan de andere. Een gezonde en evenwichtige persoonlijkheid
heeft alle drie de egoposities ontwikkeld, waardoor u als coach kunt kiezen welke vanuit
welke egopositie u wilt handelen afhankelijk van het effect dat u bij uw coachee wilt
bewerkstelligen. Oefen uzelf daarom in het variëren in uw egopositie, bijvoorbeeld in uw
intervisiegroep.
Coachingsmethodieken met egoposities
 Bewustworden
Een speelse manier om uw coachee te laten ervaren vanuit welke egoposities hij handelt, is
door drie A4-vellen (O, V en K) op de grond te leggen. Vervolgens gaat u met de coachee in
gesprek en hij gaat steeds op het A4 staan met de egopositie van waaruit hij op dat moment
handelt. In de praktijk zult u de coachee veel aanwijzingen moeten geven om de juiste
positie in te nemen.
 Oefenen met gedrag
Wanneer uw coachee een werksituatie inbrengt waarin zijn gedrag niet effectief was, kunt u
de drie A4-vellen (O, V en K) gebruiken om met de coachee
- In kaart te brengen vanuit welke egopositie(s) hij in die werksituatie handelde;
- Te oefenen om vanuit de Volwassen egopositie (doorgaans in lastige werksituaties de
effectieve egopositie) te handelen; u bent dan de tegenspeler en spiegelt het effect
dat het gedrag van de coachee op u heeft.
Ik wens u veel inzicht en plezier bij het werken met de egoposities.
Indien u zich wilt bekwamen in het werken met Transactionele Analyse kunt u bij Blankestijn
& Partners onder andere terecht in:
 Vervolgopleiding Dieptecoaching, waarin TA een van de methodieken is van waaruit
u verdiepend leert coachen;
 Leergang Teamcoaching, waarin TA wordt gebruikt om uw persoonlijke effectiviteit
als teamcoach te vergroten.
Indien u meer wilt lezen over TA kan ik u het boek ‘Transactionele Analyse, het handboek
voor persoonlijk en professioneel gebruik’ van Ian Stewart en Vann Joines van harte
aanbevelen.

Download Report